NOTES Panitikan Panitikan sa Panahon Panahon ng Pagbabagong Pagbabagong Isip
Ang panahong ito ay nahahati sa dalawa - Panahon ng Propaganda (1872 - 1896) - Panahon ng Tahasang Tahasang Paghihimagsik Paghihimagsik (1872 - 1896) Panahon ng Propaganda Kaligirang Kasaysayan - Pagkatapos ng higit sa tatlong daang taong pagkakahimlay ay nagising ang mga natutulog na damdamin ng mga Pilipino nang isangkot sa digmaan sa Kabite ang tatlong paring sina Gomez, Burgos, Zamora. Sila ay pinatay noong ika - 17 mg Pebrero 1872 sa pamamagitan ng Garote kahit na walang matibay na katibayan ng kanilang pagkakasala. - Kasabay nito ay lalong tumindi ang diwang liberalismo dahil sa pagkakabukas ng Pilipinas sa pandaigdig na kalakalan at ang pagdating ng liberal na lider na tulad ni Gob. Carlos Maria dela Torre. - Dahil sa mga pangyayaring ito ay hindi nagawang pigilin ng mga Kastila ang nabuong nabuong mapanlabang mapanlabang damdamin ng mga Pilipino. Kaya naman ang diwang makarelihiyon makarelihiyon ay naging makabayan makabayan na humihingi humihingi ng pagbabago pagbabago sa pamamalakad ng simbahan at pamahalaan.
Ang Kilusang Propaganda - Ito ay binubuo ng pangkat ng mga intelektwal sa gitnang uri. Ang layunin ng kilusang ito ay ang pagkakaroon ng reporma o pagbabago na maaaring makamit kung maisasagawa ang mga sumusunod: 1.) Magkaroon ng pantay - pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas. 2.) Gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas. 3.) Panumbalikin ang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Kortes ng Espanya. 4.) Gawing mga Pilipino ang mga Kura Paroko. 5.) Ibigay ang kalayaan kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag, pamamahayag, pananalita, pananalita, pagtitipon o pagpupulong, at pagpapahayag ng kanilang mga karaingan. Ang mga Bumubuo sa Kilusan
Mga Taluktok ng Propaganda - Ang tatlong pinaka taluktok o lider ng kilusan ay sina Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar at Graciano Lopez Jaena.
1
NOTES 1.) Dr. Jose Rizal Buong Pangalan : Jose Protacio Rizal Mercado Alonzo y Realonda Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Hunyo 19, 1861 - Calamba, Laguna Petsa ng Kamatayan : Disyembre 30, 1896 Sanhi ng Kamatayan : Pinabaril ng mga kastila sa salang sedisyon at paghihimagsik sa pamahalaang Kastila. Sagisag : Laong - Laan, Dimasalang Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Noli Me Tangere Nobela
Inilalahad niya dito ang kasamaang naghahari sa pamamahala ng mga Kastila sa Pilipinas.
El Filibusterismo Nobela
Ang karugtong ng Noli na tumatalakay sa kabulukan ng pamahalaan at simbahan.
Mi Ultimo Adios Tula
Ang tulang ito ay kanyang sinulat noong siya ay nakakulong sa “Fort Santiago”.
2.) Marcelo H. Del Pilar Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Agosto 30, 1850 - San Nicolas, Bulacan Petsa ng Kamatayan : Hulyo 4, 1896 Sanhi ng Kamatayan : Tuberculosis Sagisag : Plaridel, Piping Dilat, Dolores Manapat Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Dasalan at Tocsohan
Klase ng Panitikan Dasal
Tungkol Saan ang Akda
Akdang hawig sa katesismo subalit pagtuya laban sa mga prayle.
3.) Graciano Lopez - Jaena Lugar at Petsa ng Kapanganakan : December 18, 1856 - Jaro, Iloilo Petsa ng Kamatayan : January 20, 1896 Sanhi ng Kamatayan : Tuberculosis Sagisag : N/A Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Fray Botod
Klase ng Panitikan
Kwento
Tungkol Saan ang Akda Tinutuligsa dito ang mga prayle na masiba, ambisyoso, at imoral ang pagkatao. Ang “satire” o mapagpatawang Bisaya ay “malaki ang tiyan” o mapagpatawang kwentong tuligsa sa kasamaang laganap noon sa simbahan.
Mga iba pang Kasapi sa Kilusan
4.) Antonio Luna Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Oktubre 29, 1866 - Binondo, Manila Petsa ng Kamatayan : Hunyo 5, 1899 Sanhi ng Kamatayan : Pinapatay Sagisag : Taga-Ilog
2
NOTES Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Impresiones
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda Ito’y isang paglalarawan sa ibayong kahirapang dinaranas ng isang mag-aaral na naulila sa amang kawal.
Kwento
5.) Mariano Ponce Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Marso 23, 1863 - Baliwag/Baliuag, Bulacan Petsa ng Kamatayan : Mayo 23, 1981 Sanhi ng Kamatayan : N/A Sagisag : Ninang, Kalipulako, Tikbalang Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Mga Alamat ng Bulakan
Alamat
Naglalaman ng mga alamat at kwentong bayan ng kaniyang bayang sinilangan.
Pagpugot kay Longino
Dula
Isang dulang Tagalog na itinanghal sa liwasan ng Malolos, Bulakan.
6.) Pedro Paterno Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Pebrero 17, 1857 - Maynila Petsa ng Kamatayan : Abril 26, 1911 Sanhi ng Kamatayan : Cholera Sagisag : N/A Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
A Mi Madre
Ninay
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Kwento
Nagsasaad ng kahalagahan ng isang ina, na nagiging malungkot ang isang tahanan kung wala ito.
Nobela
Kauna-unahang nobelang panlipunan sa wikang Kastila na sinulat ng isang Pilipino.
7.) Jose Ma. Panganiban Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Pebrero 1, 1863 - Mambulao, Camarines Petsa ng Kamatayan : Agosto 19, 1890 Sanhi ng Kamatayan : Tuberculosis Sagisag : Jomapa, J.M.P. Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Sa Aking Buhay
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Maikling Kwento
Nagsasaad ng kanyang mga naging karanasan sa panahon ng mga Kastila
3
NOTES Panahon ng Tahasang Paghihimagsik Kaligirang Kasaysayan - Sa kabila ng mga magagandang hangarin ng Kilusang Propagandista para sa inang bayan ay siya namang pagiging bingi ng pamahalaan. Nagpatuloy pa din ang pang-aapi at pagsasamantala ng pamahalaan at simbahan sa mga Pilipino. - Dahil dito ay ilang mamamayang Pilipino ang nagpasya na ang tanging natitirang lunas ay ang maghimagsik laban sa pamahalaan at simbahan. - Ang naging sentro at laman ng panitikan ay pawang pagtuligsa sa pamahalaan at simbahan, kasama na din dito ang pagbibigay payo sa mga Pilipino upang magkaisa at maghanda nang matamo ang inaasam na kalayaan. Ang mga Kasapi sa Paghihimagsik
Mga Taluktok ng Paghihimagsik - Ang dalawang pinaka taluktok o lider ng ay sina Andres Bonifacio at Emilio Jacinto
1.) Andres Bonifacio Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Nobyembre 30, 1863 - Tondo, Manila Petsa ng Kamatayan : Mayo 10, 1897 Sanhi ng Kamatayan : Capital Punishment Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Katungkulang Gagawin ng Mga Anak ng Bayan
El Verdadero Decalogo
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Panuntunan
Naihahalintulad sa Sampung Utos ng Diyos ang pagkakahanay ng kartilyang ito.
Nobela
Ito ang ipinalalagay na kaniyang pinaka “obra maestra” na ang pinakahangarin niya rito ay ang magpalaganap ng nasyonalismong Pilipino.
2.) Emilio Jacinto Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Disyembre 15, 1875 - Tondo, Manila Petsa ng Kamatayan : Abril 16, 1899 Sanhi ng Kamatayan : Malaria Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Klase ng Panitikan
Liwanag at Dilim Sanaysay
Tungkol Saan ang Akda Katipunan ng kaniyang mga sanaysay na may iba’t ibang paksa, tulad ng kalayaan, paggawa, paniniwala, pamahalaan, at pag-ibig sa bayan.
Iba pang Kasapi sa Paghihimagsik
3.) Jose Palma y Velasquez Lugar at Petsa ng Kapanganakan : Hunyo 6, 1876 - Tondo, Manila Petsa ng Kamatayan : February 12, 1903 Sanhi ng Kamatayan : Tuberculosis
4
NOTES Mga Akdang Ginawa Pangalan ng Akda
Himno Nacional Filipino
Klase ng Panitikan Awitin
Tungkol Saan ang Akda Ang pagsasatitik ng “Pambansang Awit ng Pilipinas” sa Kastila ang pinakadakilang ambag niya sa panitkan.
Ang mga Pahayagan nang Panahon ng Himagsikan - Sa layuning maipaabot sa daigdig ang kahilingan at mithiin para sa bayan ng mga manghihimagsik ay marami ring mga pahayagan ang naitatag at nalimbag nang panahon ng himagsikan. Pangalan ng Akda
Klase ng Panitikan
Tungkol Saan ang Akda
Naglalathala ng mga dekretong pamahalaang mapanghimagsik, mga balita, at mga akda sa Tagalog na pawang gumigising sa damdaming makabayan.
Heraldo de la Revolucion
Pinamatnugan ni Antonio Luna na naglalayon ng pagsasarili ng Pilipinas.
La Independecia Pahayagan
Itinatag ni Pedro Paterno.
La Republica Filipina
Pinamatnugutan ni Clemente Zulueta.
La Libertad
5