Teste Politik Teste Politik Ekonomike Ekonomike TESTI 9 1)Narveshja e pergjithshme mbi doganendhe tregtin GATT-T! ba"ohete ne keto parime# a)Parimi I v$llnetshem I rreg$llave ne perparimin e tregtise nderkombetare b)shtete% anetare ne tregetin rre&iproke pranojne kla$"en e 'avori"imite me larte &)"vogelimi I bareierave ne tregetin e jashtme behet me ane te bisedave ne mes shteteve anetare( d)respektimi I rreg$lles tregeti e drejte*+ shtetet aneare n$k lejojne rritjen e tari'ave dhe barerrierave me te &ilate ve, jan pajt$are gjate bisedave( ). k$ptojm me var'eri apsol$te dhe relative# /ar'eri apsol$te e &ila eshte e pranishme k$r te ardh$rate materiale te njere"ve jane me te vogla per plotesimin e kerkesave ba"e+te shpreh$ra edhe si minim$mi jetik nedersa var0ri relative ,e shprehe pabara"ine ,e ek"ison midise individeve dhe gr$peve so&ale( )2aktorete ,e ndikojne ne veprimtarine e Politikes ekonomike# Pjesmarrja ne kembimin ndr( +bilan&i tregetare raporti ne mes eksportit dhe importit+amtaresimi ne org( ndr(dhe integrimet rajonale+investimet e h$ja dhe h$a"imet shtetet atraktive sistemi e0kas j$ridik niveli niveli I $lte I kor$psion kor$psionite+riting$ ite+riting$ I larte kreditore kreditore etj( etj( 3)4oganate spe&i0ke# 4oganate spe&i0ke te &ilate per dallim nga doganate sipas vleres jane me te nderlik$are sepse per&aktohen per ,do lloj malli ve, e v, +varesishte per ,'are malli behet 'jale(Per ,do lloj malli jane &akt$are norm ate ve,anta te doganave+per kete ars%e me rastin e perdorimite te ketij lloji te doganave para,iten veshtersi te medha sepse ek"istojne kombinimete mdr%shme te mallerave te nd%shme( 5)6ons$mi shteteror-kolektiv ndahete ne # a)kons$m personal E SA6TE b)kons$m primare 7)Ne vellimin dhe str$kt$ren e treg$te ndikojne keta 'aktore# a)8aretesia e te ardh$rave kombetaredhe shperndarja e t%re b)vellimi dhe str$kt$rae prodhimite te ekonomise kombetare ):e'orma e sistemitne si instr$ment ne anali"en ekonomike# ;ESE) :e'orma e sistemit e0kasiteti varen nga interpretimi I ligjite+andaj interpretimi I ligjite konsiderohet instr$ment I 'orte apo I dopte ne "batimin e re'ormave te sistemite sistemite a)instr( )!rgani"ata nderkombetare e p$nes;I8!)# .ellimi I org(ndr(eshte ,e me marveshje ndr( Te sig$roj k$shte me te mira te p$nes dhe po"ite me te mire te p$ntoreve+st$dijon disa masa dhe jep rekomandime+shtete antaremese I pranojne keto rekomandime "batimi I t%re mbetet ne k$jdesin e !NP-se( Anali"on mardhenjete e p$nes ne shtetet e "hvillimite shken&ore-teknik+e'ektet e a$tori"imite dhe elektronikes ne prodhimtarine bashkohore + pordorimin e energjise atomike p$net p$blike si "gj( ?e e mire per p$nesim etj(6jo org( $ 'orm$a pas l$'tes se d%te boterore dhe selin e ka ne gjeneve( 9)treg$esit e prgjithshen ,e shprehin standartin jetesore jan # a)@sh,imi+veshmbathja+banimi+shendetsia+arsimi+k$lt$ra+sherbimet e ndr%shme kom$nale( 1)Sig$rimi so&iale sipas klasi0kimite klasi0kimite nderkombetre nderkombetre ndahet ne tete;>) sisteme ba"e dhe ato jan # 1)Sig$rimi shendetesore shendetesore dhe sig$rimi ndaj sem$ndjes )S(i nenave dhe 'emijeve )S(i pap$nesise 3)S(per demtimete ne p$ne 5)S(per pension ple,erie 7)S(i individ$alitetetit )S(i paa'tesise per p$ne >)6ompe"imet 'amiljare( 1)!rganet shteterore# Ek(politike para,ete prepjekjen e bartesve te saj ,e me mjete te &akt$are te arrij ,ellime te &akt$are ne nje rreth te &akt$are deri me sote shteti ka reali"$ar dhe reali"on politiken e vet+ne k$ader te politikes se pergjithshme te mbrenshme dhe jashtme te shtetite vend te posa,em nBen ek( Politike(Ne emer te shtetit $dhehi,en organete shteterore te &ilate aprovojne dispo"ita te
ndr%shme ligjore dhe sig$rojne aplikimin e t%re(!rganet ligjevense krijojne norma j$risidike nje pjese e ket%re normave rreg$llon mardhenjet ek( !rganet shteterore ne ,do shtet me pak apo me sh$m jan bartese te ek(politike deshira v$llneti e shteti eshte e shpreh$re nepermjete dispo"itave ligjore( )?odeli =apone"# a)me temp me te ngadalshem te shtimite te standartit jetesore jetesore te pop$llesis;n p op$llesis;niveli iveli I pagave)eshte me I vogel se prod$ktiviteti( b)si re"$ltate I karakteristikes se pare ,mimite k$shtet$ese te prod$kteve jane te $lta +kjo ndikon ,e ishte nje perparesi e madhe( &)perparesi I ipete interesite shteteror ndaj atij individ$ale I nenshtrohet interesite shteteror( )!rganet Politike apo Partite politike#SIN4I6AT politi ke#SIN4I6ATA AT Partite ,e jane ne p$shtete+nepermjete parlamentite dhe ministrive anga"hohete ne reali"imin e programet e t%re ekonomike( SIN4I6ATA eshte 'orma me masovike e organi"imite te p$ntoreve+karakteri dhe veprimtaria e kesaj organi"ate ne kohe dhe hapesireeshte e nd%sh$are( Ne sistemin pl$raliste rendsi te ve,ante kane edhe parite opo"itare te &ilate me programete dhe ak&ionet e t%re t$bojne masen e vot$eseve dhe imponohen ,e ne "gj( E ardhshme te marrin p$shtetin( Ne jeten politike dh eek( Para,iten akter dhe gr$pe te nd%shme ,e ndikojne ne krijimin dhe 'orm$limin e ek(politikea d$ke $shtr$are presione te ndr%shme ne org( shteteterore-,everi te tilla jane gr( E personave+sho,atat e kapitalisteve +lidhja e ind$stralisteve+bashkesite pro'esionale+org( e rinise+org( e garave( 3)Parimi I tretmanit Na&ional# Ne vete nenk$pton ,e shtetet kontrakt$se me rastin e kontraktimit ,%tetaret dhe personate j$ridik te bashkenensht$eseveti trajtojne per disa ,eshtje sakesishte te per&akt$are asht$ si I trajtojne edhe ,%tetaret dhe personat j$ridik te vendite te vet( 5)4oganate 0skale# .e para,esin b$rimin 0nan&iare mja'te te rendesishem te te h%rave p$blike te shtetite +mjetet nga doganate gr$mb$llon vetem shteti nepermjete organeve te veta perkatese dhe I shebejne per plotesimin e nevojave te pergjithshme dhe te perbashkta te pop$llsise+s pop$llsise+sii dhe per kr%erjen e '$nksioneve te tjera shteterore( 7)6$rsi devi"ore;Interval$tore)# Para,ete ,mimin vleren e val$tes ndaj te h$ajes te shpreh$re ne njesine monetare te vendite dhe anasjelltase+,mimin e monedhes se vendite te h$aj( 6$rsi devi"ore para,ete raporitin vlersore ne mes monedhes se vendite dhe asaj te h$aj (6$rsi devi"ore m$nde te jete direkte dhe indirekte k$rsi devi"ore direkte shpre raportin e val$tes na&ionale ndaj val$tes se h$aj p(sh( 1CD13leke ndersa men%ra indirekte e shprehjes se k$rsit devi"ore para,et 'ormen inverse te k$rsit te drejteperdrejte pra shprehvleren e nje njesie te val$tes na&ionale ndaj val$tes se h$aj p(sh( 13leke D1e$ro( )Tregtia e =ashtme# Tregtia T regtia e jashtme para,et poasht$ poasht$ kem ek( I &ili mirr mirret et me ,ark$llimin ,ark$llimin e mallrave mallrave dhe sherbimeve ne treg$n e brenshem dhe jashtem +sipas a'ari"mit territorial+tregtia ndahet ne tregtine te brendshme dhe jashtme k$rse per kah men%ra e ,rk$llimite ndahet ne tregtine me paki& dhe tregtine me sh$mi&e( >)?asate Ekonimike# ?asat ek( =ane adek$ate +me te &ilate ndikojne ne sabili"imin e treg$te(stabili"imi I treg$te me masa ek( N$k I &enon te dr(s$bjektive ek( .e at one men%re te pavar$re I rreg$llojne raportet ek( Ne mes t%re( ?arrja konkrete e ket%re masave varet prej sit$ates ,e ek"iston ne treg$n kombetare p(sh( ,eshtja e p$nsimite perkatesishte e pap$nesise do te "gjidhte ne ba"e te o'ertes dhe kerkeses se '$,ise p$ntore ne treg$n e p$nes( 9)?asat me karakter a'ateshk$rtr# =ane ato me te &ilate shteti shteti intervenon intervenon ne treg treg prej te &ilave menjeher perkatesish perkatesishte te pas marrjes marrjes se t%re m$nd te priten e'ektet e sabili"imit te raporteve re&iproke ne mes o'ertes dhe kerkeses ne treg$n kombetare p(sh( ne keto masa m$nd te bjere "voglimi I kredive per disa ,ellime apo per
sh'r%te"$es te &akt$are ,e ka per ,ellim ndalimin e in'orma&ionit dhe stabili"imin e ,mimeve ,e drejteperdrejte shprehet ne stabili"imin e treg$te kombetare ne keto masa m$nd te kemi edhe ndalimin e eksportit te mallit +m$ngesa e te &ilite do te shkaktoj ,rreg$llime te treg$te kombetare dhe masa te ngjajshme( 1)?asat me karakter a'ategjate# 6eto masa ndikojne ne sabili"imin e treg$t kombetare(E'ektet e t%re n$k jane te menjehershme +si, ishte rasti te masat me a'ate shk$rter porn e nje perj$dhe te gjate kohore ato ndikojne ne sabili"imin e treg$te vendore d(m(th( ne harmoni"imin e o'ertes dhe kerkeses ne mase te &akt$are +gjithasht$ ne keto masa m$nd te n$merohet bie 'jala +sh'%te"imi me ra&ional I kapa&iteteve kapa&itet eve ek"ist$ese+sh'r%te"imi ek"ist$ese+sh'r%te"imi sa me ra&ional+ngritja e prod$ktivit prod$ktivitetit etit te p$nes importimi apo eksporti I mallerave etj( 11)?asat Adninistra Adninistrative# tive# Ndermerr shteti me ,ellim te stabili"imt te treg$t kombetre ato para,esin masat me te &ilat shteti ne men%re te drejteperdrejte intrevenon ne s'eren ek( Perkatesishte ne rreg$llimin e raporteve ne mes o'ertes dhe kerkeses p(sh( nese importi I mallrave ,rreg$llon rrjedhat ek( Ne vend+ rrite apo "voglon o'erten aggregate+ ,e varet se per ,'are sit$ate destabili"$se te treg$te behet 'jale+ atehere shteti me inst$mentet e politikese se tregetise se jashtme+kontigjenteve+ndalesave ("voglon apo rrite importin e t%re dhe ne kete men%re stabili"on treg$n vendore ne men%re administrative( TESTI 7 1)Perdorimi I instr$menteve# Fartesit e politikes ek(me "gj( E inst( Ek( 4he me anali"imin e det%rave te t%re n$k eshtjerrin tere veprimtarin e t%re kr%esore( a)deri sot shken&a n$k arriti te vertetoj ne men%re te sakt dhe te mate ne men%re pre&ise e'ekte e devalvimit +te &aktoj k$0rin e $lte te tij +ne keto raste spe&ialitet na japin nivelet( b)per pordorimin e inst( ?e rendesi eshte momenti I aprovimite d(m(th( marrja e vendimite se k$r d$het te 0llohet me sh'r%te"imin e inst(.everia sh$me here sht%en momentin e aplikimite te inst( +kete n$k e bene paars%e( &)6omplimentariteti I inst(shpesh ndodh ,e te lidhet nje politike ek( E shtetit me vendim te &akt$are &akt$ar e kjo eshte opport$ne( )6os$mi 2inal# Ne anali"en makroekonomoike vend ,endror"e kons$mi+eshte e k$pt$shme k$r dihet se pjesen kr%esore te te ardh$rave kombetare e per'shin kons$mi dhe ate dik$ rreth e (6$r itet per kons$min gjithnje mendohet se kons$mi 0nal jan a)kons$mi personal b)6(shtetror dhe &)Investimet( )4oganate# 4oganat para,esin nje lloj tatimi ,e I pag$het shtetit me te &ilin ngarkohet malli me prejardhje te vendite te vendite apo te jashtem I &ili kalon k$0rin shtetrore +pa marre paras%she se a eshte 'jala permallin permall in e import$ar import$are+te e+te eksport$areapo eksport$areapo transit me pagimin e dogans+mall dogans+mallii I jashtem ba"ohet*ne trajtim me mallin e brendshemdhe 0ton karakterin e mallite te bremdeshem (4oganate si inst(te tregtise se jashtme kr%esishte kane karakter te mbrojtjes se ek( 6ombetre+si dhe b$rim kr%esore te mjeteve b$Bhetore te shtetit( TESTI 1 1)6$ptimi-de0ni&ioni I ,ellimeve ne ekonomin politike # ?e ,ellim ne ek( Politike nenk$pton nje gjendje te ardhshme e &ila deshirohet te arrihet e &ila ndr%shon nga e tanishmjadhe e &ila n$k reali"ohet veteveti$ nga pro&eset e ndr%shme ,e ngjajne por arrihet ne aksion te dobishem dhe te perbashket te te gjitha s$bjekteve vendimarrese( )!rganet shteterore bartese te Ekonomise Politike# Ne emer te shtetit $dhehi,en organet shteterore+te &ilat apolikojne dispo"ita te ndr%shme ligjore dhe s%nojn aplikimin e t%re(N$mri I ket$%re organeve eshte I madhe I parapare me k$shtet$te +ligje dhe akte tjera (6eto perbejne +kompeten&at +raportet re&iproke dhe men%ren e p$nes(!rganet ligjvense krijojne norma j$ridike + k$ nje pjese e ket%re normave rreg$llon maredhenjete ek( :espektivisht mb$lon '$shen ek( !rganet adm(k$jdesen per reali"imin e t%re
org( shtetrore ne ,do shtete me pak apo me sh$me jane bartes te ekonomose politike( ).'are '$nksionesh kr%en banka ,endrore e nje shteti# a)e dr( per te sht%p$re para ne trajte val$te "%rtare shteterore ne monedha dhe kartemonedha ,e shebejne si mjete "%rtare I pageses( b)Sig$ron lik$ditetin bankare si ate kombetareasht$ edhe ate nderkombetare( &)mbik,%re p$nen e bankave komer&iale( d)Fene lesh$arejen e lejeve t p$nes te bankave komer&iale ( e):$ajtjen dhe depo"itimin e metaleve 0snike si ari+ argjenti si dhe para,itet ne rolin shteterore( 3)/etem d% nga instr$metet ekonomike te poshteshen$are I perkasin instr$menteve ne anali"en ekonomike rretho# b)k$rsi devi"ore;val$tire) d)Instr$nentet nga gr$pi I 0nan&ave p$blike 5)/etite ;atrib$tet) e sistemeve ekonomike-so&iale# a)!rgani"imi I marrjeve te vendimeve b)sig$rimi dhe kordinimi I in'ormative &)e dr( e prones d)sistemi I nBitjes-motiv nBitjes-motivite( ite( 7)?odeli Amerikan karalteri"ohet# Aktivitet menagj$es te permbajt$re+me te &ilin mirret pjesa me e madhe e pop$llesise sktive+N$k e shtron ,eshtjen e bara"ise so&iale+6% model eshte I ba"$are ne prod$ktivitet te larte dhe orient$are ne arritjen e s$ksesit personal( )!rganet nderkombetare bartese te Ekonomis Politike# Ne bote ek"istojne nr I madhe I org( ndr te karakterit ek( 6eto org( ndikojn ne "hvillimin ek( Te botese ne teresi dhe pjeseve te saja te ve,nta (!rg(ndr( ,e kane ndikim ne "hvillimin ek( Te shteteve me ,ka ndikojn edhe ne masat e ek( Politike te shteteve te nd%shme klasi0kohenH a)organi"ata nderkombetare ne k$ader te !6F b)!rg( ndr( =ashte perberjes se !6F &)!ndr( Te shteteve ne "hvillim >).ka jan F$rsat dhe si ndahen # F$rsat jene tregje te perhershme net e &ilate veprojne rreg$lla dhe $"ansa te ve,anta( F$rsat ndahen ne H a) val$to devi"ore b)b$rsat e'ektive &)b$rsat e mallrave apo prod$kteve d)b$rsatte e sherbimeve ( Ne b$rsa p$net m$nd te lidhen vetem antaret e saj + p$net ne b$rsa kr%hen nepermjet nepermjet ndermjetes$seve( 9)/eshterseite dhe problemet me kr%esore ,e hasim ,everite;shtetet)ne ne "batimin ne praktike te ,ellimeve te ekonomis Politike# a)Ne ek( 6ombetare ek"itojne k$nderthenje ne mes interesave individ$ale dhe gr$pe so&iale( b)k$nderthenjet ek"isojne midise regjioneve gjeogra0ke &)ek"istojne k$nderthenje ne mes degeve dhe sektorve te ve,anta te ek( Ind$stria+ b$j,esia tregetija+ t$ri"mimej kto kan interest e veta( d).ellimi me I larte I ,ko sho,erie ka ,ene dhe mbetet ek"istimi I shteteit( TESTI 9 1)Atrib$tet-vetite e sistemeve ekonomike-so&iale# 6arakteristikat-tiparet-&ilesite-vetite-atrib$tet-ve,orite( 1(!rgani"imi I marrjes se vendimit (Sig$rimi dhe koordinimi I in'ormative (e dr e prones 3(sistemi I nBitjes-motivimit( !P
)?odeli Amerikan I S(E(S( 6arakteri"ohet# ?e aktivitet ndermarres te permbajt$re me te &ilin merret pjesa me e madhe e pop$llesis aktive+N$k e shtron ,eshtjen e bara"ise so&iale+6% model eshte I ba"$are ne prod$ktivitet te larte dhe orient$are ne arritjen e siksesit personal( 3)4et%rat e 2ondit ?onetare Nderkombetare jane# a)rindertimi I vendeve te shkakt$are nga l$'ta b)=ep investime per "hvillimin me te shpejte ek( Te shteteve te pa"hvill$ara te botes Te T e gab$ra 4ETK:AT E 2!N4IT =ANE a)Stabili"imi val$tes na&ilonale b)Je,ja e k$0"imeve devi"ore ne pagesat ndr( 4he &)6rijimi I mardhenjeve ne mes val$tave te disa sheteve Te T e sakta 5)Gjate seloksionimit dhe &aktimit te ,ellimeve d$het pas paras%sh keto dimensione# b)Normative d)dimen"ionin progni"es-njohese)politi&o-ak&onalTe sakta 7)Parimi instit$&ilonal I ekonomis kombetare si ndahet# 1(Ndermarrje (ekonomi shtepijake (Instit$&onet e adm( Se pergjithshme 3(ekonomi 'shatare 5(s$bjektet e tjera (4oganat sipsa men%res ose veprimit si ndahen # Ndahen ne 4ogana di'eren&iale dhe 4(pre'eren&iale 4oganat 4i'eren&iale te &ilat karakteri"ohen me ,asje te ndr%shme te doganimit te mallit +ne men%re te drejteperdrejteapo me ndermjetes$es me ,'are mjetesh te kom$nika&ionit importohet ndersa doganat Pre'eren&iale me temden& ,e nje vend apo nje lloj I &akt$are I mallit te 'avori"imit ne krahasim me vendet apo llojin e mallrave tjera k$ &aktohet se ,'are mardhenje ekonomike politike gjenden me vendet tjera( TESTI 17 1)
rreg$llojne edhe Frenda regjionitte tij sektorit apo deges me ,ellim ,e te letesohet ,rk$llimi-levi"ja e mallrave+ kapitalit+njere"ve+ideve( 3)/eshtersite dhe problemet me kr%esore ,e hasin ,everite;shtetet) ne "batimin ne praktik te ,ark$llimeve te Ekonomis Politike konsiderohen# a)Ne ekonomin kombetare ek"istojne k$nderthenje ne mes interesave individ$al dhe gr$peve so&iale(b)6$nerthenjet ek"istojn midis regjioneve gjeogra0ke(&)6(ek"istojn ne mes degeve dhe sektoreve te ve,anta te ekonomis si ind$stri+ b$j,esi+ tregti etj( 5)APE<-$ eshte organi"at e vendeve arabe prodh$ese te na'tes# b) e gab$are 7)6$ptimi Lno&ioni I sistemit 4evi"or # Sistemi devisor para,et varg dispo"itash ligjore me te &ilat rreg$llohet+k$0"ohet rreg$llohet+k$0"ohet ose nalohet ,rk$llimi I mallrave dhe I sherbimeve me boten+ te 0t$ara dhe te dipon$arot me devi"a si dhe te gjitha pagesat me boten( Sistemi devi"orem$nd te jeteH a)I ashper dhe b) I lire ) Si ndikon treg$esi I p$nes ne per&aktimin e nivelte jetesore# ?e kete treg$es per&aktohen k$shtet e p$nesimit te pap$nsise k$shtet e vendit te p$nes + mosha ne raporte me vendin e p$nes + m$ndesite e pershtatjes se vendi te p$nes dhe te det%rave etj(6eta treg$es per'shihen te gjiha elementet ,e kane te bejne me p$nesin + perkatesishte pap$nesin e pop$llesis si element ,e shpreh nivelin e jeteses( >)Ne politiken e tregtise se jashtme + per nga 'orma dallojme d% sisteme kr%esore# a)Sistemi de&entralist I organi"imit te tregetise se jashtme b)sistemi &entralist te organi"imit te tregetise jashtme 9)Presidenti I SJFA-se 2ranklin :$svelti;1>9-1953) per shtetin e mire,enjes do te deklaronte# 2(:$svelti Presidenti I SJFA ,e do te deklaronte+,everia ka per det%re ,e te perdot te gjithe p$shtetin dhe res$set e saj per te perball$are problemet e reja so&iale me kontroll te reja so&iale ti sig$roj personave te drejten ne jeten e t%re ek( 4he politike + lirin dhe kerkimin e l$mt$rise( TESTI 1)Ne ,do sho,eri dhe ,do s%stem ek(-sho,eror problemet kr%esore ekonomike-so&iale me te &ilat balla'a,ohet sho,eria jone# 1(shtimi-rritja ek( E prodhimit te te mirave materiale( (A'ari"em e0kas ekonomik( (Nivel stabil te ,mimeve( 3(riprodhimi I pop$llesis( 5(8iria ekonomike( 7(Ndarja e drejte e te ardh$res apo 0timit( Sig$ria ekonomike so&iale( >(Filan&i ra&ional te tregetis ndr( 4he te pagesave( 9(Ekologjia )/etit e konvergjimit te kapitali"mit bashkohor dhe so&iali"mit jane# a)nenvi"ohen ngjajshmerit e ngrit$r te d%ja sistemeve respektivisahte te vjat e perbashkta( b)6apitali"mi b)6apital i"mi po 0ton gjithnje e me sh$m veti te so&iali"mit ndersa so&iali"mi po 0ton gjithnje e me sh$m veti te kapitali"mit bashkohor( &)Mhvillimi dhe aplikimi I shken&es +teknikes dhe teknologjise po sjell deri konvergjimi I kapitali"mit dhe so&iali"mit po krijohet nje sho,eri e re e asht$,$ajt$r sho,eria e tipit te per"ier( )6$ptimi-de0ni&ioni sho,eri Aksionare;SJFA) # Sho,eri aksionare para,esin 'ormen organi"ative te ndermarrjeve te medha ,e 'ormohen me bashkimin e sh$me kapitaleve individ$ale ne nje &apital te perbashket ,e ,$het kapital aksionar(6apitali aksionare krijohet me parti&ipimin e avan&imeve 0nan&iare ,e I jep aksioni me berjen e n$mrit te &akt$arete aksioneve(?e kete rast aksionet $ jepen letra me vlere ,e ,$hen aksione( 3).ellimet Ekonomise Politike jan # 1(.ellimet materjalo-prodh$ese( (.( ek(-so&iale( (.( politike-so&iale 5)Gjate seloksionimit seloksionimit te instr$menteve d$het pas$r paras%sh d% ane# a)Anen sho,erore( b)anen shteterore( (Te gab$ra TESTI 5 1)Aplikimi-"batimi I normave j$ridike me te &ilat rreg$llohet '$nksioni I sistemit ekonomik para,et# Normat j$ridike me te &ilat rreg$llohet '$nksonimi I sistemit ekonomik para,et aktivitet-aksion te p$shtetit p$blik me interest e ve,ant( )A$toret Gordon ?ins dhe Adol' Ferle ne spjegimin e t%re per kapitali"min kolektiv nisen ne
lonstatime # a)Nga di'eren&imi apo disper"imi I prones ak&ionare b)nga ndarja shkep$tja e prones nga kontrolla &)nga shperndarja e aksioneve ne mes te n$mrite te madh te aksionareve( )6arakteristikat kr%esore te ndermarrjeve te pavar$ra individ$ale jane O a)Pronari I 0rmes njeherite eshte edhe menaBher I 0rmes b)te p$ns$arot "akonisht "akonisht jane antare te 'amiljes ,e n$k do te thote se n$k p$nson edhe p$tor jashte( &)Pronari drejteperdrejt merr vendime s'ariste dhe kom$nikon me p$ntoret pra para,et organin vendimmarres ( d)Fen vete0nan&imin e 0rmes pasi,e Fankat a'ariste pak e perkrahin me kredi a'ari"min e ket%re ndermarrjeve( e)4isponon me tere 0timin dhe pergjigjet per obligimet ndaj shtetit etj( 3)?asat dhe kriteret e @E?;@nionit evropjan monetare) # Pro&esi I 'ormimit te @E? ka 0ll$ar ne vitin 199 me krijimin e sistemit monetar% evropian eshte parapar ,e deri ne '$nd te shek( Te 0lloj aplikimin e val$tes se perbashket me emrin E@:! dhe me 1999 E@:! behet monedh e perbashket per transaksione 0nan&iare ne @E me E@:! h%ne ne perdorim dhe behet e vetja val$te legale "%rtare ne @E gjithasht$ edhe ne kosove perdoret E@:!( 5)Ne teorin Ekonomike h%jne keto Instr$mente # b)Instr$mentet str$kt$rore d)Instr$mentet invest$ese TESTI 1)6$ptimi i Shtetit te ?ir,enjes so&iale# ?$nd te per&aktohet shteti ,e k$jdeset te sig$roj nje jete te pershtatshme normale per shtetasit me s%nimin e arritjes se mire,enjes se pergjithshme( ).ellimi I 4oganave ?brojtese-Ekonomike # 6ane per ,ellim mbrojtjen dhe nBitimin e "hvillimit ek( 6ombetare+ nepermjet doganave mbrojtese shteti ndikon ne nivelin e ,mimeve te prodhimeve te mallrave ne ek( E vendit ( ?e doganat ek( :rieta'tesia konk$r$se e ekonomis se vendit ne treg$n e brendshem dhe te treg$t nderlombetare( )6ptimi I Niveli =etesore # Niveli jetesore I pop$llesis se nje vendi varet nga shkalla e shvillimit te 'or&ave prodh$ese te vendit perkates se nje ane dhe ne anen tjeter shpreh shkallen sasisore dhe &ilesore te permb$shjes se nevojave materiale dhe jomateriale te jeri$te( 3)Ek"istojne disa 'orma per te shpreh$r vleren e 'ondeve prodh$ese me te rendesishme jane # b)/lera '$rni"$se( d)/lera e tanishmja;reale)( ')/lera e treg$t( TESI 1) Si ndahen F$rsat # a)val$to-devi"ore(b)F$rsat e'ektive( &)F$rsat e mallrave Lprod$kteve( d)F$rsat e sherbimeve( ) 6$ptimi-4e0ni&ioni I Ekonomis Nderkombetare # 6$ptimi ne ek( 6ombetare e perbejnr te gjitha te mirat materjale si dhe personat 0"ik dhe j$ridik ,e kr%jne veprimtari ek( 4he sherbime te ndr%shme Frenda k$0jeve te shtetit te &akt$are te &ilat gjinden nen j$rdiksionin e tij( ?odeli Gjerman 6osiderohet model I ekonomis so&ae te treg$t + Shteti aktivisht ndikon ne ,mimin doganat dhe normat teknike te prod$kteve+ ?odeli '$nksionon me sintagmen mire,enje per te gjitha mir,enje nepermjet gares konkor$se ne treg( 3)Filan&i I Pagesave # Filan&i I pagesave per'shin te gjitha llojet e transaksioneve ek( Te shpreh$r ne vlere te nje vendi ndaj vendeve te tjera te botes ne peri$dhe te &akt$ar kohore ,e poasht$ merret nje vite(Filan&i I pagesave shpreh ne men%re sintematike dhe te permbledh$r te gjitha in'orma&ionet per rrjedhen e te mirave materiale te sherbimeve dhe kapitalit te nje vendi me pjesen tjeter te botes( 5):ethi Ambienti Ekonomik #
Ambianti para,et tersin e mardhenjeve prodh$se ne ter teritorin e &akt$are e &ila n$k eshte e then se eshte e barabarte-njejte ne '$shen sho,erore rrethi sho,erore para,itet si pasoj e mardhenjeve prodh$ese ne pro&esin e prodhimit net e &ilat ndikojn aksionet konkrete ekonomike-politike( 7)!rgani"ata e 6F per b$j,esi dhe @sh,im;2A!) # Selin e ka ne :ome det%rat e saj jan a)te ndikoj ne rritjen e shpejte te prodhimtarise b$j,esore ne shtete e pa"hvill$ra+ te permisoj $sh,imin e pop$llesise ne keto shtete etj(6jo org( gjithasht$ kr%en edhe keto aktivitete si 0nan&on projekte ne rreg$llimin e tokes + ben tharjen e kenetave mbron token nga vershmet etj( )Fartesit e Politikes ekonomike jane # a)!rganet shteterore +organet;tr$pat) p$bli& j$ridik dhe org( politike( &)!rgani"atat;tr$pat)erkometar( e)Tr$oat eperativ-0rmat-ndermarrjet(