Elemen Penilaian HPK 2.5
Peraturan Direktur RSU.Sari RSU.Sari Mutiara Medan No: 759/XII.1/RSU-SM/II/2015 759/XII.1/RSU-SM/II/2015 ttng ak Pa!ien dan "e#uarga -------------------------------------------------------------------------------------------PANDUAN PELAYANAN PASIEN TAHAP TERMINAL ( END of LIFE ) PENDAHULUAN
Pa!ien $ang %enu&u ak'ir 'idu(n$a) dan ke#uargan$a) %e%er#ukan a!u'an $ang ter*oku! akan ke+utu'an %ereka $ang unik. Pa!ien da#a% ta'a( ter%ina# ter%ina# da(at %enga#a%i ge&a#a $ang +er'u+ungan dengan (ro!e! (en$akit atau tera(i kurati* atau %e%er# %e%er#ukan ukan +antuan +antuan $ang $ang +er'u+u +er'u+ungan ngan dengan dengan %a!a#a %a!a#a'-% '-%a!a# a!a#a' a' (!iko! (!iko!o!i o!ia#) a#) !(iritua# dan +uda$a $ang +erkaitan dengan ke%atian dan (ro!e! ke%atian. "e#uarga dan dan (e%+ (e%+er erii (e#a (e#a$a $anan nan da(a da(att di+e di+eri rika kan n ke#o ke#ong nggar garan an da#a% da#a% %e#a %e#a$a $ani ni anggo anggota ta ke#uar ke#uarga ga (a!ien (a!ien $ang $ang !akit !akit ter%in ter%ina# a# atau atau %e%+ant %e%+antu u %ering %eringanka ankan n ra!a ra!a !edi' !edi' dan ke'i#angan. ,u&uan ru%a' !akit untuk %e%+erikan a!u'an (ada ak'ir ke'idu(an 'aru! %e%(erti%+angkan te%(at a!u'an atau (e#a$anan $ang di+erikan !e(erti 'o!(ie atau unit a!u'an (a##iati*) ti(e (e#a$anan $ang di+erikan dan ke#o%(ok (a!ien $ang di#a$a di#a$ani. ni. Ru%a' Ru%a' !akit !akit %enge% %enge%+ang +angkan kan (ro!e! (ro!e! untuk untuk %enge# %enge#o#a o#a (e#a$a (e#a$anan nan ak'ir ak'ir 'idu(. Pro!e! ter!e+ut ada#a' :
Me%a!t Me%a!tika ikan n +a'a +a'a ge&a#a ge&a#a-ge& -ge&a#a a#an$a n$a akan akan di#akuk di#akukan an a!e!%e a!e!%en n dan dike#o#a !eara te(at.
Me%a!tikan +a'a (a!ien dengan (en$akit ter%ina# di#a$ani dengan 'or%at dan re!(ek.
Me#a Me#aku kuka kan n
a!e! a!e!%e %en n
kead keadaa aan n
(a!i (a!ien en !e!e !e!eri ring ng %ung %ungki kin n
!e!u !e!uai ai
ke+utu'an untuk %engidenti*ika!i ge&a#a-ge&a#a.
Merenanakan (endekatan (reenti* dan tera(eutik da#a% %enge#o#a ge&a#a-ge&a#a.
Mendidik (a!ien dan !ta* tentang (enge#o#aan ge&a#a-ge&a#a.
PRINSIP P344N4N P344N4N P4SIN P4SIN P4D4 P4D4 ,44P ,44P ,RMIN43 4"IR IDUP IDU P 1. Ru%a' !akit !akit %e%+erikan %e%+erikan dan dan %engatur %engatur (e#a$ (e#a$anan anan ak'ir ak'ir ke'idu(an. ke'idu(an. 2. 4!u'an 4!u'an (a!ien (a!ien da#a% (ro!e! (ro!e! ke%atian ke%atian 'aru! %ening %eningkat katkan kan ken$a%an ken$a%anan an dan ke'or%atann$a. M4"SUD M4"SUD D4N ,U6U4N ,U6U4N P34 P344N4N P4D4 P4D4 ,44P 44P ,RMIN43 ,RMIN43 4"IR 4"IR IDUP Pa!ien Pa!ien $ang $ang da#a% da#a% (ro!e! (ro!e! ke%ati ke%atian an %e%(un$ %e%(un$ai ai ke+utu ke+utu'an 'an k'u!u! k'u!u! untuk untuk
di#a$ani dengan (enu' 'or%at dan ka!i'. Untuk %ena(ai ini !e%ua !ta* 'aru! !adar akan akan unikn$ unikn$aa ke+utu' ke+utu'an an (a!ien (a!ien da#a% da#a% keadaan keadaan ak'ir ak'ir ke'idu(a ke'idu(ann$ nn$a. a. Per'at Per'atian ian ter'ada( ken$a%anan dan %arta+at (a!ien %engara'kan !e%ua a!(ek a!u'an !e#a%a !tadiu% ak'ir 'idu(. 4!u'an ak'ir ke'idu(an $ang di+erikan ru%a' !akit ter%a!uk : a (e%+erian (engo+atan $ang !e!uai dengan ge&a#a dan keinginan (a!ien dan ke#uarga + %en$a%(aikan i!u $ang !en!itie !e(erti auto(!$ dan dona!i organ %eng'or%ati ni#ai $ang dianut (a!ien)aga%a dan (re*eren!i +uda$a d %engikut!ertakan(a!iendanke#uargan$ada#a%!e%uaa!(ek(e#a$anan e %e%+eri re!(on (ada %a!a#a'-%a!a#a' (!iko#ogi!) e%o!iona#) !(iritua# dan +uda$a dari (a!ien dan ke#uargan$a. Untuk %ena(ai tu&uan ini !e%ua !ta* 'aru! %en$adari akan ke+utu'an ke+utu'an (a!ien $ang unik (ada ak'ir 'idu(n$a Ru%a' !akit %engea#ua!i %engea#ua!i %utu a!u'an ak'ir-ke'idu ak'ir-ke'idu(an) (an) +erda!arkan ea#ua!i !erta (er!e(!i ke#uarga dan !ta*) ter'ada( a!u'an $ang di+erikan. A I DEFINISI "ondi!i "ondi!i ,er%in ,er%ina# a# ada#a' ada#a' !uatu kondi!i $ang di!e+a+kan di!e+a+kan o#e' edera atau
(en$akit di%ana ter&adi keru!akan organ %u#ti(#e $ang dengan (engeta'uan dan tekno#ogi ke!e'atan terkini tak %ungkin#agi da(at di#akukan (er+aikan !e'ingga akan %en$e+a+kan %en$e+a+kan ke%atian da#a% rentang rentang aktu $ang !ingkat. !ingkat. Penga(#ika!ian Penga(#ika!ian tera(i tera(i untuk %e%(er(an&ang/%e%(erta'ankan 'idu( 'an$a akan +ere*ek dan %e%(er#a%a (ro!e! (enderitaan/!ekarat (a!ien. 1. Pa!ien Pa!ien ,a'a( ,a'a( ,er%i ,er%ina# na# ada#a' ada#a' (a!ien (a!ien dengan kondi!i kondi!i ter%ina ter%ina## $ang $ang %akin %akin #a%a %akin %e%+uruk 2. Mati "#ini! "#ini! ada#a' ada#a' 'enti 'enti na*a! tidak tidak ada gerak gerak na*a! !(ontan !(ontan dita% dita%+a' +a' 'enti !irku#a!i !irku#a!i &antung tota# dengan !e%ua aktiita! aktiita! otak ter'enti) ter'enti) teta(i teta(i tidak ireer!i+e#. 8. Mati Mati io#og io#ogi! i! ada#a' ada#a' (ro!e! (ro!e! %ati/ %ati/ ru!akn$ ru!akn$aa !e%ua !e%ua åan åan)) di%u#a di%u#aii dengan dengan neuron otak $ang %en&adi nekrotik !ete#a' kira-kira 1 &a% tan(a !irku#a!i) diikut diikutii o#e' o#e' &antung) &antung) gin&a# gin&a#)) (aru (aru dan 'ati 'ati $ang $ang %en&ad %en&adii nekrot nekrotik ik !e#a% !e#a%aa +e+era(a &a% atau 'ari.
. Mati atang ;tak ada#a' keadaan di%ana ter&adi keru!akan !e#uru' i!i !ara*/neurona# intrakrania# $ang tidak da(at (u#i' ter%a!uk +atang otak dan !ere+e#u%. 5. 4#at antu Na(a! it'o#ding #i*e !u((ort ada#a' (enundaan +antuan 'idu( 7. >it'droing #i*e !u((ort ada#a' (eng'entian +antuan 'idu( ?. Menge#o#a 4k'ir "e'idu(an nd o* 3i*e ada#a' (e#a$anan tindakan (eng'entian +antuan 'idu( >it'droing#i*e !u((ort atau (enundaan +antuan 'idu( >it'o#ding #i*e !u((ort. 9. Dona!i ;rgan ada#a' tindakan %e%+erikan organ tu+u' dari donor ke(ada re!i(ien. 10. Peraatan
Pa#iati*
ada#a'
u(a$a
%edik
untuk
%eningkatkan
atau
%e%(erta'ankan kua#ita! 'idu( (a!ien da#a% kondi!i ter%ina#. A II RUAN! LIN!KUP
4!(ek "e(eraatan an$ak %a!a#a' $ang %e#ingku(i kondi!i ter%ina# (a!ien) $aitu %u#ai dari titik $ang aktua# di%ana (a!ien din$atakan kriti! !a%(ai di(utu!kankan %eningga# dunia atau %ati. Se!eorang din$atakan %eningga# / %ati a(a+i#a *ung!i &antung dan (aru +er'enti) ke%atian !i!te%ik atau ke%atian !i!te% tu+u' #ainn$a ter&adi da#a% +e+era(a %enit) dan otak %eru(akan organ +e!ar (erta%a $ang %enderita ke'i#angan *ung!i $ang ireer!i+e#) !e#an&utn$a organ-organ #ain akan %ati. Re!(on(a!ien da#a% kondi!i ter%ina# !angat indiidua# tergantung kondi!i *i!ik) (!iko#ogi!) !o!ia# $ang dia#a%i) !e'ingga da%(ak $ang diti%+u#kan (ada tia( indiidu &uga +er+eda.a# ini %e%(engaru'i tingkat ke+utu'an da!ar $ang ditun&ukan o#e' (a!ien ter%ina#. Menurut #i!a+et' "@+#er-Ro!!) M.D.) ada 5*a!e %en&e#ang ke%atian) $aitu : a. Denia# *a!e (en$angka#an / (engingkaran diri Di%u#ai ketika orang di!adarkan +a'a ia %enderita (en$akit $ang (ara' dan dia tidak da(at %eneri%a in*or%a!i ini !e+agai ke+enaran dan +a'kan %ungkin
%engingkarin$a. Pen$angka#an ini %eru(akan %ekani! (erta'anan $ang aa(ka#i dite%ukan (ada 'a%(ir !etia( (a!ien (ada !aa t(erta%a %endengar +erita %enge&utkan tentang keadaan dirin$a. +. 4nger *a!e ke%ara'an ,er&adi ketika (a!ien tidak da(at #agi %engingkari ken$ataan +a'a ia akan %eningga#. Ma!an$a ti+a di%ana ia %engakui) +a'a ke%atian %e%ang !uda' dekat. ,eta(i ke!adaran ini !eringka#i di!ertai dengan %unu#n$a ketakutan dan ke%ara'an. "e%ara'an ini !eringka#i diek!(re!ikan da#a% !ika( ree# dan %enari-ari ke!a#a'an (ada (e#a$anan di ru%a' !akit atau di ru%a'. U%u%n$a (e%+eri (e#a$anan tidak %en$adari) +a'a tingka' #aku (a!ien !e+agai ek!(re!i dari *ru!ta!i $ang dia#a%in$a.
Se+enarn$a $ang
argu%enta!i-argu%enta!i
dari
di+utu'kan orang-orang
(a!ien ada#a'
(engertian)
$angter!inggung
o#e'
+ukan karena
ke%ara'ann$a. . argaining *a!e taar %enaar . Ini ada#a' *a!e di %ana (a!ien akan %u#ai %enaar untuk da(at 'idu( !edikit #e+i' #a%a #agi atau dikurangi (enderitaann$a. Mereka +i!a %en&an&ikan %aa%-%aa% 'a# ke(ada ,u'an) A,u'an) ka#au ngkau %en$atakan ka!i'-Mu) dan kea&ai+an ke!e%+u'an-Mu) %aka aku akan %e%(er!e%+a'kan !e#uru' 'idu(ku untuk %e#a$aniMu.A d. De(re!ion *a!e de(re!i Sete#a' tern$ata (en$akitn$a %akin (ara') ti+a#a' *a!e de(re!i. Penderita %era!a (utu! a!a %e#i'at %a!a de(ann$a $ang tan(a 'ara(an. e. 4e(tane *a!e %eneri%a / (a!ra',idak !e%ua (a!ien da(at teru! %eneru! +erta'an %eno#ak ken$ataan $ang ia a#a%i. Pada u%u%n$a) !ete#a' &angka aktu tertentu %ereka akan da(at %eneri%a ken$ataan) +a'a ke%atian !uda' dekat. Mereka %u#ai ke'i#angan kegaira'an untuk +erko%unika!i dan tidak tertarik #agi dengan +erita dan (er!oa#an-(er!oa#an di !ekitarn$a. Pa!ien da#a% kondi!i ,er%ina# akan %enga#a%i +er+agai %a!a#a' +aik *i!ik) (!iko#ogi!) %au(un !o!io-!(iritua#) antara #ain: a. Pro+#e% ok!igeni!a!i na*a! tidak teratur) e(at atau #a%+at) (erna*a!an 'e$ne !toke!) !irku#a!i (eri*er %enurun) (eru+a'an %enta# agita!i-ge#i!a') tekanan dara' %enurun) '$(ok!ia) aku%u#a!i !ekret) nadiiregu#er. +. Pro+#e% e#i%ina!i"on!ti(a!i) %edika!i atau i%o+i#ita! %e%(er#a%+at
(eri!ta#tik) kurang diet !erat dan a!u(an %akanan &uga %e%(engaru'i kon!ti(a!i) inkontinen!i a*eka# +ia! ter&adi o#e' karena (engo+atan atau kondi!i (en$akit %i! Ba Bo#on) reten!i urin) inkontinen!ia urin ter&adi aki+at (enurunan ke!adaran atau kondi!i (en$akit %i! trau%a %edu##a !(ina#i!) o#iguria ter&adi !eiring (enurunan intake airan atau kondi!i (en$akit %i! gaga# gin&a# . Pro+#e% nutri!i dan airan a!u(an %akanan dan airan %enurun) (eri!ta#ti %enurun) di!ten!i a+do%en) ke'i#angan ) +i+ir kering dan(ea'-(ea') #ida' kering dan %e%+engkak) %ua#) %unta') egukan) de'idra!i ter&adi karena a!u(an airan %enuru d.
Pro+#e% !u'u kedinginan !e'ingga 'aru! %e%akai !e#i%ut ek!tre%ita! dingin) Peng#i'atan %en&adi ka+ur) Pendengaran %enurun.
e. Pro+#e%
!en!ori
re*#eC
+erkedi(
'i#ang
!aat
%endekati
ke%atian)
%en$e+a+kan kekeringan (ada kornea) ke%a%(uan +erkon!entra!i %en&adi %enurun.(eng#i'atan ka+ur)(endengar an +erkurang) !en!a!i %enurun. *. Pro+#e% n$eri a%+ang n$eri %enurun) (engo+atan n$eri di#akukan !eara intra ena) (a!ien 'aru!! e#a#u dida%(ingi untuk %enurunkan kee%a!an dan %eningkatkan ke n$a%anan g.
Pro+#e% ku#it dan %o+i#ita! !ering ka#i tira' +aring #a%a %eni%+u#kan %a!a#a' (ada ku#it !e'ingga (a!ien %e%er#ukan (eru+a'an (o!i!i $ang !ering.
'.
Ma!a#a' (!iko#ogi! (a!ien ter%ina# terdekat +ia!an$a %enga#a%i +an$ak re!(on e%o!i) (era!aaan %ara' dan (utu!a!a.
2. Peraatan Pa#iati* ter%ina# Peraatan (a#iati* +ertu&uan %ena(ai ua#it$ o* #i*e dan ua#it$ o* deat'. Peraatan (a#iati* %en$angkut (!iko#ogi!) !(iritua#i!) *i!ik) keadaan !o!ia#. ,erkait 'a# ini) %e%+erikan (e%a'a%an +agi ke#uarga dan (a!ien !angat (enting agar ke#uarga %engerti +etu# +a'a (a!ien tidak akan !e%+u') !e'ingga %ereka akan %e%+erikan (er'atian dan ka!i' !a$ang diak'ir ke'idu(an (a!ien ter!e+ut. 8. 4!(ek Medi! "e+an$akan ka#angan da#a% dunia kedokteran dan 'uku% !ekarang ini %ende*ini!ikan ke%atian da#a% (engertian %ati otak M; a#au(un &antung %ungkin %a!i' +erden$ut dan enti#a!i +uatan enti#ator di(erta'ankan. 4kan teta(i
+an$ak (u#a $ang %e%akai kon!e( %ati +atang otak M; !e+agai (engganti M; da#a% (enentuan %ati. Dengan %eningkatn$a i#%u (engeta'uan dan tekno#ogi di+idang kedokteran %aka +an$ak (i#i'an (engo+atan $ang +erguna %e%+eri +antuan 'idu( ter'ada( (a!ien ta'a( ter%ina#. Pi#i'an ini !eringka#i %eni%+u#kan di#e%a teruta%a +agi ke#uarga (a!ien karena %ereka %en$adari +a'a tindakan ter!e+ut +ukan u(a$a (en$e%+u'an
dan
'an$a
akan
%ena%+a'
(enderitaan
(a!ien.
"e#uarga
%enginginkan !e+ua' (ro!e! di %ana +er+agai interen!i %edi! %i!a#n$a (e%akaian enti#ator tidak #agi di+erikan ke(ada (a!ien dengan 'ara(an +a'a (a!ien akan %eningga# aki+at (en$akit $ang %enda!arin$a. "etika ke#uarga/ a#i %e%inta dokter %eng'entikan
+antuan
'idu(
it'droing #i*e !u((ort atau %enunda +antuan 'idu(it''o#ding #i*e !u((ort ter'ada( (a!ien ter!e+ut) %aka dokter 'aru! %eng'or%ati (i#i'an ter!e+ut. Pada !itua!i ter!e+ut) dokter %e%i#iki #ega#ita! di%ata 'uku% dengan !$arat !e+e#u% ke(utu!an (eng'entian atau (enundaan +antuan 'idu( di#ak!anakan) ti% dokter te#a' %e%+erikan in*or%a!i ke(ada ke#uarga (a!ien tentang kondi!i ter%ina# (a!ien dan (erti%+angan ke(utu!an ke#uarga/ a#i tertu#i! da#a% in*or%ed on!ent A III. TATA LAKSANA
4!(ek "e(eraatan 4!e!%en *aktor *i!ik (a!ien Pada kondi!i ter%ina# atau %en&e#ang a&a#) di'ada(kan (ada +er+agai %a!a#a' 1.1 4!e!%en "e(eraatan Peraat da(at +er+agi (enderitaan (a!ien %en&e#ang a&a# dan %enginteren!i dengan %e#akukan a!e!%en $ang te(at !e+agai +erikut: a. 4!e!%en tingkat (e%a'a%an (a!ien E/ ke#uarga : 1. B#o!ed 4arene!!: (a!ien dan atau ke#uarga (era$a +a'a (a!ien akan !egera !e%+u'. 2. Mutua# Preten!e:ke#uarga %engeta'ui kondi!i ter%ina# (a!ien dan tidak %e%+iarakann$a #agi) "adang- kadang ke#uarga %eng'indari (eraka(an tentang ke%atian de%i %eng'indarkan dari tekanan. 8. ;(en 4arene!!: ke#uarga te#a' %engeta'ui tentang (ro!e! ke%atian dan tidak %era!a ke+eratan untuk %e%(er+inangkann$a a#au(un tera!a !u#it
dan !akit. "e!adaran ini %e%+uat ke#uarga %enda(atkan ke!e%(atan untuk %en$e#e!aikan
%a!a#a'-%a!a#a')
+a'kan
da(at
+er(arti!i(a!i
da#a%
%erenanakan (e%aka%an. Pada ta'a(an ini) (eraat atau dokter da(at %en$a%(aikan i!u $ang !en!iti* +agi ke#uarga !e(erti auto(!i atau dona!i organ (a!ien %enurunn$a *i!ik) (eraat 'aru! %a%(u %engena#i (eru+a'an *i!ik ter&adi (ada (a!ien ter%ina# %e#i(uti:1 Perna(a!an +reat'
.
a 4(aka' teratur atau tidak teratur)
.
+ 4(aka' ada !uara na(a! ta%+a'an
$ang !e(erti ronki)'eeFing)!tridor) rak#e!) d##) 4(aka' ter&adi !e!ak na(a!)
. d 4(aka' ada +atuk)+i#a ada a(aka' (rodukti* atau tidak . e 4(aka' ada !(utu%) +i#a ada +agai%ana &u%#a') arna) +au dan &eni!n$a . * 4(aka' %e%akai enti#a!i %ekanikenti#atoratau tidak 2 "ardioa!ku#er +#ood
. a agai%ana ira%a &antung) a(aka' regu#er atau iregu#er . + agai%ana akra#) a(aka' 'angat) kering) %era') dingin) +a!a' dan (u at . agai%ana (u#!a!i) a(aka' !angat kuat) kuat tera+a) #e%a' tera+a) 'i#ang ti%+u# atau tidak tera+a
. d 4(aka' ada (endara'an atau tidak) +i#a ada do%ana #oka!in$a . e 4(aka' ada B
. a agai%ana ukuran HBS tota# untuk %ata) er+a#) %otorik dan ke!adaran (a!ien . + era(a ukuran IBP da#a% B%2; . 4(aka' ada tanda ,I" !e(erti n$eri ke(a#a atau %unta' (ro$ekti# . d agai%ana kon&ungtia) a(aka' ane%i! atau ke%era'an
. e 3ain G #ain +i#a ada Perke%i'an +#ader
. a agai%ana area genita#) a(aka' +er!i' atau kotor . + era(a &u%#a' airan %a!uk da#a% 'itungan /'ari . agai%ana ara +uang air kei#) a(aka' !(ontan atau dengan +antuan doer kateter
. d agai%ana (roduk!i urin) +era(a &u%#a' / &a%) +agai%ana arnan$a) +agai%ana +aun$a 5 Penernaan +oe# a agai%ana na*!u %akan) a(aka' +aik atau %enurun + agai%ana (or!i %akan) 'a+i! atau tidak Minu% +era(a /'ari) dengan &eni! airan a(a d 4(aka' %u#ut +er!i') kotor dan +er+au e 4(aka' ada %ua# atau %unta' * uang air +e!ar +era(a ka#i !e'ari) a(aka' teratur atau tidak) +agai%ana kon!i!ten!i)arna dan +au dari *e!e! = Mu!ku#o!ke#eta# / intergu%en
. a agai%ana ke%a(uan (ergerakan !endi) +e+a!) atau ter+ata! . + agai%ana arna ku#it) a(aka' ikteru!) !ianotik) ke%era'an) (uat atau 'i(er(ig%enta!i
. 4(aka' ada ode%a atau tidak) +i#a ada di%ana #oka!in$a . d 4(aka' ada deku+itu! atau tidak) +i#a ada di%ana #oka!in$a . e 4(aka' ada #uka atau tidak +i#a ada di%ana #oka!in$a dan a(a &eni! #ukan$a . * 4(aka' ada kontraktur atau tidak) +i#a ada di%ana #oka!in$a . g 4(aka' ada *raktur atau tidak) +i#a ada di%ana #oka!in$a dan a(a &eni! *rakturn$a
. ' 4(aka' ada &a#ur in*u! atau tidak +i#a ada di%ana #oka!in$a . 4!e!%en tingkat n$eri (a!ien
3akukan a!e!%enra!a n$eri (a!ien.i#a n$eri !angat %engganggu) %aka !egera #akukan %ena&e%en n$eri $ang %e%adai. d. 4!e!%en *aktor ku#turo(!iko!o!ia#
. 1 ,a'a( Denia#: 4!e!%en (engeta'uan (a!ien) kee%a!an (a!ien dan (eneri%aan (a!ien ter'ada( (en$akit) (engo+atan dan 'a!i#n$a.
. 2 ,a'a( 4nger: (a!ien %en$a#a'kan !e%ua orang) e%o!i tidak terkenda#i) ko%unika!i ada dan tiada) orienta!i (ada diri !endiri.
. 8 ,a'a(an argaining: (a!ien %u#ai %eneri%a keadaan dan +eru!a'a untuk %engu#ur aktu) ra!a %ara' !uda' +erkurang.
. ,a'a(an De(re!i: 4!e!%en (oten!ia# +unu' diri) gunakan ka#i%at ter+uka untuk %enda(atkan data dari (a!ien
. 5 ,a'a(an 4e(tane:4!e!%en keinginan (a!ien untuk i!tira'at/%en$endiri. e. 4!e!%en *aktor !(iritua# 4!e!%en ke+utu'an (a!ien akan +i%+ingan ro'ani atau !e!eorang $ang da(at %e%+antu ke+utu'an !(iritua#n$a) +ia!an$a (ada !aat (a!ien !edang +erada di ta'a(an +argaining.1 Interen!i ke(eraatan
. a Perta'ankan ke+er!i'an tu+u') (akaian dan te%(at tidur (a!ien . + 4tur (o!i!i tidur $ang n$a%an untuk (a!ien . 3akukan !utionJ +i#a ter&adi (enu%(ukan !eret (ada &a#an na*a! . d erikan nutri!i dan airan $ang adekuat . e 3akukan (eraatan %ata agar tidak ter&adi kekeringan/ in*ek!i kornea . * 3akukanora#'$giene . g 3akukan re(o!i!i tidur !etia( 2 &a% !eka#i dan #akukan %a!a!e (ada daera' (enon&o#an tu#ang dengan %enggunakan %in$ak ka$u (uti' untuk %enega' deku+itu!
. ' 3akukan %ana&e%en n$eri $ang %e%adai . i 4n&urkanke#uargauntuk%enda%(ingidan%enga&ak(a!ien +erdoa . & ,un&ukkan (er'atian dan e%(ati !erta dukungan ke(ada ke#uarga $ang +erduka
. k 4&ak ke#uarga untuk +er(arti!i(a!i da#a% (enga%+i#an ke(utu!an ter'ada( a!u'an(a!ien) !e(erti (eng'entian +antuan 'idu( it'draing#i*e!u((ort atau(enundaan +antuan 'idu( it''o#ding #i*e !u((ort. 2. 4!(ek Medi! 2.1 Interen!i Medi! "etika (a!ien %enga#a%i edera +erat atau !akit $ang !eriu!) %aka +e+era(a interen!i %edi! da(at %e%(er(an&ang 'idu( (a!ien) !e+agai +erikut: a. ,indakan Re!u!ita!i 6antung Paru ;tak R6P; Pe%+erian +antuan 'idu( da!ar dan #an&ut ke(ada (a!ien $ang %enga#a%i 'enti na(a! atau 'enti &antung. R6P; diindika!ikan untuk (a!ien $ang tidak +erna(a! dan tidak %enun&ukan tanda G tanda !irku#a!i) dan tan(a in!truk!i DNR di reka% %edi!n$a. +. Pe%akaian 4#at
enti#ator)ditu&ukan
untuk
keadaan
tertentu karena
(en$akit$ang
+er(oten!i atau %en$e+a+kan gaga# na(a!. . Pe%+erian Nutri!i 1 Keeding ,u+e) Seringka#i (a!ien !akit ter%ina# tidak +i!a %enda(atkan %akanan #eat %u#ut #ang!ung) !e'ingga (er#u di#akuan (e%a!angan *eeding tu+e untuk %e%enu'i nutri!i (a!ien ter!e+ut 2 Parentera# Nutrition) ada#a' !e+ua' u(a$a untuk %engiri% nutri!i !eara #ang!ung ke da#a% (e%+u#u' dara') $ang +erguna untuk %en&aga ke+utu'an nutri!i (a!ien. 8 ,indakan Dia#i!i! ,indakan dia#i!i!di+erikan (ada (a!ien ter%ina# $ang %enga#a%i(enurunan
*ung!i
gin&a#)
+aik
$ang
akut
%au(un$ang
kronikdengan 3KH L 15 %3/%enit. Pada keadaan ini *ung!i gin&a# !uda' !angat %enurun !e'ingga ter&adi aku%u#a!i tok!in da#a% tu+u' $ang di!e+ut !e+agai ure%ia. Pe%+erian 4nti+iotik Pa!ien ter%ina#) %e%i#iki ri!iko in*ek!i +erat 5-10 ka#i #e+i' tinggi di+andingkan (a!ien #ainn$a. In*ek!i +erat ini (a#ing !ering dite%ukan (ada !a#uran (erna(a!an) !a#uran ke%i')(eredaran dara') atau daera' trau%a/o(era!i. In*ek!i ter!e+ut %en$e+a+kan (eningkatan %or+idita! dan %orta#ita!) (e%an&angan %a!a (eraatan) dan (e%+engkakan +ia$a (eraatan. Pen$e+a+ %eningkatn$a ri!iko in*ek!i ini +er!i*at %u#ti*aktoria#) %e#i(uti (enurunan *ung!i i%un) gangguan *ung!i +arrieru!u!) (enggunaan anti+iotik !(ektru% #ua!) kateko#a%in) (enggunaan (re(arat dara') atau dari a#at ke!e'atan $ang digunakan !e(erti enti#ator.
Pa!ien %enderita (en$akit ter%ina# dengan (rogno!e $ang +uruk 'endakn$a diin*or%a!ikan #e+i' dini untuk %eno#ak atau %eneri%a +i#a di#akukan re!u!ita!i %au(un enti#ator. 2.2 >it'draing #i*e !u((ortEit''o#ding #i*e !u((ort Penge#o#aan ak'ir ke'idu(an %e#i(uti (eng'entian +antuan 'idu( it'draing #i*e !u((ort dan (enundaan +antuan 'idu( it''o#ding #i*e !u((ort $angdi#akukan (ada (a!ien $ang diraat di ruang raat inten!i* are IRIR dan R;II . "e(utu!an it'draing / it''o#ding ada#a' ke(utu!an %edi! dan eti! $ang di#akukan o#e' 8 tiga dokter $aitu dokter !(e!ia#i! ane!te!io#ogi atau dokter #ain $ang %e%i#iki ko%(eten!i dan 2 dua orang dokter #ain $ang ditun&uk o#e' ko%ite %edi! ru%a' !akit. 4da(un (er!$aratan it'draing #i*e !u((ort Eit''o#ding #i*e !u((ort !e+agai +erikut a. In*or%ed Bon!ent Pada keadaan k'u!u!) di%ana (er#u adan$a tindakan (eng'entian/(enundaan +antuan 'idu( it'draing/it''o#ding #i*e !u((ort (ada !eorang (a!ien) %aka 'aru!
%enda(at
(er!etu&uan
ke#uarga
terdekat
(a!ien.Per!etu&uan
(eng'entian/(enundaan +antuan 'idu( o#e' ke#uarga terdekat (a!ien 'aru! di+erikan !eara tertu#i! ritten on!ent da#a% +entuk (ern$ataan $ang tertuang da#a% Kor%u#ir Pern$ataan Pe%+erian In*or%a!i "ondi!i ,er%ina# $ang di!i%(an da#a% reka% %edi! (a!ien) di%ana(ern$ataan ter!e+ut di+erikan !ete#a' ke#uarga %enda(at (en&e#a!an dari ti% DP6P $ang +er!angkutan %engenai +e+era(a 'a# !e+agai +erikut: 1 Diagno!i! : a ,e%uan k#ini! dan 'a!i# (e%erik!aan %edi! !a%(ai !aat ter!e+ut +
Indika!i
dan
keadaan
k#ini!
(a!ien
$ang
%e%+utu'kan
it'draing /it''o#ding #i*e !u((ort 2 ,era(i $ang !uda' di+erikan 8 Progno!i!: a Progno!i! tentang 'idu(-%atin$a ad ita% + Progno!i! tentang *ung!in$a ad *untiona% Progno!i! tentang ke!e%+u'an ad !enationa%. +.
"ondi!i ,er%ina# ,idak di#akukan tindakan-tindakan #uar +ia!a) (ada (a!ien (a!ien $ang &ika ditera(i 'an$a %e%(er#a%+at aktu ke%atian dan +ukan %e%(er(an&ang ke'idu(an. Untuk (a!ien ini da(at di#akukan (eng'entian
atau (enundaan +antuan 'idu(. Pa!ien $ang %a!i' !adar ta(i tan(a 'ara(an) 'an$a di#akukan tindakan tera(eutik/(a#iati* agar (a!ien %era!a n$a%an dan +e+a! n$eri. .
Mati atang ;tak M; Se%ua +antuan 'idu( di'entikan (ada (a!ien dengan keru!akan *ung!i +atang otak $ang ireer!i+e#. Sete#a' kriteria Mati atang ;tak M; $ang ada ter(enu'i) (a!ien ditentukan %eningga# dan di!erti*ika!i M; !erta !e%ua tera(i di'entikan. 6ika di(erti%+angkan dona!i organ) +antuan &antung (aru (a!ien diteru!kan !a%(ai organ $ang di(er#ukan te#a' dia%+i#. "e(utu!an (enentuan M; di#akukan o#e' 8tigadokter $aitu dokter !(e!ia#i! ane!te!io#ogi atau dokter #ain $ang %e%i#iki ko%(eten!i) dokter !(e!ia#i! !ara* dan 1!atudokter #ain $ang ditun&uk o#e' ko%ite %edi! ru%a' !akit dengan (ro!edur (engu&ian M; !e+agai +erikut :
1
Me%a!tikan 'i#angn$a re*#eC +atang otak dan 'enti na*a! $ang %eneta( ireer!i+e#. $aitu:
a ,idak ada re!(on! ter'ada( a'a$a
. + ,idak ada re*#eC kornea . ,idak ada re*#ek! e!ti+u#e-oku#ar . d ,idak ada re!(on %otor ter'ada( rang!ang adekuat (ada area !o%ati . e ,idak ada re*#eC %unta' atau re*#eC +atuk karena rang!ang o#e' kateter i!a( $ang di%a!ukkan keda#a% trakea.
. * ,e! 'enti na*a! (o!iti*. . 2 i#a te! 'i#angn$a re*#eC +atang otak din$atakan (o!iti*) te! diu#ang #agi 25 %enit ke%udian
. 8 i#a te! teta( (o!iti*) %aka (a!ien din$atakan %ati a#au (un &antung %a!i' +erden$ut) dan enti#ator 'aru! !egera di'entikan.
. Pa!ien din$atakan %ati ketika +atang otak din$atakan %ati dan +ukan !eaktu %a$at di#e(a! dari enti#ator atau &antung +er'enti +erden$ut. 2.8 Dona!i ;rgan Pro!edur dona!i organ (a!ien M;) ada#a' !e+agai +erikut: a.
Se!eorang $ang te#a' %e%+uat te!ti%on$ dona!i organ 'aru! %e%+erita'ukan ke(ada ,i% Ru%a'Sakit.
+.
.
"'u!u! (ada (enentuan M; untuk donor organ) ketiga dokter $ang %en$atakan M; 'aru! tidak ada !angkut (aut dengan tindakan tran!(#anta!i.
d.
Penentuan M; untuk donor organ 'endakn$a !egera di+erita'ukan ke(ada ti% tran!(#anta!i) dan (e%+eda'an da(at di#ak!anakan !e!uai ke!e(akatan ti% o(era!i. "o%unika!i dengan ti% tran!(#anta!i di#akukan !edini %ungkin &ika ada donor organ dari(a!ien $ang akan din$atakan M;.
A I" D#KUMENTASI
1. Kor%u#ir Per!etu&uan ,indakan "edokteran 2. Kor%u#ir Pern$ataan Pe%+erian In*or%a!i "ondi!i ,er%ina# 8.
Kor%u#ir (er%intaan (e#a$anan kero'anian
.
erita aara (e#a$anan kero'anian
R$%$&an '
1. Undang-undang RI No ta'un 2009 tentangRu%a'Sakit. 2. Undang G undang no. 29/200 (ada (a!a# = ,entang Praktik "edokteran. 8. P eraturan Menteri "e!e'atan Re(u+#ik Indone!ia No%or 519/MN"S/PR/III/2011 tentang (edo%an (en$e#enggaraan (e#a$anan ane!te!io#ogi dan tera(i inten!i* di ru%a' !akit . Bar(enito) 2005) Media# Nur!ing 4!!e!!%ent E Diagno!i! +ook!.goog#e.o% 5. Penentuan %ati ) (enentuan %ati.e+!.o%/de*ini!i%ati.'t% =. Mati atang ;tak) .*reee+!.o%/(enentuan%ati/ut'ana!ia) u#a!ankedokteran.+#og!(ot.o%/.../%ati-otak-+rain-deat' 7. nd ;* 3i*e Bare et'ia# oerie) Benter *or ioet'i!Unier!it$ o* ?. Minne!ota2005
Nama
'
Tl. La*i+ ' PERSETUUAN TINDAKAN KED#KTERAN RSU SARI MUTIARA MEDAN
No. MR
'
PEMERIAN INF#RMASI
Dokter Pe#ak!ana ,indakan Pe%+eri In*or%a!i Peneri%a In*or%a!i /Pe%+eri Per!etu&uan ENIS INF#RMASI 1 Diagno!i! >DEDD 2
Da!ar Diagno!i!
8
,indakan "edokteran
Indika!i ,indakan
5
,ata Bara
=
,u&uan
7
Ri!iko
?
"o%(#ika!i
9
Progno!i!
10
4#ternati* E Ri!iko
ISI INF#RMASI
3ain- #ain Dengan ini %en$atakan +a'a !a$a Dokter .............................. ..te#a' %enerangkan 'a#- 'a# diata! !eara +enar dan &e#a! dan %e%+erikan ke!e%(atan untuk +ertan$a dan/ atau +erdi!ku!i Dengan ini %en$atakan +a'a !a$a /ke#uarga (a!ien ...................................te#a' %eneri%a in*or%a!i !e+agai%ana diata! $ang !a$a +eri tanda/ (ara* di ko#o% kanan$a dan te#a' %e%a'a%in$a i#a (a!ien tidak ko%(eten atau tidak %au %eneri%a in*or%a!i ) %aka (eneri%a in*or%a!i ada#a' a#i atau ke#uarga terdekat. PERSETUUAN TINDAKAN KED#KTERAN ang +ertandatangan di +aa' ini) !a$a na%a -------------------------------) u%ur --------- ,a'un #aki-#aki/ Pere%(u 4#a%at ----------------------------------------------------------------------------Dengan ini %en$atakan (er!etu&uan untuk di#akukan tindakan -------------------------------------------------- ter'ada ---------------------------- !a$a +erna%a -------------------------------------- u%ur ---------------- ta'un) #aki-#aki/Pere% 4#a%at--------------------------------------------------------------------------------------------------Sa$a %e%e'a%i (er#un$a dan %an*aat tindakan ter!e+ut !e+agai%ana te#a' di&e#a!kan !e(etri diata! ke(ada !a$a dan ko%(#ika!i $ang %ungkin ti%+u#. Sa$a &uga %en$adari o#e' karena i#%u kedokteran +ukan#a' i#%u (a!ti %aka ke+er'a!i#an tindakan kedokteran + keni!a$aan) %e#ainkan !angat +ergantung (ada iFin ,u'an ang Ma'a !a
Medan),angga# --------------- Puku# ------------>I ang %en$atak&an
----------------------
Sak!i
---------------------------
------
Nama
'
Tl. La*i+ ' PERSETUUAN TINDAKAN KED#KTERAN RSU SARI MUTIARA MEDAN
No. MR
'
PEMERIAN INF#RMASI
Dokter Pe#ak!ana ,indakan Pe%+eri In*or%a!i Peneri%a In*or%a!i /Pe%+eri Per!etu&uan ENIS INF#RMASI 1 Diagno!i! >DEDD 2
Da!ar Diagno!i!
8
,indakan "edokteran
Indika!i ,indakan
5
,ata Bara
=
,u&uan
7
Ri!iko
?
"o%(#ika!i
9
Progno!i!
10
4#ternati* E Ri!iko
ISI INF#RMASI
3ain- #ain Dengan ini %en$atakan +a'a !a$a Dokter ................................te#a' %enerangkan 'a#- 'a# diata! !eara +enar dan &e#a! dan %e%+erikan ke!e%(atan untuk +ertan$a dan/ atau +erdi!ku!i Dengan ini %en$atakan +a'a !a$a /ke#uarga (a!ien ...................................te#a' %eneri%a in*or%a!i !e+agai%ana diata! $ang !a$a +eri tanda/ (ara* di ko#o% kanan$a dan te#a' %e%a'a%in$a i#a (a!ien tidak ko%(eten atau tidak %au %eneri%a in*or%a!i ) %aka (eneri%a in*or%a!i ada#a' a#i atau ke#uarga terdekat. PEN#LAKAN TINDAKAN KED#KTERAN ang +ertandatangan di +aa' ini) !a$a na%a ----------------------- --------) u%ur ----- ---- ,a'un #aki-#aki/ Pere%(uan ) 4#a%at ----------------------------------------------------------------------------Dengan ini %en$atakan (er!etu&uan untuk di#akukan tindakan -------------------------------------------------- ter'ada( !a$a ------------------------------------------------------------ u%ur ---------------- ta'un) #aki-#aki/Pere%(uan 4#a%at--------------------------------------------------------------------------------------------------Sa$a %e%e'a%i (er#un$a dan %an*aat tindakan ter!e+ut !e+agai%ana te#a' di&e#a!kan !e(etri diata! ke(ada !a$a ) ter%a!uk ri!iko dan ko %ungkin ti%+u#. Sa$a &uga %en$adari o#e' karena i#%u kedokteran +ukan#a' i#%u (a!ti %aka ke+er'a!i#an tindakan kedokteran +ukan#a' keni!a$aan) %e# +ergantung (ada iFin ,u'an ang Ma'a !a Medan),angga# --------------- Puku# ------------>I ang %en$atak&an
----------------------
Sak!i
---------------------------
-------------------------
PERNYATAAN PEMERIAN INF#RMASI K#NDISI TERMINAL
Fo+m$li+ Sa$a $ang +ertanda tangan di+aa' ini) Na%a : U%ur : O.. ,a'un. 6eni! "e#a%in : 3 / P 4#a%at : Dengan ini %en$atakan dengan !e!unggu'n$a ter'ada( : I!tri/ Sua%i/ 4nak / 4$a' / I+u / 3ainn$a Na%a Pa!ien : ,e%(at/,g#. 3a'ir : 4ga%a : 4#a%at : MR : Dengan ini !a$a te#a' %enda(atkan (en&e#a!an dari dokter / ka. ,i% (eraat &aga $ang te#a' di+eri eenang o#e' dokter (enaggung &aa+ (a!ien DP6P terkait keadaan ke!e'atan : I!tri/ Sua%i/ 4nak / 4$a' / I+u / 3ainn$a Dengan de%ikian %aka !a$a %e%utu!kan untuk: 1. Di+er'entikan tindakan %edi! 2. ,idak +er!edia untuk di#akukan re!u!ita!i DNR 8. Pa!ien di+aa (u#ang . Me%inta di#akukan (e#a$anan kero'anian 6ika (a!ien ak'irn$a %eningga# %aka : ru%a' !akit di'ara(kan %en$ia(akn 1. Pe%u#a!aran Fena&a' 2. Pen$ediaan angkutan Fena&a' Pe%+ia$aan$a %eru(akan %en&adi tanggungan !a$a . Medan)O../O../20
ang %e%+uat (ern$ataan DP6P
OOOOOOO. .........................
Dokter &aga
OOOOOOO.
"a Ru/"a ,i% OOOOOOOO
Lam,i+an ERITA AARA KE!IATAN IMIN!AN KER#HANIAN No
Nama Paien
MR
Aama/Ilam0Ka1oli&0 P+o1e1an0Hina0 $*a
Paien0 Kel$a+a Paien
Tana Tanan Ro*ania3an
Komi1e
Ke+o*anian
Ke,ala R$anan
Lam,i+an
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ N#. RM ' KAMAR '
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ Sa$a $ang +ertanda tangan di+aa' ini)
Na%a
:
U%ur
: O.. ,a'un.
6eni! "e#a%in : 3 / P
4#a%at : Dengan ini %en$atakan dengan !e!unggu'n$a ter'ada( : Diri !a$a !endiri/ I!tri/ Sua%i/ 4nak / 4$a' / I+u / 3ainn$a OOOOOOO Na%a Pa!ien
:
,e%(at/,g#. 3a'ir
:
4ga%a
:
4#a%at
:
Dengan ini !a$a %e%inta untuk di#a$ani o#e' Ro'aniaan +erda!arkan aga%a dan ke(era$aan !a$a. 4(a+i#a ada +ia$a untuk tran!(ort Ro'aniaan %aka akan di+e+ankan dengan +ia$a !a$a !endiri. Medan)O../O../20
PELAYANAN PASIEN TAHAP TERMINAL ( END of LIFE ) RSU SARI MUTIARA MEDAN
SP#
No. Do&$men
No.Re7ii
Halaman
4044026 Tanal 1e+8i1
6
404 Di1e1a,&an Di+e&1$+
4 $li 2645
I.
Pengertian
+.Ta*im Solin/ MMR "ondi!i ,er%ina# ada#a' !uatu kondi!i $ang di!e+a+kan o#e'
edera atau (en$akit di%ana ter&adi keru!akan organ %u#ti(#e $ang dengan (engeta'uan dan tekno#ogi ke!e'atan terkini tak %ungkin#agi II. ,u&uan
da(atdi#akukan
(er+aikan!e'ingga
akan
%en$e+a+kan ke%atian da#a% rentang aktu $ang !ingkat Pa!ien $ang da#a% (ro!e! ke%atian %e%(un$ai ke+utu'an k'u!u! untuk di#a$ani dengan (enu' 'or%at dan ka!i'
III. "e+i&akan
S"
Direktur
No:
759/XII.1/RSU-SM/II/2015.tentang
"e+i&akan 'ak (a!ien E ke#uarga dida%(ingi ke#uarga da#a% I<. Pro!edur
keadaan kriti! di Ru%a' Sakit U%u% Sari %utiara Medan 1. DP6P %e%+erikan (en&e#a!an ke(ada ke#uarga %engenai keadaan kondi!i ke!e'atan (a!ien 2. Minta ke#uarga untuk %e%+uat ke(utu!an dengan kondi!i (a!ien $ang te#a' di &e#a!kan o#e' DP6P 8. 6ika
ada
(er%intaan
dari
ke#uarga
(a!ien
untuk
%eng'entikan tindakan %edi! ter'ada( (a!ien %aka %inta ke#uarga untuk %engi!i *or%u#ir (er!etu&uan (eng'entian tindakan %edi!. . 6ika ke#uarga %e%inta di#akukan +i%+ingan kero'anian "a.ruangan %e%*a!i#ita!i dengan +erkoordina!i dengan ko%ite kero'anian untuk di#akukan +i%+ingan kero'anian. 5. Kor%u#ir (er!etu&uan (eng'entian tindakan %edi!) *or%u#ir (er!etu&uan +i%+ingan kero'anian) +erita aara +i%+ingan 1.
Unit ,erkait
kero'anian) !i%(an da#a% reka% %edi! !e+agai doku%en. 1. IHD 2. IRN4 8. IPI
