RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP) Nama Sekolah Pokok Bahasan!e Bahasan!ema ma KelasSemes"e# Alokasi &ak"u
: SDN Sayap Aquila : Alam Seki"a# : $$$ % : % ' meni" (* ' pe#"emuan)
A+ S"an,a# Kompe"ensi $PA : -+ Memahami kenampakan pe#mukaan .umi/ 0ua0a/ ,an pen1a#uhnya .a1i manusia/ se#"a hu.un1annya ,en1an 0a#a manusia memeliha#a ,an meles"a#ikan alam+ $PS : *+ Memahami lin1kun1an ,an melaksanakan ke#2asama ,i seki"a# #umah ,an sekolah+ PKN : 3+ Memiliki ke.an11aan se.a1ai Ban1sa $n,onesia+ B+
Kompe"ensi Dasa# $PA : -+*+ Men,isk#ipsikan kenampakan pe#mukaan .umi ,i lin1kun1an seki"a#+ $PS : *+* Men0e#i"akan lin1kun1an alam ,an .ua"an ,i seki"a# #umah ,an sekolah+ PKN : 3+*+ Men1enal kekhasan Ban1sa $n,onesia/ sepe#"i ke.henikaan/ kekayaan alam/ ke#amah"amahan+ C+ $n,ika"o# Ko1nik"i4 Men2elaskan .en"uk pe#mukaan .umi+ Men1i,en"i4ikasikan 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an+ Menun2ukan hasil kekayaan alam ,i ,a#a"an+ A4ek"i4 Mela"ih ke2u2u#an sis6a ,alam men1e#2akan "u1as+ Cakap menyelesaikan masalah men1enai .en"uk ,an pe#mukaan .umi Mela"ih ke"eli"ian ,alam menen"ukan 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an+ Mem.e#i 0on"oh hasil kekayaan alam ,i ,a#a"an Psikomo"o# Menun2ukan 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an ,i seki"a# sekolah+ D+ !u2uan !u2uan Pem.ele2a#an Ko1ni"i4 *+ Sis6a mampu men2elaskan .en"uk pe#mukaan .umi+ %+ Sis6a ,apa" men1i,en"i4ukasi 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an+ + Sis6a mampu menun2ukan hasil kekayaan alam ,i ,a#a"an+ A4ek"i4 *+ Sis6a ,apa" mela"ih ke2u2u#an ,alam men1e#2akan "u1as+ %+ Sis6a 0akap menyelesaikan masalah mn1enai .en"uk pe#mukaan .umi+ + Sis6a ,apa" mela"ih ke"eli"ian ,alam menen"ukan 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an+
3+ Sis6a ,apa" mem.e#i 0on"oh hasil kekayaan alam ,i ,a#a"an+ Psokomo"o# *+ Sis6a ,apa" "e#ampilan menun2ukan 0on"oh50on"oh lin1kun1an .ua"an ,i seki"a# sekolah E+ Ma"e#i A2a# *+ Ben"uk pe#mukaan .umi %+ Lin1kun1an .ua"an+ + 7asil kekayaan alam ,i ,a#a"an+ 8+
S"#a"e1i pem.ela2a#an *+ Pen,eka"an : !ema"ik %+ Me"o,e : Be#0e#i"a/ "anya 2a6a./ pem.e#ian "u1as + Mo,el : integrated (ke"e#pa,uan)
9+ Ba1an Ke"e#hu.un1an
!EMA Alam Seki"a# $PA SK -+ Memahami kenampakan *+ pe#mukaan .umi/ 0ua0a ,an pen1a#uh .a1i manusia/ se#"a hu.un1annya ,en1an 0a#a manusia memeliha#a ,an meles"a#ikan alam
$PS
PKN
SK SK Memahami ,an 3+ Memiliki ke.an11aan melaksanakan ke#2asama se.a1ai Ban1sa $n,onesia+ ,i seki"a# #umah ,an sekolah
KD KD KD -+*+ Men,isk#ipsikan *+*+ Me0e#i"akan lin1kun1an 3+*+ Men1enal kekhasan kenampakan pe#mukaan alam ,an .ua"an ,i .an1sa $n,onesia/ sepe#"i .umi ,i lin1kun1an seki"a# seki"a# #umah ,an ke.henikaan/ kekayaan sekolah alam/ ke#amah"amahan+
$ND$KA!R Men,isk#ipsikan .en"uk ,an pe#mukaan .umi+
$ND$KA!R Men1i,en"i4ikasi 0on"oh5 0on"oh lin1kun1an
$ND$KA!R Mampu menye.u"kan hasil kekayaan alam ,i
7+ Lan1kah5Lan1kah Pem.ela2a#an *) Ke1ia"an A6al (*; meni") a+ 9u#u menyiapkan pese#"a ,i,ik se0a#a psikis ,an 4isik un"uk men1iku"i p#oses pem.ela2a#an+(Lampi#an *) .+ 9u#u mem.e#ikan ape#sepsi ,en1an .e#"anya "en"an1 pen1alaman yan1 ,ialami sis6a seha#i5ha#i+ (Lampi#an %) 0+ 9u#u kemu,ian mem.e#i mo"i
) 4+ 9u#u memin"a mu#i, un"uk men1ama"i lin1kun1an seki"a# sekolah+ 1+ 9u#u memin"a mu#i, menye.u"kan lin1kun1an .ua"an yan1 me#eka "emui ,i seki"a# sekolah+ (?) h+ 9u#u menanyakan pa,a sis6a hal5hal yan1 "elah ,ipahami ,an .elum ,ipahami ,a#i ma"e#i pem.ela2a#an yan1 "elah ,iiku"i+
) Ke1ia"an Penu"up (*; meni") a+ 9u#u .e#sama sis6a me#an1kummenyimpulkan pela2a#an+ (Lampi#an *;) .+ 9u#u melakukan penilaian ,ana"au #e4leksi "e#ha,ap ke1ia"an yan1 su,ah ,ilaksanakan se0a#a konsis"en ,an "e#p#o1#am+ 0+ 9u#u mem.e#ikan umpan .alik "e#ha,ap p#oses ,an hasil pem.ela2a#an+ ,+ 9u#u me#en0anakan ke1ia"an "in,ak lan2u" ,alam .en"uk pem.ela2a#an #eme,i/ p#o1#am pen1ayaan/ layanan konselin1 ,an mem.e#ikan Peke#2aan Rumah (PR)+ e+ 9u#u menyampaikan #en0ana pem.ela2a#an pa,a pe#"emuan .e#iku"nya+ 4+ 9u#u menyampaikan se,iki" "en"an1 ma"e#i yan1 akan ,ipela2a#i pa,a pe#"emuan .e#iku"nya+ (Lampi#an **) 3) Peke#2aan Rumah (PR)
a+
Menye.u"kan .e.e#apa kenampakan a"au lin1kun1an .ua"an yan1 a,a ,i seki"a# #umah+ (Lampi#an *%)
$+
Ala" ,an Sum.e# Bahan Ala" : 9am.a#51am.a# sum.e# ene#1i+ : Sila.us kelas $$$/ .uku pake" $PA kelas $$$ BSE/ .uku pake" $PS kelas $$$ BSE/ .uku pake" PKN kelas $$$ BSE+
ela2a#
J+
Penilaian P#ose,u# penilaian : penilaian p#oses ,an hasil Jenis penilaian : penilaian p#oses ,an hasil Ben"uk penilaian : "es "e#"ulis (pilihan 1an,a ,an isian) Ala" penilaian : soal "es 4o#ma"i4 ("e#lampi#) Kun0i 2a6a.an : "e#lampi# Sko# penilaian : Nilai Akhi# @ N+ P9 N+ $sian @ *;; *+ Penilaian P#oses Ranah Ko1ni"i4
No+
Ranah Psikomo"o#ik $n,ika"o#
No+
Nama Sis6a
Kesun11uhan ,alam men1iku"i pela2a#an BS
B C
K
Sikap saa" men,en1a#kan pen2elasan BS
B
C
K
Sikap saa" men2elaskan .e#0e#i"a BS
B
C
K
%+ Penilaian 7asil Soal: (Pilihan 9an,a) *+ !empa" yan1 palin1 "in11i 2ika ,iuku# ,a#i pe#mukaan lau" a,alah + + + + a+ Da"a#an 0+ 9unun1 .+ Pan"ai ,+ Buki" %+ Ba1ian sun1ai yan1 ,eka" ,en1an lau" ,ise.u" + + + + a+ Pan"ai 0+ 7ulu .+ Mua#a ,+ Danau + Lau" yan1 luas ,ise.u" + + + + a+ Sela" .+ !eluk 0+ Samu,#a ,+ !an2un1 3+ Sun1ai yan1 mempe#oleh ai# ,a#i sal2u yan1 men0ai# ,ise.u"+ + + + a+ Sun1ai 1le"se# 0+ Ben1a6an .+ Sun1ai hu2an ,+ Sun1ai 0ampu#an + Alam semes"a a,alha 0ip"aan + + + + a+ Manusia 0+ !uhan an1 Maha Esa .+ Nenek moyan1 ,+ Pahla6an -+ Pohon5pohon yan1 ,i"anam ,i halaman sekolah .e#mam4aa" un"uk+ + + + a+ Pelen1kap 0+ Pene,uh ,an Penye2uk .+ Diam.il kayunya ,+ Dipe"ik .uahnya =+ Con"oh ke"ampakan a"au lin1kun1an .ua"an a,alah + + + + a+ &a,uk 0+ 9unun1 .+ Sun1ai ,+ Lau" >+ Emas ,an minyak .umi a,alah kekayaan alam ,a#i hasil + + + + a+ Lau" 0+ !am.an1 .+ 7u"an ,+ Menim.un ?+ Kekayaan alam ,imam4aa"kan un"uk + + + + a+ #an1 kaya 0+ Peme#in"ah .+ #an1 miskin ,+ semua #akya" *;+ Salah sa"u he6an yan1 men2a,i salah sa"u kekayaan alam ki"a ,an saa" ini ,ilin,un1i ka#ena semakin a,alah + + + + a+ Ba,ak .e#0ula sa"u 0+ S#i1ala .+ Ku0in1 ,+ !ikus PEN$LA$AN
*+ %+ + 3+ +
Nomo# Soal
Sko#
*
3
%
3
3
3
3
3
-
3
=
3
>
3
?
3
*;
3
!o"al Sko#
3;
($sian) Kelompok .e.e#apa 1unun1 ,ise.u" + + + + !i#uan .ola .umi ,alam .en"uk yan1 ke0il ,ise.u" + + + + Rumah/ 1e,un1/ 2em.a"an "e#masuk ke"ampakan+ + + + Jem.a"an .e#1una un"uk men1hu.un1kan + + + + Kayu 2a"i me#upakan salah sa"u kekayaan alam ,a#i + + + + PEN$LA$AN Nomo# Soal
Sko#
*
*%
%
*%
*%
3
*%
*%
!o"al Sko#
-;
Ban2a#.a#u/ % Ma#e" %;* Men1e"ahui/ Kepala Sekolah SDN Sayap Aquila
9u#u Kelas $$$
D#s+ 7a,i Suseno/ M+P, N$P+ *?->;* *?>;- * %;3
u,hi Susan"o/ S+P, N$P+ *??;;3*3 %;*%;% ;%
Lampi#an * 9u#u men1u0apkan salam ,an selama" pa1i/ kemu,ian memin"a salah sa"u sis6a un"uk memimpin ,oa ,an meme#iksa ke#apian sis6a+ 9u#u men1a.sen sis6a+
Lampi#an % Anak5anak/ siapa yan1 pe#nah meliha" 1unun1 Ba1aimana .en"uk 1unun1 i"u anak5 anak !e#us siapa yan1 #umahnya ,eka" ,en1an sun1ai ,an .iasanya kalo ki"a menye.#an1i sun1ai i"u men11unakan apa anak5anak Anak5anak siapa yan1 suka makan .uah5.uahan .uah5.uahan i"u "e#,apa"nya ,imana anak5anak
Lampi#an 2a,i anak5anak 1unun1 i"u me#upakan salah sa"u .en"uk kenampakan alam/ .e1i"u 2u1a ,en1an sun1ai/ nah kalo 1unun1 i"u salah sa"u kenampakan alam ,i ,a"a#an se,an1kan sun1ai i"u kenampakan alam ,i pe#ai#an+ ,an .iasanya saa" ki"a menye.a#an1i sun1ai/ ki"a men11unakan pe#ahu a"au .isa 2u1a men11unakan 2em.a"an+ Jem.a"an i"u "e#masuk ,a#i lin1kun1an .ua"an anak5anak+ $n,onesia me#upakan .an1sa yan1 kaya akan hasil alam salha sa"u hasil alam "e#se.u" a,alh .uah "a,i anak5anak/ yan1 . iasanya "e#,apa" ,i pe#ke.unan+ Nah semua "a,i i"u ,a#i 1unun1/ sun1ai ,an hasil kekayaan alam i"u me#upakan anu1a#ah ,a#i !uhan an1 Maha Esa/ maka ,a#i i"u ki"a 6a2i. .e#syuku# ,en1an 0a#a meles"a#ikannya+
Lampi#an 3 *+
%+ + 3+ + -+
Be#.a1ai .en"uk pe#mukaan .umi 9unun1 pe1unun1an+ 9unun1 a,alah "anah yan1 men2ulan1 "in11i ke a"as ,an umumnya .e.#.en"uk ke#u0u" a"au ku.ah yan1 .e#,i#i sen,i#/ p#1unun1an kumpulan .e.e#apa 1unun1 yan1 salin1 .e#,eka"an Buki" pe#.uki"an+ Buki" 2u1a "anah yan1 men2ulan1 ke a"as "e"api le.ih #en,ah ,a#i 1unun1+ Be.e#apa .uki" ,apa" mem.en"uk ,e#e"an yan1 ,ise.u" pe#.uki"an+ Lem.ah+ Lem.ah me#upakan "anah #en,ah yan1 luas ,i kaki 1unun1+ Danau + Sua"u kumpulan ai# yan1 .e#a,a ,i ,alam 0ekun1an yan1 ,i kelilin1i ,a#a"an+ Sun1ai+ Me#upakan "empa" ai# men1ali# .ua"an alam+ Men1ali# ,a#i hulu sun1ai ke mua#a sun1ai ,eka" ,en1an lau"+ Lau"+ Me#upakan pe#ai#an yan1 luas ,en1an 0i#i khas ai#nya yan1 asin+ Ben"uk pe#mukaan .umi "e#se.u" "e#.a1i men2a,i ,ua 6ilayah/ pe#ai#an ,a#a"an+ Sun1ai/ ,anau ,an lau" me#upakan .a1ian ,a#i 6ilayah pe#ai#an/ semen"a#a 1unun1/ .uki"/ lem.ah .a1ian 6ilayan1 ,a#a"an+ Ben#uk pe#mukaan .umi "e#se.u" .isa 2u1a ,ise.u" ,en1an kenampakan lin1kun1an alam+ !e"api ,i sekelilin1 ki"a 2ua1a "e#,apa" kenampakan lin1kun1an .ua"an+ An"a#a lain sepe#"i : &a,uk yan1 ,imam4aa"kan un"uk pem.an1ki" lis"#ik/ i#i1asi/ .u,i,aya ikan ai# "a6a#/ ,ll+ Lahan pe#"anian/ "am.ak/ pemukiman/ ,an pe#ke.unan+ Ja,i lin1kun1an .ua"an i"u a,alah lin1kun1an yan1 ,i.ua" oleh manusia+ Di alam $n,onesia .anyak sekali menyimpan kekayaan alam/ .aik ,i ,a#a" maupun ,i lau"+ 7asil hu"an ,an penam.an1an me#upaka hasil kekayaan alam ,i ,a#a"+ Con"ohnya sepe#"i .uahana5.uhan yan1 ki"a makan/ kayu 2a"i yan1 ,i pakai se.a1ai pe#a.o"an #umah/ emas se.a1ai pe#hiasan me#upakan 0on"oh ,a#i kekayaan alam yan1 a,a ,i ,a#a"an $n,onesia+
Lampi#an Ben"uk Pe#mukaan .umi "e#.a1i ,ua 6ilayah/ ,a#a"an ,an pe#ai#an/ 0on"oh 6ilayah ,a#a"an sepe#"i 9unun1/ .uki"/ lem.ah/ se,an1kan 6ilayah pe#ai#an sun1ai ,anau ,an lau"+
Lampi#an Con"oh lin1kun1an .ua"an : Jem.a"an &a,uk Pe#sa6ahan Jalan #aya Kolam ikan Pe#umahan !aman .e#main
Lampi#an = Con"oh kekayaan alam yan1 "e#,apa" ,i ,a#a"an+ Buah5.uahan (hasil ke.un)/ pa,i/ kayu 2a"i/ kayu ulin/ he6an5he6an asli $n,onesia sepe#"i .a,ak .e#0ula sa"u/ ha#imau suma"#a/ .ekan"an/ hasil "am.an1nyanya sepe#"i .a"u .a#a/ emas/ in"an/ ,ll+
Lampi#an > *+ %+ + 3+ + -+ =+ >+
Ben"uk pe#mukaan .umi yan1 a,a ,i ,ae#ah Kal5Sel/ Pe1unun1an me#a"us+ 9unun1 Khayan1an+ Sun1ai Ma#"apu#a+ Sun1ai Ba#i"o+ Danau Shi#en+ Danau Bi#u+ Lau" Ja6a+ Dll+
Lampi#an ? Lin1kun1an .ua"an yan1 a,a ,i seki"a# sekolah+
Pepohonan ,i halaman+ Kolam ikan ,i halaman+ Jalan #aya ,i ,epan sekolah+ Ban1unan sekolah+
Lampi#an *; Ja,i pe#mukaan .umi i"u "i,ak #a"a/ ka#ena a,a 6ilayah ,a"a#an sepe#"i 1unun1 yan1 "in11i/ .uki"/ ,an lem.ah/ ,an 2u1a a,a 6ilayah pe#ai#an yan1 #en,ah sepe#"i sun1ai/ ,anau ,,an lau"+ Selain a,a kenampakan alam a,a 2u1a kenampakna lin1kun1an .ua"an ,i seki"a# ki"a misalnya 6a,uk #iam kanan/ 2em.a"an/ 2alan #aya ,ll/ yan1 mana i"u semua ,i .ua" manusia un"uk memenuhi ke.u"uhan manusia+ Dan selu#uh alam $n,onesia menyimpan .anyak kekayaan alam sepe#"i hasil pe#ke.unan/ ,an hasil pe#"am.an1an +
Lampi#an ** $n,oonesia memiliki iklim "#opis/ ,an mempunyai ,ua musim/ musim kema#au ,an pen1hu2an+ Ke,ua musim "e#se.u" mempen1a#uhi 0a#a .e#pakaian ki"a+
Lampi#an *% Con"oh lin1kun1an .ua"an yan1 a,a ,i seki"a# #umah+ &a,uk #iam kanan $#i1asi Jem.a"an i#i1asi Jalan 1an1 Rumah5#umah "e"an11a Selokan+
Kun0i 2a6a.an Pilihan 1an,a
*+ C %+ B + C 3+ A + C -+ C =+ A >+ C ?+ D *;+ A $sian *+ %+ + 3+ +
Pe1unun1an 9lo.e Bua"an Menye.#an1i sun1ai 7u"an
