LAPORAN PRAKTIKUM KIMIA I.
Judul Percobaan
:
IDENTIFIKASI JENIS BAHAN II. III. I.
PEWARNA : Kamis/05 Desember 2013 : Kamis/05 Desember 2013
Hari/Tanggal Percobaan Selesai Percobaan Tu!uan Percobaan Membanin!"an !"an #enis ba$an %e&arna 'an! i!(na"an i!(na"an %aa ". Membanin
(a #enis )a$( "(nin!* #. Men!ien)i+i"asi #enis ba$an %e&arna 'an! i%a"ai %aa nasi "(nin!* $. Men!ien)i+i"asi #enis ba$an %e&arna 'an! i%a"ai %aa ",-i. .
",-i an aar !((n!* Tin!auan Pus%a&a a) a) Pe&a Pe&arn rnaa aa aaa$ a$ ba$a ba$an n )amb )amba$ a$an an ma"a ma"ana nan n 'an! an! a%a a%a)) mem%erbai"i &arna ma"anan 'an! ber(ba$ a)a( men#ai %(-a) seama %r,ses %en!,a$an a)a( (n)(" memberi &arna %aa ma"anan a!ar "ei$a)an ebi$ menari" Winarn,154* Winarn,154* Berasar"an s(mbern'a 6a) %e&arna iba!i men#ai (a !,,n!an 'ai)( %e&arna aami an %e&arna b(a)an* 14 Pe&a Pe&arn rnaa Aa Aam mi Paa %e&arna aami 6a) &arna 'an! i%er,e$ berasa ari $e&an an )(mb($.)(m )(mb($.)(mb($an b($an se%er)i -arame -arame -,"a) -,"a) a(n s(#i s(#i a(n a(n %an %anan an an an "(n' "(n'i) i)** Jeni Jenis.# s.#en enis is %e&ar %e&arna na aam aamii )erseb() an)ara ain a* K,r,+ K,r,+i i 'ai)( 'ai)( 6a) 6a) &arna &arna aami aami $i#a( 'an! 'an! )era% )era%a) a) %aa a(n* b* Mi,!,b(in an Hem,!,bin7 6a) &arna mera$ %aa a!in!* -* Kar,)e Kar,)en,i n,i7 7 "e,m% "e,m%," ," %i!men %i!men 'an! 'an! ber&arn ber&arnaa ,ran ,ran!e !e mera$ ,ran!e an ar() aam i%i* * An)$,s An)$,siam iamin in an An)$, An)$,8an 8an)$i )$im7 m7 &arna %i!men %i!men mera$ mera$ bir( 9i,e) )era%a) %aa b(a$ an sa'(r.sa'(ran* sa'(r.sa'(ran* Ban'a" Ban'a" &arna -emeran! -emeran! 'an! i%(n'ai i%(n'ai ,e$ )anaman an $e&an a%a) i!(na"an seba!i %e&arna (n)(" ma"anan* Bebera%a %e&arna aami i"() men'(mban!"an niai n()risi "ar,)en,i rib,+a9in an
",baamin4 mer(%a"an b(mb( "(nir an %a%ri"a4 a)a( %emberi rasa "arame4 "e ba$an ,a$ann'a :a$'ai 2004* Pe&arna ma"anan )raisi,na men!!(na"an ba$an aami misan'a "(n'i) (n)(" &arna "(nin! a(n s(#i (n)(" &arna $i#a(* Pe&arna aami aami ini aman aman (n)(" (n)(" i",ns i",ns(m (msi si nam(n nam(n mem%(n mem%(n'ai 'ai "eema "eema$an $an 'a"ni a"ni "e)e "e)erse rsei iaa aan n ba$a ba$ann nn'a 'a 'an! 'an! )erba )erba)as )as an an &arn &arnan' an'aa )ia )ia" " $,m,!e $,m,!en n se$in! se$in!!a !a )ia" )ia" -,-," -,-," i!(na i!(na"an "an in(s) in(s)ri ri ma"ana ma"anan n an min(man* Pen!!(naan ba$an aami (n)(" %r,(" misa a"an memb(a) bia'a %r,("si men#ai ebi$ ma$a an ebi$ s(i) "arena si+a) %e&arna aami )ia" $,m,!en se$in!!a s(i) men!$asi"an men!$asi"an &arna 'an! s)abi S'a$ 20054* ;m(mn'a %e&arna aami aman (n)(" i!(na"an aam #(ma$ 'an! 'an! besar besar se"ai% se"ai%(n (n berbe berbeaa en!an en!an %e&arn %e&arnaa sin)e) sin)e)is is 'an! 'an! emi emi "eaman "eamanan an %en!!( %en!!(naa naann nn'a 'a $ar(s $ar(s iba)a iba)asi si <( <(iar)i iar)i 200=4* 200=4* Beri"( Beri"()) mer(%a"an -,n),$ ari %e&arna aami a* K(n'i)
K(n'i) (curcuma domestica val), )er!,,n! val), )er!,,n! aam "e(ar!a in!ibera-eae* K(n'i) memii"i ba( $ar(m nam(n a!a" %a$i) an a!a" %eas rasan'a* Serb(" a"ar "(n'i) menberi"an 6a) &arna &arna 'an! 'an! ber&ar ber&arna na "(nin! "(nin! #i"a #i"a iar( iar()"a )"an n i aam aam air* air* Serb Serb( (" a"ar a"ar "(n' "(n'i) i) #(!a #(!a )ea )ea$ $ am ama i! i!(na" (na"an an se-a se-ara ra )raisi,na )er()ama ,e$ "a(m Inia seba!ai 6a) &arna i "(i)* Seain i)( a"ar "(n'i) )ea$ i!(na"an beraba.aba seba!ai %e&arna an seba!ai ",m%,nen %e&arna ma"anan se%er)i b(b(" "ari an ain.ain*
Bar(.bar( ini "(n'i) #(!a i!(na"an seba!ai ini"a),r %H se$in!!a "(n'i) men#ai s(bs)ansi 'an! a%a) i!(na"an se-ara ",mersia* A"ar "(n'i) berisi "ira."ira 5> ba$an %e&arna iar' $e%)an,i ebi$ i"ena seba!ai -(r-(min,is*
Sean!"an
e,sin
aaa$ %e&arna
sin)e)is 'an!
me&arnai se ara$ mera$ si),%asma membran se an s)r(")(r i (ar se en!an memberi"an &arna mera$ m(a a)a( &arna mera$* Te"ni" %e&arnaan Hema),"siin @ E,sin ini aaa$ )e"ni" %e&arnaan ()ama 'an! i!(na"an aam s)(i #arin!an an se an se-ara r()in i!(na"an (n)(" men!ama)i ben)(" an s)r(")(r se*
b* Da(n S(#i
S(#i (Dracaena angustifolia (Medik.) Roxb. syn. Pleomele angustifolia (Medik.) N.E. r.) mer(%a"an )(mb($an %er( )a$(nan 'an! a(nn'a iman+aa)"an ,ran! seba!ai %e&arna $i#a( aami (n)(" ma"anan* Da(n s(#i memberi &arna $i#a( 'an! ebi$ %e"a) ari%aa a(n %anan &an!i 'an! #(!a mer(%a"an s(mber &arna $i#a( )e)a%i )ia" memii"i ar,ma* Seain iman+aa)"an seba!ai %e&arna )(mb($ann'a biasa i)anam i %e"aran!an "arena ben)("n'a 'an! ina$ an b(n!an'a 'an! men'ebar"an ar,ma &an!i )er()ama %aa s,re $ari* B(n!a ma#em(" )ers(s(n aam "aran!an en!an ma$",)a b(n!a ber&arna %()i$ "e"(nin!an "aan!."aan! en!an semb(ra) (n!(* K()i9ar $ias )ea$ i"emban!"an en!an a(n 9arie!a)a ,ren! $i#a( "(nin!4* Pen!,ba)an )raisi,na Asia Tim(r men!ena rim%an! an a"ar s(#i seba!ai s(mber ),ni"(m an i(!a ber"$asia) men!,ba)i e("emia* Air a(n %anan s(#i mer(%a"a %e&arna $i#a( aami 'an! ar,man'a &an!i* Air ini biasa i%a"ai (n)(" "(e."(e )raisi,na* Mes"i%(n )ia" )era( men-,," nam(n rasa an ar,ma aamin'a )a" bisa i!an)i"an* Dib(a) ari a(n s(#i (n)(" memberi &arna $i#a( an a(n %anan (n)(" memberi ar,ma &an!i* ;n)(" memb(a)n'a sia%"an 20 $eai a(n s(#i 'an! )(a ber&arna $i#a( )(a4 an 3 $eai a(n %anan* :(-i bersi$ a( iris $a(s* Mas(""an "e aam man!"(" bener )amba$"an 100. 150 m air masa" a( %r,ses $in!!a $a(s
an sarin!* Air %anan s(#i sia% i%a"ai* Sebai"n'a an!s(n! i!(na"an "arena #i"a iiam"an )era( ama a"an "e-,"ea)an &arnan'a* 24 Pe&arna B(a)an Pe&arna b(a)an memii"i "eebi$an 'ai)( &arnan'a $,m,!en an %en!!(naann'a san!a) e+isien "arena $an'a memer("an
#(ma$
'an!
san!a)
sei"i)*
A"an
)e)a%i
"eema$ann'a aaa$ #i"a %aa saa) %r,ses )er",n)aminasi ,!am bera) %e&arna #enis ini a"an berba$a'a* Pe&arna ma"anan 'an! serin! a%a) i"e,m%,""an men#ai 3 'ai)( :, a.)ar 'e %e&arna aami an %i!men* Pe&arna ma"anan 'an! ii6in"an $an'a 11 ari se"i)ar 2000 #enis %e&arna ma"anan* :,a.)ar 'e mem%(n'ai si+a) "imia ian)aran'a ar() aam air )ia" memb()($"an %enamba$an m,ran) (n)(" me&arnai &,, a)a( s()era*
I.
Ala% dan 'a(an a* Aa).aa) •
•
•
•
•
•
•
•
eas "imia S%a)(a Pisa( Pi%e) )e)es Pa) )e)es Tab(n! rea"si M,r)a an a( S%a)(a
b* Ba$an Nasi "(nin! •
1 b(a$ 1 b(a$ 1 b(a$ C b(a$ 1 b(a$ 2 b(a$ 1 b(a$ 1 b(a$
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ta$( "(nin! #enis A Ta$( "(nin! #anis B Daar !((n! K,-i.",-i Da(n s(#i E)an, H: NaH :aH42
II.
)ara Ker!a A(r %er-,baan 30 !ram "(n'i) Pemb(a)an ini"a),r %e&arna aami "(n'i) seba!ai ar()an %embanin! •
•
Di"(%as an i)(mb(" sam%ai $a(s Dimas(""an "e aam !eas "imia Di)amba$"an 5 m e)an, Dia(" $in!!a $,m,!en ar()an $,m,!en Disarin! en!an "er)as sarin!
Fi)ra)
Resi(
Disim%an
Pa) A
Pa) B
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" "(n'i) Pa) A Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M Dibanin!"an Perbanin!an &arna
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" "(n'i) Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
•
;#i ba$an %e&arna "(n'i) %aa ba$an ma"anan )a$( "(nin!
Ta$( "(nin! A an B
E"s)ra" "(n'i)
Diambi sam%en'a Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
Di)e)esi 10 )e)es :aH42
Di)amba$"an 3 m ar()an :aH4 2 %aa masin!.masin! )ab(n! rea"si Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Dibanin!"an •
Perbanin!an &arna ;#i %e&arna ma"anan "(n'i) %aa ba$an ma"anan nasi "(nin!
Nasi "(nin!
E"s)ra" "(n'i)
Diambi sam%en'a Dimas(""an %aa %a) )e)es A an B
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" "(n'i) 'an! )ea$ i)amba$"an 1.3 )e)es NaH
Di)amba$"an 5 )e)es NaH Dibanin!"an Perbanin!an &arna
•
Pemb(a)an ini"a),r aami a(n s(#i seba!ai %embanin!
30 !ram a(n s(#i Di)(mb(" sam%ai $a(s Dimas(""an "e aam !eas "imia Di)amba$"an 10 m ar()an e)an, Dia(" $in!!a $,m,!en ar()an $,m,!en Disarin! en!an "er)as sarin!
Fi)ra)
Resi(
Disim%an
Pa) A
Pa) B
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna Diama)i Perbanin!an &arna
•
;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan ",-i.",-i
K,-i.K,-i
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a
Di)e)esi 2. 3)e)es ar()an H: 1M
Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B Di)amba$"an 3 m ar()an H: Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Diama)i Perbanin!an &arna •
;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan aar !((n!
Daar !((n!
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
Di)e)esi 2.3 )e)es ar()an H: 1M
Di)amba$"an 3 m ar()an H: 1M Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Dibanin!"an Perbanin!an &arna
III. Hasil Penga*a%an No
Prosedur Percobaan
1*
Hasil Penga*a%an
Sebe(m Warna "(n'i) " (nin! "e,renan NaH )ia" ber&arna an berben)(" -air H: )ia" ber&arna an berben)(" -air E)an, )ia" ber&arna an berben)(" -air
•
30 !ram "(n'i)
•
Di"(%as an i)(mb(" sam%ai $a(s
•
Dimas(""an "e aam !eas "imia •
Di)amba$"an 5 m e)an, Dia(" $in!!a $,m,!en
•
ar()an $,m,!en Disarin! en!an "er)as sarin! •
•
Fi)ra)
Resi(
isim%an •
Pa) A
Pa) B
Ta$( "(nin! A an B
E"s)ra" "(n'i)
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" "(n'i)
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" "(n'i)
Diambi sam%en'a Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
Di)e)esi 10 1.3 )e)es H: 1M Di)amba$"an
•
+ugaan/Rea&si •
E"s)ra" "(n'i)H:
)ia" men!aami %er(ba$an &arna )e)a% ,ran!e "e"(nin!an4 • E"s)ra" "(n'i)NaH
Kesi*,ulan •
K(n'i) aaa$ ini"a),r
%e&arna aami 'an! a%a) bersi+a) basa
basa4 ber(ba$ men#ai mera$ !ea%
Ses(a$ K(n'i) 'an! )ea$ i$a(s"an an i)amba$"an e)an, ber&arna ,ran!e "e"(nin!an Hasi +i)ra)e "(n'i)H: ber&arna ,ran!e "e"(nin!an Hasi +i)ra)e "(n'i)NaH ber&arna mera$ !ea%
)e)es :aH4 2
Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an Bibanin!"an Di)amba$"an 3 m ar()an :aH42 Perbanin!an &arna %aa masin!.masin! )ab(n! rea"si Per(ba$an &arna
2*
Per(ba$an &arna •
Sebe(m
•
Ta$( A :aH4 2
•
Ta$( A men!!(na"an
ibanin!"an Perbanin!an &arna
•
•
•
•
Ta$( A ber&arna "(nin! m(a Ta$( B ber&arna "(nin! )(a :aH42 )ia" ber&arna an berben)(" -air E"s)ra" "(n'i) ber&arna ,ran!e
Ses(a$ Ta$( A )e)a% ber&arna "(nin! Ta$( B ber&arna mera$ a!a" -era$ E"s)ra" "(n'i) :aH42 ber&arna mera$ a!a" !ea% • Sebe(m Nasi "(nin! ber&arna "(nin! E"s)ra" "(n'i) ber&arna ,ran!e "e"(nin!an NaH benin! )ia" ber&arna an berben)(" -air
)e)a% ber&arna "(nin! • Ta$( B :aH4 2 )e)a% ber&arna mera$ a!a" -era$
%e&arna sin)e)is • Ta$( B men!!(na"an %e&arna aami
•
•
•
30 !ram a(n s(#i
•
Di)(mb(" sam%ai $a(s Dimas(""an "e aam !eas "imia
3* Nasi "(nin!
Di)amba$"an 10 m ar()an e)an,"(n'i) E"s)ra"
Dia(" $in!!a $,m,!en Diambi sam%en'a Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" ar()an $,m,!en "(n'i) 'an! )ea$ Dimas(""an %aa %a) i)amba$"an 1.3 )e)es )e)es A an B Disarin! en!an "er)as sarin! NaH
•
•
Nasi "(nin!NaH ber&arna mera$ "e,renan • E"s)ra" "(n'i)NaH ber&arna mera$ !ea% •
Nasi "(nin! men!!(na"an
•
%e&arna aami
•
Di)amba$"an 5 )e)es NaH Fi)ra)
Resi(
Ses(a$ Nasi "(nin!NaH ber&arna mera$ "e,renan E"s)ra" "(n'i)NaH ber&arna mera$ !ea% • Sebe(m E"s)ra"si a(n s(#i ber&arna $i#a( •
ibanin!"an Disim%an
•
Perbanin!an &arna Pa) A
C*
Pa) B
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
•
•
Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Diama)i Perbanin!an &arna
•
E"s)ra"si a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an
•
Da(n s(#i a%a) i!(na"an seba!ai ini"a),r %e&arna
•
•
•
•
Ta$( A ber&arna "(nin! m(a Ta$( B ber&arna "(nin! )(a :aH42 )ia" ber&arna an berben)(" -air E"s)ra" "(n'i) ber&arna ,ran!e
Ses(a$ Ta$( A )e)a% ber&arna "(nin! Ta$( B ber&arna mera$ a!a" -era$ E"s)ra" "(n'i) :aH42 ber&arna mera$ a!a" !ea% • Sebe(m Nasi "(nin! ber&arna "(nin! E"s)ra" "(n'i) ber&arna ,ran!e "e"(nin!an NaH benin! )ia" ber&arna an berben)(" -air
•
)e)a% ber&arna "(nin! Ta$( B :aH42 )e)a% ber&arna mera$ a!a" -era$
%e&arna sin)e)is Ta$( B men!!(na"an
•
%e&arna aami
•
•
•
30 !ram a(n s(#i
•
Di)(mb(" sam%ai $a(s Dimas(""an "e aam !eas "imia
3* Nasi "(nin!
Di)amba$"an 10 m ar()an e)an,"(n'i) E"s)ra"
Dia(" $in!!a $,m,!en Diambi sam%en'a Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" ar()an $,m,!en "(n'i) 'an! )ea$ Dimas(""an %aa %a) i)amba$"an 1.3 )e)es )e)es A an B Disarin! en!an "er)as sarin! NaH
•
•
Nasi "(nin!NaH ber&arna mera$ "e,renan • E"s)ra" "(n'i)NaH ber&arna mera$ !ea% •
Nasi "(nin! men!!(na"an
•
%e&arna aami
•
Di)amba$"an 5 )e)es NaH Fi)ra)
Resi(
Ses(a$ Nasi "(nin!NaH ber&arna mera$ "e,renan E"s)ra" "(n'i)NaH ber&arna mera$ !ea% • Sebe(m E"s)ra"si a(n s(#i ber&arna $i#a( •
ibanin!"an Disim%an
•
Perbanin!an &arna Pa) A
C*
Pa) B
•
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)e)esi 2.3 )e)es e"s)ra" a(n s(#i
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
Di)amba$"an 1.3 )e)es H: 1M
•
•
Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
E"s)ra"si a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an
•
Da(n s(#i a%a) i!(na"an seba!ai ini"a),r %e&arna
Diama)i Perbanin!an &arna
•
•
•
•
•
5*
E)an, )ia" ber&arna an berben)(" -air Da(n s(#i ber&arna $i#a( !ea%
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
Di)e)esi 2. 3)e)es ar()an H: 1M
Sebe(m K,-i.",-i ber&arna $i#a( !ea% . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a( .
Ses(a$ K,-i.",-i H: )e)a% ber&arna $i#a( . E"s)ra" a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an •
Di)amba$"an 3 m ar()an H:
. Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Diama)i Perbanin!an &arna
aami 'ai)( &arna $i#a(
E"s)ra"si a(n s(#iNaH ber&arna $i#a(
Ses(a$ E"s)ra"si a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an E"s)ra"si a(n s(#iNaH ber&arna $i#a(
•
K,-i.K,-i
•
•
K,-i.",-iH: )ia" )er#ai %er(ba$an &arna
•
K,-i.",-i men!!(na"an
%ea&rna sin)e)is
•
•
•
•
•
5*
E)an, )ia" ber&arna an berben)(" -air Da(n s(#i ber&arna $i#a( !ea%
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
Di)e)esi 2. 3)e)es ar()an H: 1M
aami 'ai)( &arna $i#a(
E"s)ra"si a(n s(#iNaH ber&arna $i#a(
Ses(a$ E"s)ra"si a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an E"s)ra"si a(n s(#iNaH ber&arna $i#a(
Sebe(m . K,-i.",-i ber&arna $i#a( !ea% . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a(
•
K,-i.K,-i
•
•
K,-i.",-iH: )ia" )er#ai %er(ba$an &arna
•
K,-i.",-i men!!(na"an
%ea&rna sin)e)is
Ses(a$ K,-i.",-i H: )e)a% ber&arna $i#a( . E"s)ra" a(n s(#iH: ber&arna $i#a( "e"(nin!an •
Di)amba$"an 3 m ar()an H:
. Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
Diama)i Perbanin!an &arna
*
Sebe(m Daar !((n! ber&arna $i#a( m(a . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a(
•
Daar !((n!
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
Di)e)esi 2.3 )e)es ar()an H: 1M
Per(ba$an &arna
ibanin!"an Perbanin!an &arna
Ses(a$ . Daar !((n!H: )e)a% ber&arna $i#a( . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a(
•
Di)amba$"an 3 m ar()an H: 1M
Per(ba$an &arna
.
•
Daar !((n!H: )ia" )er#ai %er(ba$an &arna
•
Daar !((n! men!!(na"an %e&arna sin)e)is
*
Sebe(m Daar !((n! ber&arna $i#a( m(a . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a(
•
Daar !((n!
E"s)ra" a(n s(#i
Diambi sam%en'a
Di)e)esi 2.3 )e)es ar()an H: 1M
Dimas(""an "eaam )ab(n! rea"si A an B
.
•
Daar !((n!H: )ia" )er#ai %er(ba$an &arna
•
Daar !((n! men!!(na"an %e&arna sin)e)is
Ses(a$ Daar !((n!H: )e)a% ber&arna $i#a( . E"s)ra" a(n s(#i ber&arna $i#a(
•
Di)amba$"an 3 m ar()an H: 1M
. Per(ba$an &arna
Per(ba$an &arna
ibanin!"an Perbanin!an &arna
I-.
Analisis +a%a Paa ini )ea$ ia"("an ien)i+i"asi %en!(naan %e&arna %aa
ba$an ma"anan* Seba!ai sam%e "ami men!!(na"an C #enis ma"anan 'ai)( nasi "(nin! )a$( "(nin! ",-i.",-i an aar !((n! en!an men!!(na"an e"s)ra" "(n'i) an e"s)ra" a(n s(#i seba!ai ar()an %embanin!n'a* Beri"() %er-,baan 'an! )ea$ "ami a"("an a* Pemb(a)an ini"a),r aami "(n'i) seba!ai ar()an %embanin! Paa %er-,baan ini an!"a$ a&an'a "i)a $ar(s men!(%as "(n'i) an men!$a(s"ann'a en!an men!!(na"an m,r)ar an a( $in!!a emb()* Kem(ian memas(""an "e aam !eas "imia an menamba$"an 5 m ar()an e)an,* Men!a("n'a $in!!a )er-am%(r an )erben)(" ar()an $,m,!en* ;n)(" mena%a)"an e"s)ra" "(n'i) "i)a $ar(s men'arin! ar()an )erseb() en!an men!!(na"an -,r,n! 'an! ia%isi "er)as sarin! a!ar ia%a)"an e"s)ra" "(n'i) 'an! m(rni )an%a )er-am%(r en!an %ar)i"e.%ar)i"e "(n'i)* Hasi +i)ra)n'a "emian i)e)es"an %aa %a) A an B masin!.masin! seban'a"
I-.
Analisis +a%a Paa ini )ea$ ia"("an ien)i+i"asi %en!(naan %e&arna %aa
ba$an ma"anan* Seba!ai sam%e "ami men!!(na"an C #enis ma"anan 'ai)( nasi "(nin! )a$( "(nin! ",-i.",-i an aar !((n! en!an men!!(na"an e"s)ra" "(n'i) an e"s)ra" a(n s(#i seba!ai ar()an %embanin!n'a* Beri"() %er-,baan 'an! )ea$ "ami a"("an a* Pemb(a)an ini"a),r aami "(n'i) seba!ai ar()an %embanin! Paa %er-,baan ini an!"a$ a&an'a "i)a $ar(s men!(%as "(n'i) an men!$a(s"ann'a en!an men!!(na"an m,r)ar an a( $in!!a emb()* Kem(ian memas(""an "e aam !eas "imia an menamba$"an 5 m ar()an e)an,* Men!a("n'a $in!!a )er-am%(r an )erben)(" ar()an $,m,!en* ;n)(" mena%a)"an e"s)ra" "(n'i) "i)a $ar(s men'arin! ar()an )erseb() en!an men!!(na"an -,r,n! 'an! ia%isi "er)as sarin! a!ar ia%a)"an e"s)ra" "(n'i) 'an! m(rni )an%a )er-am%(r en!an %ar)i"e.%ar)i"e "(n'i)* Hasi +i)ra)n'a "emian i)e)es"an %aa %a) A an B masin!.masin! seban'a" 3 )e)es* Sean!"an $asi resi(n'a ib(an! %aa )em%a) sam%a$* Paa %a) A ar()an H: i)e)es"an seban'a" 2 )e)es )ea$ )er#ai %er(ba$an &arna sean!"an %aa %a) B i)e)es"an NaH $an'a seban'a" 1 )e)es s(a$ )er#ai %er(ba$an &arna* an!"a$ )era"$ir ini aaa$ membanin!"an %er(ba$an &arna )erseb() an men'im%ann'a seba!ai ar()an %embanin! %aa %en!(#ian ma"anan 'an! men!!(na"an e"s)ra" "(n'i)* Paa %er-,baan ini men!$asi"an ba$&a e"s)ra" "(n'i) 'an! i)e)esi H: "eaaan asam4 a"an men!aami %er(ba$an &arna men#ai ,ran!e "e"(nin!an sean!"an e"s)ra" "(n'i) 'an! i)e)esi NaH "eaaan basa4 a"an men!aami %er(ba$an &arna men#ai mera$ !ea%* Ha )erseb() men(n#(""an ba$&a "(n'i) a%a) i!(na"an seba!ai ini"a),r aami 'an! bersi+a) asam/basa* b* ;#i ba$an %e&arna "(n'i) %aa ba$an ma"anan )a$( "(nin!
Per-,baan "e(a ini men!ien)i+i"asi "an(n!an %e&arna ma"anan %aa )a$( "(nin!* an!"a$ %er)ama 'an! men!ambi sam%e )a$( "(nin! #enis A an B "em(ian memas(""ann'a %aa )ab(n! rea"si A an B* Menamba$"an 3 m ar()an :aH42 %aa masin!.masin! )ab(n! rea"si* Men!!,'an!. !,'an!"an $in!!a )er#ai %er(ba$an &arna %aa masin!. masin! )ab(n! rea"si* E"s)ra" "(n'i) %aa %er-,baan %er)ama )ai
i)e)esi
en!an
10
)e)es
:aH42*
Kem(ian
membanin!"an %er(ba$an &arna %aa )a$( "(nin! en!an e"s)ra" "(n'i)* Di%er,e$ $asi ba$&a )a$( "(nin! #enis A )ia" men!aami %er(ba$an &arna* Dia masi$ )e)a% ber&arna "(nin! sean!"an )a$( "(nin! #enis B men!aami %er(ba$an &arna men#ai mera$ a!a" -era$* Per(ba$an &arna i)( $am%ir sama en!an %er(ba$an &arna e"s)ra" "(n'i) 'an! men#ai &arna mera$ a!a" !ea%* Se$in!!a i%er,e$ ba$&a )a$( "(nin! #enis men!!(na"an %e&arna aami 'ai)( %e&arna aami ari "(n'i)* -* ;#i %e&arna "(n'i) %aa ba$an ma"anan nasi "(nin! Paa %er-,baan ien)i+i"asi %e&arna ma"anan %aa nasi "(nin! iambi
sam%e ari nasi "(nin!n'a
"em(ian
ie)a""an %aa %a) )e)es an i)amba$"an 5 )e)es NaH $in!!a )er#ai %er(ba$an &arna* Se)ea$ i)( ibanin!"an $asi )erseb() en!an e"s)ra" "(n'i) 'an! )ea$ i)e)esi 1 )e)es NaH 1M* Se)ea$ )er#ai %er(ba$an &arna %aa e"s)ra" "(n'i) ibanin!"an &arnan'a en!an nasi "(nin! 'an! )ea$ i)e)esi en!an 5 )e)es NaH* Dari %er-,baan )erseb() i%er,e$ $asi ba$&a nasi "(nin! 'an! i)e)esi en!an 5 )e)es NaH ber(ba$ &arna men#ai mera$ "e,renan* Sean!"an e"s)ra" "(n'i) 'an! i)amba$"an 1 )e)es NaH ber(ba$ &arna men#ai mera$ !ea%* E"s)ra" "(n'i) )erseb() i!(na"an seba!ai ar()an %embanin! 'an! men(n#(""an ba$&a nasi "(nin! 'an! )ea$ "ami (#i men!!(na"an %e&arna ma"anan aami* * Pemb(a)an ini"a),r aami an a(n s(#i seba!ai %embanin!
Paa %er-,baan %emb(a)an ini"a),r aami %anan s(#i seba!ai ar()an %embanin!* an!"a$ %er)ama men-(-i a(n s(#i $in!!a bersi$ a( men(mb(" sam%ai $a(s* Hasi )(mb(""an )erseb() imas(""an "e aam !eas "imia "em(ian menamba$"an 10 m ar()an e)an,* Men!a("n'a $in!!a )erben)(" ar()an $,m,!en* ar()an )erseb() isarin! en!an "er)as sarin! $in!!a ia%a)"an $asi +i)ra)e a(n s(#i* Fi)ra) )erseb() isim%an sean!"an $asi resi(n'a ib(an! %aa )em%a) sam%a$* Fi)ra) a(n s(#i )erseb() "em(ian i)e)es"an %aa %a) )e)es A an B seban'a" 2.3 )e)es* Se)ea$ i)( i)e)esi H: seban'a" 3 )e)es %aa %a) A an i)e)esi NaH seban'a" 3 )e)es %aa %a) B* Men!ama)i %er(ba$an &arna 'an! )er#ai an membanin!"an %er(ba$an &arnan'a* Den!an mene)es"an H: %aa %a) A i%er,e$ %er(ba$an &arna
e"s)ra"si
a(n
s(#i
men#ai
$i#a(
"e"(nin!an*
Sean!"an %aa %a) B 'an! i)e)esi NaH )ia" men!aami %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Se$in!!a a(n s(#i )erseb() a%) i!(na"an seba!ai ini"a),r %e&arna aami 'ai)( &arna $i#a(* e* ;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan ",-i.",-i Per-,baan (#i %e&arna a(n s(#i %aa ",-i.",-i %er)ama. )ama mem,),n! ",-i.",-i )erseb() men#ai ("(ran san!a) "e-i 'an! i!(na"an seba!ai sam%e %en!(#i* Mee)a""an sam%e )erseb() %aa )ab(n! rea"si "em(ian menamba$"an 3 m H: 1M* Men!ambi e"s)ra" a(n s(#i seban'a" 2.3 )e)es an mee)a""ann'a %aa %a) )e)es* Kem(ian mene)esin'a en!an 3 )e)es ar()an H: 1M* Men!ama)i %er(ba$an &arna 'an! )er#ai* Kem(ian membanin!"an %er(ba$an &arna 'an! )er#ai %aa ",-i.",-i an e"s)ra" a(n s(#i* Di%er,e$ $asi %er-,baan ba$&a
",-i.",-i
'an!
i)amba$"an en!an 3 m H: )ia" men!aami %er(ba$an* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Sean!"an e"s)ra" a(n s(#i 'an! i)amba$"an en!an 3 )e)es H: ber(ba$ &arna men#ai $i#a(
"e"(nin!an* Se$in!!a a%a) i"e)a$(i ba$&a ",-i.",-i 'an! "ami (#i men!!(na"an %e&arna ma"anan sin)e)is* +* ;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan aar !((n! Per-,baan (#i %e&arna a(n s(#i %aa aar !((n! %er)ama.)ama mem,),n! aar !((n! )erseb() men#ai ("(ran san!a)
"e-i
'an!
i!(na"an
seba!ai
sam%e
%en!(#i*
Mee)a""an sam%e )erseb() %aa )ab(n! rea"si "em(ian menamba$"an 3 m H: 1M* Men!ambi e"s)ra" a(n s(#i seban'a" 2.3 )e)es an mee)a""ann'a %aa %a) )e)es* Kem(ian mene)esin'a en!an 3 )e)es ar()an H: 1M* Men!ama)i
%er(ba$an
&arna
'an!
)er#ai*
Kem(ian
membanin!"an %er(ba$an &arna 'an! )er#ai %aa aar !((n! an e"s)ra" a(n s(#i* Di%er,e$ $asi %er-,baan ba$&a aar !((n! 'an! i)amba$"an en!an 3 m H: )ia" men!aami %er(ba$an* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Sean!"an e"s)ra" a(n s(#i 'an! i)amba$"an en!an 3 )e)es H: ber(ba$ &arna men#ai $i#a( "e"(nin!an* Se$in!!a a%a) i"e)a$(i ba$&a aar !((n! 'an! "ami (#i men!!(na"an %e&arna ma"anan sin)e)is*
-.
Pe*ba(asan Per-,baan ien)i+i"asi #enis ba$an %e&arna ini i!(na"an (n)("
men!ien)i+i"asi %e&arna aami an %e&arna sin)e)is %aa ma"anan* Se)ea$ mea"("an %er-,baan )erseb() i%er,e$ a)a %er-,baan 'an! a"an iba$as* Beri"() %emba$asan masin!.masin! %r,ses %er-,baan 'an! )ea$ "ami a"("an a* Pemb(a)an ini"a),r aami "(n'i) seba!ai ar()an %embanin! Berasar"an %er-,baan I ini "ami memb(a) e"s)ra" "(n'i) en!an men-am%(r"an "(n'i) 'an! )ea$ i)(mb(" $a(s
en!an ar()an e)an,* Penamba$an ar()an e)an, )erseb() ber+(n!si (n)(" men!e"s)rasi 6a) &arna %aa "(n'i) a!ar ebi$ m(a$ i%isa$"an an)ara +i)ra) an resi(* Se)ea$ i%er,e$ $asi +i)ra)n'a ie)a""an %aa %a) )e)es A an B* Kem(ian %aa %a) )e)es A i)e)esi en!an ar()an H: )ia" men!aami %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna "(nin! "e,renan* Sean!"an %a) )e)es B 'an! i)e)esi en!an ar()an NaH ber(ba$ &arna ari 'an! sem(a ber&arna "(nin! "e,renan men#ai mera$ !ea%* Berasar"an $a )erseb() a%a) i"e)a$(i ba$&a %enamba$an ar()an H: an NaH i!(na"an seba!ai ini"a),r asam a)a( basa* Sean!"an %er(ba$an &arna e"s)ra" "(n'i) 'an! i)e)esi en!an ar()an NaH men(n#(""an ba$&a e"s)ra" "(n'i) mer(%a"an ini"a),r basa* Karena %er(ba$an &arnan'a ebi$ men-,," ibanin!"an en!an %er(ba$an &arna saa) e"s)ra" "(n'i) i)amba$"an ar()an H:* b* ;#i ba$an %e&arna "(n'i) %aa ma"anan )a$( "(nin! Per-,baan "e(a ini "ami men!!(na"an (a #enis )a$( "(nin! 'an! a"an i(#i 'ai)( )a$( #enis A an )a$( #enis B* Ke(a )a$( )erseb() iberi"an %era"(an 'an! sama 'ai)( mem,),n! sam%e )a$( "(nin! men#ai ("(ran 'an! san!a) "e-i "em(ian memas(""ann'a aam )ab(n! rea"si A an B* Paa masin!.masin! )ab(n! rea"si i)amba$"an ar()an :aH42* Penamba$an ar()an :aH42 ber+(n!si (n)(" men!ien)i+i"asi 6a) %e&arna 'an! i!(na"an %aa masin!. masin! #enis )a$( "(nin! A an B* Jenis )a$( "(nin! A 'an! i)amba$"an ar()an :aH42 )ia" men!aami %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna "(nin!* Sean!"an )a$( "(nin! B men!aami %er(ba$an &arna 'an! sem(a ber&arna "(nin! ber(ba$ men#ai mera$ a!a" -era$* Paa e"s)ra" "(n'i) 'an! )ea$ i)amba$"an en!an ar()an :aH4 2 #(!a men!aam( %er(ba$an &arna 'an! sem(a ber&arna "e,renan ber(ba$ &arna men#ai mera$ a!a" !ea%* Ha )erseb() men(n#(""an ba$&a $asi %er(ba$an &arna %aa )a$( "(nin! A berbea
en!an %er(ba$an &arna %aa e"s)ra" "(n'i)* Sean!"an %er(ba$an &arna %aa )a$( "(nin! B mem%(n'ai $am%er "esamaan %er(ba$an &arna en!an e"s)ra" "(n'i)* Se$in!!a a%a) isim%("an ses(ai en!an )e,ri ba$&a )a$( "(nin! #enis A men!!(na"an %e&arna ma"anan sin)e)is sean!"an )a$( "(nin! #enis B men!!(na"an %e&arna ma"anan aami* -* ;#i ba$an %e&arna "(n'i) %aa ba$an ma"anan nasi "(nin! Per-,baan "e)i!a men!(#i %e&arna "(n'i) 'an! i!(na"an %aa nasi "(nin!* Nasi "(nin! )erseb() iambi sam%en'a "em(ian ie)a""an %aa %a) )e)es "em(ian i)e)esi en!an ar()an NaH* Penamba$an ar()an NaH )erseb() i+(n!si"an seba!ai ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) basa* Nasi "(nin! 'an! i)amba$"an ar()an NaH )erseb() ber(ba$ &arna 'an! sem(a ber&arna "(nin! men#ai mera$ "e,renan* E"s)ra" "(n'i) 'an! i!(na"an seba!ai ar()an %embanin! i)e)esi en!an ar()an NaH #(!a (n)(" men!ien)i+i"asi %e&arna "(n'i) %aa "eaaan basa* E"s)ra" "(n'i) )erseb() ber(ba$ &arna 'an! sem(a ber&arna "(nin! "e,renan ber(ba$
men#ai
mera$
a!a"
!ea%*
Hasi
)erseb()
men(n#(""an ba$&a nasi "(nin! )erseb() men!!(na"an %e&arna ma"anan aami* Karena %er(ba$an &arna an)ara nasi "(nin! en!an e"s)ra" "(n'i) memii"i "esamaan 'ai)( ber&arna mera$ "e,renan* * Pemb(a)an ini"a),r aami a(n s(#i seba!ai %embanin! Per-,baan ini aaa$ %emb(a)an inia),r aami a(n s(#i* an!"a$.an!"a$
%er-,baann'a
$am%ir
sama
en!an
%emb(a)an ini"a),r aami e"s)ra" "(n'i)* Per)ama a(n s(#i i$a(s"an an i)amba$"an ar()an e)an,* Penamba$an ar()an )erseb() i!(na"an (n)(" men!e"s)ra"si 6a) &arna %aa a(n s(#i a!ar ebi$ m(a$ i%isa$"an an)ara $asi +i)ra)n'a en!an $asi resi(n'a* Se)ea$ i%er,e$ +i)ra)e a(n s(#i i)e)es"an %aa %a) )e)es an i)amba$"an %aa %a) )e)es A en!an ar()an H: sean!"an %aa %a) )e)es B i)amba$"an en!an ar()an NaH* Penamba$an ar()an H: a)a( NaH
%aa maisn!.masin! %a) )e)es i!(na"an (n)(" memb(")i"an a(n s(#i mer(%a"an ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) asam* Karena )er#ai %er(ba$an &arna %aa saa) i)e)esi ar()an H: ber(ba$ &arna ari 'an! sem(a ber&arna $i#a( men#ai $i#a( "e"(nin!an* Sean!"an %aa saa) i)e)esi en!an ar()an NaH )ia" men!aami %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Se$in!!a a%a) i"a)a"an ba$&a e"s)ra" a(n s(#i mer(%a"an ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) asam* e* ;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan ",-i.",-i Paa %er-,baan ini men!(#i %e&arna ma"anan %aa ",-i. ",-i en!an men!!(na"an e"s)ra" a(n s(#i seba!ai ar()an %embanin!* Per)ama men!ambi sam%e ",-i.",-i se-("(%n'a "em(ian ie)a""an %aa )ab(n! rea"si an i)amba$"an ar()an H:* Te)a%i %aa )ab(n! rea"si )erseb() )ia" )er#ai %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Penamba$an ar()an
H:
)erseb()
i!(na"an
(n)("
men!ien)i+i"asi
%e&arna a%a 'an! i!(na"an %aa ba$an ma"anan ",-i.",-i* ar()an %embanin! 'an! i!(na"an aaa$ e"s)ra" a(n s(#i 'an! i)amba$"an ar()an H: $in!!a )er#ai %er(ba$an &arna 'an! sem(a ber&arna $i#a( ber(ba$ &arna men#ai $i#a( "e"(nin!an*
Ha )erseb() men(n#(""an ba$&a %er(ba$an
&arna %aa ",-i.",-i )ia" sama en!an %er(ba$an &arna %aa e"s)ra" "(n'i)* Se$in!!a a%a) isim%("an ba$&a ",-i.",-i men!!(na"an ba$an %e&arna ma"anan sin)e)is* +* ;#i %e&arna a(n s(#i %aa ba$an ma"anan aar !((n! Paa %er-,baan ini men!(#i %e&arna ma"anan %aa aar !((n! en!an men!!(na"an e"s)ra" a(n s(#i seba!ai ar()an %embanin!*
Per)ama
men!ambi
sam%e
aar
!((n!
se-("(%n'a "em(ian ie)a""an %aa )ab(n! rea"si an i)amba$"an ar()an H:* Te)a%i %aa )ab(n! rea"si )erseb() )ia" )er#ai %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna $i#a(* Penamba$an
ar()an
H:
)erseb()
i!(na"an
(n)("
men!ien)i+i"asi %e&arna a%a 'an! i!(na"an %aa ba$an ma"anan aar !((n!* ar()an %embanin! 'an! i!(na"an
aaa$ e"s)ra" a(n s(#i 'an! i)amba$"an ar()an H: $in!!a )r#ai %er(ba$an &arna 'an! sem(a ber&arna $i#a( ber(ba$ &arna men#ai $i#a( "e"(nin!an* Ha )erseb() men(n#(""an ba$&a %er(ba$an &arna %aa aar !((n! )ia" sama en!an %er(ba$an &arna
%aa e"s)ra"
"(n'i)* Se$in!!a a%a)
isim%("an ba$&a aar !((n! men!!(na"an ba$an %e&arna ma"anan sin)e)is* -I.
Kesi*,ulan Berasar"an %er-,baan ien)i+i"asi #enis ba$an %e&arna 'an! )ea$
"ami a"("an i%er,e$ bebera%a "esim%(an seba!ai beri"() o E"s)ra" "(n'i) mer(%a"an saa$ sa)( ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) basa* Sean!"an e"s)ra" a(n s(#i mer(%a"an saa$ sa)( o
ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) asam* Pen!(#ian ba$an ma"anan 'an! men!!(na"an e"s)ra" "(n'i) seba!ai ar()an %embanin! a%abia %er(ba$an &arnan'a men#ai mera$ 'an! )ia" )era( !ea% men(n#(""an ba$&a ma"anan )erseb() men!!(na"an ba$an %e&arna ma"anan aami* Sean!"an a%abia )ia" )er#ai %er(ba$an &arna ma"a ba$an ma"anan
o
)erseb() men!!(na"an ba$an %e&arna sin)e)is* Pen!(#ian ba$an ma"anan 'an! men!!(na"an e"s)ra" a(n s(#i seba!ai ar()an %embanin! a%abia %er(ba$an &arnan'a men#ai $i#a(
"e"(nin!an
men(n#(""an
ba$&a
ma"anan
)erseb()
men!!(na"an ba$an %e&arna ma"anan aami* Sean!"an a%abia )ia" )er#ai %er(ba$an &arna ma"a ba$an ma"anan )erseb() men!!(na"an ba$an %e&arna sin)e)is* -II.
Jaaban Per%anaan o Per)an'aan
1* A%a %erbeaan %e&arna aami an %e&arna sin)e)is b(a)an4G Pearna ala*i ebi$ aman i",ns(msi*
Pearna bua%an Kaan!."aan! memii"i e+e" ne!a)i+ )er)en)(* Warna 'an! i$asi"an Da%a) men!embai"an &arna asi "es)abian "(ran! s)abi m(a$ &arna ebi$ )in!!i )a$an ama an a%a) ber(ba$ ,e$ %en!ar($ mein(n!i 9i)amin a)a( 6a).6a) ma"anan ain
)in!"a) "easaman )er)en)(*
'an! %e"a )er$aa% -a$a'a seama %en'im%anan* ;n)(" mena%a)"an &arna Pra")is an e",n,mis* 'an! ba!(s i%er("an ba$an %e&arna aam #(ma$ ban'a"* Keane"ara!aman Warna 'an! i$asi"an ebi$ berane"a ra!am* &arnan'a )erba)as Tin!"a) "esera!aman Kesera!aman &arna ebi$ bai"* &arna "(ran! bai" Kaan!."aan! memberi Biasan'a )ia" men!$asi"an rasa an ar,ma rasa an ar,ma 'an! a!a" 'an! men!!an!!(* men!!an!!(* 2* ;#i "(ai)a)i+ a%a sa#a 'an! a%a) membea"an ba$an ma"anan 'an! men!an(n! %e&arna aami ma(%(n sin)e)is b(a)an4G a* ar()an NaH 1 M Paa saa) nasi "(nin! i)e)esi 1 )e)es ar()an NaH 1 M )er#ai
%er(ba$an
&arna
men#ai
mera$*
Ha
ini
memb(")i"an ba$&a nasi "(nin! men!!(na"an %e&arna aami "arena %er(ba$an &arna %aa nasi "(nin! sama en!an %er(ba$an &arna %aa e"s)ra"si "(n'i) 'an! )ea$ i)amba$"an 1 )e)es ar()an NaH 1 M 'an! men#ai ini"a),r %e&arna (n)(" nasi "(nin!* b* ar()an :aH42 Paa saa) saa$ sa)( #enis )a$(
"(nin!
'an!
i)amba$"an en!an 3 m ar()an :aH42 )ia" )er#ai %er(ba$an &arna* Dia )e)a% ber&arna "(nin!* Ha )erseb() memb(")i"an ba$&a )a$( )erseb() men!!(na"an %e&arna ma"anan sin)e)is "arena %er(ba$an &arnan'a )ia" sama en!an e"s)ra" "(n'i) 'an! i)e)esi seban'a" 1 )e)es ar()an :aH42 'an! i#ai"an ini"a),r %e&arna (n)(" )a$( "(nin!* -* ar()an H: 1M Paa saa) aar !((n! an ",-i.",-i 'an! i)e)esi en!an 3 )e)es ar()an H: )ia" men!aami %er(ba$an &arna a)a( )e)a% ber&arna $i#a(* Ha )erseb() men(n#(""an ba$&a &arna )erseb() )ia" sama en!an e"s)ra" a(n s(#i
saa) i)amba$"an en!an ar()an H: seban'a" 3 m "arena e"s)ra" a(n s(#i mer(%a"an ini"a),r %e&arna aami 'an! bersi+a) asam* Se$in!!a a%a) i"e)a$(i ba$&a aar !((n! an ",-i.",-i men!!(na"an %e&arna sin)e)is* 3* Seb()"an ba$an ma"anan a%a sa#a 'an! men!an(n! %e&arna aami a)a( %e&arna sin)e)isG masin!.masin! minima 3 -,n),$4 .
Pe&arna aami
.
nasi "(nin! mie ba'am na!!e) ba'am Pe&arna sin)e)is !((n!
",-i.",-i aar
sna-"%ermen
min(man
sa-$e)
-III. +a0%ar Pus%a&a
P(rbaMi-$ae*200C*Kimia ;n)(" SMA Keas *Ja"ar)a Eran!!a* R($Cian*2013*,nine4*$))%//r($Cian*b,!s%,)*-,m/2013/0?/6a). %e&arna.aami.an.b(a)an*$)m4 ia"ses )an!!a 0 Desember 2013 %("( 21*30* S,eba!i,* 2003* Kimia Anai)i" II* Ja"ar)a IMSTEP* Tim Kimia Dasar*2013* !imia Dasar ".S(raba'a;nesa ;ni9ersi)' Press*
S(raba'a 05 Desember 2013 Pra")i"an
Men!e)a$(i D,sen / Asis)en
(
)
4