DAFTAR ISI
BAB I [ PENDAHULUAN ]..................................................................................2 1.
LATAR BE BELAKANG.............................. ............................................ ............................. ............................. ............................................ .............................. ...2 ... 2
2.
PERUMUSAN MA MASALAH............................ ........................................... ............................. ............................. .............................. ......................... ..........3 3
3.
TUJUAN............................. ........................................... ............................. .............................. ............................. ............................. ....................................... ........................ 4
4.
MANFAAT............................ ........................................... ............................. ............................. .............................. ............................. ............................. ...................... ....... 4
BAB II [ TINJAUAN TINJAUAN PUSTAKA PUSTAKA ]............................................. ................ ........ ................. ..........5 .5 1.
Peng Penger erti tian an Anti Antiok oki i!a !an n .............................. ............................................ ............................. .............................. ............................. ...............................5 .................5
2.
Jeni Jeni" "#e #eni ni Ant Antio iok ki! i!an an ............................. ........................................... ............................. .............................. ............................. ................................6 ..................6 a.
Jenis – Jenis Antoksidan Antoksidan Berdasark Berdasarkan an Sumbernya... Sumbernya....... ......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .............. .................6 ........6
b.
Jenis-jeni Jenis-jeniss Antoksidan Antoksidan Berdasarkan Berdasarkan Fungsiny Fungsinya..... a.......... .......... .......... .......... .......... ......... ......... .......... ........... ............... ..............7 .....7
3.
Meka Mekani ni$e Ker# Ker#aa Anti Antiok oki i!a !an n ............................ ........................................... .............................. .................................................. ...................................
4.
S%$&er S%$&er Antiok Antioki! i!an an A'a$ A'a$ii !a'a$ !a'a$ Menangk Menangka' a' Ra!ika Ra!ika'' Be&a Be&a ..............................................! ". #i$amin %........................... %......................................... ............................. ............................. ............................. .............................. ......................................... .......................... ! 2. #i$amin &............................ &........................................... ............................. ............................. .............................. ............................. ..................................... ....................... "' 3. #i$amin A........................... A.......................................... .............................. ............................. ............................. .............................. ......................................"" ......................."" 4. Senya(a Feno)ik...................... Feno)ik..................................... ............................. ............................. .............................. ............................................... ................................ "2 5. An$*osianin................. An$*osianin................................ ............................. ............................. ............................. ............................. ............................................. .............................. "2 6. +so,aon................. +so,aon................................ ............................. ............................. ............................. ............................. .............................. ................................... .................... "3
(.
Man) Man)aa aatt Anti Antiok oki i!a !an n Bagi Bagi Man% Man%i iaa ..................................................................................."3
BAB III [ KESIMPULAN ].................................................................................15 DAFTAR PUSTAKA...........................................................................................16
"
BAB I PENDAHULUAN
1. LATAR BELAKANG ese*a$an meru/akan *a) /entng dan u$ama da)am ke*idu/an manusia. Se*a$ dan bugar meru/akan dambaan seta/ orang. S$udi e/idemio)ogi menunjukkan ada kai$an era$ an$ara s$a$us kese*a$an dan usia *ara/an *idu/ manusia dengan /o)a konsumsi makanan. 0asyaraka$ yang banyak mengkonsumsi /ro$ein1 )emak1 gu)a dan garam1 $ernya$a )ebi* banyak di$emukan sebagai /enderi$a /enyaki$-/enyaki$ degenerat dibandingkan masyaraka$ yang banyak mengkonsumsi karbo*idra$1 sera$ dan i$amin. Se)ain /o)a konsumsi masyaraka$ $er*ada/ makanan1 radika) bebas juga memi)iki /eran /entng sebagai ak$or /enyebab berbagai /enyaki$ $ermasuk /enyaki$ degenerat ser$a /enyaki$ asku)er. adika) bebas meru/akan mo)eku) reakt yang memi)iki e)ek$ron $ak ber/asangan. Berbagai jenis radika) bebas memi)iki /o$ensi un$uk berin$eraksi $er*ada/ mo)eku) bio)ogis da)am $ubu* /ro$ein1 )i/id1 dan A yang da/a$ merusak ser$a menyebabkan kematan se). +$u)a* a)asanya menga/a orang-orang yang )ebi* banyak mengkonsumsi /ro$ein dan )emak akan muda* $erserang /enyaki$ degenerat. 8aian 2'"21 7!3 menya$akan ba*(a adika) bebas berasa) dari da)am endogen mau/un )uar $ubu* eksogen. ea9te :;y-gen S/e9ies :S1 radika) bebas endogen1 $erben$uk saa$ /roses me$abo)isme aerobik dan reaksi sekunder $ransisi )ogam se/ert 9o//erdan besi1 sedangkan radika) bebas eksogen da/a$ berasa) dari asa/ rokok1 /o)usi1 sinar u)$raio)e$1 radiasi /engion1 d)). erusakan se) yang diakiba$kan o)e* /a/aran radika) bebas da/a$ diminima)isasi dengan antoksidan. amun bi)a keseimbangan an$ara /roduksi radika) bebas dengan sis$em /er$a*anan antoksidan di da)am $ubu* tdak seimbang maka akan menimbu)kan
2
s$res oksidat. S$res oksidat ber/eran da)am tmbu)nya berbagai /enyaki$ in,amasi a$au degenerat se/ert A)<*eimer1 =arkinson1 a$erosk)erosis1 ar$rits reuma$oid1 kanker1 dan /roses /enuaan dini8aian1 2'"2. a)am kondisi s$res oksidat $amba*an asu/an antoksidan sanga$ di/er)ukan o)e* $ubu* un$uk meng*amba$ $erjadinya reaksi beran$ai dari /emben$ukan radika) bebas se*ingga memban$u mengurangi>men9ega* kerusakan oksidat. Asu/an antoksidan da/a$ di/ero)e* dari )uar $ubu*1 sa)a* sa$unya ada)a* dengan makanan yang kaya akan ka9ang-ka9angan1 sayur dan bua* ser$a berkebiasaan minum $e* *ijau.?ust1 2'"2 Antoksidan meru/akan senya(a yang da/a$ meng*amba$ reaksi oksidasi1 dengan 9ara mengika$ radika) bebas dan mo)eku) yang sanga$ reakt. Sa)a* sa$u ben$uk senya(a oksigen reakt ada)a* radika) bebas1 senya(a ini $erben$uk di da)am $ubu* dan di/i9u o)e* berma9am-ma9am ak$or @inarsi1 2''7. Sadikin 2''" ber/enda/a$ ba*(a serangan radika) bebas $er*ada/ mo)eku) seke)i)ingnya akan menyebabkan $erjadinya reaksi beran$ai1 yang kemudian meng*asi)kan senya(a radika) baru. am/ak reakti$as senya(a radika) bebas mu)ai dari kerusakan se) a$au jaringan1 /enyaki$ au$oimun1 /enyaki$ degenerat1 *ingga kanker. :)e* karena i$u $ubu* memer)ukan subs$ansi /entng1 yakni antoksidan yang da/a$ memban$u me)indungi $ubu* dari serangan radika) bebas dengan meredam dam/ak negat senya(a radika) bebas $ersebu$ aryadi1 "!!7.
2. PERUMUSAN MASALAH ". A/a 0anaa$ dari ant oksidan bagi sis$em $ubu* manusia 2. Bagaimana mekanisme antoksidan bekerja da)am $ubu* 3. A/a eek radika) bebas da)am $ubu* bi)a tdak dimanajemen dengan baik 4. Bagaimana =enggo)ongan Jenis antoksidan
3
3. TUJUAN =enu)isan maka)a* ini ber$ujuan un$uk menamba* (a(asan dan /enge$a*uan1 sebagai /ertmbangan da)am menggunakan su/)emen kese*a$an beru/a antoksidan dan begaimana 9ara mem/rosesnya
4. MANFAAT a. a/a$ menge$a*ui sia$ dan kinerja antoksidan b. a/a$ memban$u menen$ukan /i)i*an jenis yang akan digunakan sesuai dengan )a$ar be)akang keadaan /engguna
4
BAB II TINJAUAN PUSTAKA
1. Penge!"#n An!"$%&"'#n Antioki!an a!a'a* en+a,a +ang $e$-%n+ai tr%kt%r $o'ek%' +ang !a-at $e$&erikan e'ektronn+a !engan %$a"%$a ke-a!a $o'ek%' ra!ika' &e&a tan-a tergangg% a$a eka'i )%ngin+a !an !a-at $e$%t% reaki &erantai !ari ra!ika' &e&a /K%$a'aningi*0 2. Antioki!an !a-at $e'in!%ngi e'"e' !ari ker%akan +ang !ie&a&kan o'e* $o'ek%' ti!ak ta&i' +ang !ikena' e&agai ra!ika' &e&a. Antioki!an !a-at $en!onorkan e'ektronn+a ke-a!a $o'ek%' ra!ika' &e&a0 e*ingga !a-at $enta&i'kan ra!ika' &e&a !an $eng*entikan reaki &erantai. onto* antioki!an antara 'ain 5 karoten0 'iko-en0 6ita$in 0 6ita$in E /Sie0 1778.Antioki!an !ike'o$-okkan $en#a!i antioki!an en9i$ !an 6ita$in. Antioki!anen9i$ $e'i-%ti %-eroki!a !i$%tae /S:;0 kata'ae !an glutathion peroxidases /GSH.Pr<. Antioki!an 6ita$in $e'i-%ti a')a toko)ero' /6ita$in E0 &eta karoten !an aa$ akor&at /6ita$in . Antioki!an 6ita$in 'e&i* -o-%'er e&agai antioki!an !i&an!ingkan en9i$. Antioki!an +ang ter$a%k ke !a'a$ 6ita$in !an )itoki$ia !ie&%t )'a6onoi!. F'a6onoi! $e$i'iki ke$a$-%an %nt%k $ere!a$ $o'ek%' ti!ak ta&i' +ang !ie&%t ra!ika' &e&a. Para -ene'iti !i the U.S. Department of Agriculture’s /US;A= Arkansas Children’s Nutrition Center in Little Rock $e'ak%kan t%!i -er&an!ingan antara &%a* ki,i0 angg%r $era* !an tro&eri0 *ai' $en%n#%kkan antioki!an !a'a$ &%a* ki,i a!a'a* +ang -a'ing $%!a* !i$eta&o'i$e !an !iera- ke !a'a$ a'iran !ara*.
5
2. Jen"&()en"& An!"$%&"'#n #. Jen"& * Jen"& An!"$%&"'#n Be'#&#%#n S+,-en# Men%r%t A$aro,i9 /20 S%$&er"%$&er antioki!an !a-at !ike'o$-okkan $en#a!i !%a ke'o$-ok0 +ait% antioki!an intetik /antioki!an +ang !i-ero'e* !ari *ai' intea reaki ki$ia !an antioki!an a'a$i /antioki!an *ai' ektraki &a*an a'a$i. Men%r%t K%$a'aningi* /20 ter!a-at tiga #eni antioki!an +ait% > 1. Antioki!an +ang !i&%at o'e* t%&%* kita en!iri +ang &er%-a en9i$"en9i$. 2. Antioki!an a'a$i +ang !i-ero'e* !ari *e,an !an t%$&%*an. 3. Antioki!an intetik +ang !i&%at !ari &a*an"&a*an ki$ia. Antioki!an intetik a!a'a* antioki!an +ang !i-ero'e* !ari *ai' intei reaki ki$ia. Sen+a,a )eno' inteti e-erti B%ti' *i!rokianio' /BHA !an B%ti' *i!rokito'%en /BHT &%kan antioki!an +ang &aik0 e&a& -a!a -e$a-aran +ang 'a$a !a-at $en+e&a&kan e)ek negati) ter*a!a- kee*atan erta $eningkatkan ter#a!in+a karinogenei /Ro*$an !an Ri+anto0 24. Antioki!an a'a$i a!a'a* antioki!an *ai' ektraki &a*an a'a$. Antioki!an a'a$i e-erti ?"toko)ero' !an aa$ akor&at0 $e$i'iki e)ek a$-ing $er%gikan +ang 'e&i* kei'0 teta-i akti6itan+a 'e&i* tinggi !ari-a!a antioki!an intetik /Miran!a0 2(. Be&era-a onto* antioki!an intetik +ang !ii#inkan -engg%naan+a %nt%k $akanan !an -engg%naann+a te'a* ering !ig%nakan0 +ait% &%ti' *i!roki anio' /BHA0 &%ti' *i!roki to'%en /BHT0 -ro-i' ga'at /PG0 tert"&%ti' *i!oki @%inon /TBH0 N;GA !an toko)ero'. Antioki!an"antioki!an tere&%t $er%-akan antioki!an a'a$i +ang te'a* !i-ro!%ki eara inteti %nt%k t%#%an ko$eria'. Antioki!an a'a$i !i !a'a$ $akanan !a-at &eraa' !ari /a en+a,a antioki!an +ang %!a* a!a !ari at% ata% !%a ko$-onen $akanan0 /& en+a,a antioki!an +ang ter&ent%k !ari reaki"reaki e'a$a -roe -engo'a*an0 / en+a,a antioki!an +ang !iio'ai !ari %$&er a'a$i !an !ita$&a*kan ke $akanan e&agai &a*an ta$&a*an -angan /Pratt0 1772. Sen+a,a antioki!an +ang !iio'ai !ari %$&er a'a$i a!a'a* +ang &eraa' !ari t%$&%*an +ait% toko)ero'0 6ita$in 0 &etakaroten0 )'a6onoi!0 !an en+a,a )eno'ik. o'ai antioki!an a'a$i te'a* !i'ak%kan !ari t%$&%*an +ang !a-at !i$akan0 teta-i ti!ak e'a'% 6
!ari &agian +ang !a-at !i$akan. Antioki!an a'a$i tere&ar !i &e&era-a &agian tana$an0 e-erti -a!a ka+%0 k%'it ka+%0 akar0 !a%n0 &%a*0 &%nga0 &i#i !an er&%k ari /Pratt0 1772. Sen+a,a antioki!an a'a$i t%$&%*an %$%$n+a a!a'a* en+a,a )eno'ik ata% -o'i)eno'ik +ang !a-at &er%-a go'ongan )'a6onoi!0 t%r%nan aa$ ina$at0 k%$arin0 toko)ero' !an aa$"aa$ organik -o'i)%ngiona'. Go'ongan )'a6onoi! +ang $e$i'iki akti6ita antioki!an $e'i-%ti )'a6on0 )'a6ono'0 io)'a6on0 katekin0 )'a6ono' !an ka'kon. Se$entara t%r%nan aa$ ina$at $e'i-%ti aa$ ka)eat0 aa$ )er%'at0 aa$ k'orogenat0 !an 'ain"'ain /Nakatani01772.
-. Jen"&()en"& An!"$%&"'#n Be'#&#%#n F+ng&"n# Berkaitan !engan )%ngin+a0 en+a,a antioki!an !i k'ai)ikaikan !a'a$ 'i$a ti-e antioki!an0 +ait%> 1. Primar antioxidants0 +ait% en+a,a " en+a,a )eno' +ang $a$-% $e$%t% rantai reaki -e$&ent%kan ra!ika' &e&a aa$ 'e$ak. ;a'a$ *a' ini $e$&erikan ato$ *i!rogen +ang &eraa' !ari g%g% *i!roki en+a,a )eno' e*ingga ter&ent%k en+a,a +ang ta&i'. Sen+a,a antioki!an +ang ter$a%k ke'o$-ok ini0 $ia'n+a BHA0 BHT0 PG0 TBH0 !an toko)ero'. 2. !xgen sca"engers0 +ait% en+a,a " en+a,a +ang &er)%ngi e&agai -engikat okigen e*ingga ti!ak $en!%k%ng reaki oki!ai. ;a'a$ *a' ini0 en+a,a tere&%t akan $enga!akan reaki !engan okigen +ang &era!a !a'a$ ite$ e*ingga #%$'a* okigen akan &erk%rang. onto* !ari en+a,a C en+a,a ke'o$-ok ini a!a'a* 6ita$in /aa$ akor&at0 akor&i'-a'$inat0 aa$ eritor&at0 !an %')it. 3. Secondar antioxidants0 +ait% en+a,a"en+a,a +ang $e$-%n+ai ke$a$-%an %nt%k &er!eko$-oii *i!ro-eroki!a $en#a!i -ro!ak ak*ir +ang ta&i'. Ti-e antioki!an ini -a!a %$%$n+a !ig%n akan %nt%k $enta&i'kan -o'io'e)in rein. onto*n+a0 aa$ tio!i-ro-ionat !an !i'a%ri'tio-ro-ionat. 4. Antioxidati"e #n$ime0 +ait% en9i$ +ang &er)%ngi $enega* ter&ant%kn+a ra!ika' &e&a. onto*n+a g'%koe oki!ae0 %-eroki!ae !i$%tae/S:;0 g'%tation -eroki!ae0 !an ka'a'ae. 7
(. Chelators se%uestrants0 +ait% en+a,a " en+a,a +ang $a$-% $engikat 'oga$ e-erti &ei!an te$&aga +ang $a$-% $engkata'i reaki oki!ai 'e$ak. Sen+a,a +ang ter$a%k !i!a'a$n+a a!a'a* aa$ itrat0 aa$ a$ino0 et*+'ene!ia$inetetra aeti! ai!/E;TA0 !an )o)o'i-i!.
3. Me%#n"&,e Ke)# An!"$%&"'#n Antioki!an a!a'a* &a*an ta$&a*an +ang !ig%nakan %nt%k $e'in!%ngi ko$-onen" ko$-onen $akanan +ang &eri)at ti!ak #en%* /$e$-%n+ai ikatan rangka-0 ter%ta$a 'e$ak !an $in+ak. Meki-%n !e$ikian antioki!an !a-at -%'a !ig%nakan %nt%k $e'in!%ngi ko$-onen 'ain e-erti 6ita$in !an -ig$en0 +ang &an+ak $engan!%ng ikatan rangka- !i !a'a$ tr%kt%rn+a /Ke''+0 22. Mekani$e ker#a antioki!an eara %$%$ a!a'a* $eng*a$&at oki!ai 'e$ak. Unt%k $e$-er$%!a* -e$a*a$an tentang $ekani$e ker#a antioki!an -er'% !i#e'akan 'e&i* !a*%'% $ekani$e oki!ai 'e$ak. Men%r%t Sitor% /2D0 :ki!ai 'e$ak ter!iri !ari tiga ta*a- %ta$a0 +ait% iniiai0 -ro-agai0 !an ter$inai. Pa!a ta*a- iniiai ter#a!i -e$&ent%kan ra!ika' aa$ 'e$ak0 +ait% en+a,a t%r%nan aa$ 'e$ak +ang &eri)at ti!ak ta&i' !an angat reakti) aki&at !ari *i'angn+a at% ato$ *i!rogen /reaki 1. Pa!a ta*ae'an#%tn+a0 +ait% -ro-agai0 ra!ika' aa$ 'e$ak akan &ereaki !engan okigen $e$&ent%k ra!ika' -eroki /reaki 2. Ra!ika' -eroki 'e&i* 'an#%t akan $en+erang aa$ 'e$ak $eng*ai'kan *i!ro-eroki!a !an ra!ika' aa$ 'e$ak &ar% /reaki 3. niiai > RH C C R H /1 Pro-agai > R :2 C C R:: /2 R:: RH C C R::H R /3
Hi!ro-eroki!a +ang ter&ent%k &eri)at ti!ak ta&i' !an akan ter!egra!ai 'e&i* 'an#%t $eng*ai'kan en+a,a"en+a,a kar&oni' rantai -en!ek e-erti a'!e*i!a !an keton +ang &ertangg%ng #a,a& ata )'a6or $akanan &er'e$ak. Antioki!an +ang &aik akan &ereaki !engan ra!ika' aa$ 'e$ak egera ete'a* en+a,a tere&%t ter&ent%k. ;ari &er&agai antioki!an +ang a!a0 $ekani$e ker#a erta
ke$a$-%ann+a e&agai antioki!an angat &er6ariai. Seringka'i0 ko$&inai &e&era-a #eni antioki!an $e$&erikan -er'in!%ngan +ang 'e&i* &aik /inergi$e ter*a!aoki!ai !i&an!ing !engan at% #eni antioki!an a#a. Se&agai onto* aa$ akor&at eringka'i !ia$-%r !engan antioki!an +ang $er%-akan en+a,a )eno'ik %nt%k $enega* reaki oki!ai 'e$ak. ;a'a$ -roe $e'%$-%*kan ra!ika' &e&a0 6ita$in E $en#a!i -e'o-or !iik%ti o'e* 6ita$in !an !engan &ant%an en+a,a g'%tat*ion0 &etakaroten0 eng0 $angan0 !an e'eni%$ akan $e$%!a*kan -e'%$-%*an ra!ika' &e&a. /Pratt0 177.
4. S+,-e An!"$%&"'#n A/#," '#/#, Men#ng%#/ R#'"%#/ Be-#& Men%r%t S*a*i!i /1771 !a'a$ K%$a'aningi* /20 a!a &an+ak &a*an -angan +ang !a-at $en#a!i %$&er antioki!an a'a$i e-erti re$-a*"re$-a*0 !e!a%nan0 te*0 kokoa0 &i#i" &i#ian0 ere'ia0 &%a*"&%a*an0 a+%r"a+%ran0 !an t%$&%*ana'ga 'a%t. ;ari e$%a %$&er" %$&er tere&%t0 &e&era-a $aa$ antioki!an +ang -enting terkan!%ng !i!a'a$n+a +ait% e&agai &erik%t.
1. 0"!#,"n E ita$in E ata% Toko)ero' ti!ak 'ar%t !a'a$ air teta-i 'ar%t !a'a$ 'e$ak ata% $in+ak. Ter!a-at D /!e'a-an &ent%k 6ita$in E +ait% 4 /e$-at toko)ero' a')a0 &eta0 ga$$a0 !an !e'ta erta 4 /e$-at tokotrieno'. ;ari !e'a-an &ent%k tere&%t +ang &er$an)aat &agi akti6ita &io'ogi !a'a$ t%&%* a!a'a* a')a +ang !ite$%kan !a'a$ !ara* !an #aringan t%&%* +ang &er)%ngi e&agai antioki!an -ri$er +ang !a-at $engak*iri rentetan reaki ra!ika' &e&a. T#-e/ 2.1 S+,-e 0"!#,"n E Be'#&#%#n U%+#n S#)" N:.
B##n #ng#n
U%+#n &#)"
K#n'+ng#n
M#n##!
0"!.E T$%$e$/
1 &%tir &ear
,g7 0DD
Min+ak #ag%ng
1 !$
107
Min+ak 9ait%n
1 !$
10
Te'%r0 %t%* 0 egar
Men8eg# %#n%e
1 2 3
!
Men8eg#
4
Min+ak kaang tana*
1 !$
10
(
Min+ak ke!e'ai
1 !$
10(
&e#ng#n )#n!+ng
Men8eg# &!$%e
J% to$at
on 'ar%tan
04
8
A-e' !engan k%'it
1 &%a* e!ang
0D1
D
Mangga
1 &%a* e!ang
2032
7
Mentega
1 !$
3
1
Kaang tana*0 kering
1 on
20(
11
A'-%kat
1 &%a* e!ang
2032
12
A-arag% &ek%
4 -otong
101(
13
Ba+a$
12 %-
0(3
14
Kentang $ani
1 &%a* e!ang
(073
1(
To$at $era*
1 &%a*
042
Men8eg# $&!e$$$&"& Me,-#ng%"!%#n &"&"!e, ",+n"!#&
Men"ng%#!%#n %e&+-+#n Men)#g# /#,-+ng
1
Taoge
1 gr
118 C 2
2. 0"!#,"n 9 ita$in $er%-akan antioki!an +ang tangg%*. a $e$&ant% $en#aga kee*atan e'0 $eningkatan -en+era-an 9at &ei0 !an $e$-er&aiki ite$ keke&a'an t%&%*. Bagi -ria0 antioki!an ini $e$-er&aiki $%t% -er$a0 !engan ara $enega* ra!ika' &e&a $er%ak 'a-ian -e$&%ngk% -er$a. A%-an 6ita$in ter&ata $en#a!i a'a* at% )aktor -enent% ke%&%ran. ;i a$-ing &er)%ngi e&agai antioki!an0 6ita$in $e$i'iki )%ngi $en#aga !an $e$e'i*ara kee*atan -e$&%'%*"-e$&%'%* ka-i'er0 kee*atan gigi !an g%i. ita$in $e$&ant% -en+era-an 9at &ei !an !a-at $eng*a$&at nitroa$in0 9at -e$i% kanker. ita$in #%ga $e$&ant% -en+e$&%*an '%ka. ita$in %!a* $enga'a$i -erke$&angan0 a$-ai ekarang a!a 3 generai 6ita$in . Generai -erta$a a!a'a* aa$ akor&at0 generai ke!%a a!a'a* 6ita$in -en+angga ata% &%))er0 !an generai ketiga a!a'a* Eter" I. Ke&%t%*an 6ita$in +ang !ian#%rkan a!a'a* e&ear 3 C $g -er *ari. Se!angkan rata"rata ke%k%-an 6ita$in %nt%k ke'%arga a!a'a* e&ear (308 202 $g. S%$&er %ta$a 6ita$in a!a'a* !ari &%a*"&%a*an !an a+%r"a+%ran0 e!angkan &a*an $akanan yang berasa) dari *e(ani /ada umunya tdak meru/akan sumber yang kaya akan i$amin &. "'
Tabel 2.2 Buah-buahan Sumber Vitamin C
Tabel 2.3 Sumber Vitamin C dari Sayuran
3. 0"!#,"n A ita$in A a!a'a* iti'a* %$%$ %nt%k %at% ke'o$-ok en+a,a +ang $e$i'iki akti6ita &io'ogi !ari retino' !an $er%-akan 9at gi9i eenia' %nt%k -eng'i*atan0 re-ro!%ki0 -ert%$&%*an0 !i)ereniai e-ite'i%$0 !an ekrei 'en!irgeta*. S%$&er %ta$a 6ita$in A a!a'a* -ig$en karotenoi! /%$%$n+a ?"karoten !an retini' eter !ari *e,an. Sen+a,a ini !i%&a* $en#a!i retino' !an !ieteri)ikai !engan aa$ 'e$ak rantai -an#ang. Hai' !ari retini' eter !ia&or-i &era$a 'a$ak !an !itran-ortaikan ke *ati %nt%k !ii$-an. Kata karoten &eraa' !ari kata Latin +ang &erarti ,orte' /carrot 0 +ait% -ig$en ,arna k%ning !an oran+e -a!a &%a* !an a+%ran. Sa'a* at% anggota en+a,a karoten +ang &an+ak !ikena' a!a'a* 5"karoten0 +ait% en+a,a +ang akan !ikon6erikan #a!i 6ita$in A /retino' o'e* t%&%*. t% e&a&n+a0 5"karoten ering !ie&%t -ro"6ita$in A ""
/%$&er 6ita$in A. Tabel 2.4 Sumber Vitamin A
4. Sen#:# Fen$/"% Sen+a,a )eno'ik a!a'a* en+a,a antioki!an a'a$i +ang &er%-a )'a6onoi!0 t%r%nan aa$ ina$at0 k%$arin0 toko)ero'0 !an aa$"aa$ organik. Ko$-onen en+a,a )eno'ik &eri)at -o'ar !n $e$i'iki )%ngi antara 'ain e&agai -enangka- ra!ika' &e&a !an -ere!a$ ter&ent%kn+a okingen ing'et. Sen+a,a )eno'ik !a-at 'ar%t !a'a$ air. T%$&%*" t%$&%*an +ang ter$a%k en+a,a )eno'ik !an angat &ag% e&agai antioki!an karena $e$i'iki aro$a !an raa +ang $en+egarkan0 antara 'ain> Ja*e / Zingiber Officinale 0 Ba,ang P%ti* / Allium Sativum 0 K%n+it / Curcuma Sp 0 !an Te* / Camellia Sp .
5. An!$&"#n"n Ant*oianin a!a'a* en+a,a )'a6onoi! +ang $er%-akan eke'o$-ok 9at ,arna &er,arna ke$era*an +ang 'ar%t !a'a$ air !an tere&ar angat '%a !i !%nia t%$&%*" t%$&%*an. :'e* karena it%0 !a-at #%ga !ig%nakan e&agai -e,arna a'a$i +ang tere&ar '%a !a'a$ t%$&%*an /&%nga0 &%a*"&%a*an0 !an a+%ran. Pig$en +ang &er,arna k%at !an 'ar%t !a'a$ air a!a'a* -en+e&a& *a$-ir e$%a ,arna $era*0 oran+e0 %ng%0 !an &ir%. A-'ikai ant*oianin e&agai -e,arna $akanan !an $in%$an da/a$ di)akukan /ada /8 renda* se/ert un$uk minuman ringan1 minuman bera)ko*o)1 manisan1 saos1 /ike)1 makanan beku a$au ka)engan ser$a yog*ur$. Jenis $umbu*an dan bua* yang banyak mengandung
"2
6. I&$/#;$n o)'a6on !a-at !ite$%kan -a!a kaang"kaangan ter%ta$a ke!e'ai +ang !i+akini $e$i'iki i)at etrogenik0 antikarinogenik0 antioteo-oroiitik0 antioki!an0 !an !a-at #%ga $e$-er&aiki in!ro$a $eno-o%e. Pa!a o'a*an ke!e'ai +ait% tempe $e$i'iki kan!%ngan en+a,a io)'a6on !engan akti6ita antioki!an !an anti *e$o'itik0 en+a,a tere&%t ia'a* +ang !ie&%t !engan )aktor 20 geniten0 !an !ai!9ein.
(. M#n##! An!"$%&"'#n B#g" M#n+&"#
1. Men%n!a Pen%aan Ban+ak -ene'itian $en%n#%kkan &a*,a antioki!an angat e)ekti) %nt%k $eng*a$&at $%n%'n+a tan!a"tan!a -en%aan !ini0 e-erti keri-%t !an gari"gari *a'% !i ,a#a*. Antioki!an $a$-% $en#aga tekt%r k%'it0 !an $e'in!%ngin+a !ari ker%akan aki&at -a-aran inar U. 2. Meng%atkan $%nita T%&%* Antioki!an !i&%t%*kan %nt%k $eng%atkan ite$ keke&a'an t%&%*0 e*ingga 'e&i* ke&a' !ari in)eki 6ir% !an &akteri +ang !a-at $eni$&%'kan -en+akit. 3. Me'a,an Stre :ki!ati) ;iet ka+a antioki!an akan $enekan e)ek &%r%k +ang !iti$&%'kan o'e* ra!ika' &e&a0 e*ingga &era!a -a!a tingkatan +ang ti!ak &er&a*a+a. 4. Me'a,an Se' Kanker Be&era-a -ene'itian $en%n#%kkan &a*,a !engan $ena$&a* a%-an antioki!an0 akan $en%r%nkan riiko kanker -a!a -ria. (. Menega* Gangg%an -a!a Mata Ti!ak *an+a $e'in!%ngi #ant%ng0 antioki!an tern+ata #%ga e)ekti) %nt%k $enega* gangg%an $ata e-erti katarak0 g'%ko$a0 !an !egenerai $ak%'a. Per&an+ak $akanan +ang $engan!%ng antioki!an tinggi0 %nt%k $enega* riiko ke&%taan !an -en+akit $ata 'ainn+a. "3
. Menega* Pen+akit Jant%ng !an Ko'etero' Tinggi Antioki!an !a-at $enekan -roe oki!ai ko'etero'. o$en= Hea't* St%!+ $ene$%kan &a*,a ,anita +ang $engkon%$i 6ita$in E !engan r%tin0 $e$i'iki riiko ren!a* ter*a!a- erangan #ant%ng !an -en+akit kar!io6ak%'ar 'ainn+a. 8. Menega* Pera!angan Antioki!an !a-at &ertin!ak e&agai anti in)'a$ai. Aa$ a'-*a 'i-oi a!a'a* #eni antioki!an +ang $e$i'iki i)at anti -era!angan. Makanan +ang ka+a antioki!an &erg%na %nt%k $e'anarkan irk%'ai !ara* !an $eta&o'i$e e'. D. Menega* Pen+akit ;egenerati) Antioki!an #%ga &er$an)aat %nt%k $enega* &e&era-a -en+akit !egenerati) +ang ering !ikaitkan !engan %ia0 e-erti a'9*ei$er0 !an gangg%an ko gniti)
"4
BAB III KESIMPULAN
1. Antioki!an !a-at $e$-er'a$&at ter#a!in+a ker%akan e' +ang !ie&a&kan o'e* akti)ita ra!ika' &e&a !engan ara $e$&erikan e'ektronn+a !engan %$a"%$a %nt%k $e$%t% rantai reaki ra!ika' &e&a ke-a!a $o'ek%' ra!ika' &e&a tan-a tergangg% a$a eka'i )%ngin+a. 2. Jeni antioki!an !i&e!akan &er!aarkan %$&er !an )%ngi antioki!an. Jeni antioki!an &er!aarkan %$&ern+a !i&e!akan $en#a!i !%a +ait% antioki!an intetik !an antioki!an a'a$i. Jeni antioki!an &er!aarkan )%ngin+a !i&e!akan $en#a!i 'i$a +ait%0 antioki!an -i$er0
antioki!an ek%n!er0
a6enger
antioki!an0 antioki!an en9i$0 !an *e'ator e@%etrant. 3. S%$&er antioki!an a'a$i &ia !i!a-atkan !ari re$-a*"re$-a*0 !e!a%nan0 te*0 kokoa0 &i#i"&i#ian0 ere'ia0 &%a*"&%a*an0 a+%r"a+%ran0 !an t%$&%*ana'ga 'a%t. 4. Antioki!an $e$i'iki &an+ak $an)aat &agi $an%ia0 &e&era-a !iantaran+a a!a'a* $en%n!a -en%aan0 $eng%atkan i$%n t%&%*0 $enega* -era!angan0 $e'a,an e' kanker !an $eng%rangi reiko -en+akit #ant%ng erta A'9ai$er.
"5
DAFTAR PUSTAKA
A+%0 G.E.H. 212. &akalah 'i$i ( )at Antioksidan Dan Perananna* /on'ine0 /*tt->g%tia+%en!ang*artanti.&'og-ot.o.i!0 !iake -a!a 17 J%'+ 218. Sat+a0 Har6ian.;. 212. Peranan Antioksidan #ndogen dan #ksogen terhadap +esehatan. PT Ka'&e Far$a> Jakarta 6o'. 37 no. 10 t*. 212 Siagian0 a'&iner. 22. ,ahan -amahan &akanan. Fak%'ta Kee*atan Ma+arakat Uni6erita S%$atera Utara. So)ia0 ;. 2. Antioksidan dan Radikal ,eas. Sit% e& Ki$ia n!oneia /on'ine0 /*tt-> ,,,.*e$itr+.org0 !iake 2 No6e$&er 21(. T%$ina*0 S.1777. Penega*an Kanker ;engan Antioki!an0 er$in ;%nia Ke!okteran0 Pata Pene'itian Pen+akit Ti!ak Men%'ar0Ba!an Pene'itian ;an Penge$&angan Kee*atan0 ;e-arte$en Kee*atan R0Jakarta0 1220 21C23 a#i RA0 S%grani A. F'a6onoi!. Un*a. Makaar. 27 > 1"24
"6
