LAPORAN RESMI PRAKTIKUM PERBEKALAN STERIL Percobaan V dan VI PENCAMPURAN BAHAN OBAT AMINOPHILIN INJEKI KE DALAM LARUTAN DEKSTROSA 5% (IV ADMI!TURES" dan VALIDASI PROSES HANDLIN# C$TOTO!IC A#ENTS
D&'&'n Oe) * AJEN# KARTINI
* #+,-+.-/.
PUSP PUSPA A JUAN JUANE# E#A A SEPT SEPTIA IANI NI
* #+, #+,-+ -+..-// //
RAHMA A$U A$U ESALIA
* #+,-+.-/0 #+,-+. -/0
Keo12o34 eo1ban Har7 8ana Do&en 9aa
* IV4 6 * Sea&a7++ O38ober 6-+/ * N'r:an8 7MSc7A28
KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDA$AAN UNIVERSITAS JENDERAL SOEDIRMAN ,AKULT ,AKULTAS KEDOKTERAN KEDOKT ERAN DAN ILMU;ILMU ILM U;ILMU KESEHATAN KESEHATAN JURUSAN ,ARMASI PUR
I.
Pendahuluan
Intravena admixture adaa) &'a8' ar'8an &8er :an d1a3&'d3an 'n8'3 2en'naan 2aren8era (dber3an 1ea' n8er>ana" :an db'a8 denan cara 1enca12'r3an &a8' a8a' eb) 2rod'3 2aren8era 3e daa1 &a8' ?ada) ( Naara9' e8 a7 6-+5 " Pada &aa8 n 2rora1 IV admixture 1a3n ban:a3 d'na3an La8ar bea3an 1ena2a iv admixture 1en9ad 8an'n 9a?ab @ar1a&&7 dan 8enaa 3e&e)a8an an :an ada d r'1a) &a38 adaa) 2er81banan* + ,ar1a&& 1en'a&a 2robe1 :an ber3a8an denan 3on8a1nan7 n3o12a8b8a& @&3a7 31a 1a'2'n n3o12a8b8a& 8era2e'83 &er8a &e3a'& da2a8 1ena8a&n:a 93a
6 . 5
2robe1 n 1'nc'7 &er8a 1en'a&a 2robe1 :an ber3a8an denan &8ab8a& E@&en& co&8 Men'r'nn:a 2o8en&a errors (3e&aa)an" K'a8a& 1enn3a8 Mer'2a3an &aa) &a8' dar 2ena1aan 2)ar1ace'8ca care (An&e7 6--5" Bebera2a 3e'n8'nan :an dda2a8 1ea' 2e1beran oba8 denan cara iv admixture,
adaa)* + Leb) 2ra38& 3arena ar'8an n@'& :an 8ea) dca12'r oba8 da2a8 &e3a'& ber@'n& anda :a8' ar'8an n@'& &ebaa 2e1e)ara 3e&e1banan caran 8'b') dan oba8 :an berada ddaa1n:a da2a8 ber@'n& 1e12er8a)an3an 3adar 8era2e83 oba8 daa1 dara) 6 Pada 2e1beran ban:a3 oba8 (multiple drugs therapy) cara n 1er'2a3an a8e1a8@ :an 2an ba3 1enna8 8erba8a&n:a 2e1b'') >ena :an 8er&eda7 &e)na eb) convenience (n:a1an " ba 2ender8a (Ra)1an7 6--" Na1'n 2er' d2er)a83an ba)?a 2e1beran oba8 1ea' cara n a2aba da3'3an &ecara &e1baranan da2a8 1en1b'3an bebera2a 3er'an Ker'an :an d 1a3&'d ber3a8an denan 2e1beran oba8 &ecara n8ra>ena 2ada '1'1n:a adaa) &ebaa ber3'8* + 6 . 5 /
Air embolus Bleeding (2erdara)an" Rea3& aer Phlebitis4r8a& >ena Proen E3&8ra>a&a& (Ra)1an7 6--" Pro&ed'r 2enananan oba8 &8o&8a83a :an a1an 2er' da3&ana3an 'n8'3 1encea)
r&3o 3on8a1na& 2ada 2er&one :an 8erba8 daa1 2re2ara&7 8ran&2or8a&7 2en:12anan dan 2e1beran oba8 &8o&8a83a ba3 1ea' 1ea' n)aa&7 ab&or2&7 a8a' ne&8on Po8en&a
2a2aran 2ada 2e8'a& 2e1beran &8o&8a83a 8ea) ban:a3 d8e8 To3&&8a& :an &ern da2or3an ber3enaan denan 2re2ara& dan )andn &8o&8a83a ber'2a 8o3&&8a& 2ada >er7 ne'8ro2ena rnan7 @e8a 1a@or1a8on7 @e8a o&&7 a8a' 3a&'& 81b'n:a 3an3er Ta)'n +0 So8ane17 d33 Mea2or3an adan:a 3er'&a3an >er 2ada oran 2era?a8 :an be3er9a 2ada ward oncology D d'a r'1a) &a38 d I8a: 8ea) da3'3an 2ene8an d8e1'3an c:co2)o&2)a1de dan @o&@a1de daa1 'rne 2era?a8 dan &8a@ @ar1a& :an 8da3 1en3'8 2era8'ran 3)'&'& daa1 1enanan oba8;oba8 3an3er Sean 'n8'3 1end'n 2e8'a& dan n3'nan dar 3e8er2a2aran oba8 3an3er7 2re2ara& oba8 &8o&8a83a &ecara a&e28& d2er'3an 'n8'3 8'9'an7 :a8'* •
Prod'3 )ar'& 8ernd'n dar 3on8a1na& 13roba denan 8e3n3 a&e28&
•
Per&ona :an 8erba8 )ar'& 8ernd'n dar exposure ba)an berba)a:a
•
Ln3'nan )ar'& 8er)ndar dar 2a2aran ba)an berba)a:a
HANDLING CYTOTOXIC AGENTS
Handn &8o8o3&3 daa1 @ar1a& adaa) 2enanan &'a8' aen &8o8o3&3 daa1 2ea3&anaan 3ea8an d r'1a) &a38 Pea3&anaan 3ea8an 2re2ara& oba8 &8o&8a83a :an a1an dan 1en)a&3an 2rod'3 :an ber1'8'7 )ar'& d&'&'n da)'' &8andar 2ro&ed'r 3er9a &ebaa 2edo1an 2e8'a& daa1 1ea3&ana3an 3ea8an (E8e7 6---" S8andar Pro&ed'r Ker9a 1e2'8 * •
,a&8a& @&3 :an db'8')3an 'n8'3 1end'n o2era8or dan 2rod'3 :a8' 1en'na3 La1nar Ar ,o? (LA," :an de8a3an d r'anan &8er denan den3a2 denan HEPA @8er LA, :an d'na3an b&a T:2e ISOLATOR :a8' denan aran Ver83a Te3anan Udara d daa1 LA, eb) nea8@ dbandn ddaa1 Cean Roo1 dan 8e3anan
'dara ddaa1 Cean eb) 2o&8@ dbandn3an d'ar Tran&2or8a& 3e'ar 1a&'3n:a oba8;oba8an dan aa8;aa8 2end'3'n 2re2ara& oba8 da3'3an 1ea' Pa&& Bo=7 'n8'3 1e1n1a3an 3on8a1na& 'dara 3edaa1 cean roo1 Ko1'n3a& 2e8'a& ddaa1 cean roo1 denan 2e8'a& d'ar da3'3an denan n8erco1 (SPHA Co1188ee7 6--5" •
Pa3aan 2end'n :an 1end'n o2era8or dan 2rod'3 :a8' 2a3aan :an da2a8 1end'n 2er&ona daa1 2enananan oba8 &8o8o3&3 Pa3aan :an d'na3an &e2er8 2a3aan7 &ar'n 8anan7 8'8'2 3e2aa7 8'8'2 3a37 1a&3er7 3aca 1a8a )ar'& berbeda denan 2a3aan :an ba&a d'na3an d 'ar r'an &8er (SPHA Co1188ee7 6--5"
•
Pro&ed'r 2ea8)an 'n8'3 2er&ona aar &e1'a 2er&ona :an ber8'a& 1e1e3 3e1a12'an daa1 1enanan oba8 &8o3&3 daa1 2re2ara& oba8 &8o8o3&3 (SPHA Co1188ee7 6--5" Te3n3 3)'&'& :an d2er'3an 'n8'3 &a@e )andn c:8o8o=c 1e2'8 &8andar a8a' 8e3n3
2re2ara& &edaan &8o8o3&3 ba3 &8er 1a'2'n non &8er 'n8'3 1en)ndar 2e8'a& aar 8da3 8er2a2ar ba)an &8o8o3&37 2ro&ed'r 2e1ber&)an 8'12a)an oba8 ba3 d'ar LA, a8a' d daa1 LA,7 dan 2e1beran abe &8o83&3 2ene1a&an &edaan &8o8o3&3 aar a1an 'n8'3 dba?a 3er'an 2era?a8an denan 8erda2a8 abe 2erna8an (SPHA Co1188ee7 6--5" II. Pembahasan A Ana&& ,ar1a3oo
A1no@n 1e13 3)a&a8 &ebaa bron3oda8or7 an8&2a&1od3'17 dan d're83'1 (De23e& RI7 +" A1no@n dnd3a&3an 'n8'3 1ereda3a dan 1ena8a&ob&8r'3& &a'ran 2erna2a&an :an ber)'b'nan denan a&1a bron3a dan 2en:a38 2ar' ob&8r'3& 3ron3 (PPOK" ann:a &e2er8 e1@&e1a dan bron38& 3ron3 (MIMS7 6-++" B Pre@or1'a& Aminofilin (Teofin Eilendiamin! R'1'& 1oe3' * C+/H6. N+-O. a8a' C+/H6. N+-O.6H6O Bobo8 1oe3' * .6-7. a8a' .5/7./ A1no@n adaa) &en:a?a an)dra8 a8a' 1enand'n 8da3 eb) dar 6 1oe3' )dra8 Menand'n 8da3 3'ran dar 0.7-% dan 8da3 eb) dar 07.% 8eo@n an)dra87 CH0 N.O67 d)8'n 8er)ada2 a8 an)dra8 Pe1eran * B'8r a8a' &erb'3 2'8) a8a' aa3 3e3'nnan ba' a1ona e1a)7 ra&a 2a)8 J3a dbar3an d 'dara 8erb'3a7 2era)an;a)an 3e)anan e8enda1na dan 1en:era2 3arbon do3&da denan 1ee2a&3an 8eo@n Lar'8an ber&@a8 ba&a 8er)ada2 3er8a& a31'&
Kear'8an * Tda3 ar'8 daa1 e8ano dan daa1 e8er Lar'8an + daa1 65 1 ar 1en)a&3an ar'8an 9ern) ar'8an + daa1 5 1 ar 1en)ab'r 93a dda13an dan ar'8 3e1ba 93a d8a1ba) &ed38 e8enda1na S8er&a& * Men'na3an a'8o3a@ 2ada &')' +6+oC &ea1a +5 1en8 S8ab8a& * Ta)an )na &')' 2ana& +5oC Sen&8@ 8er)ada2 ca)a:a7 1en9ad ber?arna 3'nn 93a 8ere3&2o& ca)a:a daa1 9an3a ?a38' 2an9an K)a&a8 * Bron3oda8or7 an8&2a&1od3'17 dan d're83'1 (De23e& RI7+5 De23e& RI7 + Tr&&e7 6-- L'nd7 +." In"e#si Aminofilin In9e3& a1no@n adaa) ar'8an &8er a1no@n daa1 ar 'n8'3 n9e3&7 a8a'
ar'8an &8er 8eo@n daa1 ar 'n8'3 n9e3& :an db'a8 denan 2ena1ba)an e8enda1na Ta2 1 1enand'n a1no@n &e8ara denan 8da3 3'ran dar 7-% dan 8da3 eb) dar +-7-% 8eo@n an)dra87 CH0 N.O67 dar 9'1a) :an 8er8era 2ada e83e8 In9e3& a1no@n boe) 1enand'n e8enda1na bereb)7 8e8a2 8da3 boe) d8a1ba) a8 an 'n8'3 2ena8'ran 2H S8er&a& * S8er&a& a3)r denan 1en'na3an a'8o3a@ 2ada &')' +6+oC &ea1a +5 1en8 S8ab8a& * Ta)an )na &')' 2ana& +5oC Sen&8@ 8er)ada2 ca)a:a7 1en9ad ber?arna 3'nn 93a 8ere3&2o& ca)a:a daa1 9an3a ?a38' 2an9an 2H * an8ara 07/ dan 7(De23e& RI7 +5" De#s$osa R'1'& 1oe3' * C/H+6O/ a8a' C/H+6O/H6O Bobo8 1oe3' * +0-7+/ a8a' +07+ De3&8ro&a adaa) &'a8' 'a :an d2eroe) dar )dro&& 2a8 Menand'n &a8'
1oe3' ar )dra8 a8a' an)dra8 Pe1eran * Hab'r 8da3 ber?arna7 &erb'3 )ab'r a8a' &erb'3 ran' 2'8) 8da3 berba' ra&a 1an& Kear'8an * M'da) ar'8 daa1 ar &ana8 1'da) ar'8 daa1 ar 1endd) ar'8 daa1 e8ano 1endd) &'3ar ar'8 daa1 e8ano S8er&a& * Men'na3an a'8o3a@ 2ada &')' +6+oC &ea1a +5 1en8 (De23e& RI7 +5" In"e#si De#s$osa In9e3& de3&8ro&a adaa) ar'8an &8er de3&8ro&a daa1 ar 'n8'3 n9e3&
Menand'n de3&8ro&a7 C/H+6O/H6O7 8da3 3'ran dar 57-% dan 8da3 eb) dar +-57-% dar 9'1a) :an 8er8era 2ada e83e8 In9e3& de3&8ro&a 8da3 1enand'n ba)an an813roba
2H * an8ara 75 dan /75 (De23e& RI7 +5" C Pende3a8an ,or1'a& + A1no2)n n9e3& K)a&a8 * Bron3oda8or an8&2a&1od3'1 d're83'1 (De23e& RI7 +5" 6 Lar'8an de3&8ro&a 5% De3&8ro&a d'na3an &ebaa 2en&o8on& 3arena &:ara8 ra& :a8' ar'8an )ar'& &o8on& De3&8ro&a d3)'&'&3an 'n8'3 &edaan 2aren8era &edan3an '3o&a car 8da3 coco3 'n8'3 &edaan 2aren8era Do&& De3&8ro&a 'n8'3 &edaan 2aren8era adaa) 5% De23e& RI7 +" D ,or1'a& ,or1'a& :an d'na3an * a1n2)n n9e3&
+- 1
ar'8an de3&8ro&a 5% E S8er&a& Cara a&e283 b'3an 8er1a&'3 1e8ode &8er&a& Cara a&e283 )an:a b&a da3'3an 3)'&'& 'n8'3 a8 a38@ :an 8da3 8a)an4r'&a3 8er)ada2 &')' 8n7 an8bo83 dan bebera2a )or1on 1er'2a3an con8o) &edaan denan 2era3'an 1e8ode a&e28& Cara a&e28& 2ada 2rn&2n:a adaa) cara 3er9a 'n8'3 1e12eroe) &edaan &8er denan cara 1ence) 3on8a1na& 9a&ad ren342ar83e a&n 3edaa1 &edaan Pro&e& cara a&e28&n:a adaa) 1ea3'3an &8er&a& 2ada &e1'a ba)an &edaan (2ada a?a &ebe'1 2e1b'a8an &edaan" &e&'a denan &@a8 dar ba)an :an d'na3an 3e1'dan dan9'83an 2ada 2ro&e& 2e1b'a8an dan 2ene1a&an daa1 r'an &8er a8a' ddaa1 a1nar ar @o? 'n8'3 1encea) 3on8a1na& Pada 2ro&e& a&e28& 1a&) 8erda2a8 cea) 8er9adn:a 3on8a1na&7 &e)na a2aba 1e8ode &8er&a& a3)r b&a da3'3an 1a3a 1e8ode a&e28& 8da3 2er' da3'3an (D'rn dan Fac) ar:7 6--." , E>a'a& a E>a'a& 2rod'3 > ad1=8're +" U9 3e9ern)an T'9'an da3'3an '9 3e9ern)an n adaa) 'n8'3 1ene8a)' 3e9ern)an dar ar'8an n@'& :an db'a8 Ke9ern)an adaa) &'a8' ba8a&an :an rea8@7 :an ar8n:a &ana8 d2enar') oe) 2enaan &'b9e38@ dar 2ena1a8 Dar 2e1er3&aan :an da3'3an d2eroe) ba)?a ar'8an n@'& :an db'a8 1e1en') &:ara8 3e9ern)an S:ara8 3e9ern)an :a8' &edaan ar'8an ( 3ec'a
&'&2en& dan e1'&" adaa) 8da3 ada a8 :an 8erd&2er& daa1 ar'8an 9ern) (Aoe&7 6--0" 6" U9 2ar83e a&n T'9'an dar '9 2ar83e a&n n adaa) aar 1ene8a)' a2a3a) ada 2ar83e daa1 ar'8an Par83e a&n 8er&eb'8 1er'2a3an 2ar83e;2ar83e :an 8da3 ar'8 :an da2a8 bera&a dar ar'8an dan a8 31a :an 8er3and'n7 n3'nan7 2eraa8an7 2er&ona7 1a'2'n dar ?ada) Par83e a&n 8er&eb'8 da2a8 1en:ebab3an 2e1ben8'3an ran'o1a 2a8oo& daa1 oran >8a 8'b') Un8'3 1ene8a)' 3eberadaan 2ar83e a&n da3'3an denan 1enera?an &edaan 2ada &'1ber ca)a:a Dar )a& '9 n dda2a8 ba)?a 8da3 8erda2a8 2ar83e a&n daa1 n@'& J3a 8erda2a8 2ar83e a&n b&a 8er9ad 3arena &e?a38' 2en:arnan 1a&n ada 2ar83e :an oo& dar &arnan (Aoe&7 6--0" " U9 2H U9 2H n ber8'9'an 'n88'3 1ene8a)' &@a8 3e a&a1;ba&aan dar &edaan n@'& Rner a38a8 :an db'a8 U9 2H n ber3a8an denan &8ab8a& oba8 dan 3ea1anan daa1 2en'naan Ha& ra8a;ra8a dar = re23a& 2H ar'8an :an dda2a8 :a8' In berar8 1e1en') 'n8'3 2H &edaan 2aren8era :a8' an8ara 5 &a12a 3arena 2H 8er&eb'8 &o)dr& denan na 2H dara) dan caran 8'b') ann:a I&o)dr& :a8' 3eadaan d1ana 2H ar'8an &a1a denan 2H dara) a8a'2'n caran 8'b') Na1'n 93a daa1 '9 n be'1 1e1en') 2er&:ara8an 2H 1a3a 2er' da3'3an 2en:e&'aan 2H aar 1e1en') &:ara8 J3a 8era' a&a17 1a3a b&a d8a1ba) ar'8an NaOH -7+ N Dan 93a 8era' ba&a da2a8 d8a1ba) ar'8an HC -7+ N T'9'an dar 2ena8'ran 2H n adaa) 'n8'3 1enn3a83an &8ab8a& oba8 Sean 8' 9'a 'n8'3 1encea) adan:a ran&anan a8a' ra&a &a38 &e?a38' d&'n833an Karena 93a 8era' 8n da2a8 1en:ebab3an ne3ro&& 9arnan &edan3an 93a 8era' renda) 1a3a 1en:ebab3an ra&a &a38 &e?a38' d&'n833an (Aoe&7 6--0" b E>a'a& 2ro&e& > ad1=8're +" Cean roo1 Cean roo1 adaa) r'anan :an 8er3on8ro 8er)ada2 2ar83e ('3'ran7 9'1a)" dan 3o18a1na& 13roba Jen&;9en& cean roo1 * <)8e area 3a& +---- dan +-- &er8a #re: area* 3a& +----- A&e28c roo1 adaa) r'an 3)'&'& ddaa1 3ond& cean roo1 denan n8en&8a& 2encea)an 8er)ada2 3on8a1na& 13roba 3e 2rod'3 R'an a&e28c a8a' 'n8;'n8 a&e28c berada d daa1 cean roo1 (Vo)87+5"
Pena8'ran &')' dan 3ee1baban adaa) &ebaa ber3'8 * a" S')' 8e12a8 3er9a 1en'r'8 Br8&) S8andard adaa) 6- G 6 C dan US S8andard adaa) 6- G 6C b" Kee1baban 8e12a8 3er9a 1en'r'8 Br8&) S8andard adaa) 5 ; 5- % dan US S8andard adaa) 5- % De&an 3on8r'3& 'n8'3 cean roo1 )ara& 1e1en') 2er&:ara8an 8er8en8' daa1 )a* a" La: o'8 (2ee8a3an" r'anan cean roo1 b" Lan8a c" Dndn dan an8;an8 d" Pn8' dan 9endea e" P2a dan 3abe @" Mebe dan 2eraa8an " Per&on denan 2era31:a )" Ba9' 2end'n7 r'8'2 3e2aa7 8'8'2 3a3 dan &ar'n 8anan " Pro&ed'r ceann dan d&n@ec8on 6" A&e28c cond8on Kond& a&e283 adaa) &'a8' 3eadaan :an drancan 'n8'3 1en)ndar adan:a 3on8a1na& oe) 13rooran&1a7 2roen 1a'2'n 2ar83e ba3 2ada aa87 3e1a&an7 * 1a'2'n ben8'3 &edaan &ea1a 2ro&e& 2enca12'ran Per&:ara8an :an )ar'& d2en') 'n8'3 1enda2a83an &'a8' 3ond& a&e283 (Vo)87+5"*
a" Area :an d'na3an Penca12'ran 2rod'3 &edaan @ar1a& &8er da3'3an d r'anan 8:2e Ca&& +-- D r'1a) &a387 'n8'3 1enda2a83an 8:2e ca&& +-- ba&an:a d'na3an aa8 La1nar Ar b" Per&ona7 :an 1e2'8 2a3aan dan 2era3' 2e8'a& Kon8a1na& 'dara &ern3a ber&'1ber dar 2e8'a& :an be3er9a d daera) a&e28& Ta'2'n d daera) &8er Un8'3 1e1n1a3an 3on8a1na&7 2e8'a& :an a3an be3er9a 2ada area 8er&eb'8 )ar'& 1enena3an ba9' &8er 3)'&'& :an beba& dan 2ar83e dan beba& &era8 Ba9' 2e8'a& den3a2 denan 2en'8'2 ra1b'87 1a&3er7 &e2a8' dan &ar'n 8anan (o>e&" &8er denan r'9'an 1en'r'n3an 3on8a1na& 2ar83e dan ba38er &ea1a be3er9a d r'an a&e28c Sedan3an 2e8'a& )ar'& 1en)ndar 2era3' :an 8da3 ba3 &ea1a be3er9a d r'an a&e28& 1a'2'n dr'an a&e28& &e2er8 * berbcara :an 8da3 2er'7 ba8'3;ba8'3 dan ber&n7 1e1b'a8 era3an;era3an :an 8da3 2er' dan 1ero3o37 1a3an dan 1n'1 dr'anan c E>a'a& aa8 a1nar ar @o (LA,"
E>a'a& 8er)ada2 aa8 a1nar ar@o? da3'3an &ecara 2erod3 oe) 2er&ona :an 8era8) &e8a2 / b'an &e3a7 a8a' 93a 2ada aa8 a1nar ar @o? da3'3an 2e1nda)an 8e12a8 a8a' 93a 8erda2a8 3er'&a3an @8er E>a'a& 8er)ada2 aa8 a1nar ar @o? da3'3an denan * +" Men)8'n 3ece2a8an aran 'dara 1en'na3an aa8 ane1o1e8er 6" Men)8'n 9'1a) 2ar83e :an 8erda2a8 2ada daera) 3er9a " Men8'n 13rooran&1e :an 8erda2a8 daa1 daera) 3er9a 1en'na3an aa8 1croba co'n8 Sean 8' e>a'a& 9'a da3'3an 8er)ada2 2enca)a:aan daa1 area 3er9a7 8e12era8'r &er8a 3ee1baban 'dara (Vo)87+5" d E>a'a& 2enca12'ran 2rod'3 &8er E>a'a& 8er)ada2 2rod'3 )a& 2enca12'ran &edaan 2aren8era ber8'9'an 'n8'3 1en9a1n 1'8' dan 3ea1anan 2rod'3 2ada 2a&en Terda2a8 d'a &8a) :an ber3a8an denan e>a'a& 2rod'3 :a8' C ('a8: con8ro" dan A ('a8: a&&'rance" C dan A 1e12'n:a 1a3na :an berbeda 'a8: con8ro eb) 1enara) 3e2ada e>a'a& ba)an ba3'7 3o12onen 3e1a&an dan 2rod'3 a3)r7 &edan3an 'a8: a&&'rance (9a1nan 1'8'" 1er'2a3an &8a) :an eb) 'a& 3arena 1en:an3'8 8da3 )an:a C na1'n 9'a 1e2'8 2en'&an SOP (&8andard o2era8n 2roced're" 7 8rann 2e8'a&7 do3'1en8a&7 @a&8a& d (Vo)87+5" III.Ca$a %embuaan Pro&e& 2enca12'ran oba8 &'n83 &ecara a&e28&7 1en3'8 an3a);an3a) &ebaa ber3'8 Men'na3an Aa8 Pend'n Dr (APD" • Mea3'3an de3o1en8a& dan de&n@e3& &e&'a 2ro&ed'r 8e8a2 • Men)d'23an La1nar Ar ,o? (LA," &e&'a 2ro&ed'r 8e8a2 • Men:a23an 1e9a 3er9a LA, denan 1e1ber aa& 2en:era2 caran daa1 LA, • Men:a23an 3an8on b'anan &a12a) daa1 LA, 'n8'3 be3a& oba8 • Mea3'3an de&n@e3& &ar'n 8anan denan aco)o -% • Mena1b aa8 3e&e)a8an dan oba8;oba8an dar 2a&& bo= • Mea3'3an 2enca12'ran &ecara a&e28& • Pro&e& 2enca12'ran oba8 a1no@n dar a12' 3edaa1 n@'& de3&8ro&e 5% + Me1b'3a a12' ar'8an a1no@n * a Pnda)3an &e1'a ar'8an oba8 dar e)er a12' denan 1ene8'3 ne8'3 baan a8a& a12' a8a' denan 1ea3'3an era3an J;1o8on b Se3a baan e)er a12' denan a3o)o - %7 bar3an 1enern c L83an 3a&&a &e38ar a12' d Pean a12' denan 2o&& .57 2a8a)3an baan a8a& a12' denan ara) 1en9a') 2e8'a& Pean a12' denan 2o&& n &e38ar 5 de83 e Berdr3an a12'
@ B'n3'& 2a8a)an a12' denan 3a&&a dan b'an 3e daa1 3an8on b'anan 6 Pean a12' denan 2o&& .57 1a&'33an &2'8 3e daa1 a12'7 8ar3 &e'r') ar'8an dar a12'7 8'8'2 neede Pean a12' denan 2o&& .57 &e&'a3an >o'1e ar'8an daa1 &:rne &e&'a :an dnn3an denan 1en:'n833an 3e1ba ar'8an oba8 :an bereb) 3e1ba 3e a12' . T'8'2 3e1ba neede 5 Un8'3 2er1n8aan n@'& In8ra Vena 7 &'n833an ar'8an oba8 3e daa1 bo8o n@'& denan 2o&& .5 2era)an;a)an 1ea' dndn aar 8da3 berb') dan 8erca12'r &e12'rna / Un8'3 2er1n8aan In8ra Vena bo'& an8 neede denan '3'ran :an &e&'a 'n8'3 2en:'n83an Se8ea) oba8 d&'n833an 3edaa1 ar'8an IV7 ar'8an :an 8erca12'r 3e1'dan do9o 'n8'3 1e12eroe) ar'8an :an )o1oen dan 2er&ebaran oba8 daa1 ar'8an 1era8a 0 Se8ea) &ee&a7 b'an &e'r') ba)an :an 8ea) 8er3on8a1na& 3e daa1 3an8on b'anan 8er8'8'2 Pra383'1 &8er 3a n :a8' 2enca12'ran a1no2)n 3e daa1 ar'8an de38ro&a 5% (IV ad1=8're&" dan >ada& 2ro&e& )andn c:8o&8a8c aen8& Na1'n :an >ada& 2ro&e& )andn c:8o&8a8c aen8& 8da3 d a3'3an 3arena 3e8erba8a&an aa8 :an 8er&eda d abora8or'1 3a17 9ad )an:a 2enca12'ran a1no2)n 3e daa1 ar'8an de38ro&a 5% (IV ad1=8're&" :an 38a a3'3an 2ercobaann:a Per&a2an 2er8a1a 3a :an d a3'3an :a8' 1ea3'3'3an &8er&a& 2ada r'an bac3 area denan 1enan8 2a3aan7 &e2a8'7 1en'na3an co>er 3e2aa7 &ar'n 8anan7 dan 3aca 1a8a7 3e1'dan d &e12ro8 denan aco)o -% 2ada &ar'n 8anan 'n8'3 1en)ndar3an 3on8a1na& 13roba Se8ea) 2a3aan &8er (dar '9'n ra1b'8 )na '9'n 3a3 8er8'8'2 ra2a8 beba& 13rooran&1e"7 38a 1e1a&'3 r'anan re: area R'anan #re: area 3on8a1nan 13rooran&1en:a eb) &ed38 dar2ada bac3 area Pn8' :an 8er)'b'n &a8' ara) dan 1en'na3an 8e3anan :an eb) be&ar (2o&8@" dar 2ada d'ar aar 13rooran&1e dar 'ar 8da3 1a&'37 3e1'dan d daa1 r'an re: area d a3'3an 2er&a2an ba)an7 a' 1e1a&'3 r'an ?)8e area <)8e area adaa) r'anan d1ana 2ra383an 1e1b'a8 &edaan &8er ddaa1 LA, (La1nar Ar ,o?" Ha :an 2er8a1a da3'3an adaa) 1en:aa3an &nar '> 8ereb) da)'' :a8' 1encea) 8er3on8a1na& 13rooran&1e7 3e1'dan dn:aa3an aran 'dara LA, :an d'na3an :a8' T:2e >er83a laminar airflow, d1ana 'dara :an 8er@8er berera3 dar a8a& aa8 1en'9' 3eba?a) dan 1enara) de && de2an dan bea3an aa8 Ke1'dan &nar '> d1a83an7 a' 1a&'3an ba)an dan aa8 :an d'na3an7 a' d&e12ro8 denan aco)o -% 'n8'3 1e1b'n') 13rooran&1e
Se8ea) 8'7 1'aa) 'n8'3 1e1b'a8 ar'8an > ad1=8're& A12' :an ber& a1no2)n d2o8on denan 1ene3an 1en'na3an b'9ar7 &e8ea) a12' 8erb'3a a1b caran 1en'na3an 9ar'1 :an &'da) 8er2a&an 2ada &:rne& A1b caran daa1 a12' &eban:a3 +1 denan 3e1rnan 6- dera9a8 da1b denan &2'8 a8a' &:rne& Se8ea) a1no2)n 8er8a)an daa1 &:rne7 1a&'33an 3edaa1 bo8o :an ber& de38ro&a 5% Se8ea) 8'7 d)o1oen3an denan 1eno9o &ecara 2era)an La' d ber e83e8 daa1 ?ada)n:a Lar'8an &a2 2a3a7 3e1'dan d1a&'33an 3e daa1 bo= 2ena12'n &edaan &8er :an &'da) &a2 2a3a Sedaan 8er&eb'8 9'a da3'3an '9 :a8' '9 ce1aran 2eno8or7 :a8' denan cara 1ee?a83an a8a' 1ende3a83an &edaan :an &'da) d3e1a& denan de?a83an 2ada bac3ro'nd ?arna 2'8) dan )8a17 &e)na a3an 8er)a8 93a ada 3on8a1na& benda a8a' 2eno8or Se8ea) 8' 9'a da3'3an '9 de8e3& 13rooran&1e denan cara 1en&8rea3 ar'8an 3edaa1 1eda ba3an 13rooran&1e :an &'da) 8er&eda (1eda aar"7 '9 :an 8era3)r n da3'3an 3'ran eb) &ea1a + 1n'7 &e)na d3e8a)' ba)?a &edaan 8er&eb'8 8erde8e3&e 1enand'n ce1aran 13rooran&1e a8a' 8da3 (Lac)1an L7 Lber1an HA7 Kan J +." I&.
'esim%ulan Pro&e& 2e1b'a8an > ad1=8're )ar'& da3'3an daa1 3ond& &8er &ecara a&e28& andling !ytotoxic 1er'2a3an 2ro&ed'r 3er9a denan aen;aen &8o8o3&3 'n8'3
1e1n1a&a& 3e1'n3nan aen 1enon8a1na& 2er&ona a8a' o2era8or Vada& 2ro&e& handling cytotoxic )ar'& da3'3an &ecar ber3aa 'n8'3 1en9a1n 3ea1anan 2ro&ed'r 8er&eb'8
Dafa$ Pusa#a
Aoe&7 #oe&?en 6-- "ediaan farmasi steril# Band'n* Penerb8 ITB An&e7 Ho?ard C7 6--57 Pengantar Bentu$ "ediaan %armasi &disi IV 7 UI Pre&&7 Ja3ar8a De23e& RI7 +7 %arma$ope Indonesia &disi III 7 De2ar8e1en Ke&e)a8an Re2'b3 Indone&a7 Ja3ar8a De23e& RI7 +7 %arma$ope Indonesia edisi III 7 Dr9en POM7 Ja3ar8a De23e& RI7 +57 %arma$ope Indonesia &disi IV 7 De2ar8e1en Ke&e)a8an Re2'b3 Indone&a7 Ja3ar8a
De23e& RI7 +57 %arma$ope Indonesia edisi IV 7 Dr9en POM7 Ja3ar8a D'rn7
Sr
Jane
dan
Fac)ar:
Hanan7
6--.7 De1ar
Learnn&
P)ar1ac:
Prac8ce
@or Tec)ncan&rd ed8on7 De1ar Learnn7 Ne? $or3 E8e7 A7 M Sc)errer7 and K K'11erer7 6---7 andling !ytostatic 'rugs erman &dition7 Br&8o;M:er& S'bb7 #er1an: Hana@ e8 a7 6-+5 7 "afe andling of !ytotoxic 'rugs and is$s of *ccupational &xposure to +ursing "taffs, Jo'rna o@ P)ar1ace'8ca care 6-+5 (+;6"* ++;+5 Lac)1an7 L7 Lber1an HA7 dan Kan J7 +.7 eori dan Pra$te$ %armasi Industri# &disi $e. Un>er&8a& Indone&a Pre&&7 Ja3ar8a L'nd <7 +.7 he Pharmaceutical !odex Principles and Practice of Pharmaceutics /0th &d#7 T)e P)ar1ace'8ca Pre&&7 London MIMS7 6-++7 1I1" Indonesia2 Petun3u$ 4onsultasi7 PT B)'ana I1' Po2'er7 Ja3ar8a Ra)1an7 La8@a) dan Na8&r D9de7 6--7 "ediaan %armasi "teril 7 Le1baa Penerb8an Un)a&7 Ma3a&&ar SHPA Co1188ee o@ S2eca8: Prac8ce n Oncoo:7 6--57 "PA "tandards of Practice for the "afe andling of !ytotoxic 'rugs in Pharmacy 'epartments7 5 Pharm Pract es7 A'&8raa SHPA Co1188ee o@ S2eca8: Prac8ce n Oncoo:7 6--57 SHPA S8andard& o@ Prac8ce @or 8)e Sa@e Handn o@ C:8o8o=c Dr'& n P)ar1ac : De2ar81en8&7 5 Pharm Pract es7 A'&8raa Tr&&e7 CA7 6--7 andboo$ on In3ectable 'rugs /0th &d# Boo$ 07 A1ercan Soce8: o@ Hea8); S:&8e1 P)ar1ac&8 Inc7 USA Vo)87 R7 +5 Bu$u Pela3aran e$nologi %armasi# D8er9e1a)3an oe) Soendar Noerono7 U#M Pre&&7 $o:a3ar8a Naara9'7e8 a 7 6-+57 Assessment *f Intravenous Admixtures Incompatibilities 6 he Incidence r l d j o ur nal o f phar mac y and *f Intravenous 'rug Administration &rrors, wo pha r ma c e ut i c a ls c i e nc e s V :o l ume4,I s s ue08,12271237 .
&.
'esim%ulan Pro&e& 2e1b'a8an > ad1=8're )ar'& da3'3an daa1 3ond& &8er &ecara a&e28&
andling !ytotoxic 1er'2a3an 2ro&ed'r 3er9a denan aen;aen &8o8o3&3 'n8'3 1e1n1a&a& 3e1'n3nan aen 1enon8a1na& 2er&ona a8a' o2era8or Vada& 2ro&e& handling cytotoxic )ar'& da3'3an &ecara ber3aa 'n8'3 1en9a1n 3ea1anan 2ro&ed'r 8er&eb'8