SKOR :
Critical Critical Book Book Review (CBR) Oleh :
Nama
: Syamsah Fitri
NIM
: 8176171034
Kelas
: A1 / Pasca Penii!an Matemati!a
Mata K"liah
: Met##l#$i Pem%ela&aran Matemati!a
'#sen Pen$am(" Pen$am(" : Pr#)* 'r* 'r* Sahat Sara$ih+ Sara$ih+ M*P
PROGRAM PASCASARJANA PENDIDIKAN PENDI DIKAN MATEMATIKA MATEMATIKA UNIVERSITAS NEGERI MEDAN T.A. 2017 / 2018
KATA PENGANTAR
Se$ala Se$ala P"&i P"&i %a$i %a$i Allah Allah S,-* S,-* Karen Karena a atas atas .ahma .ahmatt an an iay iayah ahNy Nya a saya saya a(a a(at t menyelesai!an -"$as ini en$an ta(at a!t"* Saya mem#h#n maa) a(a%ila !e(en"lisan alam alam t"$as t"$as saya saya masih masih &a"h &a"h ari ari !ata !ata sem("r sem("rna* na* Saya Saya men$"c men$"ca( a(!a !an n terima terima !asih !asih !e(a !e(aa a 2a(a 2a(a! ! Pr#)* Pr#)* 'r* 'r* Sahat Sahat Sara$i Sara$ih+ h+ M*P M*P sela!" sela!" #sen #sen Met##l# Met##l#$i $i Pem%el Pem%ela&ar a&aran an Mate Matemat mati! i!a a yan$ yan$ mem%er mem%erii arah arahan an alam alam men$er men$er&a! &a!an an t"$as t"$as ritic ritical al 2##! 2##! .ei .eie e en$an 5""l %"!" (ertama Menesain Menesain M#el Pem%ela&ara Pem%ela&aran n In#ati)Pr#$resi) In#ati)Pr#$resi) en$an 6earnin$ -# -each en$an en$an (en$ar (en$aran$ an$ (en$ara (en$aran$ n$ -riant -riant#+ #+ M*P+ M*P+ &""l &""l %"!a %"!a !e"a !e"a 6earnin$ .ichar I* Arens an &""l %"!" !eti$a Penelitian Penii!an Matemati!a en$an (en$aran (en$aran$ $ Pr#)* Pr#)* 'r* 'r* /* M* ,ahy" ,ahy"in in 7ar!as 7ar!asyi+ yi+ 3PA 3PA * Saya Saya %erhar %erhara( a( t"$as t"$as ini a(at
menam%a menam%ah h aas aasan an !ita men$ena men$enaii materi materi yan$ yan$ ian$!a ian$!att men&ai men&ai t#(i! t#(i! "tama "tama alam alam t"$as t"$as ritical ritical 2##! .eie .eie + serta serta a(at a(at men&ai men&ai re)erensi re)erensi yan$ %erman) %erman)aat aat %a$i (ara (em%aca* 'en$an ini saya mem(ersem%ah!an t"$as ini en$an (en"h rasa terima !asih an har hara(an a(an
sem#$ em#$a a
t"$ t"$as
saya
%erm %erma an)a n)aat
%a$i
(en"l en"liis
ma"( ma"("n "n
(em% (em%ac aca* a*
Mean+ 0 N#em%er 017
Syamsah Fitri
i
DAFTAR ISI
KA-A KA-A P9NANP9NAN -A.
i
'AF-A. ISI
ii
2A2 I P9N'A;;AN
1
1*1
atar %ela!an$
1
1*
-"&"an
1*3
Man)aat
2A2 II .INKASAN 5;.NA
3
*1
.in$!asan 2"!" Pertama
3
*
.in$!asan 2"!" Ke"a
1<
*3
.in$!asan 2"!" Keti$a
4
2A2 III P9M2AASAN ANAISIS
36
3*1
Kriti!al 2"!"
36
3*
Kele%ihan an Kelemahan 2"!"
37
2A2 I= P9N;-;P
17
3*1*
Ke Kesim("lam
3>
3*
Saran
3>
'AF-A. P;S-AKA
3>
ii
BAB I PENDAHULUAN 1.1.
Lata B! B!"a#a
%$Salah sat" t"$as t"$as mata !"liah statisti! statisti! (enii! (enii!an an matemati matemati!a !a ritical ritical 2##! .eie yan$ yan$ i%eri!an en$an (em%ahasan (em%ahasan tentan$ Met#a Statisti!a Statisti!a ari "a %"!" nasi#nal an internsi#nal en$an cara men$analisis tem"an "tama+ !e"n$$"lan an !elemah !elemahan an yan$ yan$ aa alam alam %"!" %"!" terse%"t terse%"t an mem%anin$ mem%anin$!ann !annya ya en$an en$an %"!" %"!" lainn lainnya ya** ;nt"! ;nt"! melen melen$! $!a(i a(i t"$as t"$as yan$ yan$ i%eri i%eri!a !an n saya saya menc# menc#%a %a mere mereie ie %"!" %"!" en$an ientitas se%a$ai %eri!"t:
Ientitas %"!" 2"!" (ertama 5"" 5""ll 2"!" 2"!"
: Men Menes esai ain n M#e M#ell Pem% Pem%el ela& a&ar aran an In# In#at ati) i)P Pr# r#$r $res esi) i)
Pen"lis
: -riant#+ M*P
Pener%it
: Kencana
eta!an
: 9isi (ertama eta!an !e4 th"n 016
K#ta
: 5a!arta
-e%al
:376 halaman+ 3 cm
IS2N
: >78>7>148668
2"!" !e"a 5""l 2"!"
: 6earnin$ -# -each
Pen"lis
: .ichar I* Arens
Pener%it
: P"sta!a Pela&ar
eta!an
: ceta!an (ertama eisi !et"&"h %"!" "a 008
K#ta
: ?#$ya!arta
-e%al
:48 halaman+ 0 cm
IS2N
: >786080<<80
2"!" !eti$a 5""l 2"!"
: Penelitian Penii!an Matemati!a
Pen"lis
: Pr#)* 'r* /* M* ,ahy"in 7ar!asyi+ 3PA 1
Pener%it
: .e@i!a Aitama
eta!an
: ceta!an (ertama esem%er 01<
K#ta
: 2an"n$
-e%al
: 377 halaman+ 30 cm
IS2N
: >78607>48877
1.2. T&'&a$
ritical %##! reie ini %ert"&"an "nt"!: 1*
Men$"las isi %"!" yan$ a!an ireie*
*
Mencari an men$etah"i in)#rmasi men$enai met#e (em%ela&aran matemati!a yan$ aa alam &alam 3 %"!"
3*
Melatih iri "nt"! %er(i!ir !ritis alam mencari in)#rmasi yan$ aa (aa %"!"*
1.(. Ma$)aat
ritical %##! reie ini %eman)aat "nt"!: a* %*
;nt"! memen"hi t"$as mata !"liah Met#e Pem%ela&aran Matemati!a ;nt"! menam%ah (en$etah"an tentan$ Met#e Pem%ela&aran Matemati!a en$an 3 %"!a yan$ a!an ireie*
BAB II
RINGKASAN *.1. R+$%#a,a$ *&#& -!taa P!*!"a'aa$ K-!at+) C-!at+! L!a$+$% T&'&a$ P!*!"a'aa$ K-!at+)
Pem%ela&aran !##(erati) mer"(a!an se%"ah !el#m(#! strate$i (en$a&aran yan$ meli%at!an sisa %e!er&a secara %er!#la%#rasi "nt"! menca(ai t"&"an %ersama 9n$$en an Ka"cha!+ 1>>>6: 7>B* Pem%ela&aran !##(erati) is"s"n alam se%"ah "saha "nt"! menin$!at!an (artisi(asi sisa + mem(asilitasi sisa en$an (en$alaman si)at !e(emim(inan an mem%"at !e("t"san alam !el#m(#!+ serta mem%eri!an !esem(atan (aa sisa "nt"! %erintra!si an %ela&ar %ersamsama sisa yan$ %er%ea latsr %ela!an$nya * 5ai (em%ela&aran !##(erati) sisa %er(eran $ana yait" se%a$i sisa ata"("n se%a$ai $"r"* 'en$an %e!er&a secara !#l#%#rati) "nt"! menca(ai t"&"an %ersama + ma!a sisa a!an men$em%an$!an !eteram(ilan h"%"n$an en$an sesama man"sia yan$ a!an san$at %erman)aat %a$i !ehi"(an i l"ar se!#lah* -a%el 4*1 Perbedaan Kelompok Belajar Kooperatf dengan Kelompok Belajar Konvensional
Kel#m(#! 2ela&ar K##(erati) Aanya salin$ !eter$ant"n$an (#siti) + salin$ mem%ant"+an salin$ mem%eri!an m#tiasi sehin$$a aa intra!si (r#m#ti)* Aanya a!"nnta%ilitasi inii" yan$ men$"!"r (en$"asan materi (ela&aran tia( an$$#ta !el#m(#! i%eri!an "m(an %ali! tentan$ hasil %ela&ar (ara an$$#ta sehin$$a salin$ a(ay salin$ men$etah"i sia(a yan$ memerl"!an %ant"an an sia(a yan$ a(at mem%eri!an %ant"an * Kel#m(#! %ela&ar heter#$en+ %ai! alam !emam("an a!aemi!+ &enis !elamin+ ras+ etni! an se%a$ainya sehin$$a a(at salin$ men$etah"i sia(a yan$ memerl"!an %ant"an an sia(a yan$ mem%eri!an %ant"an * Pim(inan !el#m(#! i(ilih secara em#!ratis ata" %e$ilir "nt"! mem%eri!an (en$alaman memim(in %a$i 3
Kel#m(#! %ela&ar K#nensi#nal "r" serin$ mem%iar!an aanya sisa yan$ men#minasi !el#m(#! ata" men$$ant"n$!an iri (aa !el#m(#!* A!"nta%ilitasi inii"al serin$ ia%ai!an sehin$$a t"$ast"$as serin$ i%#ran$ #leh salah se#ran$ an$$#ta !el#m(#! sean$!an an$$#ta !el#m(#! lainnya hanya Cmen#m(len$D !e%erhasilan C(em%#r#n$D Kel#m(#! %ela&ar %iasanya h#m#$en*
Pemim(in !el#m(#! serin$ itent"!an #leh $"r" ata" !el#m(#! i%iar!an "nt"! memilih (emim(innya en$an cara
(ara an$$#ta !el#m(#! Keteram(ilan s#sial yan$ i(erl"!an alam !iner&a $#t#n$ r#y#n$ se(erti !e(emim(inan + !emam("an+ %er!#m"ni!asi+ mem(ercayaai #ran$ lain+ an men$el#la !#n@li! secara lan$s"n$ ia&ar!an* Paa saat %ela&ar !##(erati) sean$ %erlan$s"n$ $"r" ter"s mela!"!an (emanta"aan mela"i #%serasi an mela!"!an interensi &i!a ter&ai masalah alam !er&a sama antaran$$#ta !el#m(#!* "r" mem(erhati!an secara (r#ses !el#m(#! yan$ ter&ai alam !el#m(#! !el#m(#! %ela&ar*
masin$masin$* Keteram(ilan s#sial serin$ tia! secara lan$s"n$ ia&ar!an*
Pemanta"aan mela"i #%seasi an interensi serin$ tia! ila!"!an #leh $"r" (aa saat %ela&ar !el#m(#! sean$ %erlan$s"n$*
"r" serin$ tia! mem(erhati!an (r#ses !el#m(#! yan$ ter&ai alam !el#m(#! yan$ ter&ai alam !el#m(#!!el#m(#! %ela&ar* Pene!anan serin$ hanya (aa (enyelesaian t"$as*
Pene!anan tia! hanya (aa (enyeleseian t"$as teta(i &"$a h"%"n$an inter(ers#nal h"%"n$an antar (eri%ai yan$ salin$ men$har$aiB Killen+1>>6B*
La$%#a34"a$%#a3 P!*!"a'aa$ K-!at+) -era(at enam lan$!an "tama ata" taha(an i alam (ela&aran yan$
men$$"na!an (em%ela&aran !##(erati) * an$!ahlan$!ah iyt" it"n&"!an (aa ta%le 4* an$!ahlan$!ah M#el Pem%el&aran K##(erati) Fase Fase1 Menyam(ai!an t"&"an an mem#ti)asi sisa
-in$!ah a!" "r" "r" menyam(ai!an sem"a t"&"an (em%ela&aran yan$ in$in ica(ai (aa (em%ela&aran terse%"t an mem#ti)asi sisa %ela&ar "r" menya&i!an in)#rmasi !e(aa sisa en$an &alan em#ntrasi ata" leat %aan %acaan* "r" men&el!as!an !e(aa sisa %a$aimana caranya mem%ent"! !el#m(#! %ela&ar an mem%ent"! setia( !el#m(#! a$ar mela!"!an transisi secara e)esien* "r" mem%im%in$ !el#m(#!!el#m(#! %ela&ar (aa saat mere!a men$er&a!an t"$as mere!a*
Fase Menya&i!an in)#rmasi
Fase3 Men$#r$anisasi!an sisa alam !el#m(#! !##(erati)
Fase4 Mem%im%in$ !el#m(#! %e!erta an %ela&ar 4
Fase< 9al"asi
Fase6 Mem%eri!an (en$har$aan
"r" men$eal"asi hasil %ela&ar tentan$ materi yan$ telah i(el&ari ata" masin$ masin$ !el#m(#! mem(resentasi!an hasil !er&anya* "r" mencari cara "nt"! men$har$ai %ai! "(aya ma"("n hasil %e!er&a inii" an !el#m(#!*
S"m%er : I%rahim+ !!* 000: 10B* B!*!a-a Va+a,+ Da"a M5!" C-!at+! L!a$+$% -a%le 4*3 Perbandingan Empa Pendekaan dalam Pembelajaran K0operatf S-A'
-"&"an K#$niti)
-"&"an S#sial
Str"!t"r -im
Pemilihan -#(i!
-"$as ;tama
5ISA,
Inesti$asi !el#m(#! In)#rmasi In)#rmasi In)#rmasi a!aemi! a!aemi! a!aemi! E seerhana seerhana !eteram(ilan in!"ri Ker&a Ker&a Ker&a sama !el#m(#! an !el#m(#! an lam !el#m(#! !er&a sama !er&a sama !#m(le!s
Pene!atan Str"!t"ral In)#rmasi a!aemi! seerhana
Sisa a(at men$$"na!an lem%ar !e$iatan E salin$ mem%ant" "nt"! men"ntas!an materi (ela&aran
Sisa men$er&a!an t"$ast"$as yan$ i%eri!an secara s#sial an !#$niti)
Keteram(ilan !el#m(#! E !eteram(ilan s#sial Kel#m(#! Kel#m(#! Kel#m(#! 2erariasi %ela&ar %ela&ar %ela&ar %er"a+%erti$a+ heter#$en heter#$en heter#$en !el#m(#! en$an 4< en$an <6 en$an <6 en$an 4< #ran$ an$$#ta #ran$ an$$#ta an$$#ta #ran$ an$$#ta men$$"na!an h#m#$en (#la !el#m(#! asal E !el#m(#! ahliG 2iasanya $"r" 2iasanya $"r" 2iasanya sisa 2iasanya $"r" Sisea mem(ela&ari materi alam !el#m(#! ahliG !em"ian mem%ant" an$$#ta !el#m(#! asal mem(ela&ari hal it" 2erariasi <
Sisa menyelesai!an in!"ri !#m(le!s
Menyelesai!an (r#ye& an
Penilaian
-es min$$"an
a(at %er"( men"lis 2erariasi tes min$$"an la(#ran + a(at men$$"na!an tes essay Pen$a!"an em%ar em%ar (en$etah"an E P"%li!asi (en$a!"an an 2erariasi ("%li!asi lain ("%li!asi lain S"m%er: I%rahim+ !!* 000:>B a. St&5!$ T!a, A63+!!!$t D!+,+$ STADB Pem%ela&aran !##(erati) t(e S-A' ini mer"(a!an salah sat" ti(e ari m#el (em%ela&aran !##(erati) en$an men$$"na!an !el#m(#!!el#m(#! !ecil en$an &"mlah tia( !el#m(#! 4< 0ran$ sisa secara heter#$en* 'iaali en$an (enyam(aian materi+ !e$iatan !el#m(#!+ !"is + an (en$har$aan !el#m(#!* an$!ahlan$!ah (em%el&aran !##(erati) ti(e S-A' ini iasar!an (aa lan$!ahlan$!ah !##(erati) yan$ teriri atas enam lan$!ah ata" )ase * Fase)ase alam mem(ela&aran ini se(erti tersa&i!an alam -a%el 4*4 -a%le 4*4 Fase-fase Pembeljaran Kooperatf Tipe STAD Fase
Ke$iatan "r" Menyam(ai!an sem"a t"&"an (e&aran yan$ in$in ica(aa" (aa (ela&aran terse%"t an mem#tiasi sisa %ela&ar
Fase 1 Menyam(ai!an t"&"an an mem#tiasi sisa Fase Menya&i!an /menyam(ai!an in)#rmasi
Menya&i!an im)#rmasi !e(aa sisa en$an &alan menem#nstrasi!an ata" leat %ahan %acaan*
Fase 3 Men$#r$anisasi!an sisa alam !el#m(#!!el#m(#! %ela&ar
Men&elas!an !e(aa sisa %a$aimana cara mem%ent"! !el#m(#! %ela&ar an mem%ant" setia( !el#m(#! a$ar mela!"!an transisi secara e)esien*
Fase 4 Mem%im%in$ !el#m(#! %e!er&a an %ela&ar
Mem%im%in$ !el#m(#!!el#m(#! %ela&ar (aa saat mere!a men$er&a!an t"$as mere!a*
Fase < 9al"asi
Men$eal"asi hasil %ela&ar tentan$ materi yan$ telah ia&ar!an ata" masin$ masin$ !el#m(#! mem(resentasi!an hasil !er&anya*
Fase 6 Mem%eri!an (en$har$aan
Mencari caracara "nt"! men$har$ai 6
%ai! "(aya ma"("n hasil %ela&ar inii" an !el#m(#!* S"m%er : I%rahim+ !!* 000: 10B Pen$har$aan atas !e%erhasilan !el#m(#! a(at ila!"!an #leh $"r" en$an mele!"!an taha(antaha(an se%a$ai %eri!"t: Pem%erian haiah an (en$a!"an s!#r !el#m(#! Setelah
masin$masin$
!el#m(#!
mem(er#leh
(rei!at
+$"r"
mem%eri!an
haiah/(en$har$aan !e(aa masin$masin$ !el#m(#! ses"ai en$an (rei!atnya* Per%eaan m#el ini en$an m#el !#nensi#nal terleta! (aa aanya (em%erian (en$har$aan (aa !el#m(#!* *. a*
T+ A3"+ J+%,a am%aran ;m"m 5i$sa
5i$sa telah i!em%an$!an an i"&i c#%a #leh 9lli#t Ar#s#n an temanteman ari ;niersitas -eHas + an ia#(si #leh Slain an temanteman i ;niersitas 5h#n #(!ins* %*
an$!ahlan$!ah Pem%ela&aran 5i$sa Sisa i%a$i atas %e%era(a !el#m(#! tia( !el#m(#! an$$#tanya <6#ran$B Materi (ela&aran i%eri!an !e(aa sisa alam %ent"! te!s yan$ telah i%a$i
%a$i men&ai %e%era(a s"% %a%* Setia( an$$#ta !el#m(#! mem%aca s"%%a yan$ it"$as!an an %ertan$$"n$
&aa% "nt"! mem(ela&arinya * Misalnya + &i!a materi yan$ isam(ai!an men$enai sistem e!s!resi * Ma!a se#ran$ sisa yan$ lain ari !el#m(#! sat"nya mem(ela&ari tentan$ (ar"(ar"+ %e$it" ("n sisa lainnya mem(ela&ari !"lit + an
lainnya la$i mem(ela&ari hati* An$$#ta ari !el#m(#! lain yan$ telah mem(ela&ari s"% %a% yan$ sama %ertem"
alam !el#m(#!!el#m(#! ahli "nt"! menis!"si!annya* Setia( an$$#ta !el#m(#! ahli setelah !em%ali !e!el#m(#!nya %ert"$as
men$a&ari temantemannya* Paa (ertem"an an is!"si !el#m(#! asal+ sisasisa i!enai t$ihan %er"(a !"is inii"* Persyaratan lainnya yan$ (erl" isia(!an #leh $"r" + antara lain : 1B 2ahan
K"is B em%aran Ker&a Sisa KSB 'AN 3B .encana Pela!sanaan Pem%ela&aran .PPB * Sistem eal"asi (aa &i$sa sama en$an sistem eal"asi (aa ti(e S-A'B + yait" (em%erian s!#r nilai %ai! secara inii"al ma"("n !el#m(#!* 6. J+%,a T+-! II
7
5i$sa ti(e II i!em%an$!an #leh Slain .#y Killen+ 1>>6B en$an sei!it (er%eaan * 'alam %ela&ar !##(erati) ti(e &i$sa + secara "m"m sisa i!el#m(#!an secara heter#$en alam !emam("an * Sisa i%eri materi yan$ %ar" ata" (enalaman !emam("an* Sisa i%eri materi yan$ %ar" ata" (enalaman ari materi se%el"mnya "nt"! i(ela&ari * M#el (em%ela&aran &i$sa ti(e II s"ah i!em%an$!an #leh Slain * Aa (er%eaan menasar antara (em%ela&aran 5i$sa I an &i$sa II + !ala" (aa ti(e I + aalnya sisa hanya %ela&ar !#nse( tertent" yan$ a!an men&ai s(esialisasinya sementara !#nse(!#nse( yan$ lain ia a(at!an melal"i is!"si en$an teman se$r"(nya * Paa ti(e II ini setia( sisa mem(er#leh !esem(atan %ela&ar secara !esel"r"han !#nse( scan reaB se%el"m ia %ela&ar se(esialisasinya "nt"! men&ai eH(ert* al ini "nt"! mem(er#le& $am%aran menyel"r"h eri !#nse( yan$ a!an i%icara!an* a* Orientasi Penii! menyam(ai!an t"&"an (em%ela&aran yan$ a!an i%eri!an * Mem%eri!an (ene!anan tentan$ man)aat (en$$"naan met#e 5i$sa alam (er#ses %ela&ar men$a&ar*Men$in$at!an senantiasa (ercaya iri + !eritis + !#(erati) alam m#el (em%ela&aran ini * Peserta ii! iminta %ela&ar !#nse( secara !esel"r"han secara "nt"! mem(er#lah $am%aran !esel"r"han ari !#nse( * 2isa &"$a (emahaman !#nse( ini men&ai t"$as yan$ se%el"mnya har"s s"ah i%aca ir"mahB* %* Pen$el#m(#!an Misal!an alam !elas aa 0 sisa+ yan$ !ita tah" !emam("an matemati!anya an s"ah iran$!in$ sisa tia! (erl" tah"B+ !ita %a$i alm
Sisa memili!i tan$$"n$ &aa% "nt"! memasti!an %aha setia( an$$#ta tim
mem(ela&ari materi yan$ i%eri!an* Mem(er#leh (en$etah"an %ar" aalah tan$$"n$ &aa% %ersama + &ai tia! aa
yan$ selasi %ela&ar sam(ai sem"a an$$#ta men$"asai !#nse(* -anya!an (aa an$$#ta $r"( se%el"m tanya! (aa (enii!* Pem%icaraan har"s ila!"!an secara (elan a$ar tia! men$$an$" $r"( lainnya * A!hiri is!"si en$an Cmeraya!annyaD a$ar mem(er#leh !e("asan* e* -es (enilaianB Paa )ase ini $"r" mem%eri!n tes t"lis "nt"! i!er&a!an #leh sisa yan$ mem%"at
sel"r"h !#nse( yan$ iis!"si!an* Paa tes ini sisa tia! i(er!enan!an "nr"! %e!er&a sam* 5i!a m"n$!in tem(at ""!nya a!an i&a"h!an* )* Pen$a!"an Kel#m(#! Penilaian (aa (em%ela&aran !##(erati) %erasar!an s!#r (enin$!at inii" + tia! iasar!an (aa s!#r a!hir yan$ i(er#leh sisa + teta(i %erasar!an (aa se%era(a &a"h s!#r it" melam(a"i ratarata s!#r se%el"mnya * 5. I$!,t+%a,+ K!"-# G&- +$!,t+%at+$ Inesti$asi alam !el#m(#! mer"(a!an m#el (em%elaran !##(erati) yan$ (alin$ !#m(le!s an (alin$ s"lit "nt"! itera(!an * M#el ini i!em%an$!an (ertama !ali #leh -he!an * 'alam im(lementasi ti(e inesti$asi !el#m(#! $"r" mem%a$i !elas men&ai !el#m(#!!el#m(#! en$an an$$#ta <6 %sisa yan$ heter#$en* Kel#m(#! i sini a(at i%ent"! en$an mem(ertim%an$!an !ea!ra%an ata" minat yan$ sama alam t#(i! tertent" * Selan&"tnya memilih t#(i! "nt"! iselii!i + an mela!"!an (enyelii!an yan$ menalam atas t#(i! yan$ i(ilih * Selan&"tnya ia menyia(!an an mem(eresentasi!an la(#rannya !e(aa sel"r"h !elas* -a%le 4*7 Perbandingan pendekaan Kelompok Penelidik dan Pendekaan Sr!k!ral Pene!atan ;ns"r -"&"an K#$niti)
Kel#m(#! (enyelii! In@irmasi a!aemi! tin$!at tin$$i an !eteram(ilan in!"iri
-"&"an S#sial
Ker&a sama alam !el#m(#!
Str"!t"r Kel#m(#!
Kel#m(#! %ela&ar h#m#$en en$an <6 #ran$ an$$#ta
Pemilihan -#(i! -"$as ;tama Penilaian
2iasanya sisa Sisa menyelesei!an in!"ri !el#m(#! Menyelesei!an (r#ye! an mem%"at la(#ran + a(at >
Pene!atan Str"!t"ral In)#rmasi a!aemi! seerhana Keteram(ilan !el#m(#! an s#sial 2erariasi %er"a+ %erti$ + !el#m(#! en$an 46 #ran$ an$$#ta 2iasanya $"r" Sisa men$er&a!an t"$as t"$as yan$ i%eri!an %ai! s#sial ma"("n !#$niti) 2erariasi
men$$"na!an tes esai em%ar (en$a!"an an Pen$a!"an 2erariasi ("%li!asi lain Sharan+ !!* 1>84B mem%a$i lan$!ahlan$!ah (ela!sanaan m#el inesti$asi !el#m(#! meli("ti 6 enamB )ase: a* Memilih t#(ic Sisa memilih s"%t#(i! !h"s"s ialam s"at" aerah masalah "m"m yan$ %iasanya iteta(!an #leh $"r"* Selan&"tnya sisa i#r$anisasi!an men&ai "a sam(ai enam an$$#ta tia( !el#m(#! men&ai !el#m(#!!el#m(#! yan$ %er#rientasi t"$as * K#m(#sisi !el#m(#! hena!nya heter#$en secara a!aemis ma"("n etnis * %* Perencanaan !##(erati) Sisa an $"r" merencana!an (r#se"r (em%ela&arn + t"$as an t"&"an !h"s"s yan$ !#sisten en$an s"%t#(i! yan$ telah i(ilih (aa taha( (ertama* c* Im(lementasi Sisa mener(!an rencana yan$ telah mere!a !em%an$!n i alam taha( !e"a * Ke$iatan (em%ela&aran hena!nya meli%at!an ra$am a!ti@itas an !eteram(ilan yan$ l"as an hena!nya men$arah!an sisa !e(aa &enis&enis s"m%er %ela&ar yan$ %eraa %ai! ilam ma"("n il"ar se!#lah* "r" secara !etat men$i!"ti !ema&"an tia( !el#m(#! an menaar!an %ant"an %ila i(erl"!an* * Analisis an sintetis Sisa men$analisis an menyintesis in)#rmasi yan$ i(er#leh (aa taha( !eti$a an merencana!an %a$aimana in)#rmasi terse%"t irin$!as an isa&i!an en$an cara yan$ menari! se%a$ai %ahan "nt"! i(resentasi!an !e(aa sel"r"h !elas* e* Presentasi hasil @inal 2e%era(a ata" sem"a !el#m(#! menya&i!an hasil (enyelii!annya en$an cara yan$ menari! !e(aa sel"r"h !elas+ en$an t"&"an sisa yan$ lain salin$ terli%at sat" sama lain alam (e!er&aan mere!a an mem(er#leh (ers(ee!ti) l"as (aa t#(i! it" * Presentasi!an i!##rinasi!an #leh $"r"* )* 9al"asi 'alam hal !el#m(#!!el#m(#! menan$anin as(e! yn$ %er%ea en$an t#(i! yan$ sama + sisa an $"r" men$eal"asi tia( !#ntri%"si !el#m(#! terhaa( !er&a !elas se%a$ai s"at" !esel"r"han* 9al"asi yan$ ila!"!an a(at %er"(a (enilian inii"al ata" !el#m(#!* !. T3+$# Pa+ S3a! TPS Strate$i thin!(airshare ini %er!em%an$ ri (enelitian %ela&ar !##(erati) an a!t" t"n$$"* Pertama !ali i!em%an$!an #leh Fran$ ymani an !#le$anya i ;niesitas Marylan ses"ai yan$ i!"ti( "nt"! 10
Arens 1>>7B+ e)e!ti) "nt"!
mem%"at ariasi s"asana is!"si !elas * "r" memilih men$$"na!an thin!(airshare "nt"! mem%anin$!an -anya &aa% !el#m(#! !esel"r"han* "r" men$$$"na!an lan$!ahlan$!ah )aseB %eri!"t* a* an$!ah 1: 2er(i!ir -hin!in$B "r" men$a&"!an s"at" (ertanyaan ata" masalah yan$ i!ait!an en$an (ela&aran + an meminta sisa meminta sisa men$$"na!an a!t" %e%era(a menit "nt"! %er(i!ir seniri &aa%an ata" masalah* Sisa mem%"t"h!an (en&elasan %aha %er%icara ata" men$er&a!an %"!an %a$ian %er(i!ir* %* an$!ah : 2er(asan$an Pairin$B Selan&"tnya $"r" meminta sisa "nt"! %er(asan$an an menis!"si!an a(a yan$ telah mere!a (er#leh* Intra!si selama a!t" yan$ iseia!an a(at menyat"!an &aa%an s"at" (ertanyaan yan$ ia&"!an ata" menyat"h!an $a$asan a(a%ila (ertanyaan yan$ ia&"a!an a(at menyat" $a$asan a(a%ila masalah !h"s"s yan$ iien@i!asi!an * Secara n#rmal $"r" mem%eri a!t" 4 sama(ai < menit "nt"! %er(asan$an * c* an$!ah 3 : 2er%a$i sharin$B (aa lan$!ah a!hir + $"r" meminta (asan$(asan$an "nt"! %er%a$i !esel"r"han !elas yan$ telah mere!a %icara!an* al ini e)e!ti) "nt"! %er!elilin$ r"an$an ari (asan$an !e (asan$an an mela&"t!an sam(ai se!itar se%a$ian (asan$an mena(at !esem(atan "nt"! mela(#r!an Arems+ 1>>7B isa"r -&#r#ihar&#+ 003B* ). N&*!+$% H!a5 T%!t3! NHT N"m%erin$ ea -#$ether N-B (ertama !ali i!em%an$!an #leh S(enser Ka$en 1>>3B "nt"! meli%at!an le%ih %anya! sisa alam menelah materi yan$ terca!"( alam s"at" (ela&aran an men$ece! (emahaman mere!a terhaa( isi (ela&aran terse%"t* 'alam men$a&"!an (ertanyaan !e(aa sel"r"h !elas+ $"r" men$$"na!an str"!t"r )ase se%a$ian sinta!s N- : a* Fase 1 : Pen#m#ran 'alam )ase ini+ $"r" mem%a$i sisa !e alam !el#m(#! 3< #ran$ an !e(aa setia( an$$#ta !el#m(#! i%eri n#m#r antara 1 sam(ai < * %* Fase : Men$a&"!an (ertanyaan "r" men$a&"!an se%"ah (ertanyaan !e(aa sisa* Pertanyaan a(at %erariasi* Pertanyaan a(at amat se(esi@i! an alam %ent"i! !alimat -anya* Misalnya + C2era(a!ah &imlah $i$i #ran$ easaLD Ata" %ent"! arahan+ misalnya C Pasti!an setia( #ran$ men$etah"i < %"ah i%" !#ta (r#insi yan$ terleta! i P"a" S"matera*D c* Fase 3 : 2er(i!ir %ersama 11
Sisa
menyat"h!an (ena(atnya
terhaa( &aa%an
(ertanyaan it" an
meya!in!an tia( an$$#ta alam timnya men$eth"i &aa%an tim* * Fase 4 : Men&aa% "r" meman$il s"at" n#m#r terent" + !em"ian sisa yan$ n#m#rnya ses"ai men$ac"n$!an tan$annya an menc#%a "nt"! men&aa% (ertanyaan "nt"! sel"r"h !elas* %. T!a, Ga!, T&$a!$t TGT M#el Pem%ela&aran K##(erati) ti(e -eams ames -"rnaments --B + ata" Pertanin$an -im i!em%an$!an secara asli #leh 'ai 'e =aries Keath ear 1>>
sisa item(at!an alam tim %ela&ar %eran$$#ta!an em(at #ran$ yan$
mer"(a!an cam("ran men"r"t tin$a!at (restasi+&enis !elamin an s"!"*"r" menyia(!an (ela&aran + an !em"ian sisa %e!er&a ialam tim mere!a "nt"! memasti!an %aha sem"a tim telah men$"asai (ela&aran terse%"t * A!hirnya + sel"r"h sisa i!enai !"is+ (aa a!t" n!"is ini mere!a tia! a(at salin$ mem%ant"* %* At"ran S!enari#BPemainan alam+ sat" (ermainan teriri ari : em(at !el#m(#! (em%aca + !el#m(#! (enantan$ I + !el#m(#! (enantan$ II+ an seter"snya se&"mlah !el#m(#! yan$ aa * Kel#m(#! Pem%aca + %ert"$as : 1B Am%il !art" %ern#m#r an cari (ertanyaan (aa lem%ar (ermainan B 2aca (ertanyaan !eras!eras an 3B %eri &aa%an* Kel#m(#! (enantan$ !esat" %ert"$as: Menyet"&"i (em%aca ata" mem%er &aa%an yan$ %er%ea * Sean$!an !el#m(#! Penantan$ !e"a : 1B Menyet"&"i (em%aca ata" mem%er &aa%an yan$ %er%ea an B ce! lem%aran &aa%an* Ke$iatan ini ila!"!an secara %er$iliran $emes r"lerB* c* Sistem Pen$hit"n$an P#in -"rnamen 1
S!#r sisa i%anin$!an en$an rerata s!#r yan$ lal" mere!a seniri + an (#in i%eri!an (aa se%era(a &a"h sisa menyamai ata" melam(a"i (restasi yan$ lainnya seniri + P#in tia( an$$#ta tim yan$ menca(ai criteria tertent" a(at i%eri!an serti@i!at ata" $an&aran aarB yan$ * P!$%a'aa$ B!5a,a#a$ Ma,a"a3 P*"! Ba,!5 I$t&6t+$ I,t+"a3 5a$ P!$%!t+a$ Istilah Pen$a&aran 2erasar!an Masalah P2MB ia#(si ari istilah In$$ris
Pr#%lem 2ase Intr"!cti#n P2IB* M#el (en$a&aran %erasa!an masalah ini telah i!enal se&a! aman 5h#n 'eey* 'easa ini+ m#el (em%ela&aran ini m"lai ian$!at se%a% itin&a" secara "m"m (em%ela&aran %erasar!an masalah teriri ari menya&i!an !e(aa sisa sit"asi maslah yan$ a"tenti! an %erma!na yan$ a(at mem%eri!an !em"ahan !e(aa +mere!a "nt"! mela!"!an (enyelii!an an in!"iri* Men"r"t 'eey alam S"&anan 001 : 1>B %ela&ar %erasar!an masalah aalah intra!si antara stim"l"s en$an res(#ns+ mer"(a!an h"%"n$an antara "a arah %ela&ar an lin$!"n$an * in$!"n$n mem%eri!an mas"!an !e(aa sisa %er"(a %ant"an an masalah + sean$!an sistem sara) #tan$ %er)"n$si mena)sir!an %ant"aan it" secara e)e!ti) shin$$a masalah yan$ ihaa(ai a(at iselii!i + inilai+ ianalisis serta icari (emecahannya en$an %ai!* Pen$alaman sisa yan$ i(er#leh ari lin$!"n$n a!an men&ai!an !e(aanya %ahan an materi $"na mem(er#leh #en$ertian serta %isa i&ai!an (e#man an t""an %ela&arnya * S+$ta#, P!$%a'aa$ B!5a,a#a$ Ma,a"a3 Sinta! s"sat" (em%ela&aran %erisi lan$!ahlan$!ah (ra!tis yan$ har"s ila!"!an #leh $"r" an sisa alam s"at" !e$iatan * Paa (en$a&aran %erasar!an masalah teriri ari <limaB lan$!ah "tama yan$ im"lai en$an $"r" mem(er!enala!an sisa en$an s"at" sist"asi masalah yan$ ia!hiri en$an (enya&ian an analisis hasil !er&a sisa* Kelima lan$!ah terse%"t i&elas!an %erasar!an lan!ahlan$!ah (aa ta%le <*1*
-a%le <* Sinaks Pengajaran Berdasarkan "asala# -aha( -aha( 1 Orientasi masalah
sisa
-in$!ah a!" "r" "r" men&elas!an t"&"an (em%ela&aran + (aa men&elas!an l#$istic yan$ i%"t"h!an+ men$a&"!an )enmena ata" em#ntrasi ata" cerita "nt"! mem"nc"l!an maslah+ mem#ti)asi sisa "nt"! 13
-ha( Men$#r$anisasi!an sisa "nt"! %ela&ar -ha(3 Mem%im%in$ (enyelii! inii"al ma"("n !el#m(#! -aha( 4 Men$em%an$!an an menya&i!an hasil !arya
terli%at alam (emecahan masalah yan$ i(ilih* "r" mem%ant" sisa "nt"! mene@inisi!an an men$#r$anisasi!an t"$as %ela&ar yan$ %erh"%"n$an en$an masalah terse%"t* "r" men#r#n$!an sisa "nt"! men$"m("l!an in)#rmasi yan$ ses"ai + mela!sana!an e!s(erimen+ "nt"! mena(at!an (en&elasan an (emecahan masalah* "r" mem%ant" sisa alam merencana!a n an menyia(!an !arya yan$ ses"ai en$an la(#ran + ie# an m#el serta mem%ant" mere!a "nt"! %er%a$i t"$as en$an temannya* "r" mem%ant" sisa "nt"! mela!"!an re@le!si ata" eal"asi terhaa( (enyelii! mere!a an (r#se(r#ses yan$ mere!a $"na!an*
-ha( < Men$analisis an men$eal"asi (r#ses (emecahan masalah S"m%er : I%rahim+ !! 000: 10B
2.2. R+$%#a,a$ B&#& K!5&a M5!"45!" P!$%a'aa$ I$t!a#t+) a$% B!-&,at4-a5a4S+,a C-!at+! L!a$+$% Memilih Pene!atan * Mes!i("n (erinsi((erinsi( asar c##(eratie learnin$
tia! %er"%ah + aa %e%era(a ariasi "nt"! m#el ini * 9m(at (ene!ataan yan$ sehar"snya men&ai %a$ian re(erat#r $"r" (erm"la aalah se%a$ai %eri!"t * 1* St"ent -eam Achieement 'aisi#ns S-A'B* S-A' i!em%an$!an #leh .#%ert Slain an re!anre!an se&ahatnya i 5#hns #(!ins ;niersity an %aran$ !ali (ene!atan c##(eratie learnin$ yan$ (alin$ seerhana an (alin$ m"ah i(ahami Slain 1>>4+ 1>>
ini is!#r an masin$masin$ inii" i%eri Cs!#r !ema&"anD s!#r !ema&"an yan$ i&elas!an nantiB %"!an iasar!an (aa s!#r a%s#l"t sisa + teta(i (aa *
se%era(a %anya! s!#r it" (ertam%ah ari ratarata s!#r se%el"mnya* 5i$sa* 5i$sa i!em%an$!an an i"&i #leh 9li#t Ar#ns#n an re!anre!an se&aatnya Ar#ns#n E Patn#e +1>>7Bmen$$"na!an 5i$sa + sisasisa item(at!an !eealam timtim %ela&ar het#r#$en %eran$$#ta lima sam(ai enam #ran$ * 2er%a$ai materi a!aemis isa&i!an !e(aa sisa alam %ent"! te!s + an setia( sisa %ertan$$"n$ &aa% "nt"! mem(ela&ari sat" (#rsi materinya * Se%a$ai c#nt#h + %ila materi te!st"alnya aalah tentan$ c##(eratie learnin$+ se#ran$ sisa i tim %ertan$$"n$ &aa% "nt"! mem(ela&ari S-A' + se#ran$ "nt"! 5i$sa+ se#ran$ "nt"! r"( Inesti$ati#n IB ineti$asi !el#m(#!B+ an sat" ata" "a #ran$ lainya a!an men&ai ahli eH(ertB "nt"! asar (enelitian an se&arah c##(eratie learnin$ * Para an$$#ta ari timtim yan$ %er%ea + teta(i mem%icara!an t#(ic yan$ sama !aan$!aan$ ise%"t eH(ert $r"(!el#m(#! ahliB%ertem" "nt"! salin$ %ela&ar an mem%ant" alam mem(ela&ari t#(ic terse%"t * Setelah it" sisa !em%ali !e tim asalnya an men$a&ar!an ses"at" yan$ mere!a (ela&ari alam eH(ert $r"( !e(aa a$$#taan$$#ta lainnya itim masin$ masin$ * Setelah (ertem"an an i!"si tim asal + sisa men$er&a!an !"is secara
3*
inii"al tentn$ %er%a$ai materi %ela&ar r"( Inesti$ati#n * 2anya! @i!t"r (ene!atan $r"( inesti$ati#n IB yan$ aslinya irancan$ #leh er%ert -helen + yan$ le%ih m"tahir + (ene!atan ini i(erl"as an isem("rna!an #leh Sharan an re!anre!an se&aatnya i -el Ai ;niersity I mer"(a!an %aran$!ali (ene!atan c##(eratie learnin$ yan$ (alin$ !#m(le!s an (alin$ s"lit iim(lementasi!an * K#ntra!s en$an S-A' an 5i$sa + (ene!atan I meli%at!an sisia alam merencana!an t#(ict#(i! yan$ a!an i(ela&ari an %a$aimana men&alan!an ineti$asinya * al ini mem%"t"h!an n#rma an str"!t"r !elas yan$ le%ih can$$ih i%anin$!an (ene!atan
4*
(ene!atan yan$ le%ih teachercentere %er("sat(aa$"r"B Pene!atan Str"!t"ral* Pene!atan c##(eratie learnin$ lainya i!em%an$!an selama e!ae lal" + #leh S(encer Ka$an 1>>+1>>8B* Mes!i("n (ene!ataan ini memili!i %anya! (ersamaanen$an (ene!atan(ene!atan lainya + (ene!atan str"!t"al mene!an!an (en$$"na str"!t"r tertent" yan$ irancan$ "nt"! mem(en$ar"hi (#la intra!si sisa* St"!t"r yan$ i!em%an$!an Ka$an 1<
ima!s"!an se%a$ai alternati) "nt"! str"!t"r !elas yan$ le%ih traisi#nal +se(erti retrasi + %aha $"r" men$a&"!an (ertanyaan(ertanyaan !e(aa sel"r"h !elas an sisa mem%eri!an &aa%an setelah men$an$!at tan$annya setelah i(an$$il namanya * Str"!t"r Ka$an men$har"s!an sisa "nt"! %e!er&a intere(enen i!el#m(#!!el#m(#! !ecil an itanai rear inii"al * Se%a$ian str"!t"r memili!i t"&"an "nt"! menin$!at!an (er#lehan isi a!aemis #leh sisa str"!t"rstr"!t"r lainnya irancan$ "nt"! men$er&a!an %er%a$ai !eteram(ilan s#sial an !el#m(#!* -hin!(airshare an n"m%ere
heas
t#$ether + yan$ ies!ri(si!an i%a$ian ini + aalah "a c#nt#h str"!t"r yan$ a(at i$"na!an #leh $"r" yan$ i$"na!an "nt"! men$a&ar !a nisi a!aemis ata" memeri!sa (aham sisa "nt"! isi tertent" * Actie listenin$ an time t#!ens aalah c#nt#hc#nt#h str"!t"r "nt"! men$a&ar!an !eteram(ilan s#sial an a!an <*
nanti ies!ri(si!an i %a% ini + i%a$ian !eteram(iln s#sial* -hin!PairShare* Strate$i thin!(airshare tim%"l ari (enelitian tentan$ c##(eratie learnin$ an aittime * Pene!atan yan$ ies!ri(si!an i sini an aalnya i!em%an$!an #leh Fran! yman 1>8
meres(#ns + an "nt"! salin$
mem%ant" * Se%a$ai c#nt#h an$$a( sa&a se#ran$ $"r" %ar" sa&a selesai mem%"at (ersentasi (ene! ata" sisa s"ah selesai mem%aca se%"h t"$as ata" sit"asi te!ate!i yan$ ies!ri(si!an $"r" * "r" se!aran$ men$in$in!an a$ar sisa menyima! %ai!%ai! a(a yan$ s"ah i&elas!annya * Ia memilih strate$i thin! (airshare ari(aa tanya &aa% sel"r"h!el#m(#!* Ia menera(!an lan$!ah lan$!ah i%aah ini : a* an$ah 1-hin!in$ * "r" men$a&"!san se%"ah (#ertanyaan ata" is" yan$ ter!ait en$an (ela&aran an meminta sisasisanya "nt"! men$$"na!an a!t" sat" menit "nt"! memi!ir!an seniri tentan$ &aa% "nt"! is" terse%"t* Sisa (erl" ia&ari %aha %er%icara tia! men&ai %a$ian a!t" %er(i!ir* %* an$!ah Pairin$ * Setelah it" $"r" meminta sisa %e(asan$(asan$an "nt"! menis!"si!an se$ala yan$ s"ah mere!a (i!ir!an* Intra!si selama (ri#e ini a(at %er"(a salin$ %er%a$i &aa%an %ila (ertanyaan yan$ ia&"!an ata" 16
%er%a$ai ie %ila se%"ah is" tertent" iienti@i!asi* 2iasanya + $"r" mem%er a!t" em(at ata" lima menit "nt"! %er(asan$an (airin$B* c* an$!ah 3Sharin$ * 'alam lan$!ah tera!hir ini + $"r" meminta (asan$an (asan$an sisa "nt"! %er%a$i %er%a$i ses"at" yan$ s"ah i%icara!an %ersama (asan$annya masin$masin$ en$an sel"r"h !elas *e%ih e)e!ti) %a$i $"r" "nt"! %er&alan men$elilin$i r"an$an +ari sat" (asan$an !e(asan$an lainsam(ai se!itar se(erem(at ata" se(ar"h (asan$an %er!esem(atan 6*
mela(#r!an hasil is!"si mere!a* N"m%ere eas -#$ether* N"m%ere hea t#$ether aalah (ene!atan yan$ i!em%an$!an #leh S(encer Ka$an 1>>8B "nt"! meli%at!an le%ih %anya! sisa alam
rei"
%e%a$ai
materi
yan$
i%ahas
alam
se%"ah
(ela&aran
"nt"!memeri!sa (emahaman mere!a tentan$ isi (ela&aran it" * Alihalih men$arah!an (ertanyaan !e(aa sel"r"h !elas + $"r" men$$"na!an str"!t"r em(at lan$!ah %eri!"t : a* an$!ah 1 QN"m%erin$* "r" mem%a$i sisa men&ai %e%era(a time %eran$$#ta ti$a sam(ai lima #ran$ an mem%eri!an n#m#r sehin$$a setia( sisa (aa masin$masin$ timmemili!i n#m#r antara 1 sam(ai <* %* an$!ah R"esti#nin$* "r" men$a&"!an se%"ah (ertanyaan !e(a asisa * Pertammyaannya %isa %er(ariasi * Pertanyaan it" %isa s(esi@i! an alam (ertanyaan+ se(erti C aa %e%era(a Ne$ara %a$ian ;ni 9r#(a LD Mere!a &"$a %isa ire!ti) + se(erti C(asti!an setia( #ran$ men$etah"i i%" !#ta yan$ Ne$arane$ara %atas%atasnya aa i Sam"ra Fasi@i!D* c* an$!ah 3eas -#$ether * Sisa menyat"!an C!e(alanyaD "nt"! menem"!an &aa%an an memasti!an %aha sem"a #ran$ tah" &aa%annya * * an$!ah 4Anserin$ * "r" meman$$il se%"ah sisa an sisa ari masin$ masin$ !el#m(#! yan$ memili!i n#m#r it" men$an$!at tan$anyan an mem%eri!an &aa%anya !ehaa(an sel"r"h !elas * e* Keti!a $"r" menyia(!an (resentasi sel"r"h!elas + salah sat" t"$as "tamanya aalah men$"m("l!an materimaterinya %yan$ a(at i translasi!an men&ai ceramah yan$ %erma!na *Mes!i("n $"r" menyeia!an in)#rmasi er%al !e(aa sisa alam (ela&aran yan$ men$$"na!an c##(retie learnin$+ in)#rmasi ini %iasanya isertai en$an te!s + #r!sheets+ an (e#man %ela&ar* )* $* S-A'
5ISA, 17
I
Pene!atan
-"&"an !#$niti)
Pen$etah"an a!aemis )a!t"al
-"&"an s#sial
Ker&a Ker&a !el#m(#! an !el#m(#! an !er&a sama !er&a sama
Str"!t"r tim
-imtim -imtim %ela&ar %ela&ar heter#$en heter#$en %eran$$#ta 4< %eran$$#ta 4< #ran$ #ran$ men$$"na!an timtim asal an timtim ahli 2iasanya $"r" 2iasanya $"r" "r" an/ata" sisa
Pemilihan t#(i! (ela&aran -"$as "tama
Asesmen
Sisa m"n$!in men$$"na!an #r!sheets an salin$ mem%ant" alam men$"asai materi %ela&ar
-es min$$"an
Pen$etah"an !#nse(t"al )a!t"al an a!aemis
Str"!t"r Pen$etah"an Pen$etah"an !#nse(t"al a!aemis a!aemis an )a!t"al !eteram(ilan menyelii!i Ker&a sama Keteram(ilan alam !el#m(#! an !el#m(#! s#sial !#m(le!s Kel#m(#! 2erariasi %ela&ar (asan$an + tri#+ %eran$$#ta !el#m(#! lima sam(ai %eran$$#ta 46 enam #ran$+ #ran$ m"m$!in h#m#$eny
Sisa menyelii!i %er%a$ai materi i !el#m(#! ahli mem%ant" an$$#ta i !el#m(#! asal "nt"! mem(ela&ari %er%a$ai materi 2erariasi a(at %er"(a tes min$$"an
Sisa menyelesai!an (enyelii!an yan$ !#m(le!s
Sisa men$er&a!an t"$as yan$ i%eri!an s#sial an !#$niti)
Sisa men$er&a!an t"$as yan$ i%eri!an s#sial an !#$niti) .e!#$nisi Nesletter an Nesletter an Presentasi lisan 2erariasi ("%li!asi lain ("%li!asi lain an tert"lis M!"a#,a$a#a$ C-!at+! L!a$+$% 18
Sisa menyelesai!an (enyelii!an yan$ !#m(le!s
2iasanya $"r"
Keenam )ase (ela&aran en$an c##(eratie learnin$ an (erila!" $"r" yan$ ter!ait en$an masin$masin$ )ase ies!ri(si!an alam ta%le 1*4 9m(at )ase (ertama iis!"si!an i %a$ian ini* -estin$ an re!#n$nisi sisa ies!ri(si!an i %a$ian Asesmen an 9al"asi* Fase 1: Men$!lari@i!asi t"&"an na "r" men&elas!an t"&"ant"&"an esta%lishin$ set (ela&arn an esta%lishin set* Fase : Me(resentasi!an in)#rmasi "r" mem(resentasi!an in)#rmasi !e(aa sisa secara er%al ata" en$an te!s* Fase 3: Men$#r$anisasi!an sisa "r" men&elas!an !e(aa sisa tatcara !ealam timtim %ela&ar mem%ent"! timtim %ela&ar an mem%ant" !el#m(#! "nt"! mela!"!an transisi yan$ e@isien* Fase 4: Mem%ant" !er&a tim an %ela&ar "r" mem%ant" timtim %ela&ar selama mere!a men$er&a!an t"$asnya * Fase <: Men$"&i %er%a$ai macam materi "r" men$"&i (en$etah"an sisa tentan$ %er%a$ai materi %ela&ar ata" !el#m(#!!el#m(#! me(resentasi!an hasilhasil !er&aannya* Fase 6: Mem%eri!an (en$a!"an "r" mencari cara "nt"! men$a!"i "saha an (restasi inii" ma"("n !el#m(#!*
M5!"45!" P!$%a'aa$ I$t!a#t+) a$% B!-&,a,t4-a5a4S+,a P*"!4Ba,!5 L!a$+
%$2a% ini aalah tentan$ (r#%lem%ase learnin$ P2B (em%ela&aran %er%asis masalahB an (en$$"nanya alam men"!"n$ (emi!iran tin$!attin$$i alam sit"asi %er#rientasimasalah+ se(erti (r#&ect%ase instr"cti#n (en$a&aran %er%asis (r#ye!B+ a"thentinc learnin$ (ela&aran a"tenti!B+ an anch#re instr"cti#n * 2er%ea en$an (resentasi ata" m#em#el yan$ ies!ri(si!an i %a% 7 an 8 %"!" sat"B yan$ (ene!anannya aalah $"r"hlah yan$
mem(resentasi!an ieie
ata"
menem#trasi!an %er%a$ai !etram(ilan+ (eran $"r" alam %er%asismasalah aalh meny##r!an %er%a$ai masalah + mem%eri!an (etanyaan an mem(asilitasi inesti$asi an ial#$* al yan$ ter(entin$+ $"r" menyeia!an sca))#lin$(erancah ata"
!eran$!a
(en"!"n$yan$
menin$!at!an
in"iry
(enyelii!anB
an
(ert"m%"han intele!t"al* P2 tia! m"n$!in ter&ai !ec"ali &i!a $"r" menci(ta!an lin$!"n$an !elas tem(at (ert"!aran ieie yan$ ter%"!a an &"&"r a(at ter&ai* 1>
'alam hal ini +%anya! (ararel iaantaara P2 + c##(eratie learnin$ + an is!"si !elas * Ana a!an memilih %aha P2 memili!i a!ar yan$ inte!t"al yan$ sam en$an in"iry teachin$ an c##(eratie learnin$ * 'i%a$ian%a$ian selan&"tnya + @i!t"r@i!t"r yan$ sama en$an sem"a met#e ini ie!s(l#rasi en$an le%ih ter(erinci* P2 %iasanya teriri atas lima )ase "tama yan$ i%eri $"r" yan$ men$arah!an sisa !ese%"ah %ermasalah an %er("nca! (aa (resentasi an analisis hasil !er&a sia an %er%a$ai arte)a!* 2ila ca!"#an masalahnya tia! terlal" l"as + !elima )ase m#el it" a(at iselesai!an alam a!t" %e%era(a &am (ela&aran* A!an teta(i + masalahmasalah yan$ le%ih !#m(le!s an mem%"t"h!an a!t" sat" tah"n a&aran (en"h "nt"! iselesai!an * Kelima )ase m#el it" a!an ies!ri(si!an secara le%ih ter(erinci i %a$ian lain %a% ini* D&#&$%a$ T!!t+, 5a$ E-++, D!! 5a$ K!"a, B!+!$ta,+4Ma,a"a3
Se(erti halnya c##(eratie learnin$ + P2 menem"!an a!an intele!t"alnya alam hasil !arya 5h#n 'eey * 'alam 'em#cracy 9"!ati#n 1>16B 'eey menis!ri(si!an (anan$an tentan$ (enii!an en$an se!#lah en$an cermin masyara!at yan$ le%ih %esar an !eals a!an men&ai la%#rateri"m "nt"! (enyelii!an an (en$atasanmasalah !ehi"(an nyata* Pea$#$i 'eey men#r#n$ $"r" "nt"! meli%at!an sisa i %er%a$si (r#ye! %er#rientasi masalah an mem%ant" mere!a menyelii!i %e%a$ai masalah s#sial an intele!t"al (entin$ * 'eey an sisa sisanya se(erti Kil(atric! 1>18B men$ata!an %aha (em%ela&aran ise!#lah sehar"snya ("r(#se)"l memili!i ma!s" yan$ &elas B an tia! a%stra! an %aha (em%ela&aran yan$ ("r(#se)"l a(at iselesai!an en$an se%ai!%ai!nya en$an mem(erintah!an ana!ana! alam !el#m(#!!el#m(#! !ecil "nt"! menan$ani (r#ye!(r#ye! yan$ mere!a minati an mere!a (ilih seniri * =isi (em%ela&aran ("r(#se)"l an (r#%lem centere i("sat!an (aa masalahB yan$ i"!"n$ hasrat %aaan sisa "nt"! men$e!s(#larasi sit"asisit"asi secara (ers#nal %erarti %a$inya &elas %eh"%"n$n en$an P2 !#ntem(#rer en$an @il#s#@i an (ea$#$i (enii!an 'eey* J!a$ P+a%!t
se#ran$ (esi!#l#$ Siss men$ha%is!an a!t" le%ih ari lima ("l"h tah"n "nt"! mem(ela&ari %a$aiman ana!ana! %er(i!ir an (r#ses(r#ses yan$ ter!ait en$an (e!em%an$an intele!t"al mere!a* 'alam (en&elasan intele! %er!em%an$ (aa ana! 0
ana! yan$ amsih %elia Pia$et mem%enar!an %aha ana!ana! mem%aa si)at %aaan in$in tah" an %er"saha memahami "nia ise!itarnya* Kein$intah"an ini + men"r"t Pia$et mem#tiasi mere!a "nt"! men$#ntr"!si!an secara a!ti) re(resentasi Q re(resentasi i%ena!nya tentan$ lin$!"n$an yan$ mere!a alami* Keti!a "m"r mere!a sema!in %ertam%ah an mena(at !a(asitas %ahasa an in$atan+ re(resentasi mental mere!a tentan$ "nia men&ai le%ih r"mit an a%stra! + a!an teta(i isel"r"h taha(an (er!em%an$annya + !e%"t"han ana! "nt"! memahami lin$!"n$annya "nt"! mem#tiasi !emam("an mere!a "ant"! men$inesti$asi an men$#ntr"!si!an te#ri yan$ men&elas!annya* Pers(e!ti) !#$niti)!#netr"!tiis+ yan$ men&ai lanasan P2 + %anya! memin&am (ena(at Pia$et 1><4+ 1>63B * Pers(e!ti) ini men$ata!an+ se(erti yan$
&"$a
i!ata!an #leh Pia$et + %aha (ela&ar en$an "m"r %era(a ("n terli%at secara a!ti) alam (r#ses mena(at!an in)#rmasi an men$#ntr"!si!an (en$etah"annya seniri * Pen$etah"an tia! statis+ teta(i %ere"l"si an %er"%ah secara !#nstan selama (ela&ar men$#nstr"!si!an (en$alaman(en$alaman yan$ %ar" mema!sa mere!a "nt"! menasar!an iri (aa an mem#i@i!asi (en$etah"an se%el"mnya * L! V%t,#
e =y$#ts!y aalah se#ran$ (esi!#l#$ ."sia yan$ hasil !arnyany %ar" a!hir a!hir ini sa&a m"lai i!enal !e%anya!an #ran$#ran$ 9r#(a ma"("n Ameri!a * Se(erti Pia$et + =y$#st!y 1>78+ 1>>4B (ercaya %aha intele! %e!em%an$ !eti!a inii" men$haa(ai (en$alaman %ar" an mem%in$"n$!an an !eti!a mere!a %er"saha men$atasi is!re(ansi yan$ tim%"l #leh (en$alaman(en$alaman ini * 'alam "saha menem"!an "saha ini + inii" men$h"%"n$!an (en$etah"an %ar" en$an (en$etah"an se%el"mnya am nen$#nstr"!si!an ma!na %ar"* Keya!inan =y$#ts!y %er%ea en$an !eya!inan Pia$et alam %e%era(a hal (entin$ * 2ila Pia$et mem)#!"s!an (aa taha(taha( (en$em%an$an intele!t"al yan$ ilal"i an! terle(as ari !#nte!s s#sial ata" !"lt"ralnya + =y$#ts!y mene!an!an s#sial %ela&ar * =y$#ts!y (ercaya %aha intra!si s#sial en$an #ran$ lain memac" (en$#ntr"!sian ieie a%r" an menin$!at!an (er!em%an$an intele!t"al (ela&ar* Salah sat" ie !"nci yan$ %erasal ari minat =y$#tsy (aa as(e! s#sial (em%ela&aran aalah !#nse(nya aalah s#sial (em%ela&aran aalah !#nse(nya tentan$ #ne #) (r#Himal eel#(ment * Men"r"t =y$#!sy "a tin$!atan 1
(er!em%an$an yan$ %er%ea : tin$!at (er!em%an$an act"al menent"!an )"n$si intele!t"al inii" saat ini an !eman("annya "nt"! mem(ela&ari seniri halhal tertent" * Inii" &"$a memili!i tin$!at (er!em%an$an (#tensial+ yan$ #leh =y$#sty ie@inisi!an se%a$ai tin$!at yan$ a(at i)"n$si!an ata" ica(ai #leh inii" en$an %ant"an #ran$ lain + misalnya $"r"+ #ran$ t"a+ ata" teman se%ayanya yan$ le%ih ma&" * #na yan$ terleta! iantara tin$!at (er!em%an$an (#tensial ise%"t se%a$ai #ne #) (r#Himal eel#(ment* J! B&$!
5r#me 2r"ner + se#ran$ (esi!#l#$ arar+ aalah salah sat" (em"!a alam re)#rmasi !"ri!"l"m (aa aman ini*Ia an temanteman se&aatnya mem%er "!"n$an te#ritis (entin$ terhaa( isc#ery learnin$ + se%"ah m#el (en$a&aran yan$ mene!an!an (entin$nay mem%ant" sisa "nt"! memahami ieie !"nci s"at" isi(lin ilm" + !e%"t"han a!an !eterli%atan a!ti) sisa alam (er"ses %ela&ar + an %aha (em%ela&aran se&ati ter&ai melal"i (ers#nal isc#ery (enem"an (ri%aiB* -"&"an (enii!an %"!an hanya "nt"! mem(er%esar asar (en$etah"an sisa + teta(i
&"$a
"nt"!
menci(ta!an
%er%a$ai
!em"n$!inan
"nt"!
inenti#n
(enci(taanBan isc#ery (enem"anB *
2.(.
R+$%#a,a$ B&#& K!t+%a
M5!"4M5!" P!*!"a'aa$ Mat!at+#a
M#el (em%ela&a&aran aalah sat" (#la intra!si antar sisa an $"r" ialam !elas yan$ teriri ari strate$i+ (ene!atan+ met#e+ an te!ni! (em%el&aran yan$ itera(a!an
alam
(ela!asanaan
!e$iatan
(em%ela&aran
i
!elas*
Strate$i
(em%ela&aran aalah (erencanaan yan$ meli("ti si)at an !iat yan$ sen$a&a i%"at #leh $"r" %er!enan en$an (ers#alan (em%ela&aran+ a$ar (ela&aran %er&alan ses"ai en$an t"&"an * Pene!atan (em%ela&aran aalah cara yan$ item("h $"r" alam (ela!sanaan !e$iatan (em%ela&aran aalah cara menya&i!an materi yan$ %ersi)at "m"m* -e!ni!
(em%ela&aran aalah cara
yan$
ila!"!an ses#ran$
alam
men$im(lementasi!an s"at"met#e secara se(esi@i!* Meia (em%ela&aran aalah sem"a %ena yan$ men&ai (erantara alam (em%ela&aran*
Selan&"tnya
a!an
ila!"!an
(em%ahasan
men$enai
%e%era(a
m#el
(em%ela&aran yan$ a(at i&ai!an se%a$ai alternatie (enera(an (em%ela&aran i !elas 1. D+!6t I$t&t+$ DI Ariens 001B men$ata!an irect instr"cti#n iarti!anse%a$ai s"at" m#el
(em%ela&aran yan$ %ert"&"aan "nt"! mem%ant" sisa mem(ela&ari !eteram(ilan asar an mem(er#leh (en$etah"an yan$ a(at ia&ar!an secara %ertahan selan$!ah emi seln$!ah* 'irect instr"cti#n ata" (en$a&aranlan$s"n$ ilanasi #leh te#ri %ela&ar %ehai#risti! yan$ meniti!%erat!an (aa (en$"asaan !#nse( an (er"%ahan (erila!" se%a$ai hasil %ela&ar yan$ a(at i#%seasi* Pene!atan (em%ela&aran yan$ i$"na!an alam m#el ini aalah teacher centere a((r#ach+ imana $"r" menya&i!an materi/mentrans)er in)#rmasi secara lan$s"n$ an str"!t"r en$an men$$"na!an met#e ceramah+ e!s(#sit#ri+ -anya &aa%+ (eresentasi/em#ntrasi yan$ ila!"!an #leh $"r"* 2. C$t!9t&a" T!a63+$% a$5 L!a$+$% CTL
#nteHt"al -eachin$ an earnin$ ata" (em%ela&aran !#nte!st"al aalah s"at" (em%ela&ran yan$ men$"(aya!an a$ar sisa a(at men$$ali !emam("an yan$ imili!inya en$an mem(ela&ari !#nse(!#nse( se!ali$"s menera(!annya en$an "nia nyata ise!itar lin$!"n$an sisa* Pem%ela&aran !#nte!s"al ilanasi #leh te#ri %ela&ar !#ntr"!tiitasme* Pem%ela&aran ini mem%eri!an (ene!anan (aa (en$$"naan %er(i!ir tin$!at tin$$i+ trans)er (en$etah"an+ (en$"m("lan+ analisis an sintesis ata an %a$aimana s"m%er an s""t (anan$+ serta sistem eeal"asi yan$ mene!an!an (aa a"thentic assessement yan$ i(er#leh ari %er%a$ai s"m%er an (ela!sanaannya tertin$$i en$an (er#ses (em%ela&aran* (. R!a"+,t+6 Mat3!at+6, E5&#at+$ RME
.ealistic Mathematis 9"!ati#n ata" (enii!an matemati!a realistic ilahir!an i 2elana #leh Fre"enthal* Penii!an matemati!a realistic yan$ ima!s"!an alam hal ini aalah matemati!a se!#lah yan$ ila!sana!an en$n menem(at!an realitas an (en$alaman sisa se%a$ai titi! aal (em%ela&aran* Masalahmasalah realistic i$"na!an se%a$ai s"m%er m"nc"lnya !#nse(!#nse( matemati!a ata" (en$etah"an matemati!a )#rmal yan$ a(at men#r#n$ a!ti@itas (enyelesaian masalah+ mencari masalah + an men$#r$anisasi!an (#!#! (ers#alan * 3
.M9 mencermin!an s"at" (anan$an tentan$ matemati!a se%a$ai s"%&ect matter+ %a$aimana sisa %ela&ar matemati!a+ an %a$aimana matemati!a sehar"snya ia&ar!an* Pem%ela&aran ini ilanasi #leh te#ri %ela&ar !#ntr"!tiisme en$an mem(ri#ritas!an enam (rinsi( yan$ mencermin!an alam taha( (em%ela&arannya* -a%el *3 :Ta#apan $ealist% "a#emat%s Ed!%aton Fase A!t"itas
.ealitas
Pemahaman
Intertinement
Intra!si
2im%in$an
'es!ri(si Paa )ase ini+ sisa mem(ela&ari matemati!a melal"i a!ti@itas #in$+ yait"en$an men$er&a!an masalahmaslah yan$ iisain secara !h"s"s * Sisa i(erla!"!an se%a$ai (artisi(an a!ti) alam !esel"r"han (r#ses (enii!an*Sehin$$a mere!a mam(" men$em%an$!an se&"mlah mathematical t##ls yan$ !ealaman serta li!"li!"nya %et"l%et"l ihayati* -"&"an "tama )ase ini aalah a$ar sisa mam(" men$a(li!asi!an matemati!a "nt"! iselesai!an masalah yan$ ihaa(i* Paa taha( ii+ (em%ela&aran i(anan$ s"at" s"m%er "nt"! %ela&ar matemati!a yan$ i!ai!an en$an realitas !ehi"(an sehari harimelal"i (r#ses matematisasi* Matematisasi a(at ila!"!an secara h#ri#ntal mem"at s"at" (r#ses yan$ iaali ari "nia nyata men"&" "nia sym%#l+ sean$!an matematisasi ertical men$an"n$ ma!na s"at" (r#ses (er(inahan alam "nia sym%#l it" senri* Paa )ase ini+ (r#ses %ela&ar matemati!a menca!"( %er%a$ai taha(an (emahaman m"lai ari (en$em%an$an !emam("an menem"!an s#l"si in)#rmal yan$ %er!aitan en$an !#nte!s+ menem"!an r"m"s an s!ema + sam(ai en$an menem"!an (rinsi((erinsi( !eter!aitan* Paa taha( ini+ sisa memili!i !esem(atan "nt"! menyelesai!an masalah matemati!a yan$ a!an !#nte!s en$an menera(!an %er%a$ai !#nse(+ r"m"s+ (rinsi(+ serta (emahaman secara ter(a" an salin$ %er!aitan* Pr#ses %ela&ar metemati!a i(anan$ se%a$ai s"at" a!tiitas s#sial* 'en$an emi!ian+ sisa i%eri!an !esem(atan "nt"! mela!"!an sharin$ (en$alaman+ srate$i (enyelesaian+ ata" tem"an lainnya* Intra!si mem"n$!in!an sisa "nt"! mela!"!an re@le!si yan$ (aa a!hirnya a!an men#r#n$ mere!a mena(at!an (emahaman yan$ le%ih tin$$i ari se%el"mnya* 2im%in$an ila!"!an melal"i !e$iatan $"ie reinenti#n+ yait" en$an mem%eri!an !esem(atan sel"asl"asnya e(aa sisa "nt"! menc#%a menent"!an seniri (erinsi(+ !#nse(+ ata" r"m"s r"m"s matemati!a melal"i !e$iatan (em%ela&aran yan$ secara s(esi@i! irancan$ #leh $"r"* 4
:. O-!$4E$5!5 A--a63
O(en9ne A((r#ach mer"(a!an s"at" (ene!atan (em%ela&aran yan$ i!em%an$!an #leh 2ac!er an Shimaa 1>>7B alam t"lisannya yan$ %er&""l -he O(en9ne A((r#ach : A Ne )#r -eachin$ Matematics* O(en9nie alah s"at" (ene!atan (em%ela&aran en$an menya&i!an s"at" (ermasalahan yan$ imili!i le%ih ari sat" &aa%an an ata" !elel"asaan !e(aa sisa "nt"! mem(er#leh (en$etah"an+ (en$alaman+ menem"!an + men$enali+ an meyelesai!an masalah en$an %e%era(a cara %er%ea* Pendekaan open-ended dilandasi ole# eori belajar konsr!ksiviasme ang lebi# mengiamakan proses daripada #asil& Dalam sis'a di!n! !n!k dapa mengembangkan meode ( %ara aa! pendekaan ang berbeda-beda dalam !paa memperole# ja'aban ang benar( eapi j!ga #ar!s dapa menjelaskan bagaimana %ara ang ela# diemp!#na se#ingga memperole# ja'aban ang benar erseb!& Berdasarkan penjelasan di aas( a#apan dalam pembelajaran open-endeddapa di!raikan sebagai berik! )
Fase O(enene
'es!ri(si Sisa ihaa(a!an (aa masalah ter%"!a yan$ memili!i le%ih ari
Pr#%lem #ntr"ctiisme 9H(l#rati#n
sat" &aa%an ata" met#e (enyelesaiaan* Sisa menem"!an (#la "nt! men$#ntr"!si (ermasalahan seniri* Sisa menyelesai!an masalah en$an %anya! cara (enyelesaiaan
Presentati#n
melal"i !e$iatan e!(l#rasi* Sisa menya&i!an hasil tem"annya *
;. P*"! Ba,!5 L!a$+$% PBL
'"ch 1>>
%ela&ar %a$aimana %ela&ar+ %e!er&a secara %er!el#m(#!
"nt"! mencari s#l"si ari (ermasalahan "nia nyata* Selan&"tnya ,ar 00B men$em"!a!an %aha P2 aalah s"at" m#el (em%ela&aran yan$ meli%at!an sisa "nti! menyelesaia!an masalah terse%"t se!ali$"s memili!i !eteram(ilan "nt"! menyelesai!an masalah* 2erasar!an %e%era(a (en$ertian terse%"t+ a(at isim(il!an %aha P2 mer"(a!an m#el (em%ela&aran yan$ men$haa(ai sisa (aa s"at" masalah sehin$$a sisa a(at men$em%an$!an !emam("an %er(i!ir tin$!at tin$$i an !eteram(ilan (enyelesaian maslah serta mem(er#leh (en$etah"amn %ar" ter!ait <
en$an (ermasalahan terse%"t* Pem%ela&aran ini ilanasi #leh te#ri %ela&ar !#$niti) yan$ meli%at!an lima as(e! alam (em%ela&aran+ yait" : -a%el *< :-aha(an Pr#%lem 2ase earnin$ Fase Orientati#n
9n$a$ement In"iry an Inesti$ati#n 'e%rie@in$
'es!ri(si Orientasi sisa terhaa( maslah* ""r" men&elas!an t"&"an (em%ela&ara+ men&elas!an (eran$!at yan$ i%"t"h!an+ mem#tiasi sis+ an men$a&"!an masalah se%a$ai lan$!ah aal (em%ela&aran* Maslah yan$ ia&"!an %iasanya masalah alam "nia nyata* Sisa terli%at alam a!tiitas (enyelesaiaan masalah* Sisa mela!"!an (enyelii!an an inesti$asi alam ran$!a menyelesai!an masalah* Sisa mela!"!an tanya &aa% an is!"si ter!ait !e$iatan (enyelesaiaan maslah yan$ telah ila!a"!an*
<. C-!at+! L!a$+
%$Slain 00>B men$em"!a!an+ %aha c##(eratie learnin$ ata" (em%ela&aran !##(erati)e aalah s"at" m#el (em%ela&aran i mana sisa %ela&ar an %e!er&a secara !#la%#rasi alam s"at" !el#m(#! !ecil yan$ teriri atas 4< #ran$ sisa en$an
str"!t"r
!el#m(#!
heter#$en+
Pem%ela&aran
ini
%ert"&"an
"nt"!
men$em%an$!an (restasi a!aemis+ !eteram(ilan s#sial+ an menanam!an t#leransi an (enerimaaan terhaa !eane!ara$aman inii"* -i$a !ara!teristi! "tama alam m#el (em%ela&aran ini aalah tas! str"ct"re+ $#al str"ct"re+ an rear str"ct"re* ##(eratie learnin$ ilanasi #leh te#ri %ela&ar intra!si s#sial ari =y$#ts!y* Pem%ela&aran ini men"r"t sisa "nt"! %ela&ar seaama+ salain$ menc"raha!an (ena(at tentan$ ie+ $a$asan+ aasan+ (en$etah"an+ (en$alaman+ t"$as+ an tan$$"n$ &aa% %ersam + salin$ mem%ant"+ salin$ men$har$ai+ %erlatih inta!si+ !#m"ni!asi+ s#sialisasi+ menyelesaia!an (ermasalahan+ serta salin$ melen$!a(i antara !e!"ran$an an !ele%ihan sisa * -era(at %e%era(a ti(e ari (em%ela&aran !##(erati)+ nam"n secara "m"m (em%ela&aran !##(erati) ini meli("ti em(at taha(an %eri!"t: -a%el *6 : Ta#apan *ooperatve +earning Fase r#"(in$
'es!ri(si Sisa i!el#m(#!an alam %e%era(a !el#m(#! imana masin$ masin$ !el#m(#! teriri atas sisa yan$ heter#$en+ %ai! ari se$i
6
Interacti#n
!emam("an+ ras+ a$ama+ an lainnya* Sisa mem(resentasi hasil (en$er&aan !el#m(#! ma"("n en$an
Presentati#n
!el#m(#! lain alam mene$er&a!an t"$as i%eri!an $"r"* Sisa mem(resentasi!an hasil (en$er&aan !l#m(#!nya serta
.ear
menis!"si!annya en$an !el#m(#! lain* "r" mem%eri!an (en$har$aan !e(aa sisa /!el#m(#! sisa yan$ "n$$"l alam %ela&ar serta mem#tiasi sisa lainnya a$ar a(at menca(ai (restasi a!aemi! ses"ai en$an yan$ ihara(!an*
7. N&*! H!a5 T%!t3! NTH
N- mer"(a!an ti(e (ela&aran !##(erat) yan$ men$#isi!an sisa "nt"! %er(i!it %ersama secara !el#m(#! imana masin$masin$ sisa i%eri n#m#r an memili!i !esem(atan yan$ sama alam men&aa% (ermasalahan yan$ ia&"!an #leh $"r" melal"i (eman$ilan n#m#r secara aca!* -aha(an (em%ela&aran N- antara lain: -a%el *7 : Ta#apan ,!mber eads Toge#er Fase N"m%rin$
'es!ri(si "r" mem%a$i sisa alam %e%era(a !el#m(#! heter#$en yan$ %eran$$#ta!an < sisa* Masin$masin$ an$$#ta !el#m(#! i%eri
R"esti#nin$ eas
n#m#r %er%ea * "r" men$a&"!an (ertanyaan ata" masalah !e(aa sisa * Sisa %er(i!ir alam !el#m(#! "nt"! mencari &aa%an ari
-#$ether
(ertannyaan "an$ ia&"!an an memasti!an %aha setia( an$$#ta !el#m(#!nya memahami an a(at men&aa% (ertanyaan yan$
all O"t Anserin$
ia&"!an #leh $"r"* "r" meman$$il sat" n#m#r secara aca!* Sisa men$an$!at tan$an !eti!a n#m#rnya ise%"tan#leh $"r"+ !em"ian
mea!ili
!el#m(#!nya
mem%eri!an
&aa%an
ari
(ertanyaan yan$ ia&"!an #leh $"r" 8. St&5!$t T!a A63+!!!$t D++,+$ STAD
S-A' mer"(a!an salah sat" ti(e ari m#el (em%ela&aran !##(erati) yan$ mene!an!an (aa (restasi tim %erasar!an re!#$nisi tim yan$ i(er#leh ari &"mlah sel"r"h s!#r !ema&"an inii"al setia( an$$#ta tim* 'alam (em%ela&aran ini + sisa
7
i!el#m(#!an men&ai %e%era(a tim yan$ teriri atas 4< sisa yan$ mea!ili sel"r"h %a$ian ari !elas alam !iner&a a!aemi!+ &enis !elamin+ ras+an etnisitas* Pem%ent"!an tim is"s"n %erasar!an (restasi a!aemis sisa alam !elas se%a$ai %eri!"t : Adap!n a#apan pembelajaran STAD adala# sebagai berik! )
Fase Presentasi Kelas -im
K"is
S!#r Kema&"an Inii"al
.e!#$nis -im
'es!ri(si Presentasi !elas mer"(a!an taha(an imana $"r" menyam%"n$ materi secara lan$s"n$ !e(aa sisa* Pem%ent"!an tim iasar!an (aa (retasi a!aemis sisa alam !elas se(erti (aa ta%le *8* F"n$si "tama ari tim ini aalah "nt"! memasti!an %ah sem"a an$$#ta tim %enar%enar %ela&ar + an le%ih !h"s"snya la$i "nt"! mem(ersia(!an setia( t"$as a$$#ta tim a$ar a(at mene$er&a!an !"is an$an %ai!* Pen$er&aan s#al !"is ila!"!an secara inii"al* Para sisa tia! i(er#leh "nt"! salin$ mem%ant" alam mene$er&a!an !"is* Shin$$a+ tia( sisa %ertan$$"n$ &aa% secara inii"al "nt"! memahami materinya* Setia( sisa i%eri!an s!#r aal yan$ i(er#leh ari ratarata !iner&a sisa terse%"t se%al"m men$er&a!an !"is* Selan&"tnya + sisa a!an men$"m("l!an (#in "nt"! tim masin$masin$ %erasar!an t"n$!at !enai!an s!#r !"is yan$ i%anin$!an en$an s!#r aal* 'en$an emi!ian+ setia( sisa a(at mem%eri!an !#ntri%"si (#in yan$ yan$ ma!simal !e(aa timnya* Perhit"n$an s!#r (en$em%an$an inii" terse%"t ima!s"!an a$ar sisa term#tiasi "nt"! mem(er#leh (restasi ter%ai! ses"ai en$an !emam("annya+ .e!#$nisi tim i(er#leh ari ratarata &"mlah sel"r"h s!#r (er!em%an$an inii" tim* -im a!an mena(at!an serti@i!at ata" %ent"! (en$har$aan lainnya &i!a s!#r ratarata tim menca(ai !eriteria tertent"*
=. T!a, Ga! T&$a!$t TGT
--
mer"(a!an
salah
sat"
ti(e
m#el
(ela&aran
!##(erati)
yan$
meniti!%erat!an (ermainan an t"rnamen "nt"! menca(ai !et"ntasan %ela&ar* Aa("n taha( (em%ela&aran --+ yait" : -a%el *10 : Ter#adap Teams .ames To!rnamen Fase 'es!ri(si lass Presentasi !elas mer"(a!an taha(an i mana $"r" menyam(ai!n Presentati#n materi secara lan$s"n$ !e(aa sisa* 8
-eams
Sisa alam !el#m(#!!el#m(#! !ecil timB yan$ teriri atas 4< #ran$ yan$ heter#$en+ %ai! ari se$i !emam("an+ $ener+ ras+ ma"("n !ara!teristi! lainnya* Sisa memain!an (ermainan en$an an$$#ta tim lain "nt"! mem(er#leh tam%ahan (#in %a$i s!#r timnya* Pemain is"s"n ai (ertanyaan(ertanyaan yan$ relaan en$an (ela&aran yan$ irancan$ "nt"! men$"&i (en$etah"an an (emahaman sisa* Permainan terse%"t imain!an (aa me&ame&a t"rnamen Setia( me&ame&a t"rnamen teriri atas (era!ilan ari !el#m(#! yan$ %er%ea + nam"n memili!i !emam("an yan$ serta * Setia( sisa a!an %ertanin$ en$an sisa lainnya yan$ aa (aa me&a t"rnmen yan$ sama an men$am%il !art" yan$ %erisi (ertanyaan + sisa yan$ a(at men&aa% (ertanyaan terse%"t a!an mena(at (#in* -"rnamen ini mem"n$!in!an sisa ari sem"a tin$!at !emam("an "nt"! %er!#ntri%"si terhaa( timnya* .e!#$nisi tim i(er#leh ari s!#r yan$ i(er#leh ari setia( an$$#ta (aa saat t"rnamen* -im yan$ mem(er#leh t#tal tertin$$i a!an mena(at!an (en$har$aan rearB ari $"r"*
ames
-#"rnament
-eam .ec#$niti)
10.
J+%,a
5i$sa mer"(a!an salah sat" ti(e (ela&aran !##(erati) yan$ menititi!%erat!an (aa !er&a sama !el#m(#! alam !el#m(#! !ecil* ri !has (em%ela&aran i%anin$!an en$an ti(e !##(erati) lainnya+ yait" aanya !el#m(#! %ela&ar an !el#m(#! ahli eH(ertteamB* -aha(an (em%ela&aran &i$sa+ yait": -a%le *11 : Ta#ap /igsa' Fase r#"(in$ eaer
Partiti#n
9H(ert r#"(s
Sharin$ an
'es!ri(si Mem%a$i sisa alam %e%era(a $r"( yan$ teriri atas <6 sisa yan$ heter#$en Menent"!an sat" #ran$ ari setia( !el#m(#! se%a$ai !et"a !el#m(#! leaerB* Sisa yan$ it"n&"! se%a$ai !et"a mer"(a!an sisa yan$ "n$$"l/matan$ alam !el#m(#!nya* Mem%a$i/mem(artisi(asi materi (ela&aran !e alam <6 s"%t#(i!+* Masin$masin$ sisa alam sat" !el#m(#! memilih sat" s"%t#(i! yan$ men&ai tan$$"n$ &aa%nya* Sisa yan$ mena(at t#(i! yan$ sam en$an sia !el#m(#! lain+ %er$a%"n$ alam !el#m(#! sat" !el#m(#! %ar" yan$ ise%"t !el#m(#! ahli eH(ert $r#"(B* Sisa alam !el#m(#! ahli ini menis!"si!an sat" t#(i! yan$ men&ai tan$$"n$ &aa%nya an mencatat (#in(#in (entin$ alam t#(i! terse%"t* Setelah selesai %eris!"si+ !el#m(#! ahli !em%ali !e !el#m(#! asal "nt"! %r%a$i an mem(resentasi!an hasil is!"sinya* Paa taha( ini*+ >
Presentati #n O%serin$
R"i
sisa salain$ melen$!a(i sat" sama lain sehin$$a ter%ent"! s"at" (en$etah"an yan$ "t"h terhaa( materi yan$ i(ela&ari* "r" men$amati (r#ses yan$ %erlan$s"n$ (aa masin$masin$ !el#m(#!* 5!a tera(at an$$#ta !el#m(# yan$ men$alami !es"litan alam men&elas!an s"%t#(#! tyan$ men&ai tan$$"n$ &aa%nya + $"r" memerintah!an !et"a !el#m(#! "nt"! mem%ant" an$$#tanya terse%"t* "r" mem%eri!an !"is "nt"! men$$ece! (emahaman sisa*
11.
C-!at+! I$t!%at!5 R!a5+$% a$5 C-,+t+$ CIRC
I.
mer"(a!an
men$$a%"n$!an
salah
sat"
!e$iaatan
ti(e
m#el
mam%aca
(em%ela&aran
en$an
!e$iatan
!##(erati) lainnya+
yan$ se(erti
men"lis+is!"si+ an (resentasi secara ter(a"* 12. T!a A,,+,t!5 I$5++5&ALI>TION TAI
-AI mer"(a!an salah sat" ti(e m#el (em%ela&aran !##(erati) yan$ men$!#m%inasi!an !e"n$$"lan (em%ela&aran inii"al* -aha(an (em%ela&aran -AI+ yait" : -a%le *13 : Ta#apan Team Asised ndivid!ali1aton Fase Placement -est
'es!ri(si -es (enem(atan %eresar!an nilai ra(#rt ata" nilai "lan$an se%el"mnya $"na men$etah"i !ele%ihan !elemahan sisa* -eam Pem%ent"!an !el#m(#! heter#$en yan$ teriri atas 4< sisa imana alam setia( !el#m(#! tera(at minim"m sat" sisa yan$ i"n$$"lan (anaiB* St"ent reatie Mela!sana!an t"$as alam s"at" !el#m(#! en$an menci(ta!an sit"asi imana !e%erhasilan inii" itent"!an ata" i(en$ar"hi #leh !e%erhasilan !el#m(#!nya* -eam St"y Sisa %ela&ar !el#m(#! en$an i%ant" #leh sisa (anai an$$#ta !el#m(#! terse%"t secara inii"al+ salin$ t"!ar &aa%an+ salin$ %er%a$aisehin$$a ter&aiis!"si* "r" mem%an$"n %ant"an secara inii"al !e(aa sisa yan$ me%"t"h!an* -eam Sc#(er an Pem%erian s!#r terhaa( hasil !er&a !el#m(#! an mem%eri!an -eam criteria (en$har$aan terhaa( !el#m(#! yan$ %erhasil an .ec#$niti#n "n$$"l* -eachin$ r"( "r" mem%eri!an materi secara sin$!at* Fact -est Pela!sanaan testes !ecil %erasar!an )a!ta yan$ i(er#leh* ,h#le Qlass ;nit Pem%erian ran$!"man materi #leh $"r" i a!hiri (ela&aran* 1(. G&- I$!,t+%at+$ GI M#el (em%ela&aran I menent"!an sem"a an$$#ta !el#m(#! "nt"! mrencana!an s"at" (enelitan %eserta (erancanaan (enyelesaian masalah yan$ ihaa(i* Kel#m(#! menent"!an
a(a
sata
yan$
a!an
i!er&a!an 30
an
sia(a
sa&a
yan$
a!an
mele!sana!annya serta %a$aimana (erencanaan (enya&ian i e(an !elas+ m#el (ela&aran !##(erati) ti(e I i!em%an$!an #leh Sharan (aa !elas* M#el (em%ela&aran !##(erati) ti(e I i!em%an$!an #leh Sharan (aa yah"n 1>76* 1:. T Sta ? T Sta TS4TS
-S-S mer"(a!an salah sat" ti(e (em%ela&aran !##(erati) yan$ mem%eri!an !esem(atan !e(aa !el#m(#! "nt"! %er%a$i (en$etah"an an (en$alaman en$an !el#m(#! lain+ imana aa "a an$$#ta !el#m(#! yan$ tin$$al an aa "a an$$#ta !el#m(#! yan$ %ertam"* M#el (em%ela&aran ini i!em%an$!an #leh S(ancer Khan 1>>B* 1;. T3+$# Pa+ S3a! TPS
-PS mer"(a!an salah sat" ti(e (em%ela&aran !##(erati) yan$ meran$san$+ a!ti@itas %er(i!ir sisa secara %er(asan$an an %er%a$ai (en$etah"an !e(aa sisa lainnya* -aha(an (em%ela&aran -PS+ yait" : -a%el *16 : Ta#ap Ti#ink Pair S#are Fase -hin!in$
Pairin$ Sharin$ -eam
'es!ri(si "r" men$a&"!an (ermasalahan yan$ meran$san$ !emam("an %er(i!ir sisa * Sisa memi!ir!an &aa%an ari (ermasalahan yan$ ia&"!an secara maniri* "r" men$arah!an sisa "nt"! %er(asan$an an menis!"si!an a(a yan$ telah i(i!ir!an Sisa %er%a$ai (en$etah"an yan$ i(er#leh ari hasil is!"si i e(an !elas*
1<.C$!t+$%@ O%a$++$%@ R!"!6t+$%@ E9t!$5+$% CORE
O.9 aalah (em%ela&aran yan$ memili!i esain men$#ntr"!si !emam("an sisa en$an caramen$h"%"n$!an an men$#r$anisasi!an (en$etah"an+ !em"ian memi!ir!an !em%ali !#nse( yan$ sean$ i(ela&ari* Melal"i (em%ela&aran ini+ sisa ihara(!an a(at mem(erl"as (en$etah"an mere!a selama (r#ses (em%ela&aran* -aha(an m#el (em%ela&aran O.9+ yait" : -a%el *17 : Ta#apan Pembelajaran *2$E Fase #nnectin$
Or$aniin$ .e@lecti#n 9Htenin$
'is!ri(si K#ne!si in)#rmasi lama an %ar" antart#(i! an !#nse( matemati!a+ !#ne!si antar isi(lin ilm" yan$ lain+ an !#ne!si en$an !ehi"(an seharihari* Or$anisasi ie "nt"! memahami materi* Mem"!ir!an !em%ali+ menalami+ an meman$$il* Men$em%an$!an + mem(erl"as+ menent"!an+ an men$$"na!an* 31
9Htenin$ Men$em%an$!an + mem(erl"as+ menent"!an+ an men$$"na!an* 17. S6+-t Scri(t mer"(a!an salah sat" ti(e m#el (em%ela&aran !##(erati) i mana sisa %e!er&a %er(asan$an an salin$$ %ert"!ar (eran alam mem%aca!an scri(t yan$ i%eri!an $"r" * Pem%ela&aran ini c#c#! i$"na!an "nt"! materi yan$ %ersi)at ha)alan $"r" menin$!at!an aya in$at sisa* 18. C4- C4-
##( ##( aalah ti(e (em%ela&aran !##(erati) %ent"! $r#"( inesti$ati#n yan$ menem(at!an tim alam !er&a sama antara sat" sisa an sisa lainnya "nt"! mem(ela&ari s"at" materi i alam !elas* ##( ##( mem%eri!an !esem(atan !e(aa sisa %e!er&a sama alam !el#m(#! !ecil + "nt"! menin$!at!an (emahaman tentan$ !emam("anya an "nia ilm" yan$ sean$ i(ela&arinya+ selan&"tnya mem%eri!an !esem(atan salin$ %er%a$i (aham %ar" terse%"t en$an sisa lainnya* 1=. T3+$#4Ta"#4+t! TT
-hin!-al!,rite aalah salah sat" ti(e (em%ela&aran !##(erati) yan$ mene!an!an
(aa
!e$iatan
%er(i!ir+
meny"s"n+
men$"&i+
mere@lesi!anan
men"lis!an ieie* -aha(an alam (em%ela&aran --, + yait" : -a%el *0 Ta#apaan Pembelajaran T#ink-Talk-3rie Fase -eams -hin!
'es!ri(si Pem%ent"!an !el#m(#! yan$ teriri atas 4< #ran$ an$$#ta yan$ heter#$en -aha( %er(i!ir sisa mem%aca te!s %er"(a s#al* Paa taha( ini*+ sisa secara inii" memi!ir!an !em"n$!inan &aa%an strate$i (enyelesaianB+ mem%"at catatan !ecil tentan$ ieie yan$ tera(at (aa %acaan + ata" hal hal yan$ tia! i(ahaminya ses"ai en$an %ahasanya seniri* -al! Paa taha( ini+ sisa mere@lesi!an+ meny"s"+ serta men$"&i ieie alam !e$iatan is!"i !el#m(#!* ,rite Sisa secara in iie mer"m"s!an (en$etah"an %er"(a &aa%an atas s#al %erisi lanasan an !eter!aitan !#nse(+ strate$i+ an s#l"siB alam %ent"! t"lisan riteB en$an %ahasanya sener* Paa t"lisan it"+ sisa men$h"%"n$!an ieie yan$ i(er#lehnya melal"i is!"si* 20. P!*!"a'aa$ B!,+#"&, Pem%ela&aran %ersi!l"s aalah s"at" m#el (em%ela&aran yan$ %er("sat (aa sisa* Si!l"s yan$ ima!s" mer"(a!an ran$!ain taha( !e$iatan yan$ i#r$anisasi!an seemi!ian r"(a sehinn$a sisa %er(eran a!t "nt"! a(at men$"asai !#m(etensi !#(etensi yan$ har"s ica(ai alam t"&"an (em%ela&aran* M#el (em%ela&aran %ersi!l"s (ertama !ali i(er!enala!an #leh .#%ert Kar(l"s *
3
21. Sat+6@ A&5+t@ V+,&a"+at+$@ I$t!"!""!6t&a""" SAVI
SA=I mer"(a!an m#el (em%ela&aran tan$ meli%at!an $era!an+ se(erti $era! @isi! an$a#$ta %aan men$$"na!an
tertent"+
!emam("an
%er%icara+ menen$ar!an+ intele!t"al
"nt"!
melihat
%er(i!ir
+
men$amati+an men$$am%ar!an+
men$h"%"n$!an+ an men"r"t !esim("lan*
22. V+,&a"+at+$@ A&5+t@ K+$!,t3!t+6 VAK
=AK aalah m#el (em%ela&aran yan$ mene!an!an + %aha %ela&ar har"s meman)aat!an alat inra yan$ imili!i sisa* 2(. A&5+t@ I$t!""!6t&a""@ R!-t+t+$ AIR
AI. mer"(a!an s"at" m#el (em%ela&aran yan$ e)e!ti) en$an mem(erhati!an ti$a hal+ yait" a"it#ry+ intellect"ally+ an re(etiti#n* 2:. S&!@ &!,t+$@ R!a5@ R!+! S(R
SR3. mer"(a!an s"at" m#el (em%ela&aran yan$ teriri atas lima taha(an alam (ela&aaran+ yait" s"rey+ "esti#n+ rea+recite+ an reie* 2;. S&!@ &!,t+$@ R!a5@ R!6+t!@ R!+!@ R!"!6t S:R
SR4. mer"(a!an (en$em%an$an ari SR3. en$an menem%ah!an sat" taha(an alam (em%ela&arannya+ yait" re@lect* 2<. P!*!"a'aa$ I-!
Pela&aran Im(#r#e mer"(a!an sin$!atan ari intr#"cin$ the ne c#nce(t+ meta!#$nitie "esti#n+ (racticin$+reeie an re"cin$ i)@ic"lties+ #%atainin$ mastery+ eri@icati#n an enrichment* 27. Ba+$4*a,!5 L!a$+$% B*"
2rain%ase earnin$ ata" (em%ela&aran %er%asis !emam("an #ta! aalah (em%ela&aran yan$ iselaras!an en$an cara !er&a #ta! yan$ iesain secara ilmiah "nt"! %ela&ar+ tia! ter)#!"s (aa !eter"r"tan+ teta(i le%ih men$"tama!an (aa !esenan$an an !ecintaan sisa a!an %ela&ar sehin$$a sisa a(at en$an m"ah menyera(
materi
yan$
sean$
i(ela&ari
*
M#el
(em%ela&aran
ini
mem(ertim%an$!an a(a yan$ si)atnya alami %a$i #ta! an %a$aimana i(en$ar"hi #leh lin$!"n$an an (en$alaman 5esen +008B* 28. P'!6#4*a,!5 L!a$+$% P*"
33
Pr#&ec!%ase learnin$ ata" (em%el&aran %er%asis (r#ye! mer"(a!an m#el (em%ela&aran yan$ %er("sat (aa (r#ses+ relatie %er&an$!a a!t"+ %er)#!"s (aa masalah+ "nit (em%ela&aran %ema!na en$an mema"!an !#nse(!#nse( ari se&"mlah !#m(#nen+ %ai! it" (en$etah"an+ isi(lin ilm" ma"("n (en$alaman la(an$an* Paa (em%ela&aran %er%asis (r#ye!+ !e!"atan inii" an cara %ela&ar yan$ iac" a(at mem(er!"at !er&a tim se%a$ai s"at" !es"l"r"han*
BAB III PEMBAHASAN ANALISIS (.1. K+t+# B&#&
'ari %"!" (ertama yan$ %er&""l Menesain M#el Pem%ela&aran In#ati) Pr#$resi) en$an (en$aran$ -riant#+ M*P+ &""l %"!a !e"a 6earnin$ -# -each en$an (en$aran$ .ichar I* Arens an &""l %"!" !eti$a Penelitian Penii!an Matemati!a en$an (en$aran$ Pr#)* 'r* /* M* ,ahy"in 7ar!asyi+ saya men$am%il
(em%ahasan tentan$ (em%ela&aran !##(erati) c##(erati) learnin$B "nt"! i !riti! yan$ %erisi tentan$ met##l#$i (eme%ela&aran* Man"sia tia! memili!i si)at sem("rna alam hal a(a ("n+ %er$era! ari (rinsi( ini ti$a %"!" ini (asti memili!i !e!"ran$an alam (en"lisan isinya* 'ialam %"!" (ertama (en&elesan %"!" tentan$ materi (em%ela&aran !##(erati) c##(erati) learnin$B terlal" %anya! !ata !ata yan$ !"ran$ %er$"na "nt"! menca(ai inti ari materi * 2"!" (ertama mem%ahas tentan$ m#elm#el (em%ela&aran !##(erati) aa %e%era(a m#el yan$ tia! mencat"m sinta!s (em%ela&aran sehin$$a mem%aca a!an merasa !e!"ran$an in)#rmasi* 2e%era(a m#elm#el (em%ela&aran !##(erati) tia! mencant"m nama (ara ahli yan$ men$em%an$!annya* 'i alam %"!" &"$a tia! mencant"m "!"n$an te#ritis an em(iris ari (ara ahli* 2"!" !e"a internasi#nal yan$ s"ah i translate !e alam %ent"! %"!" %ahasa in#nesia masih mem%ahas tentan$ materi yan$ sama en$an %"!" (ertama a$ar terlihat %er%eaan yan$ si$ni@i!an ari !eti$a %"!" ini* 2"!" !e"a %ahasa translate ari %ahasa in$$ris %"!" asli masih en$an (eny"s"nan !alimat yan$ a$a! ranc"h sehin$$a (em%aca a!an merasa a$a! s"lit alam memahaminya* Pem%ahasan %"!" !e"a ini san$at le%ih s"lit alam mema!nai setia( !alimat * Pem%ahasan materi tentan$ m#elm#el !##(erati) le%ih sei!it (em%ahasannya i%anin$ %"!" 34
(ertama ala"("n i alam %"!" terse%"t &"$a mem%ahas materi tentan$ (r#%lem %ase lernin$ P2B* Setia( (em%ahasan m#el !##(erati) hanya m#el yan$ melam(ir!an sinta!s (em%ela&aran * 'i alam %"!" ini mencant"m!an nama (ara ahli yan$ men"!"n$ te#r#tis an em(iris* Pem%aca yan$ %"!an %erasal ari "nia (enii!an a!an merasa san$at alam memahami %"!" !e"a ini+ &i!a ari "nia (enii! yan$ in$in menera(!an m#el (em%ela&aran !##(erti) har"s mencari cari sinta!s (em%ela&aran ari %"!" lain* 2"!" !eti$a 2"!" masih mem%ahas tentan$ materi yan$ sama en$an %"!" (ertama an %"!" !e"a sehin$$a terlihat %er%eaan yan$ si$ni@i!an ari !eti$a %"!" ini* 2"!" !eti$a en$an materi m#elm#el (em%ela&aran matemati!a le%ih %a$"s ari !e"a %"!" se%el"mnya* Pem%ahasan %"!" !eti$a ini san$at m"ah i(ahami #leh (em%aca* Kalimat yan$ i$"na!an #leh (en"lis tia! %erteletele "nt"! menca(ai inti materi yan$ in$in i&elas!an* Pem%ahasan materi san$at l"as !arena menca!"( 68 m#el (em%ela&aran matemati!a* Setia( m#el selal" menyerta!an sinta!s (em%ela&arannya sehin$$a m"ah "nt"! itera(!an #leh (em%aca yan$ mencari in)#rmasi m#el (em%ela&aran* Saya se%a$ai (em%aca men&ai san$at senan$ a(a%ila %"!" yan$ !ita %aca m"ah "nt"! i(ahami sehin$$a !ita %isa lan$s"n$ mamahami ma!s" ari materi (em%ela&aran !##(erati)* .asa %#san tia! a!an tim%"l ari (em%aca en$an %"!" yan$ i(ela&ari m"ah "nt"! imen$erti an (enera(an a(li!asinya i "nia (enii!an*
(.2. K!"!*+3a$ 5a$ K!"!a3a$ B&#& K!"!*+3a$ B&#& -!taa
2"!" (ertama memili!i !ele%ihan en$an (em%ahasan materi yan$ c"!"( l"as isetia( %a%nya* 'i alam %"!" ini &"$a (em%ahasannya melam(ir!an sinta!s (aa setia( m#el (em%ela&ran yan$ i(a(ar!an #leh (en"lis+ sehin$$a m"ah "nt"! itera(!an alam (em%ela&aran*
K!"!a3a$ B&#& -!taa
1* Pem%ahasan alam %"!" (ertama terlal" %er%elit%elit "nt"! menca(ai inti ari (em%ahasannya* * Aa %e%era(a m#el (em%ela&aran yan$ tia! melam(ir!an sinta!s (em%ela&aran 3<
3* -ia! mencant"m "!"n$an te#ritis an em(iris ari (ara ahli yan$ men"!"n$ (em%ele&aran !##(erati)*
K!"!*+3a$ B&#& #!5&a
2"!" !e"a ini memili!i !ele%ihan en$an mencant"m!an "!"n$an te#r#tis an em(iris ari (ara ahli ari se$i (isi!#l#$i (em%ela&aran !##(erati)*
K!"!a3a$ B&#& #!5&a
Ke!"ran$an alam %"!" !e"a antara lain : 1*
2ahasa translitan ari %ahasa in$$ris !e %ahasa ininesia %"!" asli masih en$an (eny"s"nan !alimat yan$ a$a! ranc"h sehin$$a (em%aca a!an merasa a$a! s"lit alam memahaminya*
*
Pem%ahasan
materi
tentan$
m#elm#el
!##(erati)
le%ih
sei!it
(em%ahasannya i%anin$ %"!" (ertama ala"("n i alam %"!" terse%"t &"$a mem%ahas materi tentan$ (r#%lem %ase lernin$ P2B* 3*
Setia( (em%ahasan m#el !##(erati) hanya m#el yan$ melam(ir!an sinta!s (em%ela&aran *
K!"!*+3a$ B&#& K!t+%a
2"!" !eti$a ini memili!i %e%era(a !ele%ihan i antaranya : 1*
Pem%ahasan %"!" !eti$a ini san$at m"ah i(ahami #leh (em%aca* Kalimat yan$ i$"na!an #leh (en"lis tia! %erteletele "nt"! menca(ai inti materi yan$ in$in i&elas!an*
*
Pem%ahasan materi san$at l"as !arena menca!"( 68 m#el (em%ela&aran matemati!a*
3*
Setia( m#el selal" menyerta!an sinta!s (em%ela&arannya sehin$$a m"ah "nt"! itera(!an #leh (em%aca yan$ mencari in)#rmasi m#el (em%ela&aran*
K!"!a3a$ B&#& K!t+%a
36
2"!" !eti$a ini memili!i !elemahan en$an tia! mencant"m!an "!"n$an te#r#tis an em(iris ari (ara ahli ari se$i (isi!#l#$i (em%ela&aran !##(erati)*
BAB IV PENUTUP :.1. K!,+-&"a$
2"!" (ertama+ !e"a an !eti$a ini s"ah %isa men&ai re)erensi %a$i (em%aca yan$ mem(ela&ari met##l#$i (em%ela&aran matemati!a* Kele%ihan ari %"!" (ertama ialam (em%ahasannya s"ah melam(ir!an sinta!s (aa setia( m#el (em%ela&ran yan$ i(a(ar!an #leh (en"lis+ sehin$$a m"ah "nt"! itera(!an alam (em%ela&aran* 2e$it" &"$a en$an %"!" !e"a !eti$a* 2"!" !e"a memili!i !ele%ihan en$an mencant"m!an "!"n$an te#r#tis an em(iris ari (ara ahli ari se$i (isi!#l#$i (em%ela&aran !##(erati)* 2"!" !eti$a memili!i (em%ahasan yan$ l"as en$an mem%ahasn 68 m#el (em%ela&aran matemati!a*
:.2. Saa$
Pen"lisan %"!" (ertama+ !e"a an !eti$a s"ah %ai! ari (em%ahasannya materi (em%ela&aran !##(erati)* Mes!i("n %e$it" %ah!an se#ran$ ahli ("n teta( memerl"!an !riti! an saran yan$ mem%an$"n "nt"! !e(en"lisan %"!" %eri!"tnya* Men"r"t saya se%a$ai (em%aca+ %"!" ini a!an le%ih %a$"s la$i &i!a setia( m#el (em%ela&aran melam(ir!an sinta!s (em%ela&arannya sehin$$a (em%aca m"ah "nt"! men$a(li!asi!an m#el !##(erati)nya* ;nt"! !eti$a %"!a &"$a se%ai!nya mencant"m!an "!"n$an te#ritis an em(iris ari (ara ahli ari se$i (isi!#l#$i (em%ela&aran !##(erati) "nt"! mem(er!"at asar m#el !##(erati) terse%"t* Pen"lis %anya! %erhara( !e(aa (ara (em%aca "nt"! mem%eri!an !riti! an saran yan$ mem%an$"n !e(aa (en"lis emi sem("rnanya !arya t"lis ilmiah ini an (en"lisan !arya!arya t"lis ilmia i !esem(atan Q !esem(atan %eri!"tnya* Sem#$a t"$as ini %er$"na %a$i (en"lis an !h"s"snya &"$a %a$i (ara (em%aca
DAFTAR PUSTAKA
-riant#+ 016* Mendesain Model Pembelajaran Inovatif-Progresif * Kencana* 5a!arta 37
