1. PËRKUFIZIMI I BIZNESIT BIZNESIT TË VOGËL VOGËL DHE ndër ndërma marr rrje jett (biz (bizne nese set) t) e vogl voglaa prej prej 10-4 10-499 të TË MESËM punësuar, dhe 1.1. Qasjet e ndryshme në përkufizimin e BVM ndërmarr arrje jett (biz (bizne neset set)) e mesme mesme prej prej 50-249 50-249 të ndërm Disa Disa nga nga kara karakt kter eris isti tika katt që e bëjn bëjnëë të dall dalloj ojnë në punësuar. bizneset nga njëri tjetri janë fare të dukshme, si p.sh: Ngjashëm me këtë përkufizim është edhe ai i bankës Picer Piceria ia,, sall salloni oni i ondul ondulim imit it,, dyqan dyqani, i, servi servisi si për botërore botërore si p.sh: 1-5 mikrondërmarrj mikrondërmarrje, e, 6-25 ndërmarrje automobila janë biznese të vogla, ndërkaq fabrika për të vogla dhe 25- 250 ndërmarrje të mesme. pro prodh dhim imiin e auto autobu busë sëve ve,, fabri abrika ka e mobi mobilleve, eve, 1.2. Specifikat e biznesit të vogël dhe të mesëm kompania ajrore janë biznese të mëdha. Për të sqaruar dallimet në aplikimin e menaxhmentit në Është e qartë se gjatë përkufizimit të biznesit të vogël ndërmarrjet e vogla dhe të mëdha, është e nevojshme që dhe të mesëm duhet të merren parasysh më shumë të sqarohen disa karakteristika dhe ato janë: kritere, si kritere konsiderohen këto: marrja më e shpejt e vendimeve, biznesi duhet të jetë i pavarur, fleksibilitet më i madh, biznesi nuk duhet të jetë dominant në rajonin në të centralizim më i madh gjatë marrjes së vendimeve, cilin vepron, strukturë organizative e thjeshtë, numri i të punësuarve, i madh i pronarit, komunikim i ndikim të hyrat nga shitjet. drejtpërdrejtë prej lart poshtë, Termi NV, i përjashton ato kompani me më pak se 10 participim i kufizuar i të punësuarve në të punësuar punësuar,, të cilat cilat përfaqë përfaqësoj sojnë në 90% të të gjitha gjitha vendimmarrje, me pakë nivele të menaxhmentit. ndërmarrjeve dhe të cilat punësojnë 1/6 e të gjithë Karakteristikë e ndërmarrjeve të vogla janë inovacionet, fuqisë punëtore. ndërmarrja e vogël shpesh është burim i materialeve të Franca definimin e NV e jep si pas nr të të reja , i proceseve, ideve, shërbimeve dhe prodhimeve. punësuarve: Shumë nga produktet e sotme rrjedhin nga ndërmarrjet më pak se 10 të punësuar janë ndërmarrje shumë e vogla, ndërmarrjet e vogla kanë bërë më shumë se të vogla, gjysmën e zbulimeve në 30 vitet e fundit. Ne vitet e 80 prej 10-49 të punësuar janë ndërmarrje të vogla, ta dhe dhe 90-t 90-taa NV kanë kanë krij krijua uarr përa përafë fërs rsis isht ht 80% 80% të pre prejj 50-5 50-500 00 të punë punësu suar ar janë janë ndër ndërma marr rrje je të punësimeve të reja të vendeve të punës. mesme, dhe Përhapja e NVM-ve NVM-ve në Kosovë, sipas sipas dinamikës mund të shikohet në 3 faza: mbi 500 të punësuar janë ndërmarrje të mëdha faza e parë parë nga nga viti viti 1991 1991 deri deri në në vitin vitin 1993, 1993, Italia gjithashtu ska një definim standard të NV si a. faza b. faza faza e dytë dytë nga viti viti 1994 1994 deri deri në vitin vitin 2000 2000,, dhe p.sh: c. faza faza e tret tretëë nga nga vit vitii 2001 2001 … mikro-ndërmarrjet, prej 1-19 të punësuar, ndërmarrjet të vogla, prej 20 –99 të punësuar, dhe Themelimi i këtyre ndërmarrjeve nuk ka qenë rezultat i mjedisit të përshtatshëm të biznesit, por ajo ndodhi nga ndërmarrjet e mesme, prej 100-499 të punësuar Gjermania gjithashtu ska definicion standard të NV nevoja që të krijojnë vende pune njerëzit të cilët ishin përjashtuar nga puna. si p.sh: NVM kanë karakteristika të cilat mund të njihen lehtë, e vogël nga 0-49 të punësuar, ato janë: e mesme prej 50-499 të punësuar Fleksibilitet – që nënkupton ndërrim të aktiviteteve në Në bazë të të të dhënave të prezentuar prezentuaraa për këto vende vende dri dritën tën e ndry ndrysshim himeve eve të kush kushtteve eve të treg tregut ut dhe dhe të unioni unionitt evrop evropia iann mund mund të përf përfund undoh ohet et se NV përsht përshtatj atjee të shpejt shpejt të kapacit kapaciteti etitt të ndryshim ndryshimeve eve të përbëjnë deri në 98 % të të gjithë ndërmarrjeve në kërkesës. Unionin Evropian. Marrë Marrëdh dhëni ëniet et dire direkte kte gjatë gjatë punë punëss – prona pronari ri ka Sipa Sipass Union nionit it Evro Evropi pian an bizn biznes eset et ndah ndahen en në 3 marrë marrëdh dhëni ëniee inte intern rnee të afërt afërtaa me të punës punësuar uarit it dhe dhe kategori: konsumatorët. punësuar, Mundësi ndërmarrjet (bizneset) mikro prej 1-9 të punësuar, Mundësiaa e punësim punësimit it - NV ofro ofrojn jnëë mundë mundësi si për punësime të reja.
Menaxhimi nga një person (kuptohet çka dmth) shpejt dhe pa pasoja të mëdha varësisht nga ndryshimet Kapitali i kufizuar (kuptohet çka dmth) në rrethinën operuese. Pavarësia – që mundë mundëson son inic inicia iati tiva, va, shpi shpikj kjee dhe Disa Disa dimens dimension ionee të fleksi fleksibil bilite itetit tit janë: janë: fleksi fleksibil bilite iteti ti ambiciet. sipas madhësisë së bizneseve, fleksibiliteti në sektorë të 1.3. 1.3. Rënd Rëndës ësia ia e ndër ndërma marr rrje jeve ve të vogl voglaa dhe dhe të ndryshëm të ekonomisë, fleksibiliteti si përgjigje ndaj mesme në ekonomi të tregut fluktui fluktuimev mevee në kërkesë kërkesë për produkt produktee dhe shërbim shërbime, e, Edhe pse janë të orientuara kah tregu lokal NVM fleksibiliteti dhe ndryshimet në çmime, fleksibiliteti dhe kanë rol gjithnjë e më të madh edhe në këmbimet ndryshi ndryshimet met në teknol teknologj ogji, i, fleksi fleksibil bilite iteti ti si rezulta rezultatt i ndërkombëtare. ndry ndrysh shim imev evee orga organi niza zati tive ve,, dhe dhe form formaa të tjer tjeraa të Në literat literaturën urën ekonomi ekonomike ke të shtetev shtetevee të zhvillu zhvilluara ara flesibilitetit. veçohen katër faktorë të kontributit të ndërmarrjeve të 1.4.2. Fleksibiliteti dhe fluktuimet në kërkesë vogla dhe të mesme në ekonominë e tregut. Rapor Raporti ti në mes mes të fleks fleksib ibil ilit itet etit it të bizn biznese eseve ve dhe dhe 1. kontributet në proceset e ndryshimeve ndryshi ndryshimev meve/f e/fluk luktui tuimev mevee në kërkesë kërkesë është është analizu analizuar ar teknologjike, nga një numër autoresh (Mills and Schuman). Sipas 2. kontributi në sjelljen e konkurrencës së këtyre këtyre autorëve kur kërkesa për produkte produkte dhe shërbime shërbime shëndoshë, nuk lëvi lëvizë zë apo apo nuk ka flukt fluktui uime me,, atëh atëherë erë bizn biznese esett 3. hapja hapja e vendeve vendeve të reja reja të të punës, punës, dhe adaptojnë strategji të cilat mundësojnë efiçiencë më të 4. oferta oferta e pasur pasur e prodhim prodhimeve eve në në tregun tregun vendor vendor madhe, pra bizneset krijojnë profit kryesisht përmes Konsiderohet se rreth 60-70 % e vendeve të reja të shfrytëzimit të ekonomisë së shkallës. Në anën tjetër, punës në vendet e OECD (vendet e zhvilluara të kur lëvizjet në kërkesë janë të mëdha atëherë bizneseve botës) janë të bazuara në BVM. u duhet adaptuar strategji fleksibile të cilat mundësojnë Në shumicën e vendeve evropiane bizneset me më për përsh shta tatj tjen en e nive niveli litt të efiç efiçen encë cëss së tyre tyre.. Ky lloj lloj pakë se 50 punëtorë përbëjnë 90-99 % të numrit të fleksibilitetit mund të definohet edhe si fleksibilitet i përgjithshëm të bizneseve të regjistruara. bizneseve në output. Ndi Ndiki kime mett në rrit rritje jenn e rënd rëndës ësis isëë së BVM BVM vijn vijnëë 1.4.3. Fleksibiliteti dhe ndryshimet në Teknologji kryesisht nga rritja e peshës së sektorit të shërbimeve, Teknologjitë fleksibile bëjnë të mundur ndryshimet në sektorit të ndërtimit dhe teknologjisë informative. shkallën e prodhimit, në produkt miks përgjatë ciklit 1.4. Bizneset e vogla dhe bizneset e mëdha jetësor të produktit, si dhe disa ndryshime në dizajn. Pikëpamja e parë, bizneset e vogla realizojnë aktivitet Pikë Pikëri rish shtt janë janë bizn biznes eset et e mëdh mëdhaa të cila cilatt janë janë më të ndryshëm nga të mëdhatë dhe si rrjedhojë nuk janë fleks fleksib ibil ilee në tekn teknol olog ogji ji se ato ato të vogla voglatt sepse sepse kanë kanë konkurrente konkurrente të bizneseve bizneseve të mëdha, ndryshe kjo qasje shumë më tepër resurse. njihet edhe teoria e niçeve strategjike. Ndërsa sipas 1.4.4. Fleksibiliteti dhe format organizative qasj qasjes es së dyt dytë shpë shpërn rnda darj rjaa e bizn biznes esev evee sipa sipass Bizneset e vogla janë më të prirura të jenë më fleksibile madhësisë është rezultat i posedimit të ndonjë resursi në format format orga organiz nizat ativ ive. e. Biznes Bizneset et e vogla vogla mund mund të të kufi kufizu zuar ar spec specif ifik ik të prod prodhi himi mitt apo apo të ndon ndonjë jë marrin punëtorë punëtorë të rinj kur kërkesa për produktet e tyre përparësie tjetër si lidhur me efiçencën e firmës apo rritet dhe t’i largojnë kur kërkesa bie, ku një gjë e tillë fleksibilitetin e saj. do të bëhej me vështirësi nga bizneset e mëdha për Sipas Nooteboom, bizneset e mëdha qëndrojnë më shkak të presioneve nga organizatat e punëtorëve. mirë mirë në prodhi prodhimi minn e tekn teknol olog ogji jive ve të reja reja bazi bazike ke,, 1.4.5. Fleksibiliteti dhe çmimet ndërsa bizneset e vogla janë më të mira në Niv Nivel elii i çmim çmimiit të një një prod produk ukti ti vare varett edhe edhe nga nga transformimin e tyre në produkte të reja për treg. elasticiteti i atij produkti. P.sh. në një treg në të cilin Mirëpo këto 2 kategori të bizneseve nuk do të thotë se operojnë një biznes i madh dhe një i vogël, efektet e janë konkurrentë të njëri –tjetrit, por këta dy edhe fleksibilitetit të çmimeve do të varen nga elasticiteti i kooperojnë dhe varen shumë nga njëri – tjetri. kërke kërkesës sës për për këto këto dy produk produkte te si dhe dhe elast elastic icit itet etii i 1.4.1. Bizneset e vogla dhe koncepti i fleksibilitetit kryqëzuar i këtyre produkteve. Bizn Biznes eset et e vogl voglaa njih njihen en për për aftë aftësi sinë në e tyre tyre për për 1.5. Bizneset e vogla dhe rritja ekonomike fleksibilitet - definuar këtu në kuptimin e gjerë si aftë aftësi si e kompa kompani nisë së për për të ndrys ndryshua huarr outp output utin in më
Zhvi Zhvill llim imet et e fund fundit it teor teorik ikee në fush fushën ën e rrit rritje jess ndikon në rritjen e punësimit, ekonomike janë të bazuara në teorinë neoklasike të prodhon për tregun e brendshëm, dhe Robert Soloë si dhe të Paul Romer. sjell fleksibilitet në ekonomi Dallimi në mes të Soloëit dhe Romerit qëndron në 2.1 Ndërmarrësia dhe ndërmarrësi si gjenerues në faktin faktin se i pari konsideron konsideron avancimet në teknologji teknologji si BVM pas pasoj ojëë e forc forcave ave jasht jashtëë siste sistemi mit, t, ndërsa ndërsa Romeri Romeri Krijimi i BVM në të shumtën e rasteve është vepër e insiston se rritja ekonomike është rezultat i forcave ndërmar ndërmarrësv rësve. e. Ndërmar Ndërmarrësi rësiaa sot konside konsiderohe rohett si një brenda sistemit ekonomik e jo të ndonjë force jashtë filozofi dhe energji e rëndësishme zhvillimi dhe një nga tij. burimet e forta të rritjes ekonomike. Kjo madje shpesh Rrit Rritja ja e numr numrit it të bizne biznese seve ve të vogl voglaa brend brendaa një një merr peshë më të madhe se burimet tjera, siç janë industrie ndikon në zhvillimin ekonomik përmes dy burimet natyrore apo pajisjet teknike. Ndërmarrësia nxit kanaleve: vet-ak vet-akti tivi vizi zimi minn e buri burime meve ve njerë njerëzo zore, re, të kapi kapita tali litt a. rritjes së konkurrencës e cila përmirëson njerë njerëzo zorr për për zhvi zhvill llim im dhe dhe e vë zhvil zhvilli limi minn në vend vend performancën ekonomike, dhe kryesor brenda një shoqërie. b. rritjes rritjes së konkur konkurrenc rencës ës si dhe rritj rritjes es së përqind përqindjes jes 2.2 Një historik i shkurtër mbi ndërmarrësinë së bizneseve të vogla në treg. Ndërmarrësia dhe ndërmarrësi – origjina e këtyre 1.6. Inovacionet dhe bizneset e vogla fjalëve daton nga shekulli XV në Francë Ekziston një konsensus i përgjithshëm se inovacionet “Ent “Entrep repren reneu eur” r” – quhej quhej diku dikush sh që merrt merrtee përsi përsipër për bar barti tinn barr barrën ën kry kryesor esoree të rrit rritje jess ekon ekonom omik ikee të realizimin e një projekti komercial dhe në emër të atij ekonomive nacionale. që i besonte angazhonte mjetet financiare. Faza Fazatt krye kryesore sore të inov inovac acio ioni nitt janë janë si në viji vijim: m: Kjo Kjo isht ishtee një një ndër ndërma marr rrje je e lidh lidhur ur me treg tregti tim m dhe dhe inovaci inovacioni oni,, zhvill zhvillimi imi,, prodhim prodhimi, i, hyrja hyrja në treg treg dhe paraqiste rrezik për të dy aktorët e involvuar në këtë akt difuzioni. (Vickham 5-6). Pra ndërmarrësi ishte dikush që ishte Si ndër ndërma marr rrjjet e vogl voglaa asht ashtuu edhe edhe të mëdha ëdhattë ndërmjet dhe që i drejton burimet e siguruara nga të kont kontri ribu buoj ojnë në në proc proces esin in e inov inovim imev eve. e. Mirë Mirëpo po tjerët. superioriteti i këtyre kategorive të bizneseve varet nga Në mesjetë nga ndërmarrësi pritej të menaxhoj projekte industria të cilës i takojnë. Meqenëse në një numër të të mëdha dhe ai ishte zakonisht i kontraktuar nga shteti madh madh të indus industr triv ivee bizn biznese esett e vogl voglaa janë janë shum shumëë dhe nga institucionet fetare për të realizuar ato projekte. efikase në inovacione atëherë edhe ndikimi i tyre në Futjen e termit Ndërmarrës dhe Ndërmarrësi është rritjen ekonomike është i madh. bërë nga Richard Couton me 1734. 1.7. Bizneset e vogla dhe krijimi i vendeve të reja Në atë kohë ekzistonin 3 akterë themelorë në ekonomi: të punës 1. pron pronar arii i tokë tokës, s, Është evidencuar se bizneset e vogla kanë normë më 2. ndër ndërma marr rrës ësi, i, dhe dhe të lartë të krijimit dhe falimentimit e cila reflektohet 3. dhën dhënësi ësitt e shërb shërbim imev evee në numrin e vendeve të reja të punës si dhe largimin e Seji një ekonomist francez (1800) ka bërë dallimin një numri të caktuar të të punësuarve. Në përgjithësi midis midis fiti fitimi mitt të prona pronari ritt të kapi kapita tali litt dhe fiti fitimi mitt të vlerësohet se numri i vendeve të reja të punës të ndërmarrësit që buronte nga fitimi prej përdorimit të krijuara nga bizneset e vogla është më i madh se kapitalit të marrë hua. Ai thotë se ndërmarrësi lëviz numri i vendeve të shkurtuara si pasojë e falimentimit burimet nga një fushë me fitim më të ulët drejt një të bizn biznes esev evee të vogl vogla, a, anda andajj edhe edhe neto neto kri krijimi jimi i fushe me fitim më të lartë duke përfshirë këtu edhe vendeve të punës është pozitiv. njerëzit, objektet, materialet dhe paranë (D. Stoks me 2003). 2. Ndër Ndërma marrë rrësi siaa dhe dhe ndërm ndërmar arrës rësii si krijue krijuess të Shumpteri në shekullin XX, ndërmarrësit i bizneseve të vogla dhe të mesme (BVM) konsideronte si një faktor destabilizues në kuptimin e Rëndësia strategjike e biznesit të vogël qëndron në atë nxitjes së ndryshimit të asaj që ekziston. se: P. Drucker – në vitet 80 paraqitjen e ekonomisë së është shtylla kurrizore e ekonomisë së tregut, ndërmarrësisë do ta quaj “ngjarjen më shpresëdhënëse”,
Sipass Zimm Zimmer erer er dhe dhe Scar Scarbo borrough ough (199 (1998) 8) – sepse sepse ajo ajo nxit nxit ndrys ndryshi hime mett e shpes shpesht hta, a, shfry shfrytë tëzon zon Sipa shanset që të tjerët nuk i shohin, krijon diçka ndryshe ndërmarrësi është një person që krijon biznes duke u dhe bën që nevoja për risi (inovacione) të jetë e ball ballaf afaq aqua uarr me rrezi rrezikun kun,, duke duke synua synuarr real realiz izim imin in e përhershme. Pra kjo është një stil i ri i menaxhimit. fitimit dhe rritjen e biznesit, duke përfituar nga shanset Stoke 2003 – “Ndërmarrësia është proces i krijimit të dhe aftësia për të siguruar dhe menaxhuar resurset. një gjëje që është ndryshe nga ajo që ekziston dhe që Sipas Zimmerer dhe Scarborough (1998), Atributet prof ilit të ndërmarrë ndërma rrësit sit janë : i ka vlerë në saje të dedikimit të kohës dhe përpjekjeve, e profilit duke përfshirë rrezikun financiar, financiar, fizik dhe social për 1) Dëshir Dëshiraa për marrj marrjen en e përgj përgjegj egjësi ësisë, së, të marr marrëë një një shpë shpërb rbli lim m mate materi rial al (par (para) a) ose ose një një 2) Prefe eferenc rencaa për një rrezi rezikk të menax naxhuesh eshëm, ëm, kënaqësi personale. kalkulueshëm, 2.3 Përkufizimi i Ndërmarrësit Ndërma rrësit dhe ndërmarrësisë 3) Vetëbesimi etëbesimi i lartë në aftësinë aftësinë për sukses, sukses, Për të përkufizuar ndërmarrësinë dhe ndërmarrësin 4) Dëshir Dëshiraa për një përgji përgjigje gje të shpejt shpejtëë ndaj aksion aksioneve eve duhet të përcaktohen cilësitë e ndërmarrësit. të tyre (feed back) Sipas Wickham, ickham , cilësitë (atribute (atr ibutet) t) kryesore kryeso re janë: 5) Energj Energjii e madhe, madhe, orari i zgjat zgjatur ur i punës, punës, preokupi preokupimi mi i madh me idenë, Rreziku u (risku (risku)) – diçk diçkaa që ësht ështëë gjit gjithm hmon onëë Rrezik Orient ntim imii kah ardh ardhmë mëri ria, a, prezent. prezent. Ka të bëjë edhe me ndërmarrësin ndërmarrësin dhe me 6) Orie 7) Aftë Aftësi siaa për për të kapur kapur shan shanset set – mena menaxhe xheret ret merre merrenn investuesin. me mena menaxh xhim imin in e resu resurs rsev evee ekzi ekzist stue uese se,, kurs kursee Efektiviteti – ndërm ndërmarr arrësi ësi sigu siguron ron efiç efiçie iencë ncë ndërmarrësit dëshirojnë të fitojnë nga mundësitë të ekonomike duke krijuar fitimin e që paraqet një cilat u krijohen, shpagim/kthim të investimeve. Shkatthtës htësii për për të organi ganizu zuar ar gjër gjërat at,, kri krijojn jojnëë shoqëron ron çdo çdo ndërm ndërmar arrës rës,, por por 8) Shka Inovacioni – e shoqë kompani duke filluar nga asgjëja, vizionet e tyre i mund të jetë edhe karakteristikë për akte tjera shndërrojnë në realitet, rezultati dhe suksesi janë biznesore. burim më i madh i kënaqësisë sesa paraja, Sipas Kuratko&Welsch, Kuratko&Welsch, (1998) 4 karakteristika karakteristikatt 9) Fleksi Fleksibil bilite iteti ti dhe aftë aftësia sia për për adaptim adaptim qenësore janë: Përkufizim i shkurtër për ndërmarrësin: Njohja e shanseve në treg – pra ndërmarrësi ka Ndërmar marrë rësi si ka aftë aftësi si që një një ide ide prof profit itabi abile le ta aftësi të shohë se çka nevojitet në treg pikërisht në Ndër momentin e duhur, pra të perceptoj kërkesën e shndërrojë në realitet (Gilford Pintcholl, 1986). Shumica e autorëve pajtohen me faktin se karakteristika tregut. Gatish shmë mëri riaa për për pran pranim imin in e rrez rrezik ikut ut – thelbësore për ndërmarrësin është kreativiteti i tyre për Gati ndër ndërma marr rrës ësii nuk nuk përt përton on dhe dhe nuk nuk i friko rikohe hett të krijuar inovacione. Menaxherët mund të jenë të tipave të ndryshëm, ata ballafaqimit me rrezikun. janë: Aftësia për të siguruar burimet për investim – 1) ”zejtari” i cili bën shpërndarjen direkte të produkteve ndërma ndërmarrë rrësi si ka aftë aftësi si që të bind bind part partne nerët rët apo apo apo shërbimeve tek konsumatori; institucionet për përkrahje financiare – pra nga 2) Promotori – bën shitje, promocion, ndërmjetëson, asgjëja krijon ndërmarrjen. 3) Menaxheri profesional, i cili ka një qasje më të ësia për të menaxh axhuar biz biznesin sin – strukturuar në ndërtimin e ndërmarrjes së vet. Aftësi ndër ndërma marr rrës ësii anga angazh zhon on tërë tërë ener energj gjin inëë për për të Ndërmarrësit dallojnë nga menaxheret e zakonshëm menaxhuar me biznesin dhe është i gatshëm për të edhe për faktin se janë në gjendje të transformojnë risitë bërë sakrifica. dhe inov inovac acio ionet net në produ produkt ktee dhe shërbi shërbime me të reja reja.. Në realite realitett karakte karakterist ristika ika kryeso kryesore re është është qëndrim qëndrimii Qëllimi proaktiv dhe reaktiv po ashtu është një nga pro proakt aktiv iv i ndërm ndërmar arrës rësit it në ndrys ndryshi hime mett e asaj asaj që kara arakter kteriistikat kat që i dallon ndërrm rrmarrës rësit nga nga ekzi ekzist ston on duke duke përf përfshi shirë rë hyrj hyrjen en në treg tregje je të reja reja,, biznesmenët e zakonshëm. arritjen e metodave tjera për krijimin e produkteve Ndërmarrësit janë: dhe dhe shër shërbi bime meve ve dhe dhe ndry ndrysh shim imin in e mëny mënyrë rëss për për Persona që fillojnë dhe operojnë biznesin, krijimin e produkteve dhe shërbimeve.
dikujt tjetër Iden Identi tifi fiko kojn jnëë nevo nevoja jatt e treg tregut ut dhe dhe lanc lancoj ojnë në 2.7 Trend endet e zhvi hvillimit të dis disa formave ave të ndërmarrjen që të plotësoj ato nevoja, Pranoj ojnë në rrez rreziikun kun dhe dhe nxi nxisin sin ndry ndrysshime himett, ndërmarrësisë Pran Zhvillimi i ndërmarrësisë përfshinë pothuajse të gjitha inovacionet dhe progresin, grupet et e popu popull llsi sisë së dhe dhe shtr shtrih ihet et më tepë tepërr bren brenda da Ndërm rmar arrë rëss janë anë edhe edhe të gjit gjithë hë pron pronar arët ët / grup Ndë menaxherët aktiv (pronarët ose/dhe menaxherët e moshave 30-50 vjeçare. Ekzistojnë disa forma specifike të ndërmarrësisë: bizneseve të vogla). 1) Bizneset / Ndërmarrësia familjare – biznese që 2.5 Mjedisi/rrethina e BVM inkuadrojnë 2 ose më shumë pjesëtarë të familjes. Mjed Mjedis isii bizn biznes esor or ndik ndikon on fuqi fuqish shëm ëm në numr numrin in e Nëse janë të suksesshme suksesshme krijojnë një traditë të mirë ndërmarrjeve që krijohen dhe falimentojnë. biznesi. Problemi kryesor në këtë lloj biznesi është Fakto Faktorët rët e jash jashtëm tëm ndërl ndërlid idhe henn me ndiki ndikimi minn e rregu rregull llim imii me kohë kohë i tras trashëg hëgim imit it në lidh lidhje je me mjedi mjedisi sitt makro makro (nivel (nivelii nacio nacional nal/s /sht htet etër ëror or dhe dhe menaxhimin dhe pasurinë e biznesit. ndërkombëtar) dhe mjedisi mikro (niveli lokal). Gratë Ndërmar Ndërmarrëse rëse apo apo ndërma ndërmarrës rrësia ia e grave, grave, Mjedisi disi nacio cional nal ka të bëj bëj me politikën 2) Gratë Ndërma marrë rrësi sitt me kohë kohë të pjes pjesshm shmee – prona pronari ri ekonomi ekonomike ke të një vendi vendi (taksat (taksat,, kredia, kredia, valuta valuta,, 3) Ndër rrezi rrezikon kon pakë pakë,, sepse sepse njëk njëkohë ohësi sisht sht ai ruan ruan edhe edhe stabiliteti makroekonomik - inflacioni, punësimi, vendin e punës në një kompani tjetër. ndry ndrysh shim imii soci socioo-de dem mogra ografi fik, k, ndry ndrysshime himett 4) Bizneset nga shtëpia – si bizneset – shfrytëzimi i teknologjike). lokaleve të shtëpisë (zyre), ndërmjetësime tregtare, Mjedi Mjedisi si lokal lokal (mik (mikro) ro) ndërl ndërlid idhet het me kusht kushtet et informatika, bizneset kompjuteristike. Në SHBA ky sociale dhe ekonomike në lokalitet e caktuara apo lloj biznesi është karakteristik se udhëhiqet më së në sektorë specifik si dhe me nevojat e shumti nga gratë. konsumatorëve. 3. Krijimi dhe organizimi i biznesit të vogël dhe të Gjithashtu faktorë të ndryshueshëm ndikojnë mesëm a) në krijimin Ndër faktorët kryesor të cilët ndikojnë në zgjedhjen b) mbylljen e bizneseve adekuate të organizimit të NVM janë: c) faktorët se ndikojnë në themelimin e bizneseve Kapitalii fillest fillestar ar dhe planet planet financ financiar iaree – ka 1) Kapital Kur themelohet një biznes i ri pronari/ndërmarrësi shumë pakë ndërmarrje të cilat janë në gjendje të ndeshet me disa pyetje elementare: vet-financohen, shumica e tyre sigurojnë një pjesë Kur të filloj të themeloj biznesin të burimeve financiare përmes huave apo burimeve Kur të bëj themelimin e biznesit tjera. 2) Përfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronarëve Në cilin sektor – menaxherëve menaxherëve – të bëhet organizimi adekuat dhe Menaxherët janë ata që kryejnë këto punë: të shqy shqyrt rtoh ohet et jeta jeta e ardh ardhsh shme me e përb përbas ashk hkët ët e përcakton qëllimet e ndërmarrjes, biznesit. siguron realizimin e këtyre qëllimeve, 3) Tatimet dhe rregullimi qeveritar – duhet të dihet organizon dhe koordinon afarizmin, reflek reflektim timii qeverita qeveritarr në punën e ndërmarr ndërmarrjes jes së zgjedh kuadrin përkatës, vogël, pra tatimet dhe korniza rregullative. analizon punën e njerëzve dhe vlerëson atë, 4) Shfrytëzimi i burimeve – njerëzit, koha, paratë dhe bart detyrat dhe autorizimet dhe kontrollon punën prodhimet mund të shfrytëzohen dhe kombinohen Lloji i menaxherit Lloji i biznesit në mënyra të ndryshme, në kushte të ndryshme. Pron Pronar ar / mena menaxh xher er Firm Firmëë e cila cila i përgj përgjig igje jett stili stilitt të5) Rritja, Rritja, ekspans ekspansion ioni, i, integri integrimi mi dhe shitja shitja – të tij të jetës. Nuk është i orientuar gjit gjitha ha këto këto ndiko ndikojn jnëë në ndrys ndryshi himi minn e formë formëss së kah rritja orga organi nizi zim mit. it. Nganj ganjëh ëher erëë ndry ndrysh shim imii bëhe bëhett i Ndërmarrës Firmë e or o rientuar ka k ah rr r ritja e domosdoshëm. vazhdueshme dhe pasuria3.1 Format e organizimit të ndërmarrjeve të vogla personale dhe të mesme Menaxher Menaxhon biznesin i cili i përket
•
•
•
•
• • •
Në format e organizimit të NVM janë dy faktorë Ortakëria - Partneriteti themelore: Është biznes në pronësi të dy apo më shumë pronarëve dhe pjesëmarrja e tyre rregullohet me marrëveshje dhe Pronësia dhe Niveli i përgjegjësisë në marrëdhënie me palët e me kontratë para fillimit të biznesit. Numri i ortakëve nuk është i kufizuar. treta. Përparësitë e ortakërisë Organizimi sipas pronësisë Të dhënat e vërtetojnë se 2/3 nga numri i Rritja e potencialeve për funksionim dhe zhvillim të biznesit, në saje të përbashkësisë dhe që siguron më përgjithshëm i ndërmarrjeve të vogla bien në formën lehtë kapitalin fillestar, kryesore të organizimit – pronar i vetëm. Forma e organizimit Partneriteti – përbën 17% Mundësi më të mëdha për rritje dhe zhvillim, Forma e organizimit Kompani – përbën 17 % Thjesh shtë tësi siaa e proce procedur durav avee të mena menaxh xhim imit it dhe Thje Pronar i vetëm – biznesi individual marrjes së vendimeve, Pron Pronar arii ësht ështëë i përf përfsh shiirë drej drejttpërs përsëd ëdre rejt jtii në Ndarja e profitit është e thjeshtë – ndarje e barabartë menaxhimin menaxhimin e biznesit biznesit dhe zhvillimin zhvillimin e tij. Kjo është apo ndarje në bazë të investimeve, forma më e thjeshtë e udhëheqjes. Pronari i vetëm Themelohet lehtë – kusht kryesor marrëveshja në është pronar i mjeteve, detyrimeve, profitit, humbjes, mes ortakëve, rreziku rrezikutt dhe udhëheq udhëheqjes jes së biznesi biznesit. t. Komuni Komunikim kimii Minimumi i kufizimeve ligjore. pronar – të punësuar është i formës direkte. Mangësitë e ortakërisë Përparësitë e biznesit individual: Jofleksibiliteti lidhur me organizimin, perspektivën, Liria e veprimit, zhvillimin dhe futjen e partnerëve të rinj, Lehtësia e fillimit dhe përfundimit të biznesit, osmarrë rrëves veshje në mes par partnerëv rëve rret reth Mosm Taksa më të thjeshta (tatimi mbi të ardhurat), menax enaxhhment entit dhe autorizi rizim meve (ma (marrj rrja e Kufizime më të vogla ligjore – nuk ekzistojnë vendimeve, ndarja e punës, zhvillimi, personeli), pengesa ligjore për themelimin e ndërmarrjes së Rritja e mëtutjeshme e kapitalit është e kufizuar, vogël, Kontinuitetii në punë – partneriteti partneriteti mund të pushojë Kontinuitet Kënaqësi personale – nëse puna e ndërmarrjes së nëse njëri prej partnerëve tërhiqet, vogë vogëll ësht ështëë e suks sukses essh shme me edhe edhe këna kënaqë qësi siaa Ndarja e punës – vështirësi në ndarjen personale është më e madhe. prop roporci rciona onale të pun punës, të të drej rejtave dhe Mangësitë e biznesit individual: detyrimeve ndërmjet partnerëve. E tërë përgjegjësia mbi biznesin bie tek pronari, Korporata kështu që dështimi mund të ketë pasoja fatale për Është më shumë karakteristikë për bizneset e mesme tërë familjen. sesa ato të vogla. Ekzistojnë vështirësi për të siguruar kapital dhe Menaxhmenti dhe prona janë qartazi të përkufizuara – burime të nevojshme për zhvillim dhe rritje. pron pronaa mund mund të shitet shitet – bizne biznesi si vazhd vazhdon. on. Korp Korpora orata ta Pronari është i stërngarkuar – duhet të këtë aftësi është përgjegjëse për obligimet e bëra e jo pronarët e të shumta nga lëmi të ndryshme sepse shumicën e kapitalit. kapitalit. Drejtorët, Drejtorët, anëtarët anëtarët e bordit dhe menaxherët menaxherët punëve e kryen vetë. shërbejnë si përfaqësues të kapitalit dhe janë përgjegjës azhdimii i aktivit aktiviteti etitt të ndërmar ndërmarrje rjess varet varet nga për korporatën. Vazhdim vetë pronari, sepse ai mund të mbyll atë në çdo Korporata themelohet sipas rregullave të përcaktuara kohë. me ligj – pronësia evidentohet përmes certifikatës për Rreziqet e ndryshme shëndetësore të pronarit (apo aksione në të cilën shënohet numri i aksioneve të cilat i aksionari. Interesi i pronarit pronarit nuk i jep të drejtë anëtarëv anëtarëvee të familj familjes) es) e rreziko rrezikojnë jnë aktivi aktivitet tetin in e posedon aksionari. të puno punojjë në ndër ndërm marrj arrjee dhe dhe të marr marrëë pjes pjesëë në biznesit. Pronari nuk mund të kërkojë pronësi plotësuese pa menaxhim. Ajo i jep të drejtë të fitojë devidente në kalua aluarr në form ormat tjera era të organi ganizzimit të proporcion me aksionet që posedon dhe të drejtë të blejë aksione tjera para se ato te shfaqen në shitje ndërmarrjeve. publike.
Aksi ksiona onari ka të drej rejtë vote në mbled ledhjen e komitet komitetee – 3 komite komitete: te: Komite Komitetin tin ekzekut ekzekutiv iv,, për aksionarëve në përputhshmëri me numrin e aksioneve revizion dhe për financa, që ai posedon. 4) Ekip Ekipii Men Menax axhu hues es Bord ordi i drej rejtorëv rëve ësht shtë organ udhë dhëheqës qës i Kooperativa akti aktivi vite tete teve ve të korp korpor orat atës ës dhe dhe ky orga organn zgje zgjedh dh Përb Përbëh ëhet et nga nga pron pronar arët ët – p.sh p.sh prod prodhu hues es,, shit shitje je me menaxherët të cilët udhëheqin ndërmarrjen. Bordi i shumi shumicë, cë, paki pakicë cë apo konsu konsuma mato torë rë të cilë cilëtt punoj punojnë në drejto drejtorëv rëvee konfirm konfirmon on politik politikën, ën, pranon pranon raporte raporte për kolektivisht dhe blejnë apo shesin për klientët e tyre. Përgjegjësitë ligjore të bizneseve rezultatet e punës dhe përcakton devidentën. Përparësitë e korporatës Kemi Kemi shoqë shoqëri ri treg tregta tare re me përgj përgjeg egjë jësi si të plot plotë, ë, me përgjegjë gjësi si të kufizua kufizuarr dhe shoqëri shoqëri komandi komandite te (disa (disa Orientimi kah zhvillimi – ndarja e përgjegjësive përgje për menaxhim, mundësia për të siguruar burime pronarë kanë përgjegjësi të plotë e disa të kufizuar). Invest Investim imet et e përb përbash ashkët këtaa si form formëë e krij krijim imit it të për investime krijon platformë për zhvillim, Lehtësi ësiaa për për të sigu sigurua ruarr mjet mjetee finan financi ciar aree për për biznesit Leht entures – formë partneriteti në një lëmi të investim në saje të emetimit të aksioneve të reja, Joint Ventures specializuar (kryesisht me ndërmarrje nga jashtë). Është por edhe boniteti më i mirë para bankave, Lehtësi ësiaa e tran transf sform ormim imit it të pronë pronësi sisë së nga nga një një karakteristike për fazën kaluese nga bizneset e vogla në Leht ato të mesme. Dobia kryesore e këtij lloji partneriteti aksionar në tjetrin, është se secila palë sjell diçka të specializuar me vete si: Menaxhmenti i specializuar, financat, teknologjinë, menaxhmentin etj. Përgjegjësia e kufizuar – përveç përgjegjësisë ndaj aksioneve, aksionarët nuk kanë përgjegjësi shtesë Franshiza si formë e krijimit të biznesit Fjal jala Fransh nshize rrjed jedh nga fjala fran ranceze eze dhe kjo është e ndarë me ligj, „franchise“ që do të thotë privilegj apo autorizim. Përfitime për të punësuarit – pensioni, sigurimi, Në gjuhën angleze ka kuptim më të gjerë dhe d.m.th.: pronësia e aksioneve, bonuset. e drej drejta ta e votë votës, s, ndon ndonjë jë e drej drejtë të spec specia iale le apo apo Mangësitë e korporatës privilegj të cilën e jep qeveria, Kapitali fillestar përcaktohet me ligje komerciale (lig (ligji ji mbi mbi korp korpor orat atat at)) dhe dhe ky ësht ështëë vëll vëllim imii e drejta e emrit të produktit apo shërbimeve dhe shpesh është e drejtë ekskluzive për ndonjë regjion minimal që në realitet paraqet një barrierë, të caktuar. Taksa të dyfishta – taksa mbi profitin e korporatës Asociac Asociacion ionii ndërkombëta ndërkombëtarë rë për franshi franshize ze e definon definon dhe taksa për devident dhe pronarë, franshizën si: Kërk Kërkes esaa juri juridi dike ke – ka kërk kërkes esaa juri juridi dike ke para para raport kontinuel në të cilin blerësi i franshizës themelimit dhe gjatë funksionimit të korporatës, siguron të drejtën për biznes sipas një marke, Kontro roll llii i vësh vështi tirë rësu suar ar – rrit rritja ja e numr numrit it të Kont licenc ence apo tek teknolo ologji gjie me rregul egullla dhe aksionarëve dhe rritja e numrit të të punësuarve standarde strikte. Si p.sh Mc Donald’s. veshtirëson kontrollin e aktiviteteve të BVM, Fransh Franshiz izaa është është një një marrë marrëve veshj shjee midi midiss kompan kompanis isëë Rrezik ikim imii i aksi aksion onar arëv ëvee të vegj vegjël ël – ku disa disa poseduese të një marke të mirënjohur produkti dhe një Rrez aksi aksion onar arëë mbaj mbajnë në pake paketë tënn kont kontro roll llue uese se të ndërmarrësi. aksioneve. Fran Fransh shiiza ësht ështëë një një mëny ënyrë e shkë shkëllqyer qyer për për të Forma Forma udhëheq udhëheqëse ëse - Orga Organi nizi zimi mi i korpo korporat ratave ave kombinuar kombinuar shpirtin shpirtin ndërmarrës me eksperiencën, eksperiencën, e cila përbëhet nga: është testuar nga tregu. 1) Aksi Aksion onar arët ët – për për të mbroj mbrojtu turr inte intere resa satt e veta veta,, Franshiza është njëri nga modelet më bashkëkohore të zgjedhin anëtarë në Këshillin Drejtues, shitj shitjeve eve me paki pakicë cë të produ produkt ktev evee dhe shërb shërbim imev eve. e. 2) Bordi Bordi (Këshil (Këshilli) li) i Drejto Drejtorëve rëve – grup grup personash personash me me Mënyra e franshizës sot aplikohet në tërë botën. autoritet të kufizuar juridik, janë përgjegjës për Marrëve Marrëveshja shja mbi franshi franshizën zën mbulon mbulon një periudhë periudhë të aksionet dhe zgjedhen nga vet aksionarët, caktuar kohore dhe nëse ajo nuk del si e suksesshme, 3) Bordi Bordi i Drejtorë Drejtorëve ve zgjedh zgjedh preside presidenti ntinn e vet, i cili cili ekziston mundësia e anulimit të marrëveshjes. në korpo korporat rataa të vogl voglaa është është njekë njekëhë hësi sisht sht edhe edhe Tipet e franshizave fransh izave janë: drejtor ekzekutiv CEO. Bordi gjithashtu formon
1) franshiza e emrit tregtarë – një emër firme. kufizimet në asortiment – shitja e produktit apo e Zbatuesi blen të drejtën për të përdorur emrin e shër shërbi bim meve eve bëhe bëhett duke duke ndj ndjekur ekur form formul ulën ën e fran franshi shizo zorit rit pa shpër shpërnd ndarj arjen en e produk produkte teve ve të franshizorit, prandaj nuk kanë liri të modifikojnë veçanta nën emrin e prodhuesit, apo zgjerojnë asortimentin e prodhimit. fransh shiz izaa e shpë shpërn rnda darj rjes es së prod produk ukti titt – Regjistrimi i bizneseve 2) fran përfshin dhënien e licencave për të shitur produkte Bizneset duhet të marrin formën legale – të regjistrohen specifike nën emrin dhe markën e firmës së një tek organ gani përkat rkatëës sht shtetëror ror për të zhvi hvilluar uar prod prodhue huesi si përme përmess një një rrjet rrjetii shpër shpërnda ndarj rjej ejee të veprimtarinë. zgjedhur dhe të kufizuar, Këto bëhen përmes ligjeve të ndryshme si: Ligji mbi 3) franshiza e pastër – forma komplete e biznesit ndërmarrjet, mbi korporatat, mbi shoqërinë tregtare. duke duke përf përfshi shirë rë licen licencën cën për një një emër emër tregt tregtar arë, ë, Me këto ligje përcaktohet baza juridike për format e produktet ose shërbimet për t’u shitur, organizimit organizimit të bizneseve, bizneseve, qeverisjes qeverisjes dhe menaxhimit të mekanizmat mekanizmat fizik, metodat metodat e veprimit, veprimit, strategjinë tyre, obligimet ligjore, marrëdhëniet e tyre të ndërsjellta e marketingut, procesin e kontrollit të cilësisë dhe dhe marrëdhëniet e tyre ndaj shtetit. shërbimet e nevojshme të biznesit, gjithashtu edhe Proc Proces esii i them themel elim imit it të bizn biznes esev evee bëhe bëhett përm përmes es të drejtën për të blerë të gjithë elementet e një dokumenteve si: operacioni biznesi tërësisht të integruar. akti i themelimit, statuti dhe kontrata, Përparësitë e franshizës kësaj duhej t’i paraprijë plani i biznesit suksesi më i lehtë në zbatimin e teknologjisë dhe Kontrata është dokumenti themelor dhe përmban: standardeve, Identifikimi (firma, adresa, selia), traj trajni nim m marke marketi ting nguu – një një kusht kusht them themel elor or për Veprimtaria, suksesin e të gjithë operacioneve franshize është Pasuria – kapitali, organizimi i një programi të frytshëm frytshëm reklame, mënyra e formimit të kapitalit, emër tanimë i njohur dhe identifikimi me të – mënyra e menaxhimit, blerësi i franshizës blen të drejtën për të përdorur mënyra e ndarjes së profitit – rreziku, emrin e një firme të njohur për një produkt apo hyrja dhe dalja nga partneriteti, shërbim, përfundimi i punës. sistem i përpunuar i mirë për t’u siguruar cilësia dhe standar standardet det – franshi franshizori zori zakonish zakonishtt kërkon kërkon 3.6 Angazhimet në BVM përmbushjen e standardeve uniforme të cilësisë Motivet e angazhimit në BVM Motivet lidhur me personalitetin dhe shërbimeve. Zako Zakoni nish shtt fran fransh shiz izor oret et janë janë të gats gatshë hëm m për për të 1) Dëshira për pavarësi – ata besojnë në idetë e tyre dhe ndjekin realizimin e tyre me vendosmëri të ndihmuar lidhur me vendosjen e marrëdhënieve të madhe. Kjo i bën ata që të jenë shef i vetvetes. tyre tyre me bankat bankat,, inve investi stito torët rët dhe dhe burim burimet et tjera tjera të 2) Dëshir Dëshiraa për të shfry shfrytëzu tëzuar ar shan shanset set fondeve. 3) Dëshira për të materializuar përvojën në biznes Mangësitë e franshizës – shumë shumë ekspe ekspertë rtë krijo krijojn jnëë përvo përvojë jë në fush fushaa të pagesa e vazhdueshme e franshizës në këmbim të ndryshme dhe biznese të mëdha, dhe dëshirojnë që së drejtës – zbatuesi i ardhshëm i franshizës para t’i bëjnë ato edhe më efektive duke u angazhuar në se të nënshk nënshkrua ruajj kont kontrat ratën ën duhet duhet të përca përcakt ktoj oj BVM. koston totale të një franshize, Motivet lidhur me rritjen e mirëqenies sociale dhe Standarde strikte – autonomia e vogël (inspektimi rritjen e pasurisë nga franshizori) – edhe pse blerësi i franshizës 1) Motivet financiare – shpresat se përmes biznesit të zotëron biznesin veprimin e ka të kufizuar, vogël dhe të mesëm mund të fitohen më shumë para Kufizimet në blerje dhe shitje – blerjet bëhen sesa sesa nga nga paga paga e zako zakons nshm hmee ësht ështëë një një nxit nxitje je e kryesisht nga dhënësi i franshizës (produktet) apo fuqishme për të lancuar një biznes. nga një furnizues i aprovuar, kurse bëhet vetëm shitja e produkteve të lejuara nga franshizori,
radita Familj Familjare are – i nxi 2) Tradita nxitë pers person onat at që të anga angazh zhoh ohen en në bizn biznes es (BVM (BVM)) për për të ruaj ruajtu tur r pasurinë familjare ose traditën familjare. Motivet nxitëse – si nevoja dhe detyrimi 1) Zvogëlimi i shanseve për punësim – kjo është karakteristikë gjatë fazës ekonomike të recesionit. Kjo ndodhë, sepse shumë individë nuk mund të gjejnë punë dhe janë të detyruar të hapin biznese të vogla për të mbijetuar, ata gjithashtu punësojnë edhe anëtarët e familjes. 2) Humbja e vendit të punës – i shtynë individët të bëjnë zgjidhje të shumëllojshme, e një ndër to është edhe ideja për hapjen e një biznesi të vogël. Konfli likt ktet et në vend vendin in e punë punëss – lëndi 3) Konf ëndimi mi i persona personalit liteti etit, t, konflik konflikte te rreth rreth ideve, ideve, filozof filozofisë isë zhvillimore e ngushtojnë hapësirën për ide të reja dhe dhe afir afirmi mimi minn e eksp eksper erte teve ve dhe dhe kësh kështu tu ato ato paraqesin një arsye të fuqishme për ata persona që të lansojnë një BVM. Rezultate të ndryshme tregojnë se ekzistojnë 3 grupe të arsyeve për të filluar një biznes të vogël: 1) Arsye familjare – dëshira për të qenë pronar i pavarur, dëshira për t’u inkuadruar në biznesin e prindit prindit,, dëshira dëshira e trashëg trashëgimi imisë së së biznesi biznesitt nga familja etj. 2) Arsye ekonomike – dëshira për përparim më të shpe shpejt jtë, ë, prof profit itii më i madh madh,, para paraja ja e shpe shpejt jtë, ë, kapitalizim i përvojës, siguri më e lartë etj. 3) Arsye personale – aftësia e lartë e menaxhimit të keshit, aftësia e marrjes së vendimeve të qarta, aftësia e inspirimit të të tjerëve, gatishmëria për pranimin e përgjegjësisë, për të punuar më mirë dhe pritjes së rezultateve. 3.7 Format e angazhimit në BVM Kemi forma të ndryshme të angazhimit angazhimit në BVM, por më të shpeshtat janë: 1) Blerja Blerja e bizn biznesi esitt ekzi ekzistue stues, s, 2) Themeli Themelimi mi i bizn biznesit esit të ri, 3) Trashë Trashëgim gimii i bizne biznesit sit fami familja ljare re 4) Bashkën Bashkëngji gjitja tja në biznes biznes (Franshiz (Franshizaa dhe investime investimett e përbashkëta) Blerja e biznesit ekzistues Vendimi për të blerë një biznes ekzistues është shumë kompl komplek ekss dhe reali realizo zohet het bazu bazuar ar në info informa rmaci cion onee juridike dhe ekonomike. Format e blerjes së biznesit ekzistues janë: 1) Blerje e drejtpërdrejtë – nga pronari ekzistues biznesi kalon tek pronari i ri,
Blerje je e një një bizn biznes esii duke duke u bërë bërë part partne nerr – 2) Bler aksionar i ri (apo duke zëvendësuar ndonjërin nga pronarët) 3) Blerje e një franshize – duke marr obligimet e ble blerës rësit it të përpa përparmë rmë të fran franshi shizës zës,, kupto kuptohet het me pëlqimin e franshizorit. menaxhmenti ekzistues 4) Blerjen e një biznesi nga menaxhmenti – ësht shtë më shu shumë formë e pri privati atizimit në ekonomitë të cilat janë në tranzicion. Para se të merret vendimi për blerjen e biznesit duhet të analizohet puna e ndërmarrjes si: Arsyet e shitjes së ndërmarrjes – që mund të jenë tërheqja nga biznesi, puna e keqe, humbja, lokacioni joadekuat etj. Arsyet e vërteta mund të merren nga konsumatorët, kreditorët, banka, konkurrentët apo furnizuesit. Analiza e profitabilitetit – analiza e afarizmit dhe pasqyrave financiare si dhe pozitës në treg si dhe raporti në mes pasurisë dhe detyrimeve. Analiza e dokumenteve juridike – dokumentet që just justif ifik ikoj ojnë në ndërm ndërmarr arrje jenn si dhe dhe marrë marrëve veshj shjet et e kontraktuara me furnitorët, blerësit dhe kreditorët. Përparësitë e blerjes së biznesit ekzistues Tejkal kalimi imi i barie rierra rrave për për hyr hyrje në treg reg – konsumatoret konsumatoret tani veç ekzistojnë ekzistojnë në treg dhe detyra e pronarit të ri është që vetëm të ruajë blerësit dhe të zgjeroj tregun, Kalimi mi i shpe shpejt jtëë nga nga idej idejaa në shit shitje je – ekzis ekzisto tonn Kali kapitali punues dhe fuqia ekzistuese punëtore, Besimi me konsuma konsumator torët ët ekzistue ekzistuess – biznesi biznesi ka Besimi krijuar një imazh dhe konsumatorë të cilët janë të lidhur me të, stafin ekzistues ekzistues për teknologjinë teknologjinë – Dija prezente në stafin ul shpenzimet për rekrutim të ri dhe trajnim shtesë. Të metat e blerjes së biznesit ekzistues Obligi gime mett dhe dhe dety detyri rime mett e bizn biznes esit it vësh vështi tirë rë Obli përcaktohen për shkak të pasigurisë në evidencat kontabël, Rreziku lidhur me asetet e paprekshme – reputacioni i keq, shprehi të këqija tek punëtorët, mosbesimi i krijuar tek konsumatorët, trashëgimia tek familjarët familjarët mund të jetë e ndërlikuar ndërlikuar trashëgimia dhe mund të krijojë konteste gjyqësore. Pavarësia e vogël e ndërmarrësit për të krijuar ide të reja, sepse është i lidhur me biznesin ekzistues, Stoqe joadekuate – keqësojnë situatën financiare.
Krijimi i një biznesi të ri Sistemi, klasifikimi dhe grupimi i ideve duhet të Duhet të bazohet në një plan të biznesit, të analizohen bëhen pasi të jenë mbyllur diskutimi. përparësitë, të metat, ecuria e përzgjedhjes së fushës Kombinimi i ideve dhe modifikimi i tyre për të dhe idesë së biznesit si dhe format të cilat mund të krijuar një ide të re është e lejueshme. organizohen nga ky biznes. Brainstormingu dhe përzgjedhja e ideve Përparësitë Mbi fondin e ideve të krijuara nëpërmjet Pronari zgjedh vet lokacionin e ndërmarrjes, breinstormingut duhet të filloj përzgjedhja e idesë që Pronari nuk i trashëgon problemet që dalin nga më së miri përshtatet me burimet, afinitetet, ambiciet trashëgimia negative e ndërmarrjes, dhe objektivat e bartësit të biznesit. Ky proces i kalimit Pronari zgjedh vet fushën e veprimit, produktet, nga një numër i madh idesh në më pakë prej tyre ka shërbimet dhe ka liri të plotë në organizimin e formën e hinkës. punës dhe udhëheqjen e saj, 4. PLANIFIKIMI I BIZNESIT Planifikimi i biznesit është një nevojë e domosdoshme Zgjedh vet personelin për të zhvilluar atë dhe për të arritur objektivat për të Mangësitë cilat është inicuar, funksionon dhe zhvillohet biznesi Ekzistimi i rrezikut për falimentim, konkret. vëllimi i investimeve, 4.1 Plani i biznesit dhe rëndësia e tij vështirësi në krijimin e marrëdhënieve të mira Plani i biznesit paraqet një dokument të rëndësishëm ndërmjet personelit, nevojjitet itet kohë kohë për për anul anulim imin in e prob probllemev emevee për të themeluar një biznes, për të menaxhuar atë dhe nevo për të zhvilluar dhe rritur atë. fillestare Në këtë këtë aspe aspekt kt mund mund të thuh thuhet et se plan planii i bizn biznes esit it Personi i cili krijon një biznes te ri duhet të ketë Në shkathtësi në fusha të veçanta si marrëdhëniet ndër- paraqet: njer njerëz ëzor ore, e, mena menaxh xhim imii, mark market etin ingu gu,, fina financ ncat at,, a) instrument të rëndësishëm të qeverisjes (nevojat e lidershipi të cilat paraqesin parakusht për të lancuar brendshme) b) zhvillimin e partneritetit dhe sigurimin e financimit dhe zhvilluar një biznes të ri. Procesi i krijimit të biznesit të ri – identifikimi i nga burimet e jashtme. 4.2 Përgatitja dhe hartim i planit të biznesit ideve Teknika më e dobishme është teknika Kush duhet të hartoj planin e biznesit? Lidhur me këtë alternativat janë që plani i biznesit të “Brainstorming”. Nga idetë e krijuara krijuara duhet të filloj filloj përzgjedhja përzgjedhja e tyre, hartohet nga vet pronari, nga menaxherët, nga institutet kërkim imor oree dhe dhe orga organi niza zata tatt për për kons konsul ulen encë cë ose pra ajo ide e cila më së miri përshtatet me burimet, kërk konsulentët individual. afinitetet, ambiciet dhe objektivat e biznesit. Makrofilter – reduk redukti timi mi i idev idevee (proj (projekt ekteve eve)) në Si do të organizohet dhe bashkërenditet puna? Kjo do të thotë se duhet të bëhet një plan për hartimin e vetëm 5 prej tyre. Mikrofilter – reduktimi i ideve (projekteve) nga 5 në planit të biznesit, ku përkufizohen detyrat, bartësit e punës ës,, kur kur do të zhvi zhvill lloh ohen en akti aktivi vite tete tet, t, si do të vetëm 1-2 (më tutje këto 1-2 ide analizohen përmes pun planit të biznesit dhe për idenë kryesore hartohet plani zhvillohet, kush do të jenë pjesëmarrësit, etj. Si dhe ku të mblidhen informatat? i biznesit). Për të pasur rezultate në këtë mendim grupor është i Edhe kjo bënë pjesë në programin e punës për të hartuar planin e biznesit. nevojshëm: Aprovimi i planit të biznesit bëhet nga pronari nëse Inkurajimi i diskutimit, respektimi i mendimeve të biznesi biznesi është individual, individual, përkatësisht nga ortakëria ortakëria dhe të tjerëve. bordi nëse kemi të bëjmë me partneritet dhe korporatë. Regjistrimi i të dhënave ideve: asnjë prej ideve 4.3 Përmbajtja e planit të biznesit nuk mund të lihet jashtë, ajo duhet të regjistrohet Rezyme që shkruhet në fund por vihet në fillim dhe si të gjitha të tjerat. përmban informata kyçe dhe shumë të përmbledhura mbi investitorin, vëllimin e prodhimit •
•
•
•
•
apo shërbim bimeve, ve, treg regun dhe efe efektet ktet kyçe kyçe Kjo pastaj varet nga niveli i motivimit të personelit, nga financiare. niveli i produktivitetit dhe shpenzimeve në krahasim me shitjen e që kanë ndikim në çmim. Historiku i shkurtër dhe gjendjen e pikërishme. Analiza e pozicionit konkurrues dhe SËOT, ku Produktiviteti shpreh sasinë e prodhimeve/shërbimeve analizohen përparësitë dhe mangësitë, mundësitë të sajuara për një punëtor brenda një kohe të caktuar (orë, ditë, javë, muaj, vit). Konsiderohet se faktori kyç dhe rreziqet. Përc Përcak akti timi mi i qëll qëllim imev evee për për një një peri periud udhë hë të me ndikim në produktivitet është dija dhe shkathtësia e ardhsh ardhshme me kohore kohore,, të shum shumtë tënn plani plani i bizn biznesi esitt fuqisë punëtore për të zbatuar teknologjitë moderne. Niveli Niveli i shpenzi shpenzimev mevee paraqet paraqet efiçenc efiçencën ën e biznesi biznesit, t, përfshin tri vite. për përka katë tësi sish shtt se sa janë janë shpe shpenz nzim imet et për për një një njës njësii Aspektet teknologjike dhe përshkrimi i procesit të prodhimi apo shërbimi. Zakonisht bizneset që kanë punës. produktivitet produktivitet më të lartë, janë edhe me efiçente, por Aspektet e menaxhimit (struktura e organizimit, nuk është e thënë se gjithmonë ndodh kështu. përshkrimi i punëve dhe ndarja e punëve, aftësimi 2) Fakt Faktor orët ët nga nga mjed mjedis isii dhe dhe ndik ndikim imii i tyre tyre në i personelit. pozicionin konkurrues janë po ashtu mjaft të shprehur. 5. PLANI I BIZNESIT, STRUKTURA E TIJ DHE Ky ndikim mund të jetë pozitiv dhe negativ. Pozitiv METODOLOGJIA E HARTIMIT është kur ai krijon mundësi, shanse, oportunitete për Plani i biznesit përgatitet si për biznese të reja që rritjen e biznesit. fillojnë punën si bazë për të marr vendim Duke analizuar sa më hollësisht ndikimin e faktorëve të përfundimtar, por gjithashtu edhe bizneset ekzistuese brendshëm dhe të jashtëm bëhet a ashtuquajtura SWOT duhe duhett ta kenë kenë plan planiin e tyre tyre të bizn biznes esiit për për të analiza. menaxhuar rritjen e bizneset. 5.1.3 Përkufizimi i qëllimeve/objektivave 5.1 Analiza e biznesit/investitorit dhe përkufizimi i Anal Analiz izaa e gjen gjendj djes es së bizne biznesi sitt ekzi ekzist stue ues, s, misio misioni ni,, qëllimeve vizioni, analiza e pozicionit konkurrues dhe përkufizimi 5.1.1 Prezantimi i biznesit dhe analiza e gjendjes i idesë idesë lidhur lidhur me hapat hapat e mëtejm mëtejmëë krijon krijon parakusht parakushtet et aktuale për përkufizimin e qëllimeve në planin e biznesit. Kjo pjesë e biznesit biznesit paraqet një pasqyrë të shkurtër shkurtër të SMART, në anglisht secila nga shkronjat paraqet biznes biznesit it ekzist ekzistues, ues, origji origjinën nën e biznesi biznesit, t, pronarët pronarët,, një karakteristikë karakteristikë që domosdo domosdo duhet të përmbaj një formën e organizimit dhe rrugën e zhvillimit të tij. objektiv të përkufizuar. përkufizuar. Qëllimi në këtë pjesë të biznesit të themi thuhet se: S-për Specifike; Specifike; M-i Matshëm; A-i Arritshëm; Arritshëm; R “kush jemi ne” dhe ku “jemi ne tani”? Realist; T- i përkufizuar në pikëpamje kohore. Në Në këtë këtë pjes pjesëë prezan prezanto tohe hett misi misioni oni i bizn biznes esit it dhe 5.1 Analiza e tregut ndërmarrjes. Pra kërkimi i tregut përcakton vëllimin e prodhimit dhe Më tutj tutjee vazh vazhdo dohe hett me anal analiz izën ën e zhvi zhvill llim imit it – madhësinë e biznesit, të investimeve, shitjeve, kostos historikun e shkurtër. shk urtër. dhe shumë aspekte të tjera. Pas kësaj jepet një pasqyrë e rezultateve financiare në 1. Përkufizimi i produktit ose shërbimet dhe destinimi i bazë të të dhënave nga kontabiliteti i udhëhequr dhe tij raportet ekzistuese financiare. 2. Segmentimi i tregut dhe tregu cak 5.1. 5.1.22 Anal Analiz izaa e pozic pozicio ioni nitt konku konkurr rrues ues-An -Anal aliz izaa 3. Analiza e konkurrencës dhe e çmimeve SWOT 4. Plani i shitjeve Pozi Pozici cion onii konku konkurru rrues es i bizne biznesi sitt vlerë vlerësoh sohet et duke duke 5. Veçoritë Veçoritë e marketingut analizuar performancat dhe pozitën konkurruese në 5.1.1 5.1.1 Përkufi Përkufizi zimi mi i produk produktit tit dhe konsum konsumator atorëve ëve krahasim me mjedisin që i takon. -destinimi 1) Faktorët e brendshëm brendshëm të pozicionit pozicionit konkurrues Emri, paketimi, madhësia, karakteristikat. të BVM, që ndërlidhen me fuqinë punëtore, dijen dhe Analizoni produktin në mënyrë objektive që do të shkat shkatht htësi ësinë në e saj, saj, menax menaxhme hment ntin in e bizn biznesi esit, t, me thotë se si ai do të plotësoj një nevojë. faktin se sa biznesi është mishëruar me mision dhe • •
•
•
•
• •
qëllimin e biznesit.
Përshk hkri rimi mi i proc proces esit it tekn teknik ikoo-te tekn knol olog ogji jikk dhe dhe i Pse produkti/shërbimi mund të hyjë/penetroj në Përs operacioneve duhet të jetë i qartë sa të dëshmojmë se tregun ekzistues dhe në tregun e ri. ndërmarrësi dhe ekipi i tij menaxherial e kanë zotëruar Përshkruhen karakteristikat dalluese. këtë proces dhe e “dinë si” – know how do të sajoj Si do të ruani markën tuaj, emrin, patentën, etj. produktin që planifikojnë të shesin. Tregu i konsumit 1. Sigu Siguri rimi mi i mate materi rial alit it dhe dhe paji pajisj sjev evee përb përbën ën një një Tregun industrial aktiv aktivit itet et kyç kyç për për çdo çdo ndërma ndërmarrë rrëss dhe menax menaxhe herr të Qeveria BVM. Eksporti 2. Proces Procesii tekno teknolo logj gjik ik dhe dhe proces procesii i tij tij përca përcakt kton on 5.1.2 Segmentimi i tregut dhe tregu cak nevojat për lokacion dhe hapësirë pune. Faktorët që Segm Segmen enti timi mi shpe shpesh sh bëhe bëhett duke duke pasu pasurr para parasy sysh sh ndikojnë për përcaktimin e lokacionit janë: Shpenzimet kategoritë e ndryshme të konsumatoreve potenciale e lokacionit lokacionit dhe logjistika; logjistika; të dhënat mbi popullsinë popullsinë sipas karakteristikave të ndryshme të tyre si: Familja, lokale dhe shtrirjen e saj si dhe lëvizja kanë po Shtr Shtrir irja ja gjeo gjeogr graf afik ike, e, Të ardh ardhur urat at,, Regj Regjio ioni ni,, ashtu rëndësi. Profesioni, Edukimi, Niveli social, Mosha, Gjinia. 3. Plani i personelit dhe përshkrimi i punëve, siç janë: 5.1.3 Analiza e konkurrencës 1. Specifikimi i punëve; 2. Përshkrimi i punëve sipas Konkurrent janë jo vetëm ata që shesin produktin e segmenteve; 3. Analiza e cilësisë, dijes, përvojës. njëjtë në tregun cak, por të gjithë ata që aspirojnë në 5.3.4 Identifikimi i shpenzimeve dhe investimeve paratë e klientëve që janë në atë treg. A. Investimet 5.1.4 Plani i marketingut Pajisjet-makinat; Mjetet transportuese; Mobilet zyrtare; 1. Pozicioni në treg paraqet qasjen e zënies së një Obje Objekte ktett (ndër (ndërti timi mi/m /mer ereme emeti timi mi); ); Kapi Kapita tali li i punë punëss vend vendii të caktu caktuar ar të qartë qartë dhe të dëshi dëshirue rueshë shëm m të inicial/mjetet e xhiros/stoqet. produktit në mendjen e konsumatorëve cak në raport B. Shpenzimet me konkurrencën. Shpenzimet e materialit dhe lëndëve tjera ndihmëse. 2. Strateg Strategjia jia rreth rreth përkuf përkufizi izimit mit të çmimev çmimevee është është Shpenzimet e punës sipas kualifikimit. diçka më e ndërlikuar se sa të përkufizohen çmimet Shpenzimet e energjisë, ujit, higjienës publike. diçk diçkaa më të ulët ulëtaa se sa konk konkur urre renc nca. a. Ndod Ndodhh që Shpenzimet e qirasë çmimet e ulëta të kenë efekt të kundërt. Shpenzimet administrative 3. Strategjia dhe plani i shitjeve në rend të parë ka të Udhëtimet, mëditjet bëjë me përshkrimin e metodës së shitjes përkatësisht Shpenzimet e marketingut dhe promocionit kanalet e distribuimit dhe shpërndarjes. Shpenzimet e financimit kur shfrytëzohen huat 4. Plani Plani i promoci promocionit onit,, publici publicitet tetit it dhe reklamë reklamëss Amortizimi vjetore i pajisjeve, mjeteve të transportit, shërben për të përcaktuar se si do të informoni, do të objekteve ndërtimore. përkujtoni, do të komunikoni me konsumatorët që 5.4 Analiza financiare tash tashmë më i keni keni përk përkuf ufiz izua uarr me segm segmen enti timi minn dhe dhe Me anal analiz izën ën fina financi nciar aree do të shohi shohim m se çfarë çfarë janë janë pozicionin në treg. Kjo varet shumë se a kemi të efektet financiare dhe a mjaftojnë ato në disa aspekte të bëjmë me: rjedha e parasë; së; Pasq asqyra e të rëndësishme: Rrje a) produkt produktee të reja, reja, b) produkt produktee ekzistu ekzistuese ese ose ardhurave; Bilanci i gjendjes produkte me imazh të mirë, është e nevojshme që të Për të parë suksesin e biznesit në aspektin relativ me përkujtoni ata edhe forcohen lidhjet. investimet investimet dhe sakrificat, sakrificat, por edhe konkurrencën duhet Publiciteti dhe marrëdhëniet publike të llogarisim treguesit e suksesit. Propaganda ekonomike - si formë e promovimit, 5.4.1 Cash C ash floë/rrje floë /rrjedha dha e paras par asë është mënyrë e komunikimit masiv që ka për qëllim të Pasqyra e parasë së gatshme tregon aftësinë e biznesit përcjell informatën, të krijoj interesim dhe të stimuloj për të paguar obligimet e veta në para: faturat nga blerjen e produkteve të ndërmarrjes. furnitorët, furnitorët, pagat, kreditë, kreditë, shërbimet shërbimet publike, publike, tatimet. tatimet. 5.3 Plani i operacioneve-analiza Teknologjike dhe Me një fjalë shpreh aftësinë paguese. Pgd=>kpg aspektet menaxheriale 5.4.2 Pasqyra e te ardhurave bilanci i suksesit 5.3.1 Procesi teknologjik dhe plani i operacioneve •
• • • • • •
Dokumenti i pasqyrës së të ardhurave, përkatësisht a. Pajisjet bil bilanc ancit it të sukse suksesi sitt kons konsta tato tonn humbj humbjee ose ose fiti fitim. m. b. Toka Rezultati pozitiv në pasqyrën e të ardhurave/bilancit c. Ndërtesa të suksesit tregon se shitjet mjaftojnë të mbulojnë d. Mjetet e transportit kost koston on e shit shitje jess dhe shpenz shpenzim imet et opera operati tive ve dhe se 3. Obligimet mbetet një fitim/profit i cili duhet të bëjë shpagimin e a. Obligimet afatshkurta/furnitorët investimeve të bëra. b. Obligimet afatgjata Planifikimi i pasqyrës së të ardhurave në planin e 4. Pasuria e pronarit biznesit konsiston në mbledhjen e të gjitha të hyrave Obligimet vijuese – janë borxhe që kompania është që prite pritett të reali realizo zojj nga shitj shitjaa e produk produkte teve ve dhe dhe marr vesh që t’i paguaj në afat të shkurtër (brenda një shërb shërbim imev eve, e, duke duke ia zbrit zbritur ur shpen shpenzi zime mett tota totale le të viti). Obligimet afatgjata – zakonisht paraqesin shuma të operimit të biznesit. Bilanci i suksesit është i ngjashëm me “fotografinë mëdha financiare që ndërmarrja planifikon t’i paguaj lëvizëse” që tregon se cilat do të jenë rezultatet e për disa vite. biz bizne nesi sitt në lidh lidhje je me shit shitje jen, n, shpe shpenz nzim imet et dhe dhe Kapitali – paraqet atë që është investuar në kompani profitabilitetin. nga vet pronarët apo ndërmarrësit dhe të tjerët jashtë Tek struktura e bilancit të suksesit duhet përmendur kompanisë. kategorinë që lidhet me margjinën bruto/fitimin bruto, Për tu mbajtur mend nga bilanci i gjendjes: i cili paraqet dallimin midis shitjes dhe kostos së ASETET ASETET XHIRUS XHIRUSE E (likui (likuide) de) + ASETET ASETET FIKSE FIKSE = shitjes. Nga fitimi bruto duhet mbuluar shpenzimet OBLIGIMET + PASURIA E PRONARIT operuese, duhet paguar taksat në fitim dhe taksat e 5.4.4 Treguesit e suksesit financiare obligimet tjera për të na mbetur fitimi neto nga i cili Të dhënat numerike, rezultatet, e paraqitura në pasqyrat duhet të kthehen investimet që kemi bërë. financiare na ofrojnë informata të konsiderueshme në 5.4.3 Bilanci i gjendjes lidhje me vlerat e tyre absolute. Plani Planifi fiki kimi mi i bila bilanci ncitt të gjen gjendj djes es së paku paku për një një P.sh. ne mund të mësojmë se sa profit do të realizoj periudhe trevjeçare është po ashtu i domosdoshëm për biznesi, biznesi, ose çfarë vlere të resurseve i ka të investuar investuar në të konstatuar se cili do të jetë ndikimi i biznesit në asete, sa janë obligimet vijuese. Me anë të treguesve financiare mund t’u përgjigjemi pasurinë e pronarit. Në asetet e ndërmarrjes përfshihen të gjitha gjërat që pyetjeve: kanë ndonjë vlerë të caktuar në para. - A do të ketë biznesi performancë më të mirë se në Bilanci i gjendjes ofron informacione rreth fondeve të vitin e kaluar. kompanisë përkatësisht se si janë shfrytëzuar ato në - A do të jetë biznesi më profitabil se i konkurrentëve. biznes. - A do të ketë mundësi të kreditimit nëpër banka. Se prej prej nga nga kanë kanë ardh ardhur ur fond fondet et zako zakoni nish shtt - A do të jenë të kënaqur autoritetet e shtetit me pasqyra përfshihen këto kategori: Kapitali i pronarëve; të tilla. profiti i gjeneruar deri në momentin e caktuar; Kalkulimi i koeficienteve kryesorë janë: - Profitabiliteti - a është firma duke realizuar profit. kreditë afatshkurta dhe afatgjata. Likuidi dite teti ti - a ka firma firma resurs resursee fina financi nciare are për për t’i t’i Në anën tjetër se ku kanë shkuar paratë përfshihen - Likui këto pozicione: pozicione: Asetet fikse-stoqet, debitorët, si paguar borxhet e saj. - Efiçenca (treguesit e aktivitetit) - a ka firma kontroll të dhe paratë e gatshme nëpër banka. duhur mbi asetet e saj. Struktura e bilancit të gjendjes është: - Efikasiteti investimet - në çfarë kohe firma mund të ASETET/MJETET/KAPITALI ASETET/MJETET/KAPIT ALI (1+2) kthej investimet e veta. 1. Asetet xhiruese/Likuide Profitabiliteti; a. Paraja e gatshme (cash) Profiti bruto b. Kërkesat/llogarit e pagueshme Marxhina (norma e profitit bruto) = ----------------c. Stoqet Shitjet 2. Asetet fikse(minus amortizimi) Likuiditeti; •
•
Asetet xhiruese Mirëpo, meqë ndërmarrja mund të ketë burime tjera të (likuide) të ardhurave siç janë të ardhurat nga interesi si rezultat i Norma e likuiditetit vijues = -------------------------- llogarive të kursimeve, etj., të ardhurat që konsiderohen Obligimet vijuese si infuzion në biznes nuk janë si rezultat i operimit të Efiçenca; biznesit dhe duhet të mbahen të ndara nga të ardhurat Kostoja e shitjes bruto të ndërmarrjes në mënyrë që të dimë saktë se sa Koficienti i stoqeve = -------------------------- para janë gjeneruar nga biznesi. Stoqet mesatare Shpenzimet – Kostoja e shitjes kombinon të gjitha Pika kritike e rentabilitetit (PKR) shpenzimet që janë direkt të lidhura me Sa më të mëdh ëdha të jenë shpen penzim zimet fikse të produktin/shërbimin dhe këto shpenzime janë: lënda e ndërm ndërmar arrj rjes, es, zakon zakonis isht ht merr merr kohë kohë më shumë shumë për parë, furnitorët dhe fuqia punëtore që është e përfshirë arritur pikën e rentabilitetit. në kompletimin e produktit/shërbimit. Shpenzimet tjera Kalkulimi i pikës kritike të rentabilitetit: dire direkt ktee janë: anë: ener energgjia jia elek elekttrike rike,, shpe shpenz nzim imeet e Pika Pika krit kritiike e rent rentab abil iliitet teti ësht ështëë atëh atëher erëë kur kur mirëmbajtjes së prodhimit, etj. ndërmarrja nuk realizon as fitim as humbje. Pika ku të Shpenzimet tjera administrative dhe të përgjithshme që ardhurat dhe shpenzimet janë të barabarta. kanë të bëjnë me menaxhimin dhe shitjet në përgjithësi Formula: përfshijnë të gjitha shpenzimet që janë të gjeneruara me Shpenzimet fikse mbështetjen që i bëhet biznesit në shitjen e PKR = ------------------------------------------------------ produktit/shërbimit, siç janë pagat për të punësuarit, Çmimi i shitjes-shpenzimet variabile për shpenzimet e reklamimit, promovimit, telefonit, etj. njësi Bilanci i gjendjes 5.4.5. Rast studimor: Global Gizmos Company Përderi Përderisa sa pasqyra pasqyra e të ardhurav ardhuravee paraqet paraqet rezulta rezultatin tin Pasqyrat Financiare finan financi ciar ar të operi operimi mitt të bizn biznesi esitt për për një një peri periudh udhëë Pasqyrat financiare kanë rëndësi të madhe sepse na kohore, bilanci i gjendjes është një fotografi fotografi e çastit çastit që mundësojnë që të shohim qartë lëvizjet e pasurisë së trego tregonn pasur pasurin inëë e ndërm ndërmarr arrësi ësitt apo apo bizne biznesi sitt në një një ndërmarrësit, të performancës së biznesit, krahasimin moment të caktuar. Gjërat që ka në pronësi ndërmarrja e biznesit tonë me bizneset tjera e posaçërisht përmes quhen quhen asete asete ndërs ndërsaa ato ato që ndërm ndërmar arrj rjaa i ka oblig obligim im gjenerimit të treguesve financiarë dhe instrumenteve quhen quhen obli obligi gime me,, dhe dhe dife diferen renca ca mes mes këtyr këtyree paraq paraqet et tjerë të analizës financiare. pasurinë e ndërmarrjes: Pasqyra e të ardhurave Bilanci i gjendjes = asetet – obligimet Pasqyra financiare pa marrë parasysh se si quhet nga Asetet likuide – paraqesin rezervat e kompanisë si dhe profesionistët e ndryshëm: fitimi dhe humbja, raporti i fondet e tjera që shërbejnë për operimin e biznesit në fitimit, pasqyra e të ardhurave; apo se sa e komplikuar baza ditore, ku bëjnë pjesë paraja e gatshme, portofolio është, ajo prapë bazohet në principet e zbritjes së e inve invest stim imev evee që mund mund të para paraqi qite tenn në form formëë të shpenzimeve nga të ardhurat për ta kalkuluar profitin: llogarive të kursimeve, bonot e qeverisë dhe letra tjera Profiti neto = të ardhurat – shpenzimet me vlerë nga të cilat ndërmarrja përfiton në mënyrë Pasqyra financiare duhet të përfshij periudhën e cila i alte altern rnat ativ ive. e. Po asht ashtuu këtu këtu hyjn hyjnëë edhe edhe borx borxhe hett e përgjigje përgjigjett planifikimi planifikimitt të biznesit: biznesit: mujore, mujore, kuartale kuartale arkëtueshme, stoqet si dhe parapagimet. ose vjetore. Në këtë mënyrë ju do të keni pamje të Asetet fikse – janë fikse në kuptimin se nuk mund të qartë rreth biznesit tuaj apo idesë ndërmarrëse të cilën shndë shndërro rrohe henn leht lehtëë në para para të gats gatshm hmee dhe dhe se janë janë planifikoni ta shndërroni në biznes. planifikuar që të zgjasin për disa vite, ku bëjnë pjesë Të ardhurat – i referohen parasë që ka realizuar toka, ndërtesat, pajisjet dhe makineritë të cilat paraqesin ndërmarrja dhe ajo që është më e rëndësishmja është shpenzimet e përgjithshme të investimeve që ju keni burimi i të ardhurave që zakonisht ka të bëj me shitjen bërë me qëllim të operimit të biznesit. Në kuadër të e mall mallrav ravee dhe dhe shërb shërbim imev evee dhe e cila cila zakon zakonis isht ht asete aseteve ve fikse fikse kalkul kalkuloh ohet et dhe dhe zbrit zbritet et amort amortiz izim imii që ndodhet e para si pozicion në e të ardhurave, si të paraqet zhvlerësim të aseteve fikse. ardhurat bruto që d.m.th. të ardhurat pa i llogaritur Analiza e rrjedhës së parasë (Cash Flow Analysis) shpenzimet.
(norma e profitit neto) Në libër është vetëm tabela / pasqyra e rrjedhës së Margjina = par parasë asë e cila cila pasqy pasqyro ronn gjen gjendj djen en në ndërm ndërmarr arrje jenn ----------------------Të ardhurat Global Gizmos. Në tabelë paraqiten të hyrat e keshit në ndërmarrje bruto dhe daljet që reflekton faktin se ndërmarrja siguron Nëse ky tregues është i ulët në krahasim krahasim me kompanitë kompanitë para të gatshme dhe për çka i shfrytëzon ato. tjera tjera apo apo me mesat mesatare arenn e indus industri trisë së ku ndërma ndërmarrj rrjaa Burimet dhe destinimet e parasë së gatshme operon do të thotë se ndërmarrja ose shet produktet me Analiza cash flow përmban informacione më të sakta çmime të vogla ose operon me kosto të lartë. Margjinat Margjinat se sa pasqyra e të ardhurave për arsye se ajo merr për e ulëta janë të pranueshme vetëm kur çojnë në rritjen e bazë bazë vetë vetëm m paran paranëë që depoz depozit iton on ndërm ndërmarr arrja ja dhe dhe madhe të shitjeve apo ne rritjen e pjesëmarrjes në treg. vetëm atëherë kur bën pagesa. 2) Norma e kthimit të investimeve – tregon kthimin e Burimi i parasë së gatshme – tregon se si gjenerohet përgjithshëm nga investimet në asetet totale. Për keshi keshi në ndërm ndërmarr arrje je.. Së pari pari të hyrat hyrat që reali realizo zonn arsy arsyee se këto këto aset asetee janë janë bara barass me borx borxhe hett e ndërmar ndërmarrja rja nga shitje shitjett e produkt produkteve/ eve/shë shërbim rbimeve eve të kombinuara me kapitalin e angazhuar të pronarëve cilat bazohen në shitjet bruto mirëpo duke marrë për ky koeficient po ashtu tregon kthimin mesatar të bazë momentin kur gjenerohen. investimeve të tërësishme në ndërmarrje. Destinimi i parasë së gatshme – paraqet të gjitha Profiti neto poz pozic icio ione nett në pasqy pasqyrë rënn e rrje rrjedh dhës ës së para parasë së që Norma e kthimit të investimeve = ----------------Asetet totale shpenzohet si kesh. Këto shpenzime përfshijnë koston e produk produkte teve ve të prodh prodhua uara, ra, të cila cilatt dallo dallojn jnëë nga nga Norma e kthimit të investimeve përdoret për të testuar kostoja e mallit të shitur që paraqitet në pasqyrën e të prof rofitabilitetin e ndërmar rmarrrjes apo të ides desë së ardhurave sepse kostoja e mallit të shitur përfshinë ndërmarrjes në të cilën janë të interesuar bankat dhe edhe shitjet e stoqeve dhe se nuk përfshinë koston e investitorët potencial sepse me anë të kësaj mund të produkteve që ndërmarrjes i shtohen në stoqe. krahasohen krahasohen investimet investimet oportune që një investitor mund Në Në kate katego gori rinë në e shpe shpenz nzim imev evee bëjn bëjnëë pjes pjesëë edhe edhe të angazhoj resurset e veta. shpenzi shpenzimet met e admini administri strimi mitt dhe të menaxhi menaxhimit mit të 3) Norma e kthimit të kapitalit të angazhuar të pronarëve – paraqet raportin mes profitit neto dhe biz bizne nesi sit, t, siku sikurs rsee edhe edhe shpe shpenz nzim imet et në form formëë të kamatave dhe pagesa e tatimeve të cilat paraqesin kapitalit të investuar të pronarëve që dallon nga dalje të parasë së gatshme. koeficienti paraprak. 5.4. 5.4.6. 6. Inte Interp rpre reti timi mi i pasq pasqyr yrav avee fina financ ncia iarre / Profiti neto treguesve financiar në Global Gizmos Company Norma e kth. të kap. të pron. = ------------------- x 100 I. Profitabiliteti Kap. i pronarëve Tregu regues esii i prof profit itab abil iliitet tetit na mundë undëso sonn që të Kreditorët e ndërmarrjes të parët marrin fitimin i cili krahasojnë performancën e biznesit në periudha të është fiks, kurse çdo gjë tjetër shkon te pronarët. Nëse ndryshme kohore si dhe na shërben për të krahasuar pagesat për kamata dhe kostoja e shfrytëzimit të këtyre performancën e kompanisë sonë me kompanitë tjera mjeteve është më e vogël se sa fitimi atëherë kjo tregon dhe mënyrën se si duhet të investojmë resurset në se ndërmarrja është duke i shfrytëzuar këto mjete me dispozicion. racionalitet, racionalitet, përndryshe përndryshe në rastin më të keq ndërmarrja Në treguesit e profitabilitetit bëjnë pjesë: norma e mund të kaloj në pronësi të kreditorëve. pro profi fiti titt neto, neto, norma norma e kthi kthimi mitt të inves investi time meve ve dhe II. Likuiditeti norma e kthimit të kapitalit të angazhuar të pronarëve. Çështje kyçe në planifikimin e biznesit të ndërmarrjes 1) Norma e profitit neto – paraqet raportin mes është është aftë aftësi siaa për për të pagua paguarr obli obligi gime mett viju vijuese ese që ka profitit neto dhe të ardhurave bruto. Ky koeficient ndër ndërma marr rrja ja ndaj ndaj palë palëve ve të tret treta. a. Pran Pranda dajj ësht ështëë e tregon më shumë për shpenzimet e tuaja në lidhje lidhje rëndësishme të planifikohet se sa kapital qarkullues do me çmimet që ndërmarrja cakton për shitjen e t’i nevojitet ndërmarrjes për të fshirë obligimet e veta produkteve në treg. brenda një viti (likuiditeti). Për këtë shfrytëzohen dy Profiti neto tregues financiar: norma e likuiditetit vijues dhe testi acidik.
1) Norma e likuiditetit vijues – përcakton aftësinë e 5.5. Rezyme e planit të biznesit likuidi likuiditet tetit it të ndërma ndërmarrje rrjess dhe paraqet paraqet raporti raportinn Pasi të ketë përfunduar hartimi i planit të biznesit duhet mes aseteve vijuese dhe obligimeve vijuese totale. të bëhet një përmbledhje e shkurtër, e cila vihet pastaj Asetet xhiruese në fillim, në hyrje të planit të biznesit. Përmbledhja e (Likuide) shkurtër duhet të përmbaj këto informata bazike: Norma e likuiditetit vijues = Em Emri ri i bizn biznesi esitt dhe dhe përsh përshkri krimi mi i shkur shkurtë tërr i tij, tij, -----------------------------investitorët, produkti dhe sasitë që planifikohet të Obligimet vijuese prodhohen, Nëse ndërmarrja operon me normë më të ulët se 1 Tregu/segmentimi/tregu cak, sasitë e planifikuara të atëh atëherë erë ka probl problem em me liku likuid idit itet et,, mirëp mirëpoo anal analiz izaa shitjes, duhet të vihet në kontekst kontekst të industrisë industrisë dhe të natyrës Investimet e nevojshme, burimet e financimit, së biznesit. Ndërmarrjet që qarkullojnë stoqet shpesh Rezul Rezulta tati ti finan financi ciar ar,, cash cash flow flow dhe dhe brut brutoo e neto neto atëherë mund të operojnë me një normë edhe më të fitimi, ulët dhe anasjelltas. Tregue reguesi sitt kyç kyç fina financi nciar ar,, sidom sidomos os përf përfit itim imii nga nga 2) Testi acidik – – quhet kështu për arsye se merr për investimet dhe përfitimi nga shitjet, bazë vetëm ato asete likuide të cilat shumë shpejt Plani i realizimit: fillimi dhe përfundimi i planit të mund të konvertohen në para të gatshme, duke biznesit. përjashtuar stoqet dhe borxhet e arkëtueshme si 5.6. Zbatimi i planit të biznesit asete likuide për arsye se nganjëherë në situata Plani i biznesit e ka vlerën e vet vetëm nëse zbatohet emergjente është shumë vështirë të konvertohen dhe nëse zbat batimi bëhet het një nga brenga ngat më të në para të gatshme. rëndësishme rëndësishme të pronarit/ndër pronarit/ndërmarrësi marrësitt dhe menaxherëve menaxherëve Aset. likuide – stoqet – borxh. e të biznesit. arkët. Masat më të rëndësishme për realizimin e planit të Testi acidik = biznesit janë: ----------------------------------------------- Sigurimi i burimeve financiare, Obligimet vijuese Menaxhimi i biznesit, III. Treguesit Treguesit e efiçiencës Këta tregues japin informacione se a ka ndërmarrja Hartimi i orarit për zbatimin e planit të biznesit, kr yer,, Identifikimi i aktiviteteve që duhet kryer kontroll të duhur mbi asetet e saj. 1) Koeficienti i qarkullimit të stoqeve – tregon se Caktimi i kohës së nevojshme për kryerjen e secilit aktivitet, sa likuide janë stoqet dhe paraqet raportin mes kostos së mallit të shitur dhe vlerës mesatare të Diagrami i Gantit është një paraqitje grafike mjaft e stoqeve. thjeshtë thjeshtë në të cilën pasqyrohen pasqyrohen aktivitetet aktivitetet dhe koha Kostoja e mallit të shitur e fillimit dhe përfundimit të tyre. Koeficienti i stoqeve = -------------------------------6. Problemet e menaxhimit dhe të rritjes së BVM-ve Stoqet 6.1. Menaxhmenti dhe struktura organizative Nëse nuk dihet mesatarja e stoqeve atëherë mund të Menaxhimi i firmës paraqitet si puna kryesore që duhet shfrytëzohet vlera e stoqeve në fund të vitit. ta kryej pronari. Ai është përgjegjës për një numër të Koeficient ientii i arkëtim arkëtimit it të borxhev borxhevee – tregon 2) Koefic tregon madh çështjesh dhe duhet dhënë përgjigje në pyetjet në likuiditetin e caktuar të ndërmarrjes dhe paraqet vijim: raportin mes shitjeve që bën ndërmarrja me kredi Si do të menaxhohet firma? Kush Kush janë janë dhe mesatares së borxheve. udhëheqësit, cilat janë kërkesat për referenca, sa Shitjet Shitjet me jan janëë gara garanc ncit itëë për për suks sukses esin in e bizn biznes esit it dhe dhe për për kredi zbatimin e planit të biznesit, etj. Koeficienti i arkëtimit të borxheve = Si janë janë orga organi nizu zuar ar dhe dhe si do të udhëh dhëhiq iqen en ------------------financat, kontabiliteti, evidenca financiare? Kjo Borxhet neglizhohet nga pronarët dhe ata jo rrallë punojnë
pa pa një një pasq pasqyyrë të qart qartëë të gjen gjendj djes es së tyre tyre Interaktive: kontakt i përhershëm me financiare, të stoqeve, borxheve, etj. konsumatorët, format e shitjes direkte dhe personale iu mundësojnë BVM që të jenë në kontakt me Si do të bëhet furnizimi dhe shitja dhe si do të menaxhohet ajo? konsumatorët. Identif ifik ikim imii i treg tregut ut cak ësht ështëë një një nga nga përpar përparësi ësitë të e zyrës, komunikimi, 2) Ident Udhëheqja përmes së cilit mund të identifikohen me një grup korrespodenca kanë rëndësi për monitorimin e konsumatorësh dhe për këtë ekzistojnë dy qasje: punës dhe për një imazh sa më të mirë. op-down wn / nga nga lart lart – posh poshtë të Strukt ktur uraa e pron pronës ësis isëë dhe dhe form formaa ligj ligjor oree e a) Top-do Stru Segmentimi – profilet e segmenteve, o kompanisë, etj. Targetimi – vlerësimi segmenteve se gmenteve dhe zgjedhja, o Rëndësia e kësaj pjese ka të bëjë me atë se tregon se Pozicionimi – diferencimi nga konkurruesit o sa pronari i biznesit e ka të qartë planin e tij dhe se sa i ka siguruar burimet njerëzore për realizimin e tij, në b) Bottom Bottom-up -up / nga nga posht poshtëë lart lart:: këtë pjesë hyjnë organografi dhe përshkrimi i punëve. Identifikimi i shanseve në treg, o 6.2. Specifikat e Marketingut në BVM Tërheqja e një baze iniciale të konsumatorëve, o Menaxhimi i marketingut ka shumë specifika të cilat Zgjerimi i bazës së konsumatorëve. o janë të lidhura me stilin e marketingut, strategjinë, Të vazhdohet në FAQE FAQE 158 metodat e kërkimit dhe identifikimit të tregut cak dhe metodat e ndërtimit të marrëdhënieve me konsumatorët. Mirë Mirëpo po prakt praktik ikaa e udhë udhëheq heqje jess së marke marketi tingu ngutt tek tek BVM në krahasim me bizneset e mëdha ndryshon shumë. BVM shfrytëzojnë një numër të kufizuar të meto metodav davee të marke marketi ting ngut ut dhe dhe të promo promoci cion onit it,, ato ato zakonisht luftojnë me çmime të lira dhe nuk mund të investojnë shumë në zhvillimin e produkteve. 1) Stili i marketingut ka disa karakteristika: Strate gji e marketingut marke tingut jo e formalizua for malizuarr, Strategji kufizu ar i aktivitetit ak tivitetit , Vëllim i kufizuar Për shkak të kufizimeve në kuadër të marketing miksit përqendrohen më shumë tek produkti dhe çmimi, Involvi vimi mi i pronar pronarit it/m /men enaxh axheri eritt kryeso kryesorr dhe dhe Invol ndërmarrësit, Megjit Megjithatë hatë karakte karakteris ristik tikaa kryesore kryesore e marketi marketingut ngut ndërmarrës është se ai është më dinamik, më inventiv, interaktiv dhe informal (4I) në krahasim me metodat e marketing miksit (4P). Inovacioni: ka të bëj me aftësinë për përshtatje të shpejtë ndaj kërkesave, për të krijuar risi apo për të pranuar dhe zbatuar ato, mbledh dhja ja e info informa rmata tave ve nga nga rrje rrjetet tet Informal: mble joformale ju siguron mundësi që të keni informata mbi performancat e tyre dhe pozicionin e tyre konkurrues, Identifikimi i tregut tregut cak : produkt inovativ dhe i Identifikimi specializuar i cili lidhet me një treg zinxhiror për blerës qartas të identifikuar,
