AULA DE GUARANI Pronomes pessoais: Xee = Xee = eu Ha’e = Ha’e = você ou ele (a) Ore = Ore = nós (quando alguém não faz parte, p/ ex. homem branco) Nhande = Nhande = todos nós (quanto refere-se a todos, sem excessão) Ha’e kuer y = vocês ou eles (kuery ( kuery – plural) Vogais: aeiouy ãẽĩõũỹ OBS: todos os fonemas se pronunciam igual ao português, exceto: = uá ! = é “fechado” X = tche " = dja H = rr Conjugação de veros: Prefios ver!ais" a! re! o! ro! ja! pe! o #aru$a = #aru$a = co#er
#e = #e = dor#ir
$ee akaruta %dee rekaruta rekaruta &a'e okaruta re rokaruta rokaruta %hande ja %hande jakaruta karuta Pende pe Pende pekaruta karuta &a'e kuery okaruta
$e ake %dee reke reke &a'e oke re roke roke %hande ja %hande jake ke Pende pe Pende peke ke &a'e kuery oke
%orai = cantar
O’a = cair
$e aporai %dee reporai reporai &a'e oporai roporai re roporai %hande ja %hande japorai porai Pende pe Pende peporai porai &a'e kuery oporai
$ee a'a %dee re'a re'a &a'e o'a ro'a re ro'a %hande ja %hande ja'a 'a Pende pe Pende pe'a 'a &a'e kuery o'a
Oo = ir
Nhe&'o’e = estudar
$ee a'o %dee reo &a'e oo re reo %hande jao Pende peo &a'e kuery oo
$ee anhe#!o'e %dee renhe#!o'e &a'e onhe#!o'e re ronhe#!o'e %hande n"anhe#!o'e Pende penhe#!o'e &a'e kuery onhe#!o'e
Iko = viver $ee aiko %dee reaiko &a'e oaiko re roaiko %hande jaaiko Pende peaiko &a'e kuery oaiko Variação da #$ pessoa plural: (er'o )o&e*ando )o& nh+ ao in,-. de /a )o0o)a1.e nha2 Oração para aplicar o vero n"emo%e: &ee an"emo%e uff p' ( eu estudo na uff )"ande n"an"emo%e uff p' ( n*s estudamos na uff
Ou$ro e324 Nhe5an6a 7 'rin)ar Nhande n"an"e5an6a 7 n8. 'rin)a&o. OBS: a rai+ do vero não muda nem no passado, nem no presente nem no futuro: #uri 7 passado 9a 7 futuro E324 3ee a:orai kur i = eu cantava (ou cantei) 3ee a:orai $a = eu cantarei* E324 e& ora*ão4 ko’ẽro a:orai $a = a#anh+ cantarei* E324 ha’e k5ery okaru kuri :ira ro’o $e$a :y = eles co#era# carne de peie na cidade* xpress-es de fala: %e/u :orã = seja# !e#,vindos Peju – Plural .u – !ngular "a5y /u = !o# dia"a5y /u :a5ẽ = !o# dia a todos (pa./ , plural) Nhanekaru/u = !oa tarde Neko’e :orã :a; = a#anheceu !e#0 Xero’e :orã2 Ndee /e:e; = a#anheci !e#* e você0 Xee a5i = eu ta#!é# Re3ara’u :ara’e; = sonhou al1o0 Reiko :orã :a; Aiko :orã2 Ndee /e:e; Xe a5i2 <'a’ e3a:a reik8 Aiko :orã2 Ndee /e:e; Xe a5i2 E:y$a nhanderu re5e = fica co# deus E:y$a = sin1ular %e:y$a = plural Ndee a5i $ereo nhanderu re5e = você ta#!é# fica co# deus %ende a5i $a:e8 nhanderu re5e – plural Xee aa $a &a = “já #e vou” =aa /u &a> Xee anhe&'o’e3e = eu 1osto de estudar <'a’e3a :a nderera; = co#o é o seu no#e0 Xerera&a =?>2 = #eu no#e é (2)* Ha’e ndee; = e você0
=3ee a:orai aỹ = eu canto) ko’ẽro = a#anh+ k5ee = onte# ẽ = si# anyĩ = n+o
anyĩ e$ ri5e = “n+o6 fica 5uieto” :a = ao f!nal da ora&ão refere-se uma pergunta. o:y = casa de re7a &'orai &ara’e ỹ = c8ntico sa1rado a:y = a5ui :y = pé (ee#plo de ora4+o" 3e:y yy :y = #eu pé está na á1ua) uru:y = pé de 1alinha :ira = peie :iraru)u = peie 1rande kure = porco 5aka = vaca ka’e = #acaco /uky = sal karo = copo ok’ẽ = porta y5y$u = vento o5e$ã = janela $enda = cadeira :i$a = ci1arro /@ :i$a = va#os fu#ar o:a = aca!ou yy = á1ua
ro’o = 5uando se especifica a carne 3o’o = 5uando se 1enerali7a a carne 3eru = pai 3e3y = #+e 3era&8i = #eu av9 3e/aruyi 7 &inha a,8 3e:i’a = #ulher falando do filho 3e&e&'y = #ulher falando da filha 3era’y = ho#e# falando de filho 3era/y = ho#e# falando de filha i/aky = verde i1/u = a#arelo :y$@ = ver#elho 3iĩ = !ranco o5y = a7ul uũ = preto y5y = terra 3ee y5y = #inha terra