PANIMULA N -BSE FIL 1- FIL 5
CHLESEA MARIE A. AREOLA BSED FIL-1 Kasaysayan Kasaysayan ng Linggwistika Linggwisti ka
A. Kasaysayan ng Linggwistika
Masasabing nagsimula ang maagham na pag-aaral sa wika mula nang magtanung-tanong ang tao ng ganito: Bakit hindi magkakatulad ang mga wikang sinasalita ng tao? Papaano nalikha ang unang salita? Ano ang relasyon ng katawagan at ng bagay na tinutukoy nito? Bakit ganito o gayon ang tawag sa ganito o ganiyong bagay? … atbp. Mga Teologo(Theologians) • anila a nagb nagbuh uhat at ang ang mga mga unan unang g sago sagott sa mga mga gayo gayong ng Sa kanil katanungan. Sinasabing nilikha ng Diyos ang wika. Sinasabing ang pagkakaroon ng ibat-ibang wika sa daigdig ay parusa ng Diyos sa pagmamalabis ng tao !gaya ng natalakay sa kabanata "#. Subalit ang mga palaaral nang unang panahon$ tulad nina Plato at So%rates$ ay hindi nasiyahan sa mga ganong paliwanag ng simbahan. &agsimula silang maglimi tungkol sa wika. Sa kanil anilan ang g mga mga sinu sinula latt ay maba mababa bak kas ang ang kanil anilan ang g halo halos s walang walang katapus katapusang ang pagtatal pagtatalu-tal u-talo o tungko tungkoll sa pinagmu pinagmulan lan at kakanyahan ng wika. Mga mambabalarilang Hindu • 'auna-unahang pangkat na kinilala sa larangan ng linggwistika. &ang panahong iyon$ naniniwala ang mga tao na wika ng Diyos ang ginamit sa matatandang banal na himno ng (breo. Mahabang panahong hindi nila ginalaw ang istilo ng lenggwahe ng nasabing mga himno kahit nakaiwanan na ng panahon sa paniniwalang paglapastangan sa gawa ng Diyos ang anumang isasagawang pagbabago dito. Subalit nagpunyagi ang mga palaaral na )indu. -Sinu -Sinuri ri nila nila ang ang matan matandan dang g wikang wikang ginam ginamit it sa nasab nasabing ing mga mga palatunugan, palabuuan, palaugnayan, palaugnayan, himno*sa sa layun layuning ing makatu makatulon long g sa pagpa pagpaliw liwan anag ag ng diwa diwa ng halos di maunawaang mga himno. Ang mga pagsusuring isinagawa ng mga mambabalarilang )indu ay naging simula ng mga pag-aaral sa ibang wika sa (uropa. Mapapatunayan ito sa mga terminolohiyang teknikal na ginamit ng mga unang mambabalarilang )indu na hangggang sa kasalukuyan ay ginaga agamit pa ng mga makabago agong mambaba abalari arila at linggwista. Sa mga wikang +riyego at ,atin$ unang nagkaanyo ang wika sa tuna tunay y na kahu kahulu luga gan n nito nito$$ sapa sapagk gkat at ang ang mga mga wika wikang ng ito ito ang ang dalawang magkasunod na wikang unang nalinang at lumaganap nang puspusan sa (uropa ng panahong iyon. •
• •
•
•
•
•
•
Mapapansin kung saan unang nalinang ang sibilisasyon ay doon din unang nagkaanyo ang kauna-unahang maagham na pagsusuri sa wika. Aristotle at ang pangkat ng mga Stoics - "lan lang sa mga linggwistang laging nababanggit nang mga panahong yaon. - "tinuturi "tinuturing ng na syang syang nagsipa nagsipangu nguna na sa larang larangan an ng agham agham
wika.
Panahon ng Kalagitnaang Siglo !Middle Ages# )ind )indii gaan gaanon ong g umun umunla lad d ang ang agha aghamm-wi wik ka sapa sapagk gkat at ang ang napa napagt gtuu uuna nang ng-p -pan ansi sin n ng mga mga pala palaar aral al noo noon ay kung ung papaanong mapapanatili ang ,atin bilang wika ng simbahan. Panahon ng Pagbabagong Isi (!enaissan"e) Dahil sa mabilis na pag-unlad ng sibilisasyon at paglaganap ng karun arunun unga gan n sa iba ibatt-ib iban ang g pani panig g ng daig daigdi dig g mula mula sa +re +resya sya at oma oma$ ay nagi aging masusi susi at puspu spusan san ang pagsusuring panlinggwistika sa mga wikang +riyego at ,atin dahil sa napakarami napakarami at ibat ibang karunungang karunungang sa dalawang dalawang wikang ito lamang matatagpuan. Ang pag-aaral sa mga wikang +riyego at ,atin ay nakaimpluwensya sa ibat-ibang wika sa (uropa.
Wikang Ebreo -orihinal na wikang kinasusulatan ng Matandang/ipan. -pinanin -pinaniniwal iwalaang aang siyang siyang wikang wikang 0sinasal 0sinasalita ita sa paraiso paraiso kayat kayat inakalang inakalang lahat ng wikay dito nag-ugat$ nag-ugat$ pati na ang +riyego at ,atin na syang unang mga wikang kinasalinan ng nasabing Bibliya. Pagsait ng ika#$% siglo&
&agkaroon ng malaganap na pag-unlad ang aghamwika. &agkaroon ng mga pananaliksik sa pinagmulan ng mga wika na human humanto tong ng sa pagpa pagpapa papa pang ngka kat-p t-pang angka katt ng mga mga ito ayon ayon sa pinagmulang angkan. Ang pagsu agsusu surri sa mga wik wika ay hindi laman amang g palar alara awan Ang !descriptive# kundi sumasagot pa rin sa 0bakit ng mga bagaybagay tungkol sa wika. ,umitaw ang ibat-ibang disiplina sa linggwistika. Sa panahong itoy nakilala ang tungkung-kalan sa linggwistika na labis na nakaimpluwensya sa larangan ng linggwistika sa (uropa: Bopp !Sanskrito# +rimm !Aleman# at ask !"slandi%#
•
Ang mga linggwistang itoy sinundan ng marami pang iba tulad nina:
•
Rappf Bredsdorff Schleicher Curtios
• • • •
•Madvig •Muller •Whitney •at marami pang iba.
/inangka nilang ihambing ang mga wikang tulad ng Sanskrito$ +riyego$ ,atin$ "talyano$ (spanyol$ Pranses$ atbp. sa wikang (breo na itinuturing ngang pinakasimula ng lahat ng wika sa daigdig ng mga panahong iyon. Ang mga pananaliksik sa larangan ng linggwistika sa teknikal na kahulugan nito$ ay alam nating karakarakang nauunawaan ng mga hindi linggwista. Muller at Whitney ( 1234-56# o - nagsikap na maging payak ang pagtalakay sa mga prinsipyo at simulain at agham na ito upang mapakinabangan ng mga paaralan. Sa paglakad ng panahon$ ibat-ibang modelo o paraan ng paglalarawan sa wika ang lumaganap sa daigdig. ,umitaw ang itinuturing na makabagong pamamaraan ngunit masasabing nananatiling hindi nagagalaw ang makalumang pamamaraan. )al. )anggang sa ngayon ay wala pang kinikilalang pamamaraan na maaaring higit na mabuti sa pamamaraan ni Panini sa paglalarawan ng gramatika ng Sanskrito. +ayundin sa gramatika ng (breo na nalinang noong 'aligatnaang Siglo at sa gramatika ng 'lasikang Arabiko at "ntsik. Linggwistikang Hist#$ika% (Historical Linguistics) "tinuturing na kauna-unahang disiplina sa linggwistika na naglalayong magpatotoo na ang mga wika sa daigdig ay mula sa ibat-ibang angkan. Ang ganitong simulain ay pinatunayan sa pamamagitan ng pag-alam sa mga salitang magkakaugat ! cognates# sa mga wika. Sa payak na pakahulugan$ ang mga wikang katatagpuan ng sapat na dami ng mga salitang magkakaugat$ bukod sa malaking pagkahawig sa palatunugan$ palabuuan$ at palaugnayan ay pinapangkat sa isang angkan. Naging &atag'&(ay )a ang %inggwistikang *ist#$ika% )i%ang isang +isi(%ina sa %inggwistika, 7o… naging matagumpay ang linggwistikang histori%al kayat noong 1854 masasabing napangkat halos ang lahat ng wika sa daigdig. •
•
•
•
•
•
B%'&nt$itt
"sa sa nagpasimula sa pag-aaral sa angkang Malayo-Polinesyo na pinagmulan ng ibat-ibang wika sa Pilipinas.
•
S'&'n#+ kay B%'&nt$itt ang i)a (ang %inggwistang t'%a+ nina
•
Sinasabing sya ang nakaimpluwensya kay i9al upang magtangka ring magsagawa ng ilang pag-aaral sa mga wika sa Pilipinas$ tulad ng /agalog.
7tto Dempwol$ 7tto S%heerer$ ;rank Blake$ <. Douglas
Linggwistikang Ist$'kt'$a% /St$'0t'$a% Ling'isti0s Sinundan nito ang ,inggwistikang )istorikal. &agbibigay diin sa pagsusuri sa distribusyon ng mga ponema at morpema sa isang salita o pangungusap. "bat-ibang mahahalagang pag-aaral ang isinagawa sa mga diyalekto sa Asya$ Australya at sa Amerika sa ilaim ng disiplinang ito. &gunit sa pagsusuri sa balangkas ng mga pangungusap sa ibat ibang wika ay nangangailangan ang mga dalubwika ng mga simbolong pamponetika at pamponemika upang kumatawan sa ibat ibang tunog. /aong 1254 lumitaw ang "PA !"nternational Phoneti% Alphabet# na gumamagamit ng hindi kukulanging >44 simbolo. Ang gayong dami ng simbolo ay naging suliranin hindi lamang sa mga dalubwika kundi gayundin sa bumabasa ng bunga ng kanilang pananaliksik. &agsimulang umisip ang mga dalubwika kung papaano nila magagawang payak ang kanilang isinasagawang paglalarawan sa mga wikang kanilang sinusuri.
•
•
•
P#n&a
)indi nagtagal ay lumitaw ang ponema ! phonemes# na naging palasak na palasak hanggang sa kasalukuyan. Sa pamamagitan ng ponema ay naging payak ang paglalarawan sa palatunugan ng isang wika sapagkat kakaunting simbolo na lamang ang ginagamit. Sa ".P.A. ay binibigyan ng katumbas na simbolo pati mga alopono ng isang ponema kayat lubhang napakarami ang ginagamit na mga simbolo. Ang ponema ay itinuturing na panulukangbato ng linggwistikangistruktural. +umagamit din ang mga instrukturalista ng katawagang morpema !morpheme# sa pagsusuri sa palabuuan ng mga salita ng isang wika.
Ang mga pantas (philosophers! mga si"ologo (psychologists! antropologo (anthropologists! at maging mga inhinyero (engineers ay nangangailangan ng isang #i"ang inilalara#an sa pamamagitan ng isang maagham na pamamaraan upang "anilang higit na maipahayag ang "anilang "arunungan sa isang mabisa! tiya" at te"ni"al na paraan.
•
•
L#gi0a% Synta2
•
Ang linggwistikang istruktural ay naging popular noong 186 hanggang 1866. &amukod-tangi sa panahong ito ang pangalang ,eonard Bloom@eld ng Amerika. Subalit sa paglakad ng panahon ay napansin ng mga dalubwika na hindi sapat na ilarawan lamang ang mga balangkas ng mga pangungusap. "nisip din nilang kailangan ding alamin kung 0bakit at kung 0paano nagsasalita ang tao.
Pinabuti at pinayaman ni !ellig Harris na hindi nagtagal at nakilala sa tawag na 0transormational o 0generatie grammar.
Linggwistikang Sik#%#*ika% ("sycholinguistics) Sinasabing bunga o resulta ng gramatika heneratibo upang lalong matugunan ang pangangailangan sa larangan ng sikolohiya. Si )arris ang kinikilalang transitional @gureC mula sa istruktural tungo sa linggwistikang heneratibo.
•
Ant*$#(#%#gi0a% Ling'isti0s
•
Pinangungunahan nina Boas$ Sapir$ hor$ Malinowski$ 'roeber$ at /rager.
"ag&&i0 M#+% ni $enneth %i"e
&agbibigay-diin sa pagkakaugnayan ng anyo ! #orm# at ng gamit !#unction#. Ang isang anyo at gamit sa disiplinang tagmemiko ay itinuturing na isang yunit na may sariling lugar o $slot% sa isang wika. Ang isang yunit ay may ibat-ibang antas: Antas ng Ponema ! phoneme level# Antas ng Morpema (morpheme level # Antas ng Salita ! word level # Antas ng Parirala ! phrase level# Antas ng Sugnay !% lause level# Antas ng Pangungusap (sentence level) at Antas ng /alakay (discourse level #. Phrase#Stru"ture Trans'ormational eneratie Model
•
Masasabing nag&ugat sa 'logical synta).
•
Ditoy namukod-tangi ang pangalan ni
•
M#+%#ng n$ati3-S&anti0s
•
Sinundan nito ang trans#ormationalgenerative. 'ung ang una ay nagbibigay-diin sa #orm o anyo$ ang huli naman ay sa meaning o kahulugan. Ditoy nakilala ang pangalang ,akoE$ ;illmore$ M%
*. Kasaysayan ng Linggwistika sa Piliinas Ayon kay
o
Pana*#n ng &ga Kasti%a
&agsimula noong ika-13 na daantaon at natapos noong ika18 na daantaon. Ayon kay S%heerer$ ang pag-aaral sa mga wika ay isinagawa ng mga misyonerong 'astila na karamihan ay mga paring
)eswita at Dominikano sa layuning mapabilis ang pagpapalaganap ng 'ristiyanismo sa dakong ito ng daigdig. &apatunayan ng mga misyonerong 'astila na higit na madali na sila ang mag-aral sa mga katutubong wika kaysa ang mga 0ndios ang turuan ng wikang 'astila. +anito ang naging karanasan ng mga misyonerong 'astila sa /imog at )ilagang Amerika. !%.. Phelan 1866#. 'ayat nang dumating sa
•
•
•
Na''k#% sa $a&atika 1. 4A$t y #0a)'%a6i# + %a Lng'a "aga%a7 ni Pari Fuan de IuiJones. &ilimbag noong 1861. Maraming naniniwala na ito ang kauna-unahang pananaliksik na isinagawa ng mga prayle ukol sa wikang /agalog. !%. Phelan 1866# . 4A$t y Rg%as + %a Lng'a "aga%a7 ni Pari ;ran%is%o Balan%as de San Fose$ 7. P. &ilimbag ni /omas Pinpin !Ama ng ,imbagang Pilipino# noong 1314.
Na''k#% sa "a%asa%itaan •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. 4a%-M0'& # Man'a% + %a C#n0$3a0i#n Fa&i%ia$ Es(any#%-"aga%#g8 Sig%# + 'n C'$i#s# #0a)'%a$i# + M#+iss Mani%9#s7 ni /.M. Abella !walang petsa# :. 4#0a)'%a$i# + %a Lng'a "aga%a7 ni Pari San BuenaKentura !131=#. Sinasabing ito ang kaunaunahang talasalitaan sa /agalog. ;. 4#0a)'%a$i# + %a Lng'a "aga%a7 nina Pari Fuan de &o%eda at Pari Pedro de San ,u%ar !156>#. Pinakamakapal ito sa mga nasulat noong panahon ng 'astila. <. 4N'3# Di00i#na$i# Man'a% Es(a9#%-"aga%a7 ni osalio Serrano$ !walang petsa# 5. 4Di00i#na$i# + "$&in#s C#&&'ns "aga%#Cast%%an#7 ni Pari Fuan ? >. 4Di00i#na$i# His(an#-"aga%#g7 ni Pedro Serrano ,aktaw /1==?
I)a (ang Pag-aa$a% 1. 4M$ia% + %a i+a C*$istiana n Lng'a "aga%a7 ni Pari Balan%as de San Fose !1346# . 4C#&(n+i# +% A$t + %a Lng'a "aga%a7 ni +aspar de San Agustin !154=# =. 4A$t + %a Lng'a "aga%a y Man'a% "aga%#g7 ni Sebastian de /otanes !15>6# >. 4S#)$ La N'3a O$t#g$a@a + %a Lng'a "aga%a7 ni Dr. Fose i9al !1228# Ang itinuturing na pinakadahilan kung bakit napabilis ang pag-aaral sa mga wikang katutubo noong panahon ng 'astila ay ang pagkakahatihati ng kapuluan sa apat na Orden noong 1594 $ bilang pagsunod sa kautusan ni )aring ;elipe "". Ang pagkakahati-hati ay gaya ng ss: Ang 'abisayaan ay hinati sa mga Augustinian at Fesuitas. "binigay diin sa mga Augustinian ang "lo%os at Pampanga. Ang mga "ntsik at ang mga lalawigan ng Pangasinan at
•
o
Ayon kay P*%an: hindi kukulangin sa > na aklat ang nalimbag tungkol sa wikang /agalog$ Samantalang 6 lamang sa mga wikang Bisaya. Ang dahilan marahil ay sapagkat /agalog ang wikang ginagamit sa Maynila na siyang pinakasentro ng pamahalaan.
Panahon ng mga Amerikano Ang pagsakop ng mga Amerikano sa Pilipinas ang naging sanhi ng panibagong pagtingin sa pag-aaral sa mga wikang laganap sa kapuluan. Ang mga linggwistang paring 'astilay napalitan ng mga linggwistang sundalong Amerikano. An# )a ang (inagkai)a ng %ay'nin ng &ga Kasti%a sa (agaa$a% ng ating wika8 sa %ay'nin ng &ga A&$ikan#, 'ung ang pangunahing layunin ng mga Misyonerong 'astila ay mapabilis ang pagpapalaganap ng 'ristiyanismo sa kapuluan$ ang mga Amerikano naman ay maihasik sa sambayanang Pilipino ang ideolohyang demokratiko. Ang naging suliranin ng mga prayleng 'astila at ng mga sundalong Amerikano ay iisa: Ang kawalan ng isang wikang magiging daluyan ng komunikasyon upang maisakatuparan ang kani-kanilang layunin. At tulad din ng mga 'astila$ inisip ng mga Amerikanong higit na madali kung sila ang mag-aral ng mga pangunahing wika sa kapuluan kaysa kanilang hintayin na matuto ng "ngles ang nakararaming Pilipino. "sa pa$ inisip din ng mga Amerikano na higit na magiging madali ang pagtuturo ng "ngles sa mga Pilipino kung mauunawaan ng mga guro ang pagkakatulad at pagkakaiba ng "ngles sa ibatibang wika sa kapuluan. &oon nagsimula ang pagsusuri sa mga pangunahing wika sa kapuluan$ lalo na sa /agalog. "lan sa mga isinagawang pag-aaral noon ang mga ss: Han+)##k an+ $a&&a$ in "aga%#g ni Ma%'inlay !1846# isang $a&&a$ # I%#0an# ni )enry Swit !1848# at isang P$i&$ an+ #0a)'%a$y # Mag'in+ana# C ni . S. Porter !184=#. •
•
•
•
•
•
•
May ilan ding pagsasalingi"a na isinaga#a noon tulad ng*
pagsasalin ni <. <. Smith !1843# sa "ngles ng isang aklat sa gramatika ng wikang Magindanao na sinulat sa 'astila ni F. Fuanmarti$ at ang
•
•
•
•
• • •
•
•
• •
pagsasalin ni 7. /. Mason sa "ngles ng isang pananaliksik na sinulat ni ;. Blumentritt sa wikang Aleman noong 1288 tungkol sa mga tribo sa kapuluan at ang kani-kanilang wikang sinasalita. !%..
+gunit hindi lubhang luma#ig ang pagsusuringi"a na isinaga#a ng mga dalub#i"ang sundalong Ameri"ano dahil sa pag"a"apalit ng pamahalaang sibil sa pamahalaang militar noong ,-,.
Pumalit sa mga sundalong Amerikano ang mga dalubwikang may higit na kakayahan at kasanayan sa pagsusuring-wika dahil karamihan sa mga itoy propesor sa mga unibersidad sa (stados Lnidos at sa Lnibersidad ng Pilipinas na itinatag noong 1842. Ayon kay
&gunit ang higit na kilala ay si C#nant. 'ung sabagay$ hindi lamang sa larangan ng linggwistang historikal nakilala si
… ay nagtataglay ng mga tunog na # at v. "to$ anya$ ay naiiba sa sinabi ni Brandstetter na ang wikang Malay lamang ang nagtataglay ng # sa mga wikang kanluranin ng Malayo-Polinesyo. !%.
• •
•
•
•
Maraming isinaga#ang pag&aaral si Conant tung"ol sa mga #i"a sa %ilipinas!
ngunit ang pinakakilala sa kanyang mga pananaliksik ay ang kanyang "* RH Law in P*i%i((in Lang'ags !1814# at "* P(t Law in P*i%i((in Lang'ags !181# na tumatalakay sa nagaganap sa pagbabago sa mga tunog ng ibat-ibang wika sa kapuluan. )al. Ang tunog na r sa pagkakawatak-watak ng mga wikang mula sa Proto-Austronesian ay nananatili sa ibang wika$ samantalang sa iba ay nagiging g$ h$ y . Ano nga ba ang +) ,aw ni
Ang angkan ng wikang Ma%ay#-P#%insy# !kilala rin sa tawag na Austronesian# Pangalawang pinakamalaking angkan sa buong daigdig. !pinakamalaki ang "ndo-(uropean# ,umaganap ito sa mga kapuluan sa Pasipiko at sa gawing kanluran ng Madagas%ar. Sa mga wikang buhat sa angkang ito ay kabilang ang mga ss. na lumaganap sa gawing kanlurang Pasipiko: Malay- na lumaganap sa Sumatra$ Malaya$ Borneo at iba pang karatig na pookG "ndonesyo-wikang opisyal ng "ndonesya - sinasabing nakabatay sa wikang Malay Faanese -ng Faa Balinese- ng Bali Dayak-ng Borneo Makassar- ng
•
•
•
Mga !ikang %'&agana( sa gawing Si%angang Pasi(ik# na )'*at sa Angkang Ma%ay#-P#%insy#
karaniwang hinahati sa Mi%ronesian$ Polynesian$ at Melanesian. Sa mga pangkat na ito ay maibibigay na mga halimbawa ang )awaiian$ /ahitian$ Samoan$ Maori at ;iNian. Sa kasalukuyan$ ang mga wikang kaangkan ng Malayo-Polinesyo ay binubuo na ng napakaraming ibat-ibang wika.
Ang mga wikang ito$ bagamat buhat sa iisang angkan$ ay nagkaroon na ng pagbabago sa pagdaraan ng maraming taon. &agkaroon na ng pagkakaiba ang mga ito sa palatunugan$ sa palabuuan$ sa palaugnayan. )alimbawa: Sa ibang salita$ ang isang orihinal na tunog na buhat sa inang-wika na Malayo-Polinesyo ay nagkakaiba-iba na sa mga wikang kaangkan nito. H. N. 3an +$ "''k - isang iskolar na Llandes na syang unang nakapansin at napag-aralan ang mga pagbabago sa mga wikang ito. sinundan sya ng iba pang mga palaaral at dalubwikang tulad nina: Brandes 'ern Adriani Brandstetter
•
)alimabawa: /ingnan ang isang tunog na sa inang wikang Malayo-Polinesyo ay may tunog na O. !mula rito ay tatawagin nating tunog na proto ang lahat ng tunog na may tandang asteriko. •
Ang ibig sabihin ng tunog na roto ay ang tunog na iinalalagay ng dalubwikang nagsusuri, na syang orihinal na tunog sa inakainang Malayo# Polinesyo.)
Ang Proto-Malayo-Polinesyong O !PMP O# ay mananatiling r sa ibang wika at maaaring sa ibang wika naman ay naging g$ h$ o kayay y. Ang ganitong penomenon ay waring isang batas na nagaganap sa mga wikang Malayo-Polinesyo.
•
•
!Dito hinango ang naging kilalang +) ,awC ni
•
•
)alimbawa:
ein !"nere, o sinew#$ urat ugat uhat oya !Malay# !/agalog# !Dakya# !,ampong# &angyayari rin na kung minsan ay nawawala ang O$ tulad sa 'at ng Faanese. &aniniwala ang mga dalubwika na ang mga salitang urat ugat uhat at oya$ pati na rin ang uat ay buhat lahat sa iisang salitang MalayoPolinesyo. Sa ibang salita$ ang mga ito ay magkakaugat !%ognates#.
•
•
•
•
• •
• •
•
•
•
•
•
•
&agkaroon lamang ng pagbabago ang mga ito sa pagdaraan ng panahon dahil sa pagkakawatak-watak ng mga taong gumagamit nito. Ayon kay
Sa pagtunton sa pinagmulan ng tunog na g sa mga wika sa Pilipinas ay sinuri naman ni na wika sa Pilipinas at higit sa 14 wikang Austronesian. Ang ebolusyon ng patinig na pepet !Proto-Austronesian - U# ay tinunton ni # "class e.g. bUli$ !6# +"class e.g. pusUd#. !3# "+class$ e.g. pUnu#$ at PP-%lass$ e.g. lUbUng !%.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
%lake !1#Sa mga palarawan !des%iptie# namang pag-aaral ay nangingibaw ang dalawang linggwistang Amerikano !Blake at Bloom@eld$ sa kabila ng katotohanang hindi sila nagkaroon ng pagkakataong magtungo rito sa Pilipinas kahit minsan# at isang linggwistang Pilipino !
sinimulan sa Lnibersidad ng Fohn )opkins ang pagsusuri at pagaaral sa ibat-ibang wika sa Pilipinas. Si Blake$ nagtapos sa nasabing unibersidad ay naatasang magsagawa ng pagsusuri sa mga wika sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga impormante upang ituro sa mga Amerikanong may balak magtungo sa Pilipinas. &oong aralang-taong 1841-184 ay sinimulan nya ang pagtuturo ng /agalog sa isang klase na may 2 mag-aaral. &ang sumunod na taon ay
•
•
• •
•
•
(1 Ang pag&aaral na isinasaga#a ng 2nibersidad ng 3ohn 4op"ins tung"ol sa iba)t&ibang #i"a sa %ilipinas. (5 Ang tung"ulin ng pamahalaan ng 6stados 2nidos sa paglinang ng agham#i"a sa %ilipinas sa #i"a (7 %agsusuring&basa sa pagsusuring isinaga#a ni Bloomfield tung"ol sa 0agalog (8 %agtitipon ng mga pagsusuring isinaga#a sa mga #i"a sa %ilipnas (9 /sang a"lat tung"ol sa gramati"a ng 0agalog (- /sang monograp tung"ol sa sistema ng mga diin sa 0agalog. •
•
•
•
Pinangkat din ni Blake sa tatlo ang mga wika sa Pilipinas: Pangkat /imog$ na kinasasamahan ng "lo%ano at Pangasinan Pangkat Sentral$ na kinasasamahan ng /agalog$ Bi%ol at mga wikang Bisaya. Ang 'apampangan ay nasa pagitan ng dalawang pangkat na ito. Pangkat )ilaga ay kasama ang Magindanaw at Sa Maranaw &gunit ang itinuturing na pinakamahalagang ambag ni Blake sa linggwistika sa Pilipinas ay ang kanyang aklat tungkol sa gramatika ng /agalog !186#. Sa paraan ng paglalahad ni Blake sa gramatika ng /agalog ay malinaw na makikita ang impluwensya ng mga pinakamahusay na mambababalarilang 'astila$ tulad ni /otanes !1236#. Ang mga kategorya ng kanyang gramatika at mga katawagang ginamit ay tulad ng ginamit ng mga mambabalarilang 'astila
na naimpluwensyahan naman ng mga tradisyunal na mambabalarilang (uropeo. Sa pagsusuri ni Blake sa /agalog at iba pang wika sa Pilipinas ay labis nyang napag-uukulan ng pansin ang tatlong magkakaugnay na mga yunit sa mga gramatika: Kerb Koi%e
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
!1#Ang sapilitang paggamit ng mga impormante sa pagtitipon ng mga datos$ at ang !#Paggamit ng mga bagong katawagang panggramatika na kapalit ng mga katawagang tradisyunal upang bigyang-diin ang pagkakaiba sa ibang wika !hindi ang pagkakatulad# ng wikang sinusuri. Ang gramatika ni Bloom@eld ay naiiba kay Blake hindi sa lawak kundi sa paraan ng pagkakaayos ng mga yunit panggramatika$ gayundin ang mga kaisipang ginamit. 'aiba sa pagsusuri ni Blake$ ang pagsusuri ni Bloom@eld sa gramatikang /agalog ay masasabing higit na maagham. )inati ni Bloom@eld sa tatlong bahagi ang kanyang pagsusuri sa /agalog: Bahagi "- kinapapalooban ng mga salitang /agalog na nasusulat sa transkripsyong pamponemika. 'asunod ang katumbas sa "ngles Bahagi ""- 'inapapalooban ng kanyang pagsusuri sa /agalog na hinati nya sa phoneti%s$ syntaH at morphology. Bahagi """- katatagpuan ng talaan ng mga pormasyon at ng glossary. • •
4alimba#a* Sa se"syon ng ponemi"a ay inilara#an ni Bloomfield ang mga ma"ahulugang tunog ng 0agalog! ang pagpapantig at ang sistem ng diin.
Sinabi nya na ang mga tunog na i at e$ gayundin ang o at u ay hindi maituturing na ponema$ maliban sa mga salitang hiram."nilarawan nya ang dalawang uri ng diin$ malakas at mahina$ sa mga salitang /agalog$ na hindi matatagpuan sa magkatulad na kaligiran$ maliban sa ilang salita na maaaring bigkasin sa dalawang paraan."nilarawan din nya ang pagtaas ng tono at ang paghaba ng patinig na nagpapalangkap sa bawat diin. Ang pagtalakay ni Bloom@eld sa sintaksis ng /agalog ay digaanong masusi$ isang patotoo sa kanyang pagkakaroon ng 0P)7&(/"< B"AS$ gaya ng ibinibintang sa kanya ng kanyang mga kritiko. Pinangkat nya ang kanyang talakay sa apat: !1#Senten%e and ord$ !# SubNe%t and Predi%ate$ !=# Attribute at !># Serial elation Sa morpolohiya naman ng /agalog ay binigyan-diin ni Bloom@eld ang pagagamit ng mga panlaping A',-E at "ASS-E $ ang relasyon sa isat-isa ng mga ito at sa iba pang panlapi na nagbubunga ng •
•
•
!1# Mga salitang waring E/+01 na tinawag nyang 0ABS/A
al$ 185= at
Ang itinuturing na pinakamahalagang ambag ni ,ope9 sa larangan ng linggwistikang Pilipino ay ang kanyang ipinalimbag na manwal na nauukol sa gramatika ng wikang pambansa !18>1#. &ang sulatin ang nasabing manwal ay kapoproklama pa lamang sa /agalog bilang batayan ng wikang pambansa ng Pilipinas. Ang manwal ni ,ope9 ay isang maagham na pagtalakay sa gramatika ng /agalog na angkop gamitin ng mga guro sa pagtuturo ng wikang pambansa.
Madarama sa manwal ni ,ope9 ang naging impluwensya ng isinagawang pagsusuri ni Bloom@eld sa /agalog at ng "HL2S2"H3 24 /A&A/ ni Fespersen. )inati ni ,ope9 ang kanyang manwal sa apat na bahagi: isa sa ponetika dalawa sa morpolohiya at isa sa sintaksis Ang talakay ni ,ope9 sa sintaksis ng /agalog ay makabago at higit na masusi sa ginawang talakay ni Bloom@eld. Sa mga sinulat ni ,ope9 na nalathala bago matapos ang "kalawang Digmaang Pandaigdig ay mababanggit ang mga ss.: !1#Pagsusuring sikolohikal sa morpolohiya ng /agalog$ !# Pahambing na pagsusuri sa mga leksikograpiya ng /agalog at ng Malay !18=8#$ !=# "sang artikulong nasusulat sa wikang Aleman tungkol sa pagkakaugnayan ng /agalog at ng Malay !18=4#$ at !># "sang artikulong tumatalakay sa kakanyahan ng mga wika sa Pilipinas!18=1#. At habang nagtuturo ng linggwistika sa LP$ paminsanminsan ay nagpapalathala si ,ope9 ng mga artikulo. Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa kanyang mga sinulat: 07rigins o the Philippine ,anguages$ 1835G 0
. Panahon ng Kalayaan &agsimula ang panahong ito pagkatapos ng "kalawang Digmaang Pandaigdig at makamit ng Pilipinas ang kalayaan noong 18>3. Sa panahong ito ay masasabing dumami na nang dumami ang pagsusuri sa mga wika sa Pilipinas !%.
•
•
!1# Ang una ay ang pagtatag sa Pilipinas ng 0Summer "nstitute o ,inguisti%s noong 186=. Mula noon ay marami nang mga linggwistang misyonero na kasapi sa nasabing organisasyon ang nagtungo rito sa Pilipinas at nagsagawa ng mga pagsusuri sa mga ibat-ibang wika at wikain sa kapuluan. +inamit ng mga linggwistang ito ang kanilang natutuhan sa mahigit na maunlad na paaralan ng linggwistika sa (stados Lnidos. !# Ang ikalawa ay ang paggamit ng makalinggwistikang pamamaraan sa pagtuturo ng "ngles sa mga Pilipino na lumikha ng malaganap na pagnanais upang suriin ang mga wika sa kapuluan. Ang ganitong interes ay humantong sa pagtatag noong 1865 ng 4P*i%i((in Cnt$ #$ Lang'ag St'+y7 sa ilalim ng pangangasiwa ng Departamento ng (dukasyon ng Pilipinas at ng Lnibersidad ng
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Masasabing higit na pinag-uukulan ng pansin ng pangkat na ito ang mga wikang di gaanong malaganap. "sinasalin sa mga wikang ito ng nasabing pangkat ang Bibliya at iba pang babasahing panrelihiyon. )alimbawa: 07ert elation Markers in Maranao - isa sa mga pag-aaral na isinagawa ni M%'aughan !%. M%'augha 185# &agbigay ng konklusyon si M%'aughan na isa sa mga katangian ng Maranao !at ng iba pang wika sa angkang Malayo-Polinesyo# ay ito: o Ang binabanghay na pandiwa ay nagsasaad hindi lamang ng panahon$ uri ng kilos$ at iniisip na sikolohikal ng nagsasalita kundi pati na rin ng relasyong gramatikal ng pandiwa at ng paksa ng pangungusapG na ang relasyong gramatikal ng aktor$ layon$ di tuwirang layon at gamit ay nakikilala sa Maranaw sa pamamagitan ng katagang o$ sa at ko. Ang$ primary relation ay isinasaad ng katagang so. Sa bahaging itoy masasabing malaki ang naging kontribusyon niya sa pagkakatuklas ng ngayoy palasak na palasak nang pokus sa Pilipino. Ang isa pang pangkat ng mga linggwista sa Pilipinas ay matatagpuan sa Departamento ng ikang 7ryental at ,ingwistika sa Lnibersidad ng Pilipinas. Sa katotohanan$ ang pangkat na ito ang maituturing na pinakamatanda sa lahat ng pangkat. "tinatag ang nasabing departamento noong 18= upang magsagawa ng pahambing na pagsusuri sa ibat-ibang wika sa kapuluan. Mababanggit dito ang isinasagawang proyekto ng nasabing pangkat sa huling limang taon- ang pagtitipon ng mga datos na leksikal at gramatikal mula sa lahat ng wika at wikain sa kapuluan upang gamitin sa pahambing na pagsusuri sa ponolohiya$ morpolohiya at sintaksis ng nasabing mga wika. Maaari ring magamit ang matitipong mga datos sa pagsulat ng mga diksyunaryo sa bawat wika. Ayon kay $444 salitang-ugat ang natitipon na mula sa =44 mga wika at wikaing sinusuri. Ang mga manuskrito at tapes ay iniingatan ng 0Ar%hiees o Philippine ,anguages and Diale%ts. Ang iba pang pangkat ng mga linggwista ay matatagpuan sa 0,anguage Study
•
•
• •
•
•
•
•
•
•
•
•
Ateneo de Manila$ sa De la Salle$ sa Lnibersidad ng San
•
•
•
•
•
•
•
•
• •
&
•
Ang mga panaliksik-wika sa ibat-ibang wika sa Pilipinas ay mapapansing isinasagawa hindi lamang ng mga linggwista sa Pilipinas kundi gayon din ng mga linggwista at mag-aaral sa mga unibersidad sa Amerika$ tulad ng Lnibersidad ng Wale$ Lnibersidad ng Mi%higan$ Lnibersidad ng
Mapapansing gayon din ang konklusyon ni 4. Masasabing higit na napakiling ang mga linggwista sa pagsusuring palarawan pagkaraan ng "kalawang Digmaang Pandaigdig. Masasabi ring karamihan sa mga pag-aaral na isinagawa noon ay nakalundo sa ponolohiya ng isang wika. &gunit nang mga dakong 1834 ay dumami na nang dumami ang mga pagsusuring tumutugon sa gramatika o sintaksis ng isang wika. Mga Modelo sa Paglalarawang-ika /atlong modelo ang nangibabaw sa paglalarawan ng mga wika sa Pilipinas pagkatapos ng digmaan. !1#Modelong ginamit ni Bloom@eld sa paglalarawan sa /agalog at "lo%ano. !#/agmemi% Model na nilinang ni 'enneth ,. Pike na syang karaniwang ginagamit ng mga linggwista ng S", !=#/ransormational-+eneratie Model ni
•
•
•
•
Ano ang pagkakaiba-iba ng tatlong modelo sa isat-isa? Masasabing hindi gaanong nagkakaiba-iba ang tatlong modelong nabanggit$ lalo na ang dalawang una$tungkol sa kung papaano sinusuri ang mga datos. &agkakaiba-iba lamang sila sa paraan ng pag-aayos o paglalahad at sa pagbibigay-ngalan sa resulta ng pagsusuri. /agalog -masasabing higit na napagtutuunan ng mga linggwista$ gaya rin ng nangyari noong panahon ng 'astila. 'aunti lamang kung mayroon mang mahahalagang naisasagawang pag-aaral sa ibang pangunahing wika. Marahil dahil /agalog ang batayan ng wikang pambansa. Si
•
•
•
• •
•
•
•
•
Pinangkat ni
pangungusap na sitwasyonal bilang simuno ng mga pangungusap$ at ang pangalawang mga "< ng mga tiyak at ditiyak na mga pangungusap at ang unang "< ng pangungusap na sitwasyonal bilang mga panaguri.
Si&'n# IC1 IC: tiyak at +i-tiyak (ang'ng'sa(G (ang'ng'sa( na sitwasy#na%G Panag'$i &'( &'1 "iyak at +i-tiyak na ((. (ang'ng'sa( na sitwasy#na% Masasabing ang pagsusuri ni #. Ang pinakahuling pagsusuring isinagawa tungkol sa palatunugan ng Pilipino ay ang kay Andrew +on9ale9 !A%ousti%
•
•
•
•
tulad ng lumabas sa pagsusuri nina S%ha%hter at 7tanes !%. 0/agalog eeren%e +rammar 185=#. 0estatement o /agalog +rammar ni (lmer olenden ng S", !1831# "sa sa mga isinagawang pag-aaral sa gramatika. Ayon kay olenden$ dalawa ang kanyang layunin sa pagsasagawa ng nasabing pag-aaral: $,o realign 5loom6eld%s gramatical categories esp. the verbal ones7 and ,o modi#y 5loom6eld%s nomenclature.%
•
•
Sina %aul Schachter at :e ;tanes! sa ilalim ng pangangasi#a ng '%hilippine Center for
Sa LP ay mababanggit ang apat na tesis na tumatalakay sa ibat-ibang aspeto ng gramatika ng /agalog. !1# Kay Si%3$i# ! 183# na sumusuri sa mga pandiwa at pangungusap na 0passie sa /agalogG !# Kay #nJa%s !813# na tumatalakay sa mga pandiwa at pangungusap na 0a%tieG !=# Kay Caya$i !183=# na nagkaklasipika ng mga pandiwang pamanahon !time aderbs# ng /agalog ayon sa distribusyonG !># Kay PaJ /1835# na nagsusuri sa morpolohiya at sintaksis ng mga pangalan at pang-uri sa /agalog. Pin+a Direktor ng Surian ng ikang Pambansa ! %. Pineda 185#$ - Sumulat ng An "ntrodu%tion to/agalog /ransormational SyntaHC. - +inamit nya sa sintaksis ng /agalog ang modelong 1865 ni # ay naglalahad ng isang pagsusuri sa /agalog na masasabing kahawig din ng kay Bloom@eld. Ang ikatlo ay isang disertasyong nagsusuri sa balangkas ng /agalog na ginamitan ng /agmemi% Model. !+uan%o 183=# Ang huling dalawa ay ang disertasyon nina (my Pas%asio !1834# at ;e 7tanes !1833#. •
•
•
•
•
•
•
•
+ebuano.
Si Anderson$ sa kanyang disertasyon sa pagdodoktorado noong 1836$ ay nagsagawa rin ng paghahambing sa pagsusuri sa
Kaamangan. "sang tesis sa M. A. ni #. )iligaynon. Ang balangkas ng )iligaynon ay sinuri at inihambing sa balangkas ng "ngles nina Funtado !1831# at ui9 !183=# sa kani-kanilang disertasyon sa Ph. D.
Pangasinan. Ang Pangasinan ay sinuri ni S%ha%hter noong 1868 sa kanyang disertasyon sa Ph. D. at pagkatapos ay inihambing niya sa "ngles. Ang paglalahad sa disertasyong ito ay batay sa modelong transpormasyonal ni
pag-aaral ng "ngles. !a$ay. Sina F. at ". olE noong 1835 ay sumulat ng isang aklat$ Beginning aray-warayC. Batay din sa modelo ni Bloom@eld ang kanilang pagkakasuri sa nasabing wika. At nitong mga huling araw$ gaya na ng nasabi sa umpisa$ ay masasabing may kasiglahan ang kilusan sa linggwistika sa Pilipinas. /atlong pambansang samahang pangwika ang nakatutulong nang malaki sa pagpapaunlad ng disiplinang ito
•
Linguisti" So"iety o' the Philiines Pambansang Samahan sa Linggwistikang Piliino Philiine Asso"iation 'or Language Tea"hing •
•
•
Ang tatlong samahang itoy patuloy sa pagdaraos ng mga seminar pangwika at pagpapalathala ng kani-kanilang *ournal na nagiging daluyan ng mga pag-aaral at pananaliksik na isinasagawa sa larangan ng wika. Ang pagkakaroon ng . in
Ba'tista8 Ma. L#'$+s S. /he ;ilipino Bilinguals
,-85.
Sinuri nya ang mga salita sa/agalog at inalam nya ang mga salitang mula sa )okkien
Lu-ares, +asilda . ?0he Morphology of Selected Cebuano erbs* A Case
Analysis .@ ,-85 . =inamit ni
Pinagtuunan nya ng interes ang 3 na uri ng pananggi na tinawag nyang &(+ Y(entZs$ &(+ YStateZs$ &(+ &(+ Y'nowZs$&(+ YDesideratieZs$ &(+ Y(HiHtantialZ$ at prohibities.
+astillo, 0mma S. ?A 0est of Communication Competence in %ilipino
for %rospective 6lementary School 0eachers@. ,-89.
&aghanda ng isang instrumento si
batay sa hinuha na ang isang mahusay sa wika ay may kakayahang magsabi ng at umunawa sa mga pananalitang angkop sa kontekstong sosyokultural. Riego de >ios! Ma. /sabelita. ?Chavacano >ictionary.@ ,-88. (Wala pa sa
a"latan ang "anyang tesis
ika at ,inggwistiks Ano ang 1ika2 Ang wika ay isang bahagi ng pa"i"ipagtalastasan. $alipunan ito ng mga simbolo! tunog! at mga "augnay na batas upang maipahayag ang nais sabihin ng "aisipan. 0inatayang nasa pagitan ng 7! hanggang 8! ang mga #i"a sa daigdig! depende sa "ung gaano "atiya" ang pangahulugan sa #i"a! o "ung paano ipinag&iiba ang mga #i"a at mga diyale"to. Ang siyentipi"ong pag&aaral ng #i"a ay tinata#ag na lingg#isti"a +ag& ugat ang salitang wika mula sa #i"ang Malay. Samantalang nagmula naman sa $astila ang isa pang "ata#agan sa #i"a* ang salitang lengguwahe . 0inata#ag ding salita ang #i"a. $atulad ng language & ta#ag sa wika sa /ngles & nagmula ang salitang lengguwahe o lengwahe sa salitang lingua ng
Sistem ng mga rul
$apag bumubuo tayo ng sentens! hindi lamang ito isang simpleng pagdudugtong& dugtong ng mga salita. 4alimba#a sa pag&aaral natin ng pangala#ang #i"a! hindi ito "aso sa pagpili lamang ng mga salita sa isang di"syunaryo na basta na lang pagdudugtong&dugtungin. $ailangan malaman muna natin ang system sa pagbuo ng tama o gramati"al at ma"abuluhang sentens sa #i"ang pinag&aaralan dahil ba#at #i"a ay may "anya&"anyang pamamaraan para dito. Sa tagalog at iba pang #i"a ng %ilipinas (W% ay may ilang mga salitang nagpapa"ita ng relasyon ng iba pang mga salita sa loob ng isang sentens tulad ng ma"i"ita sa sumusunod* $.a.
E
Sa mga halimba#a!alam natin "ung sino ang pinatay at pumatay hindi lamang dahil sa verb "undi dahil sa paggamit ng mga salitang ni at si. Sa /ngles! ang "atumbas ng F sentens na ito ay Cain killed Abel at Abel killed Cain. Sa :ilipino! nalaman natin "ung sino ang mamamatay&tao dahil sa paggamit ng ni. Sa /ngles naman! nalaman natin "ung sino ang pumatay at pinatay dahil sa pusisyon sa loob ng sentensGnasa unahan ng verb ang taong pumatay at nasa hulihan naman nito ang taong pinatay./big sabihin!iba ang pamamaraan ng :ilipino at /ngles para ipa"ita ang relasyon ng mga salitang na"apaloob sa sentens. /sang "atiya"an nang masasabi na may pamamaraang sinusunod o nasusunod sa #i"a na hindi lamang lumalabas sa pagbubuo ng mga sentens "undi sa pagbuo ng mga salita at sa
pag"a"asunod&sunod ng mga tunog sa mga salita. $ung sa /ngles lahat ng sentens ay "elangang may verb! sa mga W% "atulad ng tagalog may mga sentens tayong hindi nangangailangan ng verb! 4alimba#a* a. Ana is "ind and intelligent. b. Matalino at mabait si Ana.
Sa pusisyon naman ng mga tunog sa isang salita! sa #i"ang /ngles! #alang salitang p#edeng magsimula sa tunog na nirerepresent ng sinusulat na ng na p#ede lamang Ma"ita sa gitna o sa hulihan ng mga salita. 4alimba#a* singing ?"uma"anta@ Sa tagalog! ang tunog na ito ay p#edeng big"asin sa simula! sa gitna o sa hulihan ng salita. 4alimba#a* ngayon! bangin! saging. /big sabihin "ahit na mag"apareho ang tunog! mag"aiba ang system o pattern ng mga tunog sa /ngles at 0agalog "aya naman mapapansin nating hirap biga"asin ng mga neytiv&spi"er ng /ngles ang mga salita sa 0agalog na ngiti! nganga!ngipin.
Sistem ng mga arbitraryong okal#simbol $apag nagsasalita tayo! ang ba#at salitang binibig"as natin ay isang serye ng mga tunog na "uma"ata#an sa isang bagay (lais, turumo ! ideya (ag#aaral ! katotohanan ! o isang fangsyon (si, nang, ni. Sinasabing vo"al ang mga simbol na ito dahil ang "abuuan ng ba#at isa ay bunga ng gala# ng mga vocal&organ natin "apag nagsasalita tayo. Matagal ding pinag a"sayan ng panahon ng mga gree" filosofer nung mga unang panahon ang pagtatalo ung"ol sa "ung anong mayroon bang natural na "one"syon ang isang simbol sa "ung anumang ipinahahayag nito. Sa hinaba&haba ng "anilang pagtatalo! ang lumabas ay #alang natural na "one"syon sa pagitan ng symbol at sa ipinapahayag nitong "ahulugan dahil bunga ito ng "augalian. /big sabihin! arbitrary ang mga symbol tulad ng paggamit ng tagalog bahay! $astila casa, :ranses miason! 4apon uchi! at /ngles house.
Pagkamalikhain ng 1ika Ang paga"amali"hain ng #i"a o pamamaraan ng e"spresyon ang sinasabing pina"amahalagang "atangian nito. Ayon "ay Choms"y (,-75 ang pag"amali"hain ng #i"a ay
ma"i"ita sa "a"ayahan ng tao lamang at #ala sa ibang nilalang. +aipapahayag ng tao sa #i"ang "inagisnan at natutunan ang "abuuan ng "anyang "aranasan! damdamin at pag&iisip batay sa hinihingi ng ibat&ibang pag"a"ataon at mga pangangailangan! mali#anag na dahilan para sabihing ang #i"a ay isang "atangian na yuni" sa tao lamang. May e"speriment na ginaga#a para malaman "ung ang "omuni"asyon nga bang mga hayop ay "atulad ng sa #i"a ng tao! pero magpahanggang ngayon ay hindi pa ito napapatunayan. 4alimba#a sa 0agalog! mag"aiba ang "ahulugan ng dala#ang mag"asunod na sentens at depende sa hinihingi ng pag"a"ataon ang gagamiting pali#anag tulad sa sit#asyon ng napa"agabi nang pag&u#i ng bahay ng isang tao. 4al. a. +agpahatinggabi na a"o sa opisina. b. 4inatinggabi na a"o sa opisina. Sa 1! sinadya ang a"syonG sa 5! hindi. /big sabihin! sa panahong maging ganap na ang pag"atuto ng tao ng "anyang #i"ang "inagisnan! nasa "anya na hindi lamang ang "a"ayahang bumuo ng anumang sentens na ibinabagay nya sa "ahit ano pa mang sit#asyon "undi pati na umuna#a ng "ahit ano roing sentens na maririnig nya sa unang pag"a"ataon sa "anyang #i"a.
May grammar ang lahat ng wika. Ba#at spi"er ng #i"a ay may "a"ayahang bumuo at umuna#a ng mga sentens sa "anyang #i"a. May "a"ayahan din syang magsabi "ung tama o mali ang isang sentens. Ang "a"ayahang ito ang tinata#ag na "anyang lingg#isti"&"ompitens (Choms"y ,-75 at meron sya nito dahil nasa "anyang sab"onsyus ang "abuuan ng pamamaraan ng pagbuo ng salita! sentens! at "ombinasyon ng mga ito. Sama"atu#id! ang mga rul sa pagbuo ng mga sentens ang grammar ng isang #i"a. $augnay nito! mahalagang maintindihan na lahat ng #i"a ay may grammar at itoy nahahati sa sumusunod* ,. 4onetiks H ay may "inalaman sa arti"ulasyon ng mga tunog. F. 4onolo5i H ay tung"ol naman sa pagpapatern o "umbinasyon ng mga tunog na ito sa loob ng isang #i"a. I. Mor'olo5i H ay may "inalaman sa pagbuo ng mga salita. 1. Sintaks H sa pagbubuo ng mga sentens
5. Semantiks H ay may "inalaman sa interpretasyon ng mga "ahulugan ng mga salita at sentens. Lahat ng grammar ay antay#antay.
Walang "atotohanan ang isa pang "oment na nagsasabing primitive o mababa ang grammar ng ibang #i"a. 4anggat naipapahayag ng mga spi"er ng isang #i"a ang anumang gusto nilang ipahayag hindi p#edeng sabihing primitive ang grammar ng #i"a nila. Maaaring may mga "ulturang sinasabing primitive dahil degri ng "abihasnan o standard ng isang "ultura ang pinagbabatayan pero hindi ito nangangahulugang primitive din ang grammar ng #i"a nila. $ung sapat na natutugunan ng "anilang #i"a ang "ina"ailangan nila sa pa"i"ihalubilo sa loob nag "anilang "ulturang "inabibilangan! hindi p#edeng sabihing primitiv o mababa ang grammar ng #i"a nila.
6agbabago ang 1ika. Ang pina"amadaling maape"tuhan ng pagbabago ng #i"a ay ang bo"abularyo nito. Sa "aso sa %ilipinas! ang matagal na ding implu#ensya ng ibang bansa ay nagdadagdag sa bo"abularyo ng ating mga #i"a ng mga salitang hiram na galing sa /nsti"! Arabi"! $astila! /ngles! at 4apon! 4alimba#a* Pansit, lomi, syoaw,swerte,sibuyas, mansanitas, temura, 5aayuki atb.
magkodakan, komyuter, siroks,
7uerida H "erida *oundary ( hangganan H *awnderi (perang ibinabayad ng drayber sa may&ari sa pagpasada ng "anyang tai.
Linggwistiks Ang linggwistiks ay ang sayantific na pag&aaral ng mga #i"a ng tao. Linggwist # ang taong ang pangunahing inters sa pag&aaral ng #i"a ay ang maanalays at mades"rayb ang na"apaloob na system ng rul sa #i"a sa sistemati"ong paraan.
Mayroon ding mga lingg#ist na may inters na pag&aralan ang "asaysayan o historical& development ng mga system ng #i"a pati na rin ang namamagitang relasyon ng mga ito sa isat& isa. Poliglot H ta#ag sa taong maraming #i"a.
Maikling histori ng ag#aaral ng 1ika. +apa"atagal nang panahon na pinag&aralan ang mga #i"a ng tao. Bahagi ng mga unang pag&aaral ang nabanggit na sa itaas na mahabang pagtatalong namagitan sa mga
=ree" :ilosofer nun tung"ol sa pag"a"aron o di pag"a"aron ng natural na "one"syon ng isang salita at "ahulugan nito (mga natyuralist "ontra mga "onvensyonalist. +asundan ito ng mahaba pa ring pagtatalo tung"ol naman sa pagiging regular o di regularng mga #i"a (mga analoJist "ontra mga anomalist na syang nagbibigay&daan para maaydentifay ang mga bahagi ng pananalita sa #i"ang =ree". +ang mabuo na ang pag&aaral ng mga =ree" na gramaryan para sa grammar ng "anilang #i"a! inadap naman ng mga Romano ang gramati"al&patern ng =ree" sa pagtuturo at pagpapalaganap nila ng #i"ang
+asundan ang libro ni Saussure ng pabli"eysyon ng librong ito rin niya sinimulang ipali#ang ang sa "anya)y pinadistin" at pina"amahalagang aspeto ng #i"a ng tao* ang pag"amali"hain ng #i"a. Ayon "ay Choms"y! sa pag&aaral ng sinta"s o "ung pano nabubuo ang mga sentens ng isang #i"a maiintindihan ang sinasabi niyang mali"haing "apasidad ng nagsasalita ng #i"a. /niba ni Choms"y ang pamamaraan ng lingg#isti" analisis nang iintrodyus nya ang "anyang transformational generative grammar (TG) na dapat ituring na mga instra"syon sa pagbuo ng lahat ng posibleng maga#ang tama! ma"abuluhan! at tanggap na mga sentens sa #i"ang alam o pinag&aaralan. Sa sumunod na taon napablis ang Aspects of the 0heory of Synta ni Choms"y (,-75 "ung saan pormal nyang binigyan ng disting"syon ang "anyang mga term na lingg#isti"&"ompitens at performans. Ang depinisyon nya para sa una ay ang "aalaman at "a"ayahan ng tagapagsalita sa "anyang #i"a at sa pangala#a naman ay ang a"t#al na mga sinasabiLbinibig"as sa spesipi"ong sit#asyon. Ang nabuong modelo ng pag&aanalays ng #i"a na hango sa librong ito ay tina#ag ni Choms"y na standard theory na nirevays din pag"araan lang ng ilang taon na tina#ag naming extended standard theory. 4indi pa rin natapos ang mga pagbabago sa pamamaraan ng lingg#isti"&analisis na ipinopropos ni Choms"y. Mula ,-9)s mas dumami pa ang mga reserts at tumuon na ngayon ang focus ng reserts sa pagbuo ng mga prinsipol. Ang mga prinsipol na ito ang ipinapalagay na syang nagdedefayn ng tinata#ag na core grammar ng #i"a. Ang isang naging puna sa tyuri ni Choms"y ay ang pag&aaral ng #i"a nang hindi isinasaalang&alang ang "onsepto nito. %inag&aaralan ang #i"a labas sa reyalidad ng pa"i"ipag&usap.
Pag)igkas ng &ga "'n#g P#ntika
Agham ng wika na tumatalakay sa kung paano nasasalita ang isang tao
Pananaw # Pa$aan !Pag-aaral ng Pagsasalita# ,. %ag&aaral at paglalar#an sa mga sang"ap ng pananalita na ginamit sa pagbig"as ng tunog. F. %ag&aaral at paglalara#an sa mga narinig na alon ng tunog. I. %aglalar#an sa mga alon tunog na nalili"ha sa pagsasalita
"at%#ng Sa%ik na kai%angan '(ang &aka(agsa%ita ang isang ta# a. Ang pinanggalingan ng la"as o enerhiya b. Arti"ulador o ang pumapalag na baga c. Resenador o ang patunugan
Mga sangka( sa (agsasa%ita ,. 2lo F. ibdib
A$ti0'%at#$y (*#nti0s Paraan kung papano binibigkas ang ponema ng isang wika