laboratuvar staj raporu

T.C ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ESKİŞEHİR 

LABORATUVAR STAJ RAPORU

1`inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı

HAZIRLAYAN 151620081060 Şükrü Taşyürek 

21.06.2010-09.07.2010

İÇİNDEKİLER  İÇİNDEKİLER………………………………………………………….………..……….1 ŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………………...……...2 1.GİRİŞ…………………………………………………………………………..…….…..3 1.1 İşletmenin Tarihçesi……………………………………………………………….……3 1.2 Bağlı Bulunduğu Şirketin Yapısı…………………………………….............................4 1.3.İşletmenin –varsa– bağlı bulunduğu üst kuruluş ve bağlı diğer kuruluşlar..……………4 1.4.İşletmede çalışan işgörenlerin sayısı…………………………………………….………5 1.5.İşletmenin türü……………………………………………………………………….…..5 1.6.İşletmenin kaynakları ve sermaye yapısı………………………………………..………5 1.7.İşletmenin faaliyet alanı ve yaptığı işler ile kuruluşun ürün yelpazesi………………..….5 2.İŞLETMEYE AİT TEORİK VE UYGULAMALI BİLGİLER……………………………6 2.1.Laboratuvar 2.1.Laboratuvar Organizasyon Şeması……………………………………………………….6 2.2 Kalite Güvence Kimya Laboratuvarında Bulunan Birimler ve Birimlerdeki Cihazlar…...7 2.3. Laboratuvarda Yapılan Analiz Yöntemleri ve Numune Alma Yöntemleri………………8 2.3.1. ICP – OES ile elemental analiz………………………………………………………....8 2.3.2.Çelik Malzemelerde Karbon Kükürt Tayini……………………………………………11 2.3.3.Raf Ömürlü Kimyasal Malzemelerin Analizi……………………………………….…12 2.3.4. Boya Kalınlığı Ve Parlaklığı Ölçümü…………………..…………………………….13 2.3.5.Oksijen 2.3.5.Oksijen Analizi…………………..…………………………………………………….14 2.3.6 Yakıt Analizi…………………………………………………………………………..15 2.3.6.1 API Gravite Tayini……………………………………………………………..……15 2.3.6.2 Katı Madde Miktarı Tayini……………………………………………………….….16 2.3.6.3 Serbest Su Tayini……………………………………………………………….……17 2.3.6.4 Alevlenme Noktası Tayini (Flash Point)…………………………………………….18 2.3.7 Yağ Analizi…………………………………………………………………………..... Analizi………………………………………………………………………….....19 19 2.3.7.1 Yağlama Yağının Amacı……………………………………………………….……19 2.3.7.2 Yağlama Yağının Görevleri……………………………………..……………….….20 2.3.7.3 Yağ Analizi İle Tespit Edilebilen Arızalar…………………….………………..…...21 2.3.7.4 FAS-2C Model Yağ Analiz Cihazı(Fluıd Analysıze Spectrometer)…………………21 2.3.8 Su Sertlik Testi ……………………………………………………………………..….23 2.3.9 Su Testleri Testleri Parametrelerin Tayini Ve Ph Ölçer Cihazının Cihazının Kalibrasyonu ……………..24 ……………..24 2

2.3.10 Kinematik Viskozite Ölçümü…………………………………………………………25 2.3.11 Atık Su Test Ve Analizleri…………………………………………………………..26 2.3.11.1 Spektrofometrik Yöntemleri İle Atık Su Analizleri……………………………..…26 2.3.11.1.1 Su Analiz Spektrofotometresi Cecil 4003 Model Kullanımı ve Ölçme Usulü…...27 3.SONUÇ………………………………………………………………………………….….28 4.KAYNAKLAR……………………………………………………………………………..28

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 2.3.1.1 ICP-OES Spektrometre Cihazı………………………………………..……9 Şekil 2.3.1.2 ICP cihazının Yapısı…………………………………………………….…10 Şekil 2.3.2.1. C-S Cihazı…………………………………………………………………12 Şekil 2.3.3.1 : FT-IR Spektrometre……………………………………………………....13 Şekil 2.3.4.1 : Boya parlaklık ve Ölçüm Cihazı………………………………………....14 Şekil 2.3.6.1.1 Dansimetre cihazı…………………………………………………..……16 Şekil 2.3.6.4.1: Kapalı Kap Flash Point Cihaz………………………………………...…18 Şekil 2.3.8.4.1 FAS 2-C Yağ Analiz Cihazının Yapısı………………………………..…22 Şekil 2.3.8.4.2 . FAS 2-C analiz Cihazının Ön Paneli…………………………………….23 Şekil 2.3.9.1 Ph Ölçer Cihazı……………………………………………………….……..24 Şekil 2.3.10.1 Kınematik Viskozimetri Cihazı………………………………….…………25 Şekil 2.3.11.1.1.1 Su analiz Spektrofotometresi…………………………………….……..27

3

1.GİRİŞ

( 1’inci HİBMK Tanıtım Kitapçığı)

1.1.İşletmenin Tarihçesi 1`inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı 1925 yılında ‘Eskişehir Tayyare Tamirhanesi ismiyle hizmete başlamıştır. 1926 yılında bu tamirhane için esaslı bir bina yapımına başlanmıştır. İskeleti demir, duvarları tuğla olarak iki hangar inşa edilmiştir. Bunlardan biri monte atölyesi diğeri tayyare atölyesi adını almakla beraber her ikisinde demirci, marangoz v.s. tezgahları ve büro odaları da kurulmuştur. 1928 yılında Hava Kuvvetleri Müfettişliği lağv edilince müessese yeni teşkil edilen 1`inci Tayyare Taburu kuruluşuna girmiş ve 1`inci Tayyare Taburu tamirhanesi adını almıştır. Fakat bu tamirhane yalnız 1’inci Tayyare Taburunun uçaklarını onarmakla yetinmeyip kırımı daha çok olan Eskişehir’de üslenmiş Hava Okulu birlikleriyle de meşgul olmuştur. Şüphesiz bu işlerin organize edilmesi de 1’inci Tabur Karargahınıda işgal ediyordu. Bu mahsuru önlemek  maksadıyla bu müessese 1930 yılında Hava Müsteşarlığı emrine alınarak müstakil hale getirildi. Fransa’dan getirilen uzmanlarla birlikte çalışıldı ve hatta Hava Okulunun teknoloji dersleri içinde tatbikat yeri oldu. Eskişehir hava deposunu ve Eskişehir ile meydan arasındaki ulaşımı sağlayan dekovil müfrezesine de bünyesine alarak  “Eskişehir Tayyare Tamir

Fabrikası” adı ile bağımsız çalışmaya başladı. İş sahası yalnız Eskişehir’deki birliklerle sınırlı kalmayarak batıdaki birliklerin onarımı da sorumluluğuna verildi. Günden güne büyüyüp yayılan, iş hacmi artan bu müessese zaman zaman hava müsteşarlığından 1’inci Hava Tümeni kuruluşuna da girdi. 1942 yılında ise bütün hava birliklerinin bir çok malzeme ve araçlarının onarımı ve ikmali ile de sorumlu olmaya başlayınca “Eskişehir Hava İkmal Bakım Merkezi Genel Müdürlüğü” adını alarak Hava Müsteşarlığına bağlandı. 1945 yılında İkmal Bakım Merkezi olarak Hava Kuvvetleri Komutanlığı kuruluşuna girdi. 1956 yılında F-84G, F-86 ve T-33 bakım atölyeleri teşekkül etmiş ve tesislerin genişletilmesine başlandı. 1970’te Hava İkmal Bakım Merkezi Genel Müdürlüğü, 1975 ağustos ayında da ”Hava

İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı” ismini aldı. 1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki jet uçağı ve motorlarının her türlü  bakım, onarımı ve ikmal sorumluluğunu temel görev olarak yerine getirmektedir.

4

1.2.Bağlı bulunduğu Şirketin yapısı:

1.3.İşletmenin –varsa– bağlı bulunduğu üst kuruluş ve bağlı diğer kuruluşlar Hava Lojistik Komutanlığı içerisinde 3 hava İkmal Bakım Merkezi bulunuyor. Bunlar  Eskişehir de konuşlu 1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı, Kayseri de konuşlu 2’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı, Ankara da bulunan 3’üncü Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığındır. 1’inci Hava Kuvvet Komutanlığı'na bağlı 5 Ana Jet Üssü ve bu üslere bağlı 12 taktik harp filosu bulunmaktadır.Ayrıca kuvvet komutanlığına bağlı arama-kurtarma fi losu bulunmak  tadır. 1. Taktik Hava Kuvvet Komutanlığı bünyesinde ayrıca yedek üsler, radar mevzi

5

komutanlıkları, üslere bağlı hava savunma birlikleri barındırmaktadır. Ayrıca NATO/CAOC6 karargahına da ev sahipliği yapmaktadır.

1.4.İşletmede çalışan işgörenlerin sayısı: 1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı yaklaşık 3000 çalışana sahiptir.

1.5.İşletmenin türü: Askeri bir kamu kuruluşudur.

1.6.İşletmenin kaynakları ve sermaye yapısı ( http://tr.wikipedia.org/wiki/T 

%C3%BCrk_Hava_Kuvvetleri )

Geçmiş yıllarda yabancı şirketlerin ana yükleniciliğinden karşılanmış olan benzeri uçak  modernizasyonu ihtiyaçları artık yazılım ve donanım.tasarım ve imalatı olarak tamamen milli imkanlarla gerçekleştirilmektedir. Burada özellikle uçakları kumanda eden görev  bilgisayarları ve üzerlerindeki yazılımları milli olarak geliştirilmesinin Türk silahlı kuvvetleri adına çok önemli bir teknolojik yetenek olarak kazanılmıştır. İlk planlamalarda yabancı bir  ana yüklenici eliyle yaptırılması planlanan ikinci paket F-4 uçaklarının modernizasyonu   bugün başarılı sonuçlarına ulaşılması Türk mühendis ve teknisyenleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

1.7.İşletmenin faaliyet alanı ve yaptığı işler ile kuruluşun ürün yelpazesi : Kuruluş, uçak ve helikopter güç gruplarının bakım, yenileme (revizyon), tadilat ve modernizasyonu, fonksiyonel testi (bremze) ile yapısal parça onarım hizmetleri hava araçları ve havacılık yer sistemleri ile bunların güç gruplarına ait aksesuarların bakım, yenileme (revizyon) ve tadilatları ile fonksiyonel testleri, hava araçları ile bunların güç gruplarına ait aviyoniklerin bakımi yenileme (revizyon), tadilat/modernizasyonları ile fonksiyonel testleri, kalibrasyon hizmetleri, uçak, helikopter, havacılık yer sistemleri ile bunların güç grupları ünite ve aksesuarlarına ait yapısal parça, malzeme ve takımların tasarım ve imalatı, uçuş test ve ölçümlendirme kabiliyeti, bilgisayar destekli yapısal analiz kabiliyeti, bilgisayar destekli aerodinamik analiz kabiliyeti ve kalite laboratuvarları faaliyetleri alanlarında hizmet vermektedir. Ayrıca gaz türbin motorlu muharip uçaklarla, eğitim uçaklarının fabrika seviyesi onarımı, gaz türbinli sınıfına giren tüm turbojet, turboprop ve turbofan motorlarının revizyon ve küçük  revizyonu, aviyonik, elektrik, elektro mekanik, hidrolik ve mekanik aksesuarların onarımı ile hassas ölçüm teçhizatının onarımlarının Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığında yapılmakta; yine aynı merkezde çeşitli uçak yapısal ve motor parçalarının imalatıda yapılmaktadır. 6

6 bin 129 ünitenin onarımının gerçekleştirildiği merkezde, her yıl ortalama 75 uçağa fabrika seviyesi işlem, 300 motorun revizyonu, 200 bin parça imalatı, 80 bin ünitenin onarımı, 9 bin 500 hassas ölçü aletinin kalibrasyonu yapılmaktadır. Araştırma ve geliştirme (AR-GE) faaliyetleri kapsamındada, aviyonik (elektronik) ve silah sistem entegrasyonu, F-4E/2020, F-5/2000 ve F-16 uçaklarının harekat uçuş yazılımı geliştirme ve testi, kablo donanım tasarımı ile yapısal parça tasarım ve analizi yapılmaktadır. F-4E/2020 modernizasyonu, T-37 ve T-38 uçaklarının yapısal yenilemesi, F-5/2000 modernizasyonu, F-4 ve F-5 uçaklarına milli uçuş harekat yazılımlarının gerçekleştirilmesi ile F-16 ve F-4E/2020 uçaklarının gece görüş gözlüğüne uyumlu hale getirilmesi 1. Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığında hayata geçirilen önemli projelerdir 

2.İŞLETMEYE AİT TEORİK VE UYGULAMALI BİLGİLER  ( 1’inci HİBMK Kalite Güvence Laboratuvarı Kalite Çalışma Talimatları)

2.1.Laboratuvar Organizasyon Şeması 1 nci HİBM.K.lığı Kalite Güvence Başkanlığı Kalite Güvence Laboratuvarları Şube

Müdürlüğü üç ayrı laboratuvardan oluşmaktadır: 1. Kimya Laboratuvarı 2. Metalurji Laboratuvarı 3. Çevre Laboratuvarı 1`inci H.İ.B.M.K.`lığında gerçekleştirilen faaliyetlerde gerekli olan kimyasal, çevresel ve uçak akışkanları ile ilgili, ölçme, analiz, kontrol ve test faaliyetleri ile nicel ve nitel değerlendirmeler laboratuvarlar tarafından yapılmaktadır.

2.2Kalite Güvence Kimya Laboratuvarında Bulunan Birimler ve Birimlerdeki Cihazlar a)Yağ-Hidrolik Analiz Birimi: ♦

FAS-2C Spektrometre

♦

Spektroil M-Cihazı

♦

HIAC-ROYCO 8000

7

Bu birimde ,uçak motor yağı içerisindeki aşınmış metal parçalarının miktar ve hidrolik  yağlarının partikül kirliliği tayin edilmektedir.

b)Metal analiz Birimi ♦

Karbon –Kükürt Tayin Cihazı

♦

ICP-OES Elemental Analiz Cihazı

c)Raf Ömürlü Malzeme Birimi ♦

FT-IR Spektrometre

♦

Çalkalama Cihazı

♦

Çeker Ocak 

♦

 Nem Ortam Cihazı

♦

Portatif Yoğunluk Ölçer 

♦

Karıştırma Cihazı

♦

Boya kalınlık Parlaklık Ölçme Cihazı

♦

Flash Point tayin Cihazı Bu birimdeki amaç Raf Ömürlü Malzemelerin (boya, boya sökücü, yapıştırıcı v.s)

işlerliğinin uygunluğunu kontrol etmektir.

d)Yakıt Analiz Birimi ♦

Kinematik Vizkozimetre Cihazı

♦

Akma noktası Vizkozimetre Cihazı

♦

Donma Noktası Cihazı

♦

Anilin noktası Cihazı

♦

Flash Point Cihazı

♦

İnkübatör 

Bu birimdeki amaç, uçak yakıtlarının kirlilik seviyelerinin belirlenip istenilen nitelikte olup olmadığını tespit etmek ve yakıt sisteminde meydana gelebilecek tıkanmalar ile motorun düzensiz çalışmasını önlemek için esasları belirlemektir.

e)Genel Analiz Birimi ♦

Brookfield vizkozimetre Cihazı

♦

Etüv

♦

Renk Tayin Cihazı

♦ ♦

 Nem Ölçer  Parlaklık Ölçer 

8

♦ ♦ ♦

İletken Ölçer   pH metre terazi

f)Çevre Laboratuvarı ♦

Spektrofotometre

♦

İletken Ölçer 

♦

İnkibatör 

♦

Baca gazı testo-350

♦

Toz ölçüm Cihazı

♦

Termostat

2.3. Laboratuvarda Yapılan Analiz Yöntemleri ve Numune Alma Yöntemleri 2.3.1. ICP – OES ile elemental analiz ICP–OES:INDUCTIVELY COUPLED PLASMA-OPTİK EMİSSİON SPECTROMETER  Optik Emisyom Spektrometre Tekniği bir elemental analiz tekniği olup, belli dalga  boyunda yayılan ışık şiddeti ölçülerek amacımız olan; metal alaşımlarım kimyasal bütünlüğü içinde bulunabilecek elementlerin ppm ya da % (yüzde) olarak miktarlarının tespit edilmesidir.ICP-OES cihazı RN-41 standartları baz alınarak kullanılmaktadır.

Numune Hazırlanması: •

Hava İkmal Birimleri içinde parça üretiminde kullanılacak olan metal numunelerden 2 tartım alınır ve uygun çözücüler ile çözülür. Metaller için normal çözücü kral suyudur  fakat numune metaller içerisinde silisyum bulunma ihtimaline karşılık HF eklenebilir. Kral suyu: 1 hacim HNO 3 + 3 hacim HCI Silisyum çözücü: 3.5 hacim HF + 2 hacim HCl + 1 hacim HNO 3

•

 Numunelerden 2 tartım alındı ve teflon haznelerin içerisinde mikro dalga fırın için hazır hale getirildi.

•

 Numuneler mikrodalga fırında standartlara uygun koşullarda (örneğin: 180 oC 200 psi  basınçta) 10 dakika bekletilerek çözünmesi sağlandı.

•

 Numune kaplarından birisi referans olarak kabul edildi ve fırın içerisinde sıcaklık ve  basınç ölçümleri bu kaba yerleştirilen sensörler sayesinde gözlemlendi.

•

Soğutulduktan sonra her bir numune örnekleri ICP’de incelenmek üzere seyreltme işlemine tabi tutuldu. 9

•

50 ml’lik balon jojelerde 10 kat, 100 ml’lik balon jojelerde 100 kat seyreltme yapıldı.

•

Seyreltme işlemi, ICP cihazının standart çözeltisinden daha az kalibre sıvısı alınarak  hazırlanmasını sağlar. Böylece kalibre sıvılarından tasarruf edilmiş olunur.

Şekil 2.3.1.1 ICP-OES Spektrometre Cihazı

Cihazın Hazırlanması: •

ICP işlemine başlamadan önce soğutucu, ICP’nin bağlı olduğu bilgisayar ve havalandırma çalıştırılır.

•

Torç,ICP cihazına takılır.Torç 3 tane iç içe geçmiş camdan oluşmaktadır.İçersinde bir  teflon çubuk bulunmakta ve bu torçtan Argon Gazı geçmektedir.(bakınız Ek 2.)

•

Bütün bu işlemlerden sonra cihaz çalıştırılır.İlk önce sistemi stabil hale getirmek için kapiler boru aracılığıyla saf su çektirilir.

•

Sisteme numune verildiğinde numune peristaltik pompadan geçmekte ve spray chamber’ a gelmektedir.

•

Daha sonra nebuliser ‘ geçer ve spray chamber düzeneğinden torca numune aktarımı gerçekleşir.

•

Sisteme numune vermeden önce torç ayarı yapılması gerekmektedir.

•

Bunun için % 0,5 ‘lik Mn çözeltisi kapiler boru aracılığıyla sisteme çektirilir.Torç ,

10

•

kendini otomatik olarak yatayda ve dikeyde ayarlar.

Testin Yapılışı: •

Yapılan bu ayarlamalardan sonra numune örnekleri sırasıyla cihaza çektirilir.

•

Cihaza çektirilen numune içindeki bileşimler,daha önce verilen kalibrasyon sıvısından çıkarılan kalibrasyon eğrisine göre saptanır.

•

Böylece tüm numuneler için element yüzdesi bulunur.

•

Daha sonra “sequence analysis”denilen tekli element sıra analizine geçilir.

•

İlk önce Si analizi için % 0,4-0,7 ve 1’lik Si çözeltileri kalibrasyon için çektirildi.Sonra HF eklenmiş ikinci numunelerde Si analizi yapıldı.

Tekli element sıra analizde elementler için kalibrasyon eğrisi hazırlanırken ağırlık,seyreltme faktörü bilgileri de bilgisayara girilmelidir. •

Tüm numuneler için silisyum değerleri alındı ve Si analizine son verildi.

Şekil 2.3.1.2 ICP cihazının Yapısı

•

Silisyum değerleri alındıktan sonra diğer elementlerin yüzdesini bulmak için analiz işlemine devam edildi.Sisteme Al analizi için %0,5-1-1,5 ‘luk alüminyum çözeltileri ile doğrulama yapılır.

•

Daha sonra numuneler verilip Al için analize geçilir ve aynı şekilde numuneler  çektirilip sonuçlar alınır.

11

Tüm numuneler için Cr, Cu,Fe,Mg gibi elementlerin kalibresi yaptırılıp bu

•

elementlerin analiz sonuçlarına bakılır ve numune içindeki miktarları belirlenir. Hazırlanan standart numunelerle kalibre eğrileri çizildikten sonra duruma göre 10 ve

•

100 kat seyreltilmiş numunelerle analiz işlemi yapılır.Bunun sebebi kendi standart sonucu ile analiz sonucunu karşılaştırdıktan sonra bilgisayar ekranında analiz sonucumuz uygun değilse bize uyarı (X) veriyor.Bunun sonucunda da 10 ve 100 kat seyreltilmiş numunelerle analiz işlemine devam edilir. Böylece tekli element sıra analiz işlemi(sequence analysis) tamamlanmış oldu ve tüm

•

analiz sonuçlarının çıktısı element yüzdelerini belirtir şekilde alınıp değerlendirmeleri ASTM (American Scienfic Teknic Method) Standartlarına göre yapılır.

2.3.2.Çelik Malzemelerde Karbon Kükürt Tayini Amaç: Çelik , paslanmaz çelik malzeme içerisindeki karbon ve kükürt değerlerinin yüzde olarak belirlenmesiyle ilgili yöntem ve esasları belirlemektir.

Numune Alma: 1.

Numune alınacak malzemenin yağ, kir, boya atığı gibi safsızlıklar yönünden iyice

temizlenmiş olması gerekir. 2.

Numune temiz bir eğe veya matkapla alınır. Numunenin yanmamış olmasına dikkat

edilir. 3.

Numune ağırlığı en az 0.6 g olmalıdır.

Analiz Yöntemi: Terazi , analiz ünitesi , yazıcı analiz için gerekli birbirine bağlı üç ünitedir. 1.

Ana menüden ölçüm menüsüne girilir.

2.

Seramik kroze teraziye koyularak dara sıfırlanır.

3.

Ölçüm menüsünden 200 mg olacak şekilde numune alınarak krozeye koyulur.

4.

Ölçüm menüsüne tartılan numunenin ağırlılığının üç katı kadar katalizör ilave edilir.

5.

Kroze yanma odasına yerleştirilir.

6.

Analiz sonuçları ekrana gelir ve otomatik olarak yazıcıya yazdırılır.

7.

Uzun süre analiz yapılmamışsa hatalı sonuç alınırsa cihaz kapatılıp açılırsa

kalibrasyon işlemi yapılması gerekir. Analizi yapılan numuneden daha yüksek değere sahip

12

  bir standart numune kullanılarak kalibrasyon yapılmalıdır. Kalibrasyon yapılırken her bir  numunenin ağırlığının birbirine yakın değerlerde olmasına dikkat edilir.

Şekil 2.3.2.1. C-S Cihazı

2.3.3.Raf Ömürlü Kimyasal Malzemelerin Analizi Amacı: Raf ömürlü kimyasal malzemelerin (boya, boya sökücü, yapıştırıcı) işlerliğinin uygun olup olmadığını kontrol etmektir. Analiz Yöntemi: Raf Ömürlü Kimyasal Malzemeler FT-IR Spektrometre ile analiz edilir. FT-IR Spektrometre ve bilgisayar çalıştırılır. Gemini aksesuarı cihaza monte edilir. Gemini üzerinden kristal parça alınarak kristal kısmını tamamen örtecek şekilde  parçanın üzerine incelenecek numuneden konulur ve kristal parça gemini aksesuarı üzerine yerleştirilir. Cihazın numuneyi taraması beklenir.Cihaz numuneyi 32 defa tarar.Tarama işlemi tamamlanınca kristal parça temizleme sıvısı olan trikloretan ile temizlenir. Tarama işlemi bitince ekranda; analiz yaptığımız numuneye ait olan ve bilgisayarın kütüphanesindeki orijinal numuneye ait olan spektrum görülür. Ekranda, analizi yapılan numune ile orijinal numune spektrumları ve bu iki spektrum arasındaki yakınlık dereceleri gösterilir. Kütüphanedeki pikle analizi yapılan numunenin pikine bakılarak işlerliğinin uygun olup olmadığına yani kullanabilirliğine bakılır. Gemini aksesuarı ile analiz bitince FT-IR Spektrometrenin Hoval aksesuarı kullanılarak yapılan analize geçilir.Hoval aksesuarı sıvı numuneler için kullanılır. Hoval aksesuarı cihaza monte edilir.Hoval Aksesuarına ait küçük cam hücrelerin yarısına kadar sıvı numuneden konulur.Hücrenin kapağı kapatılır. 13

Numune hücresi hoval aksesuarının üst kısmında kenarlarda bulunan deliklerden  birine konulur .40 oC ye gelmesi beklenir. Daha sonra çalışılcak numune hoval aksesuarının ortasındaki deliğe konulur.FT-IR  Spektrometrecihazının numuneyi taraması beklenir. Tarama işlemi bitince ekranda numuneye ait olan ve bilgisayarın kütüphanesindeki orijinal numuneye ait olan spektrum görülür. Ekranda görülen kırmızı spektrum analizi yapılan numuneye,yeşil spektrum ise kütüphanedeki orijinal numuneye aittir.Bilgisayarda bu maddelerin yakınlık dereceleri gösterilir. Böylece numunelerin kullanılabilirliğine bakılıp ömür uzatması yapılır . (http://www.anatek.com.tr/?  page=products&cat_id=6&product_id=2)

Şekil 2.3.3.1 : FT-IR Spektrometre

2.3.4. Boya Kalınlığı Ve Parlaklığı Ölçümü Amaç: Boya kalınlık ve parlaklık ölçümü; boyanın kalitesinin ölçülmesi ve ASTM’ ye uygun olup olmadığını incelemek için yapılır.Sadece boya değil penetrant(UV ışınları altında metal üzerindeki çizik ve hasarları gösteren bir tür madde) gibi bazı raf ömürlü malzemelerin de   parlaklık

ölçümü de bu standartlar dahilinde yapılabilmektedir. Örneğin penetrantın

kullanıma uygun olup olmadığı ASTM-F 1417,E 1135 standartlarına göre yapılmaktadır. •

Parlaklık bir yüzeyin üzerine düşen ışınları yansıtması demek olup, parlaklık derecesi   bir kaynaktan gelen ışınlarla yüzeyde oluşan görüntünün netlik derecesi ile ifade edilir. Parlaklığın ölçüsünün ifadesi, birkaç şekilde yapılabilirse de yaygın olarak  yüzeyden yansıtılan ışığın şiddetinin belirli bir acıdan yüzeye düşen ışık şiddetine oranı olarak ifade edilir.

•

Parlaklık olcusu foto-elektrik cihazlarla yapılır ve esas olarak bu cihazlar bir ışık  kaynağı ile yansıyan ışının şiddetini ölçen bir detektörden ibarettir.

14

•

Cihaz, ışın kaynağından çıkan ışınları parlaklığı ölçülecek yüzeye değişik açılardan düşürebilecek niteliktedir.

•

Boya ve astar söz konusu olduğunda 20 , 60 , 85 ’lik açılarla ışık plaka üzerine °

°

°

düşürülebilir.Böylece boya parlaklığının değeri ekranda gözükür ve standartlara uygun olup olmadığına karar verilir. Parlaklık birimi  glosmetredir . •

Boya kalınlığı için metal plakaların üzerine tutularak 4 farklı ölçüm alınır.Bu 4 farklı ölçümün ortalaması alınıp boya kalınlığı bulunur.Ölçülen değer, açısı ve kuru film kalınlığı ile kaydedilir.

Kalınlık birimi mikrometredir. •

Parlaklık boyanın pigment/bağlayıcı oranına, içindeki dolgu maddelerinin miktarına,  boya üretiminde ezilme aşamasının yeterli derecede yapılıp yapılmadığına bağlıdır ve   bunların toplam etkilerinin sonucu ortaya çıkan bir özelliktir. Özellikle dekoratif  amaçla kullanılan boyalarda parlaklık son derece önemlidir. Bu nedenle mutlaka kontrol edilmesi gereken özelliklerden biridir.

Şekil 2.3.4.1 : Boya parlaklık ve Ölçüm Cihazı

2.3.5 Oksijen Analizi Amaç:Uçucu personelin kullandığı sıvı teneffüs oksijeni içinde bulunabilecek kirlilikler  cins ve miktara bağlı olarak; patlama tehlikesi, personelin psikolojik ve fizyolojik yapısında olumsuz etkiler (panik, mide bulantısı) yaratabileceğinden dolayı oksijen sık ve sürekli bir  şekilde analiz edilmektedir.

15

Oksijen; maruz olduğu basınç ve sıcaklığa bağlı olarak katı, sıvı ve gaz halinde  bulunabilen bir maddedir. Gaz halindeki oksijen renksiz, kokusuz, tatsız ve havadan 1,1 kez daha ağırdır. Sıvı oksijen ise su gibi akabilen ve soğuk solgun mavi renkte bir akışkandır. Bu analizde FT-IR (Fourier Transforming-Infra Red ) spektrometre cihazı kulanılır. (oksijen içindeki kirlilikleri analiz etmek için)

Testin Yapılışı; 1. Cihaz sıvı nitrojen ile soğutulur. Vakum pompası ve cihaz açılır. 5 psia’ ya vakumla düşürülür. 2. Analiz edilecek oksijen tüpü cihaza bağlanır ve tüp açılır. 3. Cihaza bağlı bilgisayardaki yazılım programı kullanılarak cihaz kumanda edilir. 4. Analiz öncesi cihaza nitrojen gazı verilerek cihaz temizlenir. 5. Numune analiz edilerek kirlilikler (CO2, etan, metan, solventler, vs.) tespit edilir. FT-IR (Fourier Transforming-Infra Red ) spektrometre cihazı ile oksijen içinde   bulunabilecek safsızlıklar ppm cinsinden tayin edilerek oksijenin kullanım için uygun olup olmadığı tespit edilir.

2.3.6 Yakıt Analizi Uçak yakıtlarında uygulanacak yakıt testleri: ♦

API (American Petroleum Institute) Gravite

♦

Katı Madde Miktarı

♦

Serbest Su Miktarı

♦

Alevlenme Noktası (Flash Point)

Numune Alımı ve Test İsteği: İlgili atölye personeli tarafından uçağa yakıt verilecek tankerlerden ,uçak yakıt alma  bölgelerinden ,yakıt depolarından azami 1 litre yakıtın numunesi alınır. Numune alınışı ve isteği sırasında aşağıda verilen prosedür uygulanır: • •

 Numune kabı son derece temiz olmalıdır. Su, toz, yağ ve kimyasal solvent gibi kirleticilerden arındırılmış olmalıdır.

16

•

 Numune kabı önce uçucu bir nafta ile çalkalanır sonra kuvvetli bir deterjan ile yıkanır  ve saf su ile çalkalanıp tozsuz ortamda kurutulup ağzı kapatılır.

•

Bu nedenle numune kapları renksiz veya kahverenkli şişelerden seçilir.

2.3.6.1.API Gravite Tayini: Testin Yapılışı: 1. Bu işlem otomatik DMA 35N isimli bir dansimetre ile yapılır. 2. 100ml.lik bir mezüre yakıt konur cihaz API graviteye ayarlanır. 3. Ayarlama işlemi bittikten sonra dansimetrenin ucu yakıt içine daldırılır ve cihazın üzerinde bulunan pompaya basılır ve yakıtın cihaz içine girmesi sağlanır. 4. Ekranda görülen değer alınır ve işlem sona erer.

Şekil 2.3.6.1.1 Dansimetre cihazı Ya da API (American Petroleum Institute) Gravite; yakıtın 60 oF(15,5 oC)’ daki özgül ağırlığı ölçülerek de hesaplanır. Özgül ağırlık; yakıtın 60 oF’ daki birim hacminin ağırlığının 60 oF’ daki aynı hacimdeki suyun ağırlığına oranıdır. API Gravite = (141,5 / özgül ağırlık, 60 oF) – 131,5

2.3.6.2.Katı Madde Miktarı Tayini Yakıt içindeki katı madde miktarını tayin etmek için; belli hacimde yakıt filtreden süzülür, filtre ağırlığındaki artış miktarından katı madde miktarı tespit edilir. Bu analizde iyi sonuç alabilmek için şişelerden alınan numuneler ışıktan korunmalıdır. Çünkü ışıkta kalan yakıtın katkı maddelerinde azalma olur. Test malzemeleri:

17

•

Filtrasyon aparatı

•

Membran filtre (0,8 mikron, 47mm)

•

Petri kabı

•

Terazi(0,1mg hassasiyetli)

•

Vakum pompası

•

Desikatör 

•

Kurutma fırını

•

Pens

Test yöntemi: 1. Test öncesi cam huni sabun ve su ile yıkanır. Saf su ile durulanır ve fırında kurutulur. 2. Cam huni metal yakıt kapları topraklanır. 3. Yeni membran filtre petri kabına konur ve 90ºC’de fırında 15 dk. bekletilir. Fırından çıkarılır ve 15 dk. desikatörde bekletilir. 4. Pens kullanılarak bir adet membran filtre 0,1 mg hassasiyetli terazide tartılarak  kaydedilir. 5. Tartıma alınan filtreler filtrasyon aparatı ile numune kabı arasına yerleştirilerek  sıkıştırılır. Vakum çalıştırılır. Tüm numune (1 L) vakumla süzüldükten sonra biraz  petrol eteri ile yıkanır. Son yıkamadan sonra birkaç saniye daha vakum çalıştırılır. 6. Pens ile membran filtreler alınarak ayrı ayrı petri kaplarına koyulur. Kapakları yarım kapatılarak 90ºC’ de 15 dk. fırında ve 15 dk. desikatörde bekletilir. 7. 0,1mg hassasiyetteki terazide membran filtreler ayrı ayrı tartılarak kaydedilir. Aşağıdaki formüle göre katı madde miktarı hesaplanır. Sonuç mg/galon birimi cinsinden verilir.

Filtredeki madde miktarı (mg) x 3785(ml/gal) Katı madde miktarı(mg/gal)=___‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗‗  Filtre edilen yakıt miktarı

2.3.6.3.Serbest Su Tayini 18

Serbest su testinde kullanılan AEL (Aeronautical Engine Laboratory) su detektörü; portatif bir  cihaz olup yakıt içindeki serbest veya çözünmemiş su miktarını tespit etmek için kullanılır. Cihazın çalışma esası serbest su ve detektör bloğu üzerindeki boya, sodyum floresans arasındaki reaksiyondan detektör bloğuna ultraviyole ışık altında bakıldığında su varsa ayrıca sarı bir renk görülür. Bu renk ultraviyole ışık altında AEL standart renkleriyle karşılaştırılır ve  ppm olarak serbest su miktarı tayin edilir. Su miktarını tespit etmek için su detektör cihazı üzerindeki seviye kolu AEL standardı ve test detektör bloğu eşit parlaklık gösterene kadar ayarlanır.

Numune alma: Su testi yapmak için yakıt numunesi, yakıt sisteminden direkt test detektör bloğu üzerinden alınır. Yakıt numunesi atmosfere temas etmemeli ve numune kabına alınmalıdır.

Test yöntemi: a. Pad koruyucu paketinden pens ile çıkartılarak vakum ünitesi üzerine portakal renkli kısmı yukarıda kalacak şekilde yerleştirilir (pad elle tutulmamalıdır). Vakum çalıştırılır.  b. Tüm numune (1L) fitreden süzüldükten sonra vakum pompası kapatılır. c. Vakum sonrası pens ile alınan pad portakal renk üstte kalacak şekilde su detektör sürgüsüne koyulur. Detektörün ışığı yakılarak detektör padle AEL standardındaki renkler karşılaştırılır. En yakın renge tekabül eden ppm değeri su miktarını verir.

2.3.6.4 Alevlenme Noktası Tayini (Flash Point) Tanım: Yakıtın hava ile yanıcı buhar çıkardığı en düşük sıcaklık derecesi alevlenme noktasıdır. Yakıtın kolay yanabilme özelliği alevlenme noktası ile tespit edildiğinden emniyet açısından önemlidir. Alevlenme Noktasının tayininde ASTM D 56’ ya göre çalışan Herzog marka kapalı kap otomatik cihaz kullanılır.

Şekil 2.3.6.4.1: Kapalı Kap Flash Point Cihazı

Testin Yapılışı: 1. Numune ölçüm kabı içine işaret çizgisinin biraz üzerinde numune konulur ve cihaza yerleştirilir. 19

2. Teste başlamadan önce termometre probu, karıştırıcı, numune kabı bağlantı aparatları bağlanır. 3. Cihaz “ON” pozisyonuna getirilir. Dokunmatik LCD ekranda ana menü görülür. 4. Ölçüme başlamak için “Running a test “ tuşuna basılır, ekranda ölçüm menüsü (Measurement) görünür. 5. Numune numarası (Sample number), numune tanımı (Sample descr.) ve kullanıcı adı (User) hassas tuşlar kullanılarak girilir. 6. Tahmin edilen flash point değerini girmek için “Expected FP” yazısı karşısındaki tuşa basılır. ASTM D 56 metoduna göre ;cihaz ölçüm yapmaya, girilen flash point değerinin 23oC aşağısından başlar. Bu nedenle tahmini flash point değeri 18-20 oC daha yüksek girilir, böylece cihazın ateşleyici mekanizmanın numuneye daha az sayıda girip çıkması sağlanarak hasarlanması önlenir. 7. Analize başlamak için “Start” tuşuna basılır. Otomatik elektrikli ısıtma sistemi ile analiz başlar. 8. Analiz tamamlanınca cihaz alarm verir. Analiz sonuçları “Print” tuşuna basılarak  alınır. İşlem tamamlanınca cihaz “OFF” konumuna getirilir.

2.3.7 Yağ Analizi Uluslar arası Müşterek Yağ Analiz Programı Teknik Destekleme Merkezi (JOAP-TSC) tarafından yürütülen korelasyon programına üye olan laboratuarın bu bölümünde, uçak motor  sistemlerinde yağlama yağının dolaşım yapmış olduğu parçalardaki oluşabilecek büyük hasar  ve kırımların tespiti yapılmaktadır.Yağ analiz işlemlerinde BAİRD FAS-2C ve SPECTROİLM modellerinde 2 adet atomik emisyon spektrometre kullanılmaktadır. BAİRT FAS-2C model sabit laboratuar tipi cihaz olup 19 elementin, STECTROİL-M model mobil tipte cihaz olup 15 elementin aynı anda ppm cinsinden tayini yapılabilmektedir.

2.3.7.1 Yağlama Yağının Amacı: Mekanik sistemlerde dolaşan yağın parçalardaki aşınma, çizilme, parçalanma gibi durumlarda yağa geçebilecek parçacıkların tespiti için sistemden alınan yağın analizi yapılarak  süspansiyon halindeki metal parçacıkların konsantrasyonu ölçülür. Elde edilen sonuçlar ihmal edilebilen değerlerin içinde mi yoksa aşınmaya uğramış bir parça var mı diye sınır değerler ile analiz sonuçları karşılaştırılır. Bunun amacı sistemlerin sorunsuz bir şekilde çalışmasını temin etmektir.

20

Metal parçalarının birbirine sürtmeleri ile oluşan parçacıklar sistemde dolaşan yağlama yağı ile karışır. Bu yağdaki parçacıklar ileride oluşabilecek sorunları önceden haber verir. Böylece elde edilen sonuçlardaki metallerin cinsine bağlı olarak hangi parçada sorun olabileceği anlaşılarak parçadaki kusur düzeltilir ve daha büyük sorunlar çıkarması engellenir. Oluşan  parçacıkların konsantrasyonu aşınma miktarını İşaret eder. Aşınmış metal parçacıkları metaller arasındaki sürtünmeden dolayı oluşan parçacıklar  mikroskobik büyüklüktedir. Bu parçacıklar yağ ile dolaşırken çabuk aşınan parçalardan daha   büyük parçalar koparabilirler. Alınan yağ numunesinde bu büyük parçalar (7 mikrondan  büyük olanlar) analiz için uygun değildir. Çünkü bu parçalar yağın dibine çökerler. Bunların tayini istenirse uygun asitler ile çözülüp seyreltilerek analizi yapılır. Bu metal parçalarının tutulması manyetik tapalar, filtreler, elekler, parçacık toplayıcılar vs. ile alınıp diğer bakım onarım teknikleri ile analizi yapılır. Yağın görevini en iyi şekilde yapabilmesi için kullanılacağı sisteme göre uygun özelliklerde olması gerekir. Genel olarak şu özellikler aranır: 1. Yağlayacağı yüzeye iyi bağlanmalı, yüzeyler arası film oluşturmalıdır. 2. Kendi molekülleri ve kristalleri arasındaki sürtünme direnci küçük olmalıdır. 3. Yağlayıcı yağın sistemdeki yüzeyler ile arasında kimyasal reaksiyon olmadan koruyucu kaplama görevini yapması istenir. 4. Sıcaklık, atmosfer koşulları ve dış etkenlere karşı dayanıklılık göstermelidir.

2.3.7.2. Yağlama Yağının Görevleri: 1. Sürtünme yüzeyini hassaslaştırma: Metal yüzeyler arasında film tabakası oluşturarak metallerin yüzeylerini birbirinden ayrı tutarak sürtünmeyi, teması ve güç kaybını en aza indirir. Sürtünme:Çok hassas bir şekilde işlenmiş metallerde bile mikroskobik girinti ve çıkıntılar  vardır. İki metal arasında bu asperit adı verilen girintiler birbirini tutarak sürtünmeye sebep olurlar. Kaymanın olması için bu kuvveti yenebilecek bir kuvvet uygulanmalıdır. 2. Temizleme: Sistemde dolaşan yağın dolaştığı yüzeylerdeki kirlilikleri toplayarak sistemde bulunan filtreler  ve manyetik tutucular ile tutularak tekrar sisteme geri dönmesi önlenir. 3. Soğutma:

21

Yağlama yağı çalışan sistemlerde sürtünmeden dolayı oluşan ısının sistemin başka yerlerinde soğutularak dolaştırılan yağın sıcak yüzeylerle temas etmesiyle bu yüzeylerin ısısını alarak  sistemi soğutur. Sistemde genleşmeleri önleyerek makinenin rahat çalışması sağlanır. 4. Koruma: Yağ dolaştığı yüzeylerdeki metal yüzeylerine tutunarak bir film oluşturur. Böylece sistemi atmosferin etkilerinden korumuş olur.

2.3.7.3 Yağ Analizi İle Tespit Edilebilen Arızalar: Yağ analizi ile normal ve anormal aşınmaları karşılaştırılarak arıza tahmin edilir. Aşınmanın normal mi yoksa anormal mi olduğu şu faktörlere göre belirlenir;

♦

Teçhizatın kullanım şartları

♦

Çalışma saati

♦

Aşınabilecek metal parçaların maksimum derişimi

♦

Aşınabilecek metal parçalarının yığılmasındaki değişiklik hızı

♦

Aşınabilecek metal parçaların bileşiminde bulunabilecek elementlerin cinsi

Yağlama analizi ile tespit edilemeyen bazı arızalarda aniden meydana gelen arızalar olup önemli sebepleri şöyledir; ♦

Yağ sisteminde bulunmayan parçacıklardan kaynaklananlar 

♦

Yağ analizi ile ölçülemeyen büyük parçacıkların çoğalmasından

♦

Tespit edilemeyecek hızda oluşan aşınmalar.

♦

Hatalı ve yanlış numune alma işlemi (yağ tankın dibinden alınmamalıdır.)

♦

 Numunenin gelişindeki gecikmelerden kaynaklanır.

2.3.7.4 FAS-2C Model Yağ Analiz Cihazı(Fluıd Analysıze Spectrometer) ♦

Aşağıda şekli verilmiş cihazı analizden önce 45 dakika ısıtılması gerekir.

♦

Disk ve rod elektrotlar yerleştirilip ark aralığı ayarlanır. Kuartz camı temizlenir.

♦

Isıtma işlemi bittikten sonra cihaz üzerindeki mikro ampermetredeki değer optik  hizalama numaratörü ile 50’ye gelinceye kadar saatin ters yönünde çevrilir. Bu değer  kaydedilir.

22

♦

Sonra numaratör saat yönünde çevrilip ampermetredeki değer 50 oluncaya kadar  çevrilir. (Ampermetre değeri önce artıp tekrar azalır.) Bu değer de kaydedilir. Bu iki minimum noktası toplanıp ikiye bölünerek tepe noktası bulunur.

♦

Eğer tepe noktası tam 100’e gelmiyorsa Hg Gain potansiyometresi ile ışığın gücü arttırılır.

♦

Şekil 2.3.7.4.1 FAS 2-C Yağ Analiz Cihazının Yapısı

•

Kalibrasyon için önce 0 ppm yağ ile dolu numune kabı hazırlanır.

•

Ark aralığı ayarlanıp kap yer değiştirilir. Kap bir kol yardımıyla disk elektrota değmesi sağlanır.

•

Cihazın numune bölümü kapatılıp Read out/Burn tuşuna basılır ve işlem bittiğinde değerler ekranda okunur.

•

Elde edilen değerler ± 0,5 toleransta olmalıdır. Düzeltmeler yapılıp kaydedilir.

•

İşlem 5 ppm 10 ppm ve 30 ppm için tekrarlanır.

Tolerans aralıkları şöyledir: 5 ppm………………3,8 - 6,2 10 ppm…………….8,5 - 11,5 30 ppm…………….27 – 33

•

Tolerans aralıklarındaki değerler okunduğunda cihaz kullanılarak bilinmeyen numunelerin analizi yapılır.

•

Yağlar iyice çalkalanıp homojenliği sağlanır.

23

•

Kullanılan elektrotlar tekrar kullanılmaz çünkü bir önceki numunenin artıkları üzerinde kalmıştır. Her yağ için yeni elektrot kullanılır.

•

Sonra bu elektrotlarla Rod elektrotlar temizlenip dış yüzeyleri bilenerek tekrar  kullanılabilir. Disk elektrotlar atılır.

•

Elektrotlar karbon grafit alaşımlıdır.

Şekil 2.3.7.4.2 . FAS 2-C analiz Cihazının Ön Paneli Aşınan metalin cinsi aşınan parçayı, konsantrasyonu aşınma miktarını belirtir. Limitler  arasında ise normal kabul edilir değilse arızaya yol açabileceği için rapor edilip hatanın düzeltilmesi sağlanır.

2.3.8 Su Sertlik Testi Fabrika içinde çeşitli birimlerden gelen kalorifer suyu, saf su üretim cihazlarından çıkan su numunelerinde sertlik ölçümü yapılmaktadır. Sertlik testi sertlik çözeltisiyle yapılır. Bu çözelti belli bir miktar NaOH ve titriplex (III) çözeltilerinin 1 litre suyla seyreltilmesiyle elde edilir. Sertlik sonucu Alman Sertlik birimi (dHo)olarak verilir.

Test Malzemeleri: •

Otomatik büret

•

250ml’ lik erlen 24

•

Pipet

•

Buffer tablet

•

Amonyak 

•

Sertlik çözeltisi

Testin Yapılışı: 1.

100 ml su numunesi alınır.

2.

Buffer tablet atılır ve eritilir.

3.

1 ml NH3 eklenir.

4.

Su sertliği tayini çözeltisi ile renk dönüşümü oluncaya kadar (kırmızıdan yeşile

dönünceye kadar) titre edilir. 5.

İlk renk değişimi olduğu ana kadar sarf edilen sertlik çözeltisi miktarı suyun

sertlik değerini göstermektedir.

2.3.9 Su Testleri Parametrelerin Tayini Ve Ph Ölçer Cihazının Kalibrasyonu Su testleri parametrelerinden ; Ph , iletkenlik , tuzluluk ve TDS’ye (çözünmüş katı madde miktarı)bakılır. Bundaki amaç su numunelerinin parametreleri sonuçlarını çevresel yönden incelemektir.

•

PH sıvılarda bulunan H 3O+ iyonlarının derişimini vermek üzere H 3O+ iyonları derişiminin -log değeridir.

(http://www.eurokoc.com/su_analiz_btop.htm )

Şekil 2.3.9.1 Ph Ölçer Cihazı

25

Testin Yapılışı: 1. 2.

Cihazın kalibre(doğrulama) işlemi yapılır. Cihaz otomatik ölçümlüdür. Bu nedenle

probu çözeltiye(numuneye) daldırmak 

yeterlidir. 3.

Ekranda “ready” yazısı görüldüğünde hem sıcaklık hem de pH değeri okunur. Okunan

değer ölçüm sonucudur. 4.

Her ölçümden sonra prob saf su ile yıkanır , temizlenir. Bir sonraki ölçüme geçilir.

İletkenlik içinde cihazın doğrulaması yapılır. Cihaz probu ölçüm yapılacak çözeltiye daldırılır. MODE tuşu ile iletkenlik, tuzluluk, TDS ölçüm modları seçilir. Ekranda sonuç okunur.

2.3.10 Kinematik Viskozite Ölçümü Amaç: Hidrolik yağı ve yakıtlarda kapiler yöntemle kinematik viskozite ölçümü için Viskozite Ölçüm cihazının kullanım esaslarını belirlemektir. Kapiler Yöntemle Viskozite Ölçümü: Newton akış davranışlı sıvıların viskozitelerinin ölçülmesinde kullanılan en hassa yöntemdir. Yapılan ölçüm bir zaman ölçümüdür. Ölçülen zaman belirli bir miktarda sıvının belirli bir genişlik ve uzunluktaki kapiler bir tüpten geçmesi için gereken zamandır.

( http://kermanlab.com/images/KINEMATİK VİSKOZİMETRE  CİHAZIMANUEL.JPG)

Şekil 2.3.10.1 Kınematik Viskozimetri Cihazı

İşlem: 1. Cihaza bağlı eksi ve artı sıcaklık değerleri için iki ayrı banyo bulunmaktadır. Çalışılacak  sıcaklığa uygun banyo seçilir ve hazırlanır. Banyo sıvısının maksimum seviyede olmasına dikkat edilir. 2. Numuneye uygun kapiler viskozimetre seçilir ve metal standardına yerleştirilir. 3. Numune sıvısı hava kabarcığı olmamasına dikkat edilerek , ölçüm aralığını geçmeyecek  şekilde kapiler viskozimetreye çekilir. 4. Metal standına yerleştirilmiş viskozimetre ölçüm standına yerleştirilir. 26

5. Ölçüm sayısını girmek için tuşuna basılır. (Bu tuşa arka arkaya basarak istenen sayı seçilir.) 6. Ölçüm işlemine başlamak için cihaz üzerindeki start/ tuşuna basılır yada bilgisayardan ölçüm işlemi başlatılır. Bunun için program çalıştırılır. Ekran üzerinde “AVS center” tuşuna  basılır. Seçilen banyo ekran üzerinde belirtilir ; eksi sıcaklık değerleri için AVS 350:0 ; artı sıcaklık değerleri için AVS 350:1 yazılır. Ekrandaki start tuşuna basılarak ölçüm başlatılır. 7. Ölçüm işlemi tamamlandıktan sonra ölçüm sonuçlarını gösteren rapor bilgisayardan çıktı olarak alınabilir. Eğer cihaz bilgisayara bağlı değilse o andaki ölçüm sonuçları tuşuna basılarak çağırılabilir. Yeni bir ölçüm işlemi başlatılıncaya kadar bir önceki ölçüm sonuçları bellekte saklanır. 8. Ölçüm işlemi tamamlandıktan sonra temizleme işlemini başlatmak için <> göstergesinin sönmüş olmasına dikkat edilerek otomatik yıkama cihazı “Auto” moduna geçilir.

2.3.11 Atık Su Test Ve Analizleri Fabrikanın deşarj noktalarından ve fabrikada bulunan üretim tesislerinden aylık olarak  gelen atık su numuneleridir. Test ve analiz edilerek, atık suyun çevre mevzuatında belirtilen limit değerlere uygun şekilde deşarja gönderilmesi sağlanır. Atık su numunelerinde aşağıdaki parametrelerin tayini yapılır: •

Askıda katı madde miktarı

•

Yağ ve gres

•

Toplam Fosfor 

•

Toplam Krom

•

Kurşun

•

Kadmiyum

•

Demir 

•

Bakır 

•

Çinko

•

Florür 

•

 pH

2.3.11.1 Spektrofometrik Yöntemleri İle Atık Su Analizleri Bir çözelti, üzerine gönderilen ışını kendine has dalga boyunda maksimum olarak tutar  (absorplar). Absorplanma miktarı çözeltinin derişimi ile doğru orantılı olarak artar. Maksimum absorbansın gözlendiği dalga boyunda sabit kalınlıktaki ölçüm hücrelerinde  bulunan gönderilen ışının atık su tarafından absorplanma şiddeti ölçülür. Atık sudaki atık  madde miktarı ölçülen absorplanma şiddetine bağlı olarak belirlenir. Su Kirliliği; su kaynağının kimyasal, fiziksel, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerinin olumsuz yönde değişmesi şeklinde gözlenen ve doğrudan veya dolaylı yoldan biyolojik  27

yollarla, insan sağlığında, su kalitesinde ve suyun diğer amaçlarla kullanılmasında bozulmalar  yaratacak madde veya enerji atıklarının boşaltılmasıdır.

2.3.11.1.1 Su Analiz Spektrofotometresi Cecil 4003 Model Kullanımı ve Ölçme Usulü

http://www.anatek.com.tr/index.php?page=products&cat_id=8

Şekil 2.3.11.1.1.1 Su analiz Spektrofotometresi

1.

Cecil 4003 cihazının fişi kesintisiz olmak üzere hatta takılır.

2.

Hücre kompartımanının kapağının kapalı olmasına önemle dikkat edilerek açık/kapalı düğmesi kontrolünde cihaz çalıştırılır.

3. Cihaz kendisini otomatik olarak kalibre edecektir. Sonuç ekranda görünür ve yazıcıdan alınır. 4. Cihazın tuşlarından üzerinde QUANT yazılı olana basılır. Ekran üzerindeki bilgilerin değiştiği gözlenir. 5.

Yön tuşları kullanılarak ekran üzerindeki Water Analysis yazısı seçilir ve E tuşuna bas Ekranda çalışılacak küvet genişliği seçenekleri belirir. Hazır test tüpleri ile çalışılacaksa ‘’16 mm test tube’’ seçeneği seçilir.

6.

Aksi takdirde çalışılmak istenilen küvet genişliği seçilir ve E tuşuna basılır. Sonuçlar  atık su analizinde genelde mg/lt verildiği için ekrandan mg/lt seçeneği seçilir ve E tuşuna basılır.

7. Analiz listesi ekrana çıkar. Yapılacak analiz seçilir ve E tuşuna basılır. 8. Cihaz analiz işlemi için hazırdır. Bu aşamada hangi analiz yapılacaksa o analizin kuralları uygulanır.

28

3.SONUÇ 1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı Kalite Güvence Laboratuvarı biriminde 15 iş günü içerisinde tamamlamış olduğum zorunlu laboratuvar stajım süresi boyunca bulunduğum  birimde yapılan analizlerin imalata değil performansa yönelik analizlerin olduğuna tanıklık  edildi.Bu birimde yapılan analizlerin raporlandırılmasının kuruluş için çok önemli olduğu ve  bu raporlar doğrultusunda diğer birimlerde imalat,ikmal vb. uygulamaların yürütüldüğü görüldü. Bunun yanı sıra Kalite Güvence Laboratuvarında bulunan laboratuvar malzemelerinin ve analiz için kullanılan cihazların son derece teknolojik olduğunu da ifade edebiliriz. Genellikle analizlerin birçoğu Avrupa standartları baz alınarak yapılmaktadır.Bu standartlar dahilinde türetilen formüller kullanılmaktadır(API Gravite gibi).Bundan farklı olarak diğer analizlerde cihazın bilgisayar ortamında otomatik sonuçlar veriyor olması bazen formül kullanmayı gerektirmeyebilmektedir.Ayrıca yapılan deneylerin sonuçları, gizlilik ilkesi gereğince yani kurumun askeri bir kuruluş olması göz önüne alınarak stajyerlere güvenlik açısından verilmemektedir. Özellikle Kimya Mühendisliği Laboratuvarı dersinde göreceğimiz birkaç cihaz ve bunların çalışma prensibinin bu laboratuvarda ayrıntılı olarak incelenme fırsatının  bulunması ve bu cihazların nasıl kalibre edildiğinin incelenmesi de mesleğimiz açısından verimliydi.Bölümümüz Laboratuvarlarında bulunmayan diğer cihazları görmek ve bunların çalışma prensibi ve ne tür analizler için kullanıldığı hakkında fikir sahibi olmak da önemli bir  ayrıcalıktı. Sonuç olarak stajın amacına uygun olarak en iyi şekilde 15 günlük Laboratuvar  stajından en verimli şekilde yararlanılmaya çalışıldı.Ayrıca staj raporunda yer alan laboratuvara ait teorik ve uygulamalı bilgiler ve de cihaz resimlerinin bir kısmı laboratuvar  kalite çalışma talimatları adlı belgelerden bizzat alınırken bu belgede bulunmayan diğer cihaz resimlerinin internet sayfaları yanlarında belirtilmiştir.Kaynakların hangi başlıklarda kullanıldığına dair ithaf yapılmıştır.

4.KAYNAKLAR  1)1’inci HİBMK((1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutalığı) Tanıtım Kitapçığı 2) 1’inci HİBMK(1’inci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutalığı) Kalite Güvence Laboratuvarı Kalite Çalışma Talimatları 3) http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Hava_Kuvvetleri 4) http://www.anatek.com.tr 

29