Materi debat
Penggunaan Bahasa Indonesia di Jejaring Sosial (Facebook dan Twitter) Kurang Mendidik Dalam ujia Dalam ujian n pra praktek ktek deb debat at Bah Bahasa asa Indo Indonesia nesia saya mendapatkan mendapatkan tema "Pen "Penggu ggunaa naan n Baha Bahasa sa Indonesia di Jejaring Sosial Kurang Mendidik" sebagai kontra. Sebagian tulisan ini saya ambil dari berbagai sumber, semoga dapat bermanaat untuk anda !
Pen eng ggu guna naan an Bah ahas asa a Ind ndon ones esia ia di Je Jeja jarrin ing g Sos osia iall Kurang Mendidik Saya seba sebagai gai kont kontra ra tida tidak k setuj setuju u den dengan gan per pernyat nyataan aan ters tersebu ebut. t. #la #lasan sannya nya pen penggu ggunaa naan n baha bahasa sa Indonesia di jejaring sosial justru mempermudah komunikasi. Mayoritas remaja yang menganggap bahasa Indonesia yang sesuai dengan $%D terlalu kaku dan terlalu banyak aturan. Bahasa Indonesia yang baik dan benar masih menjadi bahasa yang sulit untuk digunakan baik dalam bentuk lisan maupun tulisan dan aktanya Bahasa Indonesia merupakan bahasa ke&' tersulit di #sia. Bahasa yang di gunakan di jejaring sosial merupakan salah satu kreatiitas kalangan remaja dalam mengekspresikan mengekspr esikan dirinya melalui bahasa, dan itu bukan merupa merupakan kan sebuah masalah jika diposisikan pada tempat yang sesuai dan proporsi yang tepat dengan memperhatikan kondisi, kapan dan dengan siapa mereka berbi(ara. Bahasa yang sering digolongkan oleh para ahli ke dalam ragam bahasa tidak resmi atau slang. Kamus Besar Bahasa Indonesia )$d. I*, +- mendeinisikannya sebagai ragam bahasa tidak resmi dan tidak baku yang siatnya musiman, dipakai oleh kaum remaja atau kelompok sosial tertentu untuk komunikasi intern dengan maksud agar yang bukan anggota kelompok tidak mengerti." Bahasa yang digunakan di jejaring sosial yang semakin marak merupakan realitas akibat dinamika peradaban perada ban manusia. Bahasa di jejaring sosial merupakan pola bahasa peralihan dari bahasa lisan ke bahasa tulisan. /idak ada yang salah dalam bahasa di jejaring sosial karena dinamika peradaban manu ma nusia sia,, bu buday daya, a, dan lin lingku gkung ngan an0de 0demo mogr grai ais s ad adala alah h a( a(tor tor&a &akto ktorr yan yang g me memp mpen enga garuh ruhii po pola la berbahasa seseorang. Disisii lain terd Disis terdapat apat moti moti1ato 1ator&mo r&moti1at ti1ator or yang akti1 di jeja jejaring ring sosi sosial al yang men menggu ggunaka nakan n bah bahasa asa Indonesia yang baik dan benar. Jadi, menurut saya tidak semua penggunaan Bahasa Indonesia di jejaring sosial kurang mendidik. Suatu hal yang harus tetap disepaki adalah penggunaan bahasa Indonesia yang ber(ampur kode dengan bahasa gaul, dunia maya, alay, ataupun bahasa daerah selagi tidak dipakai dalam situasi ormal tidak lah perlu dirisaukan )2ababan 344'
ASKAH DEBAT PRO UJIAN PRAKTIK BAHASA INDONESIA INDONESIA SMK NEGERI 17 JAKARTA TAHUN AJARAN 2015/2016 PENGGUNAAN BAHASA INDONESIA DI JEJARING SOSIAL (MISALNYA FACEBOOK DAN TWITTER KURANG MENDIDIK B!"!#! $%$&'&& )%*!+ ,!+- #!+-!. )%+.&+- B!"!#! $%+!& !'!. ,!+- )!'&+- %%.& !'!$ !'!$ #%.&! #%.&!) ) !.&3 !.&3&.! &.!## 4$ 4$+& +&! !#& #& S%.& S%.&!) !) $!+ $!+#& #&!! $%$% $%$%*' *' !+ !+ !"! !"!#! #! !-!* !-!* !)! !)!.. $%+,!$)!&!+ !)! ,!+- !! !'!$ )&&*!++,! D!'!$ )%$!!&!++,! !"!#! $%+!& #!+-!. %*!-!$ K%*!-!$!+ !"!#! #!+-!. %*-!+.+- )!! %."!+ !+ .!+ 4$+&!#& B!"!#! !)!. &'!!+ #%8!*! '&#!+ $!)+ .'&#!+ S%&*&+- $!+,! )%*!!!+ $!+#&!
.%*$!# .%*$!# & I+4+% I+4+%#&! #&! !+,! !+,! 8!*! ,!+,!+- &)&'& &)&'&" " )%$!!& )%$!!& !"!#! !"!#! !'!$ !'!$ %*4$ %*4$+& +&!#& !#& B!"!+ )&'&"!+ 8!*! 4$+&!#& .&! "!+,! $!&+ %*!-!$ .!)& -! #%$!&+ 8!+--&" D&#!!. D&#!!. &+& )%*%$ )%*%$!+ !+-!+ -!+ #%$!& #%$!&+ + )%#!. )%#!. P%*%$ P%*%$!+ !+-!+ -!+ !+ %*!%*!-!& !& )%+-!* )%+-!*"9 "9 )%+-!*" -'4!'&#!#& #%$!&+ $%+!'!* T%*.!$! T%*.!$! &!'!+-!+ *%$!! D&:!$!+ #%!*!+#%*!#! #%-!'!+,! #!" %*%! %*%! !)!'!-& !)!'!-& &! &!+&+-!+ &!+&+-!+ %+-!+ :!$!+ !"' !"' D&:!$!+ #%!*!+- !*& #%-& )%+!$)&'!+ %*%! %+-!+ !"' &! ' )!!&!+ !!. !!'!" $!#4. #%!*!+- )!!&!+ .*%+, ,!+- '%&" 4% D!*& #%-& .&+-!" '! !+ -!,! !"!#! ,!+&-+!!+ )+ #!!. &+& -! %*%! %+-!+ %+-!+ :!$!+ ' S!'!" #!. %+4$%+! 4$+&!#& ,!+- )!'&+- )%#!. #!!. &+& !!'!" )%+--+!!+ !"!#! ,!+- &+- 4'%" )%*!+-!. .%+4'4-& 8!+--&" "##+,! !"!#! ,!+- &-+!!+ )!! %!*&+- #4#&!' #%)%*.& &+.%*+%. !8%44 .;&..%* 8"!..&+- %$!&' #$# !+ #%!-!&+,! N!$+ )%+--+!!+ !"!#! ,!+- $%+,&$)!+- !*& !&!" B!"!#! I+4+%#&! $%+&$'!+ #4*4.!+ %#!* !*& )!*! )%+-!$!. B%*'!.!* )!! 4+&#& &.'!" &.! )%*' %*&##& !+ $%+%+.!+ #&!) .%*"!!) %+4$%+! !"!#! )!! %!*&+- #4#&!' ,!+- #%$!&+ $%+--'4!' B!-!&$!+! &.! $%$!+!+ !"!#! )!! %!*&+- #4#&!'< !+8!$!+ !.! )%'!+-= B!"!#! I+4+%#&! !!'!" #!'!" #!. !#%. )%+.&+- !+-#! I+4+%#&! K%+!)!= K!*%+! $%+*. #!,! !"!#! I+4+%#&! $%*)!!+ #!.9 #!.+,! #!.+,! !"!#! !"!#! *%#$& *%#$& ,!+,!+- $%$!+ $%$!+. . %*!%*!-!& !& # # & I+4+% I+4+%#&! #&! +. +. %*4$ %*4$+& +&!# !#&& #%8!*! !& S!,! #%!-!& )*4 $%+-!+--!) )%*+,!.!!+ .%*#%. %+!* K!*%+! !"!#! )!! %!*&+#4#&!' #%$!&+ $%+!)!. .%$)!. & !'!+-!+ !+! $! A)!'!-& %$+8'!+ !"!#! -!' ,!+- &+& $%+!& .*%+ !+! $! &"!;!.&*!+ !)!. $%+-&&# !.& &*& !"!#! I+4+%#&! P%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* $'!& .%*-#* 4'%" $+8'+,! !"!#! -!' "!' &+& .!$)! %'!# )!! !"!#! '&#!+ !+ .'&# ,!+- #%*&+- &-+!!+ 4'%" $!#,!*!!. &.! "##+,! &!'!+-!+ *%$!! F%+4$%+! &. #%*&+- &.! #%. > Bahasa Alay? Alay? ,!+- '%&" &%+! &%+!'' %+-!+ %+-!+ > Bahasa Anak Layangan”,!.! Layangan”, !.! “Bahas “Bahasa a Anak Anak Lebay” Lebay” ,!+- %+!*9%+ %+!*9%+!* !* #!" $%+!& !"!#! !34*&. $%*%! !*&)!! !"!#! I+4+%#&! &. #%+&*& H!' &+& .%*!& !*%+! !*%+! !+! !+! $! $! #%!*!+ #%!*!+- $%$. $%$." "!+ !+ )%+-! )%+-!!+ !+ !!+ !!+ %#&#.% %#&#.%+#& +#& $%*%! $%*%! M%*%! M%*%! "!$)&* .&! )+,! *!+- +. $%;!+ %#&#.%+#& $%*%! R%$!! I+4+%#&! %#'&.!+ %*4$+&!#& %+-!+ $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* K%#'&.!+ .%*#%. .%*!& !*%+! !!+,! )%+--+!!+ !"!#! !* ,!+$%*%! !+--!) #%!-!& #%!" *%!.&3&.!# B!"!#! ,!+- $%+-!++- #!+&9#!+& .%*.%+. !+ #% #%!*!+ *!+- &*!# *!#! ;!!* !!* $+8' 8' !*& %%*!)! !)! !'!+ '!+-!+ ,!+!+- $%+--+!!+ !"!#! )*4%$ B!"!#! )*4%$ !!'!" !"!#! ,!+- &-+!!+ 4'%" #%%'4$)4 4*!+- !+ "!+,! &$%+-%*.& &$%+-%*.& 4'%" $%*%! B!"!#! )*4%$ )*4%$ ,!+- #%!*!+- &+& #%!+- $%+!& $%+!& .*%+ & I+4+%#&! .%*.!$! )!! !'!+-!+ *%$!! !!'!" !"!#! -!' J!& !+! $! ,!+- .&! $%$!!& !"!#! !'!, $!! .&! &#%. !+! -!' !+ #.!.# #4#&!' #%#%4*!+-'!" ,!+ )!'&+- $%$)%+-!*"& )%+--+!!+ )%+--+!!+ !"!#! &. #%+&*& B!"!#! B!"!#! I+4+% I+4+%#&! #&! $%*)! $%*)!!+ !+ !"!#! !"!#! ,!+,!+- ! ! ,!+,!+- $%$)+ $%$)+,! ,!&& !&!" !&!"9! 9!&! &!" " &#%.&! &#%.&!) ) )%+'& )%+'&#!+ #!+ $!)+ $!)+ )%+-8 )%+-8!)! !)!++, ++,! ! B!"!#! B!"!#! I+4+% I+4+%#&! #&! &+& !"!#! !"!#! ,!+,!+- $!" $!" &$% &$%++-%* %*.& .& 4'%" 4'%" #%$ #%$!! 4*!+ 4*!+- - $%#& $%#&) )+ + $%*% $%*%! ! %*! %*!#!' #!' !*& !*& !%*! !%*!" " ,!+,!+- %* %*% %! ! C4+.4"+,!@ S!!. &.! (4*!+- !;! %*.%$ %+-!+ 4*!+- !*& # '!&+ $&#!'+,! #!! 4*!+ !.! $+-&+ #!!. %*.%$ &.! !!+ %#'&.!+ !'!$ %*4$+&!#& P!#.&+,! %+-!+ $%$&'&" %*4$+&!#& %+-!+ !"!#! I+4+%#&! &. !!+ $%$)%*$!" I.'!" )%+.&+-+,! &! $!$) $%+--+!!+ !"!#! &+4+%#&! &+4+%#&! %+-!+ !& D!$)! +%-!.& ,!+- &!)!. !!'!" $%*%! .! '!-& $%+-"&*!!+ !&!"9!&!" !"!#! ,!+- !! T! T! !! -+!+,! )%'!!*!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- &!!*!+ #%! &.! #%4'!" & T!$!+ K!+!9K!+! B&#! -! !"!#! “Alay” $%$)%*#'&. “Alay” $%$)%*#'&. 4$+&!#& %+-!+ 4*!+ 4*!+- ,!+!+- .! .! $%+$%+-%* %*.& .& )%* )%*%$ %$! !++-!+ !+ #%)% #%)%*. *.&& #%! #%!*! *!++- &+& &+& B!"! B!"!#! #! “Alay” -! “Alay” -!
.%*$!# .%*$!# & I+4+% I+4+%#&! #&! !+,! !+,! 8!*! ,!+,!+- &)&'& &)&'&" " )%$!!& )%$!!& !"!#! !"!#! !'!$ !'!$ %*4$ %*4$+& +&!#& !#& B!"!+ )&'&"!+ 8!*! 4$+&!#& .&! "!+,! $!&+ %*!-!$ .!)& -! #%$!&+ 8!+--&" D&#!!. D&#!!. &+& )%*%$ )%*%$!+ !+-!+ -!+ #%$!& #%$!&+ + )%#!. )%#!. P%*%$ P%*%$!+ !+-!+ -!+ !+ %*!%*!-!& !& )%+-!* )%+-!*"9 "9 )%+-!*" -'4!'&#!#& #%$!&+ $%+!'!* T%*.!$! T%*.!$! &!'!+-!+ *%$!! D&:!$!+ #%!*!+#%*!#! #%-!'!+,! #!" %*%! %*%! !)!'!-& !)!'!-& &! &!+&+-!+ &!+&+-!+ %+-!+ :!$!+ !"' !"' D&:!$!+ #%!*!+- !*& #%-& )%+!$)&'!+ %*%! %+-!+ !"' &! ' )!!&!+ !!. !!'!" $!#4. #%!*!+- )!!&!+ .*%+, ,!+- '%&" 4% D!*& #%-& .&+-!" '! !+ -!,! !"!#! ,!+&-+!!+ )+ #!!. &+& -! %*%! %+-!+ %+-!+ :!$!+ ' S!'!" #!. %+4$%+! 4$+&!#& ,!+- )!'&+- )%#!. #!!. &+& !!'!" )%+--+!!+ !"!#! ,!+- &+- 4'%" )%*!+-!. .%+4'4-& 8!+--&" "##+,! !"!#! ,!+- &-+!!+ )!! %!*&+- #4#&!' #%)%*.& &+.%*+%. !8%44 .;&..%* 8"!..&+- %$!&' #$# !+ #%!-!&+,! N!$+ )%+--+!!+ !"!#! ,!+- $%+,&$)!+- !*& !&!" B!"!#! I+4+%#&! $%+&$'!+ #4*4.!+ %#!* !*& )!*! )%+-!$!. B%*'!.!* )!! 4+&#& &.'!" &.! )%*' %*&##& !+ $%+%+.!+ #&!) .%*"!!) %+4$%+! !"!#! )!! %!*&+- #4#&!' ,!+- #%$!&+ $%+--'4!' B!-!&$!+! &.! $%$!+!+ !"!#! )!! %!*&+- #4#&!'< !+8!$!+ !.! )%'!+-= B!"!#! I+4+%#&! !!'!" #!'!" #!. !#%. )%+.&+- !+-#! I+4+%#&! K%+!)!= K!*%+! $%+*. #!,! !"!#! I+4+%#&! $%*)!!+ #!.9 #!.+,! #!.+,! !"!#! !"!#! *%#$& *%#$& ,!+,!+- $%$!+ $%$!+. . %*!%*!-!& !& # # & I+4+% I+4+%#&! #&! +. +. %*4$ %*4$+& +&!# !#&& #%8!*! !& S!,! #%!-!& )*4 $%+-!+--!) )%*+,!.!!+ .%*#%. %+!* K!*%+! !"!#! )!! %!*&+#4#&!' #%$!&+ $%+!)!. .%$)!. & !'!+-!+ !+! $! A)!'!-& %$+8'!+ !"!#! -!' ,!+- &+& $%+!& .*%+ !+! $! &"!;!.&*!+ !)!. $%+-&&# !.& &*& !"!#! I+4+%#&! P%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* $'!& .%*-#* 4'%" $+8'+,! !"!#! -!' "!' &+& .!$)! %'!# )!! !"!#! '&#!+ !+ .'&# ,!+- #%*&+- &-+!!+ 4'%" $!#,!*!!. &.! "##+,! &!'!+-!+ *%$!! F%+4$%+! &. #%*&+- &.! #%. > Bahasa Alay? Alay? ,!+- '%&" &%+! &%+!'' %+-!+ %+-!+ > Bahasa Anak Layangan”,!.! Layangan”, !.! “Bahas “Bahasa a Anak Anak Lebay” Lebay” ,!+- %+!*9%+ %+!*9%+!* !* #!" $%+!& !"!#! !34*&. $%*%! !*&)!! !"!#! I+4+%#&! &. #%+&*& H!' &+& .%*!& !*%+! !*%+! !+! !+! $! $! #%!*!+ #%!*!+- $%$. $%$." "!+ !+ )%+-! )%+-!!+ !+ !!+ !!+ %#&#.% %#&#.%+#& +#& $%*%! $%*%! M%*%! M%*%! "!$)&* .&! )+,! *!+- +. $%;!+ %#&#.%+#& $%*%! R%$!! I+4+%#&! %#'&.!+ %*4$+&!#& %+-!+ $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* K%#'&.!+ .%*#%. .%*!& !*%+! !!+,! )%+--+!!+ !"!#! !* ,!+$%*%! !+--!) #%!-!& #%!" *%!.&3&.!# B!"!#! ,!+- $%+-!++- #!+&9#!+& .%*.%+. !+ #% #%!*!+ *!+- &*!# *!#! ;!!* !!* $+8' 8' !*& %%*!)! !)! !'!+ '!+-!+ ,!+!+- $%+--+!!+ !"!#! )*4%$ B!"!#! )*4%$ !!'!" !"!#! ,!+- &-+!!+ 4'%" #%%'4$)4 4*!+- !+ "!+,! &$%+-%*.& &$%+-%*.& 4'%" $%*%! B!"!#! )*4%$ )*4%$ ,!+- #%!*!+- &+& #%!+- $%+!& $%+!& .*%+ & I+4+%#&! .%*.!$! )!! !'!+-!+ *%$!! !!'!" !"!#! -!' J!& !+! $! ,!+- .&! $%$!!& !"!#! !'!, $!! .&! &#%. !+! -!' !+ #.!.# #4#&!' #%#%4*!+-'!" ,!+ )!'&+- $%$)%+-!*"& )%+--+!!+ )%+--+!!+ !"!#! &. #%+&*& B!"!#! B!"!#! I+4+% I+4+%#&! #&! $%*)! $%*)!!+ !+ !"!#! !"!#! ,!+,!+- ! ! ,!+,!+- $%$)+ $%$)+,! ,!&& !&!" !&!"9! 9!&! &!" " &#%.&! &#%.&!) ) )%+'& )%+'&#!+ #!+ $!)+ $!)+ )%+-8 )%+-8!)! !)!++, ++,! ! B!"!#! B!"!#! I+4+% I+4+%#&! #&! &+& !"!#! !"!#! ,!+,!+- $!" $!" &$% &$%++-%* %*.& .& 4'%" 4'%" #%$ #%$!! 4*!+ 4*!+- - $%#& $%#&) )+ + $%*% $%*%! ! %*! %*!#!' #!' !*& !*& !%*! !%*!" " ,!+,!+- %* %*% %! ! C4+.4"+,!@ S!!. &.! (4*!+- !;! %*.%$ %+-!+ 4*!+- !*& # '!&+ $&#!'+,! #!! 4*!+ !.! $+-&+ #!!. %*.%$ &.! !!+ %#'&.!+ !'!$ %*4$+&!#& P!#.&+,! %+-!+ $%$&'&" %*4$+&!#& %+-!+ !"!#! I+4+%#&! &. !!+ $%$)%*$!" I.'!" )%+.&+-+,! &! $!$) $%+--+!!+ !"!#! &+4+%#&! &+4+%#&! %+-!+ !& D!$)! +%-!.& ,!+- &!)!. !!'!" $%*%! .! '!-& $%+-"&*!!+ !&!"9!&!" !"!#! ,!+- !! T! T! !! -+!+,! )%'!!*!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- &!!*!+ #%! &.! #%4'!" & T!$!+ K!+!9K!+! B&#! -! !"!#! “Alay” $%$)%*#'&. “Alay” $%$)%*#'&. 4$+&!#& %+-!+ 4*!+ 4*!+- ,!+!+- .! .! $%+$%+-%* %*.& .& )%* )%*%$ %$! !++-!+ !+ #%)% #%)%*. *.&& #%! #%!*! *!++- &+& &+& B!"! B!"!#! #! “Alay” -! “Alay” -!
$%+&$'!+ %#!+ *!+- !& &! &!&.!+ %+-!+ %#4)!+!+ %*&8!*! %+-!+ 4*!+'!&+ P%+--+! %!*&+- #4#&!' #!!. &+& .&! "!+,! !'!+-!+ *%$!! !.! 4*!+- %;!#! +!$+ !+!9!+! )+ .&! #%&&. ,!+- $%+--+!!+ %!*&+- #4#&!' +. %*$!&+ !.! %*4$+&!#& S%"&+--! !"!#! & %!*&+- #4#&!' ,!+- *!+- $%+&& .&! !& +. &.&* 4'%" !+!9!+! S%!-!& )%$! )%+%*# !+-#! "!*#+,! %+4$%+! &+& .&! 4'%" .%*!& !*%+! !!+ $%*#! -%+%*!#& !+-#! I+4+%#&! B&#! !& !"!#! I+4+%#&! .! '!-& )%*' %!!+ B&#!9&#! !!+ $%*#! !"!#! N!#&4+!' &.! #%+&*& J&! #!" *#! &$!+! '%.! 8&.*! +%-!*! &.! &'!"&*!+ &+&= S+--" )%*%$!+-!+ ,!+- .&! !& !-& !+! 88 &.! %'! K%#&$) K%#&$)'!+ '!+ #!,! #!,! ,!+& ,!+& &+&'!" &+&'!" $4$%+. $4$%+.$ $ !-& !-& )%$!! )%$!!&& B!"!#! B!"!#! I+4+% I+4+%#&! #&! +. +. $%+%*!)!+ )4'! ..* ,!+- !& !+ %+!* #%8!*! '&#!+ $!)+ .'&#!+ K&.! "!*# %*#&!) !+--! .%*"!!) B!"!#! I+4+%#&! !+ #%'!' $%+++- .&+--& !&!" )%$!!&!++,! !-!* .&! "&'!+- !&!. &+!$&! )%*!!!+ $!+#&! !+ &+.%*3%+#& !*& !"!#! '!&+ K&.! "!*# !.& !.& !+ !+ .%)!. .%)!. !'!$ !'!$ $%+$%+-- -+! +!! !+ + B!"! B!"!#! #! I+4 I+4+% +%#& #&!! !+ !+ .&! .&! $%+ $%+! !& &!+ !+ B!"! B!"!#! #! I+4+% I+4+%#&! #&! #%!-!& #%!-!& !"!#! !"!#! #!*!#$ #!*!#$%% .%*"! .%*"!!) !) -%+%*!# -%+%*!#&& $! $! !+ *%$!! *%$!! B!"!#! B!"!#! !!'!" !!'!" %"!*$4+&!+
PenggunaanBahas aDi j ej ar i ngSos i al ( Fac ebookdanT wi t t er )Kur angMendi di k Posted on Oktober 29, 2012 by 2012 by Dian Komunikasi menjadi hal yang penting dalam kehidupan ini. anpa komunikasi takkan bisa kita bersosial dengan orang lain. !anyak "ara yang dapat kita gun una akan
unt ntu uk
ber erk komu mun nik ika asi
ber erk komu mun nik ika asi si.. yang
did idu ukung
#pala lagi gi den eng gan
saa sa at
ini, in i,s sem ema aki kin n
kem ema aju jua an
"an ang ggih
tek te kno nolo log gi.
$aa $a at
berk ber komu omunik nikas asii kit kita a mem memerl erluk ukan an ya yang ng nam naman anya ya bahasa. Den Denga gan n bah bahasa asa itulah kita mampu menyampaikan segala hal yang ada di%kiran kita kepada orang ora ng lai lain. n. Mem Meman ang g di& di&ndo ndones nesia ia ini ba banya nyak k rag ragam am ba bahas hasa a ya yang ng dip dipak akai. ai. !erasa !er asall da dari ri ber berba baga gaii da daera erah h da dan n ber berbag bagai ai ma" ma"am am suk suku u pu pula. la. Dis Diseti etiap ap daerah pula bahasa yang digunakan juga berbeda. Keanekaragaman bahasa terseb ter sebut ut ha harus ruslah lah tet tetap ap dik dikemb emban angk gkan an.. 'a 'amun mun pe perk rkemb emban anga gan n ter terseb sebut ut tanpa tan pa mel melala alaik ikan an bah bahasa asa nas nasion ional al kit kita,y a,yakn aknii ba baha hasa sa &n &ndon donesi esia. a. !a !ahas hasa a &ndonesia &ndo nesia meru merupak pakan an baha bahasa sa yang bak baku u yang mempu mempunyai nyai kai kaidah( dah(ka kaidah idah disetiap diset iap penu penulisan lisan maup maupun un peng pengu"ap u"apanny annya. a. !aha !ahasa sa &ndo &ndonesia nesia ini baha bahasa sa yang mudah dimen dimengerti gerti oleh semua orang,meski orang,meskipun pun mer mereka eka bera berasal sal dari daerah yang berbeda. )ontohnya* $aat kita +orang jaa- bertemu dengan orang dari suku lain, misalnya saja orang batak, mungkin saat bertemu kita akan kesulitan dalam berkomunikasi. Pastinya dengan memilih berkomunikasi dengan deng an baha bahasa sa &ndo &ndonesi nesia a itu aka akan n memp mempermu ermudah. dah. &tula &tulah h pent pentingn ingnya ya jika
mampu mam pu men mengg gguna unaka kan n ba baha hasa sa ind indon onesi esia a den dengan gan bai baik. k. 'a 'amun mun,di ,di am aman an sekarang ini apakah pengunaan bahasa &ndonesia semakin baik /. Disaa Dis aatt ini pe perk rkemb emban anga gan n sem semaki akin n pes pesat. at. Perk erkemb emban angan gan da dan n ber berbag bagai ai pengar pen garuh( uh(pen penga garuh ruh glo global balisa isasi si sem semaki akin n men menjal jalar ar..
eru erutam tama a
dikala dik alanga ngan n
remaja. rema ja. Diaman sekarang sekarang sera serasa sa seg segalany alanya a suda sudah h berb berbeda, eda, apalagi apalagi jika dibandingkan dibandingk an dengan aman dahulu. Diaman sekarang dari segi penampilan berbeda berb eda den dengan gan dah dahulu, ulu, jika dulu pak pakaian aian adat adalah mask maskot, ot, sek sekaran arang g pakaian trendy yang lebih oke. Dari segi tinggkah laku dan gaya bahasa yang digunakan pun saat ini juga berbeda dengan dengan aman dulu. $ekarang ini sap sapaa aan n yan yang g dig digun unak akan an jik jika a ber bertem temu u den denga gan n ora orang ng lai lain, n, leb lebih ih ak akrab rab dengan deng an sapa sapaan an LoeLoe-Loe Loe GueGue-Gue Gue.. $ep $epert ertiny inya a di diama aman n da dahu hulu lu se seper perti ti itu tidak ada. !egitu berpengaruhnya berpengaruhnya globalisasi globalisasi yang keban kebanyakan yakan datang datang dari berbagai negara didunia ini. ama kelamaan pengaruh yang seperti ini akan menjadi perubahan yang tak terduga. erutama pengaruh yang seperti ini terokus pada remaja(remaja kita. #palagi #pal agi dia diaman man sek sekaran arang g ini didu diduku kung ng tekn teknolog ologii yang sema semakin kin "ang "anggih. gih. Dahulu saja tidak ada Telephone Seluler (Handpho (Handphone ne-- atau adapun jarang yang memiliki. api,disaat sekarang ini ank $D pun sudah mengenal bahkan mempunyaiT mempunyai Telephone Seluler (Handphon (Handphone). e). ak ak lain lagi saat ini ada juga situ si tus( s(si situ tus s
jeja je jari ring ng
sosi so sial al
di&n di &nter terne net. t.
an ang g
semu se muan anya ya
adal ad alah ah
asi a sili lita tas s
untuk Chatting (Ngobrol Online). $eperti* !!M,e(!uddy,ahoo Messanger, dan yang saat ini lagi naik daun seperti Facebook (F) dan (F) dan T!itter . $ubhanallah semakin "anggih saja344 alu,bag alu ,bagaiman aimanaka akah h deng dengan an baha bahasa sa yang mer mereka eka(mer (mereka eka guna gunakan kan untu untuk k berkomunikasi dengan ke"anggihan seperti itu/. $aat ini saja ketika ingin berkomunikasi
dengan
pesan
singkat Short
"essage
Ser#ice
(S"S) di (S"S) diHandphone$ Handphone$pasti pasti kita sering menjumpai penggunaan bahasa(bahasa yang tidak baku. $eperti 5Kamu jadi ikut gkk // . Dalam pelajaran bahasa indonesia bukankah itu penulisan yang tidak baku. #dapula saat $M$ kita jumpai penulisan huru yang diganti dengan angka. 6uru 5# 5#7 diganti dengan angka 587, huru 5&7 diganti dengan angka 517, 6uru 5$7 diganti dengan angk an gka a 57 57,ds ,dsb. b. )o )onto ntohny hnya, a, 5K 5K8mu 8mu l89 l891 1 d1 d1mn8 mn8 /7. $ep $epert ertiny inya a an aneh, eh, tap tapii inilah perkembangan yang terjadi. Mungkin di :a"ebook atau itter kurang lebi le bih h ju juga ga be berk rkem emba bang ng se sepe pert rtii in ini, i, ta tapi pi bi bisa sa ja jadi di le lebi bih h "a "ang nggi gih. h.K Kar aren ena a :a"e a"eboo book k da dan n it itter ter ka kapa pasita sitas s be berso rsosia sialny lnya a leb lebih ih lua luas. s. Kemu emung ngkin kinan an berkembangnya bahasa semakin tinggi. $aat ini saja saat kita ba"a $tatus atau Komentar(komentar di :! or itter,banyak kata(kata yang tidak laim.
$eperti
*5Mu;uph,kamuh,tyuss,bray,"uy,ama(
ama,"iuss,
ika bahasa didunia didunia maya yang digunakan digunakan seperti inii kem in emun ungk gkin inan an ba baha hasa sa se seha hari ri(h (har arii ya yang ng di digu guna nak kan ol oleh eh pa para ra re rema maja ja sekarang juga tidak jauh berbeda dengan di :! or itter. Mungkin dampak positi yang mereka mereka dapat,menjadi hal yang menyenangka menyenangkan n mereka dapat dapat kreati kre ati dan ino? ino?ati ati meng mengotak otak(atik (atik abja abjad. d. Men Menjadi jadi sebu sebuah ah tre trend nd ters tersendi endiri. ri. 'amun dampak negati yang didapat adalah mereka tak lagi menghiraukan kaidah(kaidah bahasa yang ada. ak ada gunanya pelajaran bahasa indonesia yang ya ng di diaj ajar ark kan se seja jak k ki kita ta se sek kol olah ah di am aman an Kan anak ak(K (Kan anak ak.. !i !isa sa ju juga ga bahasa %&la' %&la' mem memper persu sulit lit ko komun munik ikasi asi den dengan gan ora orang ng ya yang ng tak men menger gerti ti perkembangan seperti sekarang ini. !ahasa %&la' juga juga menimbulkan kesan kurang baik jika dikaitkan dengan kesopanan berbi"ara dengan orang lain. !ahasa 5#lay7 juga tak "o"ok jika anak(anak yang masih ke"il mengenalnya. $ebagai $eba gai pemu pemuda da pene penerus rus bangsa jika perkemba perkembangan ngan seperti ini apa bisa merubah keadaan menjadi yang lebih baik. !isa jadi bahasa &ndonesia tak lagi perlu ejaan. !isa(bisa akan merusak bahasa 'asional kita sendiri. >ika suda su dah h ru rusa sak k di dima mana na le leta tak k "i "itr tra a neg egar ara a ki kita ta di dila lahi hirk rkan an in ini. i. $u $ung nggu guh h perkembangan yang tidak baik bagi anak "u"u kita kelak. >ika ada usaha untuk men"egah perke perkembangan mbangan seperti ini tak ada kata terlambat. terla mbat. $etid $etidakny aknya a deng dengan an meng menguran urangi gi berk berkomun omunika ikasi si deng dengan an baha bahasa( sa( bahasa baha sa yang tidak seha seharusn rusnya. ya. !erk !erkomun omunika ikasilah silah deng dengan an baha bahasa(b sa(bahas ahasa a yang baku atau yang dipandang baik. erapkan berbahasa yang baik sesuai dengan deng an yang telah diajarkan. diajarkan. $eba $ebagai gai ana anak k bang bangsa sa berb berbang anggalah galah dengan perub per ubaha ahan(p n(peru erubah bahan an yan yang g da datan tang g dar darii dir dirii kit kita a sen sendir diri, i, jan jangan gan ban bangga gga dengan perubahan yang dibaa oleh orang lain. ak tentu juga dampak yang didapat semuanya baik. $iapa lagi yang membanggakan bahasa &ndonesia jika bukan kita sendiri sebagai arga negaranya. @ntuk itu mri bersama lind li ndun ungi gi da dan n pe pert rtah ahan ank kan ap apa a ya yang ng rl rlah ah neg egar ara a ki kita ta mi mili liki ki.. “Bangsa
Indonesia berbahasa satu, bahasa Indonesia”. Pemuda,, ingatlah 3444
PENGGUNAAN BAHASA DALAM JEJARING SOSIAL FACEBOOK DAN TWITTER (SEPTIYAS ALFINA UNAIZAH) BAB I
PENDAHULUAN
1.1
Latar B!a"a#$ Ma%a!a&
!ahasa adalah suatu sistem perisyaratan yang terdiri dari unsur(unsur isyarat dan hubungan antara unsur(unsur tersebut. 6akikat bahasa sendiri antara lain bahasa itu sebuah sistem lambang, berupa bunyi, bersiat arbitrer, produkti, dinamis, beragam dan manusiai. !ahasa itu bersiat dinamis, bahasa itu tidak dapat terlepas dari berbagai kemungkinan perubahan yang seaktu( aktu dapat terjadi.
!ahasa juga beragam, artinya meskipun bahasa memiliki kaidah atau pola tertentu yang sama, namun karena bahasa itu digunakan oleh penutur yang heterogen yang mempunyai latar belakang sosial dan kebiasaan yang berbeda, maka bahasa itu menjadi beragam, baik dalam tataran onologi, morologi, sintaksis, maupun pada tataran leksikon. $ebagai sebuah langue sebuah bahasa mempunyai sistem dan subsistem yang dipahami sama oleh semua penutur bahasa itu. erjadinya keragaman atau ke?ariasian bahasa ini bukan hanya disebabkan oleh para penutur yang tidak homogen, tetapi karena kegiatan interaksi sosial yang mereka lakukan sangat beragam. Dalam hal ini, ada kaitannya dengan mun"ulnya bahasa yang digunakan oleh kalangan anak muda, dan biasanya bahasa(bahasa ini mun"ul dalam jejaring sosial seperti acebook maupun t!itter . Dilihat dari ungsinya, yaitu ungsi kemasyarakatan, bahasa berdasarkan ruang lingkup berungsi sebagai bahasa nasional dan bahasa kelompok. Melihat bahasa nasional di &ndonesia adalah bahasa &ndonesia, mun"ulnya bahasa yang digunakan dalam jejaring sosial ini jelas merusak bahasa nasional. $ebenarnya bahasa yang biasa mun"ul di jejaring sosial sudah ada sejak tahun 19A0(an. Mun"ulnya bahasa ini disebut dengan bahasa slang atau prokem yaitu ?ariasi sosial yang bersiat khusus dan rahasia. #alnya istilah(istilah dalam bahasa itu untuk merahasiakan isi obrolan dalam komunitas tertentu. Dulu, bahasa slang atau prokem digunakan oleh komunitas tertentu seperti preman, namun lama kelamaan orang aampun mengetahui maksud dari bahasa rahasia yang mereka gunakan. $eiring dengan perkembangan aman, penggunan bahasa prokem justru digunakan di luar komunitasnya yang kemudian istilah tersebut menjadi bahasa sehari(hari dan sering dipakai dalam pesan singkat atau $M$ dan di jejaring sosial seperti acebook$ t!itter$ kaskus bahkan blog.
1.' 1.
R%a# Ma%a!a&
!agaimana ujud sosial acebook dan t!itter /
penggunaan
bahasa
dalam
jejaring
2.
#pa ungi so"ial penggunaan bahasa dalam jejaring sosial acebook dant!itter /
1.*
T+a#
1.
Mengetahui ujud sosial acebook dan t!itter.
penggunaan
bahasa
dalam
jejaring
2.
Mengetahui :ungsi so"ial dari penggunaan bahasa dalam jejaring so"ial a"ebook dan titter.
BAB II KAJIAN PUSTAKA DAN LANDASAN TEORITIS
'.1
Ka+,a# P%ta"a
!erbagai penelitian mengenai penggunaan ?ariasi bahasa prokem telah dilakukan sebelumnya. !ahasa prokem adaah bahasa yang memang di"iptakan oleh kalangan muda untuk komunitas tertentu. Keunikan bahasa yang di"iptakan oleh kalangan remaja mendorong beberapa peneliti untuk melakukan penelitian. Penelitian sosiolinguistik tentang ?ariasi bahasa, slang, prokem telah dilakukan oleh beberapa peneliti, diantaranya @smiyati + 200B-, ?ariasi bahasa dalam status beranda pada situs jejaring so"ial a"ebook estari +2011- dan dalam jurnalnya tinjauan sosiolinguistik bahasa alay dalam konstelasi kebahasaab saat ini oleh Ci"aksono +2010-
Penelitian tentang ragam bahasa slang yang dilakukan oleh @smiyati +200B- dalam penelitiannya yang berjudul =agam !ahasa $lang =emaja Pekalongan. Di dalam penelitianya dinyatakan baha ragam bahasa slang yang digunakan oleh remaja pekalongan berujud slang bentuk kata tunggal, slang bentuk kata kompleks, slang bentuk rasa, serta proses pembentukan slang, dan unsgi so"ial slang. Dalam skripsinya estari +2011- yang berjudul ariasi !ahasa dalam $tatus !earanda pada situs jejaring so"ial a"ebook dinyatakan baha penggunaan bahasa yang sering mun"ul dalam status beranda a"ebook berujud kata, rasa, klausa, kalimat, a"ana, serta karakteristik bahasanya yang merupakan "ampur kode dari berbagai bahasa, bentuk penyampaian baik puisi, pantun, prosa, iklan, lirik lagu, segi penulisan dan unsi sosialnya. Dalam penelitian ini kekurangannya adalah tidak adanya analisis kosakata ?ariasi bahasa slang atau prokem.
'.'
La#-a%a# Tr,t,%
Konsep(konsep teori yang digunakan dalam penelitian ini men"akup pengertian bahasa, ?ariasi bahasa, dan ungsi bahasa.
'.'.1 Ba&a%a !ahasa adalah salah satu "irri yang paling khas manusiai yang membedakannya dengan makhluk(makhluk lain. !ahasa dapat dikaji dari berbagai sudut dan memberikan perhatian khusu pada unsure(unsur bahasa yang berbeda(beda dan pada hubungan atau struktur yang berbeda(beda pula. !ahasa merupakan alat primer pembentukan masyarakat. 6akikat bahasa sendiri antara lain bahasa itu sebuah sistem lambang, berupa bunyi, bersiat arbitrer, produkti, dinamis, beragam dan manusiai. !ahasa itu bersiat dinamis, bahasa itu tidak dapat terlepas dari berbagai kemungkinan perubahan yang seaktu(aktu dapat terjadi. $elain dinamis, bahasa itu juga produkti, artinya dengan sejumlah unsure yang terbatas, namun dapat dibuat satuan( satuan ujaran yang hamper tidak terbatas. @mpamanya, menurut Kamus @mum !ahasa &ndonesia hanya mempunyai lebih kurang 2B.000 buah kata, tetapi dengan 2B.000 buah kata itu dapat dibuat jutaan kalimat yang tidak terbatas. 6akikat bahasa juga bersiat beragam, yaitu bahasa memliki pola tertentu, namun karena bahasa digunakan oleh penutur yang heterogen maka bahasa itu menjadi beragam.
'.'.' /ar,a%, Ba&a%a ariasi atau ragam bahasa merupakan bahasan pokok dalam studi sosiolinguistik. Menurut Kridalaksana +19A8- mende%nisikan sosiolinguistik sebagai "abang linguisti" yang berusaha menjelaskan "irri("iri ?ariasi bahasa dan menetapkan korelasi "irri("iri ?ariasi bahasa tersebut dengan "iri("iri sosial kemasyarakatan. $ebagai sebuah langue sebuah bahasa memiliki sisten dan subsistem yang dipahami oleh semua penutur bahasa itu. erjadinya keragaman atau ke?ariasian bahasa ini bukan hanya disebabkan oleh penutur yang tidak homogeny, tetapi juga karena interaksi sosial yang mereka lakuka sangat beragam.
'.'.'.1
/ar,a%, -ar, S$, P#tr
a.
ariasi bahasa pertama berdasarkan penuturnya adalah ?ariasi bahasa yang disebut idiolek, yaitu ?ariasi bahasa yang bersiat perseorangan. Menurut konsep idiolek, setiap orang mempunyai ?arias bahasanya atau idioleknya masing( masing. ariasi idiolek ini berkenaan dengan arna suara, pilihan kata, gaya bahasa, susunan klaimta dan sebagainya.
b.
ariasi bahasa kedua berdasarkan penuturnya adalah dialek,yakni ?arias bahasa dari sekelompok penutur yang jumlahnya relati?e, yang berada pada satu tempat, ilayah, atau area tertentu. Karena dialek ini berdasarkan pada ilayah atau area tempat tinggal penutur, maka dialek ini laim disebut dialek areal, dialek regional, dialek geogra%. !idang studi linguisti" yang mempelajari dialek(dialek ini adalah dialektologi. !idang studi ini dalam kerjanya berusaha membuat peta batas(batas dialek dari sebuah bahasa, yakni dengan "ara membandingkan bentuk dan makna kosakata yang digunakan dalam dialek( dialek itu.
".
ariasi bahasa ketiga berdasarkan penutur adalah kronolek, yakni ?ariasi bahasa yang digunakan oleh kelompok sosial pada masa tertentu.
d.
ariasi bahasa yang keempat berdasarkan penuturnya adalah sosiolek atau dialek sosial, yakni ?ariasi bahasa yang berkenaan dengan status, golongan, dan kelas sosial para penuturnya. Perbedaan pekerjaan, proesi, jabatan atau tugas para penutur dapat juga menyebabkan adanya ?ariasi sosial. $ehubungan dengan ?ariasi bahasa berkenaan dengan tingkat, golongan , status, dan kelas sosial para penuturnya, biasanya dikemukakan orang ?ariasi bahasa yang disebut akrolek, basilek, ?ulgar, slang kolokial, jargon, argon dan ken. #da juga yang menambahkan dengan yang disebut bahasa prokem
'.'.'.'
/ar,a%, -ar, S$, Pa"a,a#
ariasi bahasa yang berkenaan dengan penggunaannya, pemakaiannya, atau ungsinya disebut ungsiolek +'ababan 19E8-, ragam atau register. ariasi ini biasanya dibi"arakan berdasarkan bidang penggunaan, gaya, atau tingka keormalan, dan sarana penggunaan. ariasi bahasa berdasarkan bidang pemakaian ini adalah menyangkut bahasa iu digunakan untuk keperluan atau bidang apa. Misalnya, bidang sastra, jurnalistik, militer, pertanian, pelayaran, perekonomian, perdagangan, pendidikan, dan kegiatan keilmuan. ariasi bahasa berdasarkan bidang kegiatan ini yang tampak "irinya adalah dalam bidang kosakata.
'.'.'.*
/ar,a%, -ar, S$, K0ra!a#
!erdasarkan tingkat keormalan, Martin >oos+19FA- dalam bukunya he :i?e )lo"k membagi ?ariasi bahasa atas lima ma"am gaya, yaitu gaya atau ragam beku, gaya atau ragam resmi, gaya atau ragam usaha, gaya atau ragam santai, dan gaya atau ragam akrab. Dalam kehidupan kita sehari(hari kelima ragam di atas, yang dilihat dari tingkat keormalan penggunaannya, mungkin se"ara bergantian kita gunakan. $ebenarnya banyak aktor atau ?ariable lain yang menentukan pilihan ragam mana yang harus digunakan.
'.'.'.
/ar,a%, -ar, S$, Sara#a
ariasi bahasa dapat pula dilihat dari segi sarana atau jalur yang digunakan. Dalam hal ini dapat disebut adanya ragam lisan dan ragam tulis, atau ragam dalam berbahasa dengan menggunakan sarana atau alat tertentu, yakni misalnya dalam bertelepon dan bertelegra. #danya ragam bahasa tulis dan bahasa lisan memiliki ujud struktur yang tidak sama. #danya ketidaksamaan ujud struktur ini adalah karena dalam berbahasa lisan atau dalam menyampaikan inormasi se"ara lisan, kita dibantu oleh unsure(unsur nonsegmental atau unsure nonlinguisti" yang berupa nada suara, gerak(gerik tangan, gelengan kepala dan sejumlah gejala(gejala %sik lainnya.
'.'.* F#$%, Ba&a%a
'.'.*.1
F#$%, K2-a3aa#
:ungsi bahasa dari kebudayaan yaitu sebagai sarana perkembangan kebudayaan, jalur penerus kebudayaan dan in?entaris "irri("iri kebudayaan. Di atas kita katakana baha se"ara %logenetik bahsa adalah bagian kebudayaan, dan bahasalah yang memungkinkan pengembangan kebudayaan sebagaimana kita kenal. $e"ara ontogeneti", seseorang belajar dan mengetahui kebudayaannya kebanyakan melalui bahasa artinya kita belajar hidup dalam masyarakat melalui dan dengan bantuan bahasa. Dengan kata lain, suatu kebudayaan dilahirkan dalam perorangan kebanyakan dengan bantuan bahasa.
'.'.*.'
F#$%, Ka%3ara"ata#
:ungsi kemasyarakatan bahasa menunjukan peranan khusus sesuatu bahasa dalam kehidupan masyarakat. Klasi%kasi bahasa berdasarkan ungsi kemasyarakatan dibagi menjadi dua yakni berdasarkan ruang lingkup dan berdasarkan bidang pemakaian. !erdasarkan ruang lingkup mengandung bahasa nasional dan bahasa kelompok. !erdasarkan bidang pemakaian ungsi bahasa sebagai bahasa resmi, bahasa pendi obser?asi yang terus menerusdikan, bahasa agama, bahasa dagang, dan sebagainya.
'.'.*.*
F#$%, Prra#$a#
Klasi%kasi ungsi bahasa golongan ketiga yaitu ungsi perorangan, akan kita dasarkan di sini pada kajian 6alliday +19AF-. Dia membuat suatu klasi%kasi kegunaan pemakaian bahasa atas dasar obser?asi yang terus menerus terhadap penggunaan bahasa oleh anaknya sendiri.
'.'.*.
F#$%, P#-,-,"a#
Pada ungsi pendidikan, ungsi bahasa dalam kelompok ini yaitu didasarkan pada tujuan penggunaan bahasa dalam pendidikan dan pengajaran. :ungsi pendidika bahasa dapat dibagi atas empat subungsi yaitu ungsi integrati?e, ungsi instrumental, ungsi "ultural, dan ungsi penalaran.
BAB III METODE PENELITIAN
*.1
P#-"ata# P#!,t,a#
Metode penelitian yang digunakan yaitu metode kulaitati. Metode ini digunakan sebagai prosedur penelitian untuk menghasikan data deskripti berupa kata(kata tertulis dari hasil pengamatan. Metode ini sesuai dengan tujuan yaitu mendiskripsikan bentuk penggunaan bahasa dalam jejaring sosial a"ebook dan titter. Diskripsi tersebut diperoleh dari hasil obser?asi pengamatan di lapangan dengan mengambil data se"ara langsung di sosial media a"ebook dan titter.
*.'
S2r Data P#!,t,a#
*.'.1 W+- Data Cujud data dalam penelitian ini adalah berupa satuan lingual yang berujud kata, kalimat dalam penggunaan bahasa yang dipakai dalam jejaring sosial acebook dan t!itter.
*.'.' S2r Data Data yang digunaka dalam penelitian ini bersumber dari pengamatan langsung di sosial media seperti acebook dan t!itter . Dipilihnya sosial media seperti acebook dan t!itter karena aman sekarang para pengguna sosial media ini banyak menggunakan bahasa(bahasa slang yang kemudian menjadi bahasa sehari(hari mereka. Data yang diambil dalam penelitian ini adalah data tulis, yaitu tulisan status(status mereka dalam sosial media tersebut.
*.*
T"#," P#$4!a# Data
eknik pengumpulan data dalam penelitian ini adalah teknik simak. eknik simak dilakukan dengan menyimak penggunaan bahasa. $elanjutnya teknik yang digunakan adalah teknik "atat. eknik "atat merupakan teknik dengan menggunakan alat tertentu. Data yang telah didapat oleh peneliti dalam bentuk %le lalu di "rop dan dikumpulkan menjadi satu.
*.
Mt- A#a!,%,% Data
Metode analisis data dalam penelitian ini menggunakan metode padan. Metode padan disebut juga metode identitas. Metode padan adalah metode analisis data yang alat penentunya berada di luar, terlepas, dan tidak menjadi bagian dari bahasa +langue- yang bersangkutan atau yang diteliti. + $udaryanto 200A* 8A-. >enis metode ini adalah metode padan ortogra%s. Metode padan ortogra%s adalah metode padan yang alat penentunya berupa bahasa tulis. #nalisis data dilakukan dalam dua tahap yaitu menganalisi ujud penggunaan bahasa dalam jejaring so"ial a"ebook dan titter serta ungsi so"ial dalam penggunaan bahasa tersebut.
BAB I/ HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN
!ahasa yang sering mun"ul dalam jejaring so"ial seperti a"ebook dan titter adalah ?ariasi ragam bahasa slang atau prokem. ang saat ini bahasa tersebut menjadi bahasa sehari(hari. $ebenarnya bahasa(bahasa tersebut
mun"ul tahun 19A0(an. #alnya istilah(istilah tersebut untuk merahasiakan isi obrolan dalam komunitas tertentu. etapi karena sering digunakan diluar komunitasnya, lama kelamaan istilah tersebut menjadi bahasa sehari(hari bahkan sering kita jumpai dalam so"ial media seperti a"ebook dan titter. !erikut ujud penggunaan bahasa yang dipakai dalam jejaring so"ial a"ebook dan titter yang ditemukan dari penelitian yang dapat dianalisis.
.1
P#$$#aa# Ba&a%a -a!a J+ar,#$ S5,a! Fa52" -a# T6,ttr 3a#$ Br6+- Kata Kata merupakan satuan terke"il yang dapat diujarkan sebagai bentuk yang bebas atau berdiri sendiri. Dalam penelitian ini ditemukan penggunaan bahasa dalam ujud kata ada dua yaitu kata tunggal dan kata kompleks.
.1.1 Kata T#$$a! Kata tunggal adalah satuan gramatikal yang terdiri atas satuan yang lebih ke"il dan belum mendapat proses morologis . ihat dalam data berikut. •
#"Cehy :ariah
* $abarrrrrrrr
•
arom #?en?oedkae
* aaasssuuu.
•
harii Pmd
* !ingung
+data 1+data 2+data B-
D!'!$ #.!.# A8W", F!*&':!" ,!+- %*.'&# sabarrrr (!.! 1 !*.&+,! &! #%!+$%+-+-!)!+ )%*!#!!++,! +. %*#!!* H!+,! #!! )%+'&#!+ >*? '%&" !*& #!. "!+,! !*!.%* !'!$ $%+'&# S!$! "!'+,! %+-!+ !.! 2 ,!&. )!! #.!.# T!*4$ A3%+34%:!% ,!+ %*.'&#aaasssuuu !*.&+,! %+. )%*!#!!+ &! ,!+- #%!+- %#!' !.! $!*!" )!! #%#%4*!+- P%+'&#!+ ,!+- #%)%*.& &. -! "!+,! $%*)!!+ !*!.%* )%+'&#!+ #!! !'!$ #.!.# T"!*&& P$ ,!&. bingung (!.! -! $%+-+-!)!+ !";! &! #%!+- $%*!#! %&+-+-!+ 4.1.2 Kata Kompleks
K!.! 4$)'%# !!'!" #!.!+ -*!$!.&!' )!'&+- %8&' ,!+- #!" $%+-!'!$& )*4#%# $4*4'4-&# S%)%*.& !'!$ !.! %*&.
*&#$!).*&W
@ M%+,%!'!+
11,+&&
@ K%.&*!+ L
(!.! (!.! 5
D!'!$ #.!.# *&#$!).*&W ,!&. $%+,%!'!+ (!.! $%*)!!+ !.! 4$)'%# !*%+! !.! $%+,%!'!+ #!" $%+-!'!$& )*4#%# $4*4'4-&# ,!&. $%+!)!.!+ &$"!+ !;!'!+ $%9 !+ !"&*!+ 9!+ P!! !.! 5 !'!$ #.!.# 11,+&& !'!$ twitter !.! %.&*!+ -! $%*)!!+ !.! 4$)'%# !*%+! !.! .%*#%. #!" $%+!)!.!+ &$"!+ ,!&. !;!'!+ %9 !+ !"&*!+ 9!+ 4.2
Penggunaan Bahasa dalam Jejaring Social Facebook dan Twitter yang Berwujud Frasa
F*!#! $%*)!!+ %'4$)4 !.! +4+)*%&!.& !+ !.! $!%$ !+ !+ '!#! !.! !'&$!. B%*&. !.! )%+--+!!+ !"!#! ,!+- %*; *!#! ,!+- !)!. &!+!'&#&#
4.2.1 Frasa ndosentris
F*!#! %+4#%+.*&# !!'!" *!#! ,!+- !.%-4*& #&+.!#&#+,! #!$! %+-!+ !.%-4*& #!'!" #!. +#*+,! F*!#! %+4#%+.*& &+& $%$&'&& +#*% &+.& B%*&. !.! ,!+- %*)! *!#! %+4#%+.*&
4,*!"$!+2
@ !3!!! !*
(!.! 6
%4.&8!+-%'
@ ',%"%%8"' SEDIH BANGET
(!.! 7
D!'!$ #.!.# ,!+- &!. 4'%" 4,*!"$!+2 ,!&. avaaa baruu.%*$!# *!#! %+4#%+.*& K!*%+! !.! !3!!! $%*)!!+ &+.& ,!+- %*)! +4$&+! D!'!$ !.! 7 #.!.# sedih banget -! .%*$!# *!#! %+4#%+.*& !*%+! !.! #%&" $%*)!!+ &+.& ,!+- %*)! !%.&!
4.2.2 Frasa ksosentris
F*!#! %#4#%+.*&# !!'!" *!#! ,!+- .%*&*& !.!# ! +#*% ,!&. +#*% )%*!+-!& ,!+ %*!.%-4*& )*%)4#&#&4++-#& !.! !*.&'! !+ +#*% )4*4# ,!+- .%*&*& !.!# +4$&+! 3%*! !%.&3! !.! +$%*!'&! C&*& *!#! %+&# &+& &!'!" )%*&'! #&+.!#&# *!#! &+& .&! #!$! %+-!+ )%*&'! %! +#*+,! D!'!$ )%+%'&.&!+ &+& .&! &.%$!+ !!+,! *!#! %#4#%+.*&# 4.!
Penggunaan Bahasa dalam Jejaring Social Facebook dan Twitter yang Berwujud Klausa
K'!#! $%*)!!+ -!+-!+ !.! ,!+- +#*%9+#*+,! $%+& +-#& #&+.!#&# !.! -!+-!+ !.! ,!+- %*#&!. )*%&!.& ,!+- %'$ $%$&'&& &+.4+!#& &+!' B%*&. !.! ,!+- !)!. &!$!.&
H!*, U+-8,
@ K)-+ #!.% !$&+-
(!.!
D!'!$ !.! ,!+- &.'&# 4'%" H!*, U+-8, ,!&. )-+ #!.% !$&+- D!'!$ 4+.%+,! #& )%+'&# #.!.# $%+,!.!!+ !";! &*&+,! '!-& $%+-&+-&+!+ #!.% !$&+- S.!.#+,! ,!+- %*+,& )-+ #!.% !$&+- -! .%*$!# '!#! K!*%+! !'!$ #.!.# .%*#%. #%.&!+,! .%*!)!. SP !"!+ '%&" J&! &'&"!. !.! ! #%!-!& S &'%#!)!+ !+ %)%+-&+ #%!-!& P #%!+-!+ #!.% !$&+#%!-!& O 4.4
Penggunaan Bahasa dalam Jejaring Social Facebook dan Twitter yang Berwujud Kalimat
D!'!$ %"&)!+ #%"!*&9"!*& $!+#&! #%'!' %*4$+&!#& %+-!+ 4*!+- '!&+ A'!. 4$+&!#& 3%*!' !!'!" !"!#! D!'!$ %*!"!#! )%*8!!)!+ .%*#%. %*'!+-#+- !'!$ %#!.!+9%#!.!+ ,!+- %+-!+ %'!# !)!. &%!!+ !+.!*! %#!.!+ 8!)!+ #!. %+-!+ '!&++,! K%#!.!+ 8!)!+ &. !!'!" !'&$!. S%8!*! '&+-&#.&8 !'&$!. $%+-!8 )!! %#!.!+ !*!+ ,!+$!$) %*&*& #%+&*& #%"&+--! 8!)!+ &. .&! %*4+#.*#& '!-& %+-!+ !*!+ '!&++,!(B'44$&' 1 B%*&. !.! )%+%'&.&!+ ,!+- !)!. &!+!'&#&# 4.4.1 Kalimat "unggal
K!'&$!. .+--!' !!'!" !'&$!. ,!+- .%*!& !*& #!. '!#! %!# B%*&. !.! )%+%'&.&!++,!
A+"&! D%*&#
@ A &#! !+-+ )!-& '!-&
(!.!
D!'!$ !.! A+"&! D%*&# $%+'&# #.!.#+,! & !8%44 ,!&. >A &#! !+-+ )!-& '!-&? D&#&+& !.! .%*$!# !'&$!. .+--!' !*%+! .%*&*& !.!# #!. '!#! %!#
4.4.2 Kalimat #ajemuk
K!'&$!. $!%$ $%*)!!+ !'&$!. ,!+- .%*&*& !.!# ! '!#! !.! '%&" S!. %+. !'&$!. $!%$ ,!&. !'! !'&$!. &. !)!. &)&'!" $%+!& ! '!#! !.! '%&" .!+)! $%+-!" &+4*$!#& !.! )%#!++,! B%*&. !.! )%+%'&.&!+ ,!+- !)!. &!+!'&#&#
A&%''!C"&&,, C;% C4*+%*
@ A'"!$'&''!" $%+&+-!+8: #! +,%+,! J (!.! 10
D!'!$ #.!.# ,!+- &.'&# 4'%" A&%''!C"&&,, C;% C4*+%* ,!&. A'"!$'&''!" $%+&+-!+ 8: #! +,%+,!J .%*$!# !'&$!. $!%$ K!*%+! !'!$ #.!.# .%*#%. !! 4++-#& ,!&. 8: ,!+- %*!*.& !*%+! 4.$
Penggunaan Bahasa dalam Jejaring Social Facebook dan Twitter yang Berwujud %acana
W!8!+! $%*)!!+ #.!!+ -*!$!.&!' .%*.&+--& ,!+- '%+-!) $!! !'!$ ;!8!+! &. %*!*.& .%*!)!. 4+#%) -!-!#!+ )&&*!+ !.! &% ,!+- ." ,!+- &#! &)!"!$& 4'%" )%$!8! !.! )%+%+-!* .!+)! %*!-!+ !)!)+ S%!-!& #!.!+ -*!$!.&!' .%*.&+--& ;!8!+! &%+. !*& !'&$!.
!.! !'&$!.9!'&$!. ,!+- $%$%+"& )%*#,!*!.!+ -*!$!.&!' !+ )%*#,!*!.!+ %;!8!+!!+ '!&++,! B%*&. !.! "!#&' )%+%'&.&!+
A*+ S!).*! @ B* #!. '!+ *! )&+-+ *!#!+,! 8)!. ! .!+ ! )+!#!*!+ !)"! ,- !!+ .%*!& )!! &*& 2.!+ ,- !!+ !.!+- .!$" ##%# !)"! .!$" %! (!.! 11
L%++, M.::
@ &!*'!" #&$)!+ %*&.! +&& #%+&*& $'!& #%!*!+- !" !+ &!$ ! .!
)*' $+-"!;!.&*!+ *+! !" !+ %!+$ ! &*!#!. %+!* (!.! 12
I L43% H&!
@ P!+!+-'!" #%-!'! #%#!. !*& !8!$!.! 4*!+-'!&+ A)!&'! "!' &.
$%+,!&.!+ "!.&$ #!+-!. $+-&+ "!' &. $%+,!&.!+ "!*& 4*!+- '!&+ )'!A$&''!" ;!. +. %*&&* &. !!'!" #$%* %!.!+ A$&''!" ;!. +. %*$!&+ &. !!'!" *!"#&! !*& $!#! $! ,!+- !!& A$&''!" ;!. +. %*4! &. !!'!" #$%* %.%+!+-!+ A$&''!" ;!. +. %'!!* &. !!'!" #$%* %&!#!+!!+ A$&''!" ;!. +. $%+8&+.!& !+ &8&+.!& &. !!'!" "! &#.&$%;! ,!+- &%*&!+ T"!+ A$&''!" ;!. +. %*#!"!!. &. !!'!" !'!+ $%+ %!"!-&!!+ A$&''!" ;!. +. .%*.!;! &. !!'!" $#& ,!+- $%+--%.!*!+ "!.& A$&''!" ;!. +. $%$%*& &. !!'!" $%$!. "&) .%*!#! %*%*.& A$&''!" ;!. +. %%*! &. !!'!" +&'!& %%*"!#&'!+ A$&''!" ;!. +. %*!$!' &. !!'!" +8& $%+ #,*-!
R&:! A$!'&! S,!*&! M!$*
(!.! 1 @
W!"!& J&;! P%*8!,!'!" !";! !+&N,! !!'!" +,!.! J!+-!+ )%*+!" *!- %+-!+ %"%+!N,! D&! '%&" $%+-%.!"& $!+! ,!+- .%*!& +. )!*! "!$!2N,!
(-ata 1) Da!a -ata 11 -a# -ata 1' tra%" -a!a 6a5a#a7 3a,t 6a5a#a #ara%,7 "ar#a -ar, "-a -ata tr%2t 2r,%, #$"a4a#8#$"a4a# 4#!,%. D,!,&at -ar, 2a&a%a#3a 4# tr!,&at a-a#3a %at "r#!$,% -ar, 6a"t " 6a"t. S-a#$"a# -a!a -ata 1* r4a"a# 6a5a#a "%4%,%,7 "ar#a -a!a %tat% tr%2t 2r,%, t#ta#$ #a%,&at ata 4r,#ta&. B$,t +$a -#$a# -ata 1 3a#$ r4a"a# 6a5a#a "%4%,%, "ar#a -a!a %tat% tr%2t 2r,%, #a%,&at8#a%,&at.
8.F
Kosakata yang $ering Mun"ul dalam Penggunaan !ahasa dalam >ejaring $o"ialFacebook dan T!itter . S.*!'!"
@ $%*)!!+ !.! )'%#%.!+ !*& #!"'!"
A'!,
@ !+! '!,!+-!+ ,!&. 4*!+- !$)4+- ,!+- %*)%+!$)&'!+ +4*!
K%)4
@ %)%+-&+ .! &+4 !.! $! .! !+-%.
G!%/ -!%4
@ $%*)!!+ #&+-!.!+ !*& -! %'!#
H4!
@ #%#!. ,!+- &!+--!) "!+,! 4$4+- 4#4+-
N-!!
@ .%*.!;! .%*!"!9!"!
U+,9+,
@ '8 !+-%.
C&,#
@ $%*)!!+ )'%#%.!+ !*& #%*&#
L%4+-
@ '!&9'!& %+84+-
B4!)
@ !)!
J4$'4
@ #%.!+ +. *%$!! ,!+- %'$ )+,! )!8!*
W4'%#
@ %*!#!' !*& !.! #'4; ,!+- &!'& !*.&+,! #!+.!&
P%'%
@ "!$)&* #!$! %+-!+ )%! !*.&+,! %-4 !.! 44"
C&+'4
@ $%*)!!+ #&+-!.!+ !*& 8&+.! '4!#&
M4#
@ +. $%+-+-!)!+ #%#!. %+-!+ $%'!!+ #!. .&+!!+
C%$!+
@ )'%#%.!+ !*& !.! .%$!+
E%
@ !*.&+,! !
G4&'
@ -!' !+-%.
L%!,
@ $%+,!.!!+ #%#!. ,!+- %*'%&"!+
C!)8#
@ 8!. ()'!+- !.! )%*-&
O4 /
@ %*!#!' !*& !.! 44 ,!+- &!'& !*.&+,! )!+--&'!+ %#!,!+-!+ +. )!8!*
BT
@ $%*)!!+ #&+-!.! !*& 4*&+- .4.!'
R%$)4+-
@ *&%. !+-%.
A!&'
@ #%.!+ +. *%$!! ,!+- $!#&" '!&'
G!'!
@ +. $%+,!.!!+ )%*!#!!+ ,!+- #%!+- #%&"
M!-%*
@ $%*)!! #&+-!.!+ !*& $!'%# -%*!
G%+--%#
@ $%*)!!+ !.! )'%#%.!+ !*& -!+--
D$!,
@ +&! $!,!
PHP
@ P%$%*& H!*!)!+ P!'#
S%'!&+
4!.!94#!!.!
.%*#%.
!'!$
)%+'&#!+
#.!.#
!&
& facebook $!)+ twitter #%*&+- &.! .%$!+ &#.&'!" ,!+- $%+,!.!!+ %#)*%#&9%#)*%#& T%*!!+$%*%! -! $%+!$"!+ %+-!+ %$4.&4+ '8 B%*&. !.! ,!+- &!$&' !'!$ )%+%'&.&!+
H!"!"!;;;
@ +. $%+-+-!)!+ #%#!. ,!+- '8(.%*.!;!
P)
@ +-!)!+ +. #%'!' %*#!!* ( )%'!+
H...
@ +-!)!+ $%+-%'"
@
@ +. $%+,!!+ #%+!+-
L
@ +. $%+,!.!!+ #%&"
TT
@ +. $%++-!)!+ %#%&"!+( $%+!+-&#
99
@ +. $%+,!.!!+ *!#! #%%'/*!-9*!-/$%+-%'"
4.&
Fungsi Sosial Penggunaa Bahasa dalam Jejaring Sosial Face'ook dan "witter.
!*&!#& !"!#! ,!+- $+8' !'!$ )%+--+!!+ !"!#! !'!$ %!*&+- #48&!' !8%44 !+ .;&..%* $%+&$'!+ !+,! +-#& #48&!' R!.!9*!.! )!*! )%+--+! #48&!' $%&! #%)%*.& !8%44 !+ .;&..%* $%+--+!!+ !"!#!+,! !'!$ #.!.# $%*%! #%!-!& +-!)!+ )%*!#!!+ $%*%! B%*&. +#-& #48&!' ,!+- &.%$!+ !'!$ )%+%'&.&!+ 4.&.1
Fungsi #enasihati
Utar, Sar-, D,a& Prt,6, 9 :P2a!a%a# 3a#$ 4a!,#$ #3a",t"a# 2a$, 3a#$ #3a",t, a-a!a& &,-4 !2,& 2r2a&a$,a -ar,#3a.: 8 Ta2! ;a,$at (-ata 1<) Da!a -ata 1< %tat% 3a#$ -,t!,% !& Utar, Sar-, D,a& Prt,6, 3a,t :P2a!a%a# 3a#$ 4a!,#$ #3a",t"a# 2a$, 3a#$ #3a",t, a-a!a& &,-4 !2,& 2r2a&a$,a -ar,#3a. :Ta2! ;a,$at 2r,%, #a%,&at 2at 4ara 4#$$#a facebook #t" t,-a" 2r2a!a% -#-a. 8.A.2 :ungsi Mempromosikan
H,-#$ Ma#5#$ Kr% 9 S,%ta' ",#, t!a& &a-,r A!at Pa#5#$ H,-#$ Ta#4a E0" Sa4,#$ N$at,0 B"r+a S5ara Natra! Ma#5#$"a# H,-#$ 7"a %-a& 2,%a !a, !,&at 4r2a&a# =7<5815 -#$a# 4a"a,a# rt,# <#,t81<#,t >4r&ar, -a!a 6a"t ',#$$ Pr 2!a# ,#, O#$"% ",r, $rat,% &a#3a r4.<'.=== P%a# N% Stra4 %"ara#$ -a# ,"t, PROMO#3a? Cara#3a M-a& SMS K =@8@@8=1@8'= -#$a# 0rat 9 1."t,":P%a#N%Stra4: '.T#$$ Ba!a%a# 5ara 4%a#a# a"a# -,",r, " HP " 9) &tt49>>666.#%%tra4.5> (-ata 1) Dar, -ata 1 -a4at -,!,&at 2a&6a %tat% tr%2t 2r0#$%, #t" 4r%,"a 2ara#$. Tr!,&at -a!a %tat% tr%2t -,+a! 4r-" #t" a#5#$"a# &,-#$ -#$a# 5ara %a# 4a-a # 3a#$ %-a& tr%-,a ata -#$a# 2"a 62%,t#3a. 8.A.2
:ungsi !ertanya
D,#, B St,a 9 at, !,%tr," $a#a %,? Kata3 tar,0 !,%tr," #a," -r 2!# ,#,. T4 2$a,a#a 4!a3a#a#3 Da!a -ata 1 tr!,&at D,#, B St,a %-a#$ #a#3a"a# t#ta#$ "#a,"a# 2,a3a !,%tr,. D,%,#, %tat% tr%2t 2r0$#$%, 2rta#3a.
8.A.B :ungsi Meminta Maa
3#,#$$ra 9 aa0 aa0 aa0 aa0 $a ,#ta aa0 %aa ! ,3a $a 3$ %!a& t4 $a +a#+, ,#, 3$ 4rtaa -a# tra"&r $a #$#$ "3" $t %aa ! 9( (-ata 1@) Da!a -ata 1@ tr!,&at 2a&6a 3#,#$$ara %-a#$ ,#ta aa0 4a-a 4a5ar#3a. Ha! ,#, -,a #$"a4"a# -a!a %tat% a$ar 4a5ar#3a a aa0"a# -,a. 8.A.8
:ungsi Mengajak
W,6,-
S+ar6a#t (-ata 1)
9
#$$
%ara4a#
Dar, %tat% 3a$ -,t!,% !& S+ar6a#t 3a,t mnggo sarapan,,,,!,", 0#$%, 3a,t #$a+a". Dar, -ata 1 tr!,&at 2a&6a S+ar6a#t #$a+a" 4ara 4#$$#a 0a52" %ara4a#. 8.A.F
W,6,%5,a! 6,6,#t"
:ungsi erima Kasih
3#,#$$ra
9 (-ata '=)
#"
Q
Dar, -ata '= 2r0#$%, #t" #$5a4"a# tr,a "a%,&. Tr!,&at -a!a %tat% 3a#$ -,2at !& 3#,#$$ara -,a #$5a4"a# tr,a "a%,& -a!a 2a&a%a ,#$$r,%.
!#! / PG'@@P .1 $impulan
Dar, 4#!,t,a# tr%2t 6+- 4#$$#aa# 2a&a%a -a!a ++ar,#$ %5,a! 0a52" -a# t6,ttr -a4at 2r4a "ata 2a," "ata t#$$a! a4# "ata "4!"%7 0ra%a7 "!a%a7 "a!,at7 -a# 6a5a#a. S!a,# ,t7 ar,a%, 2a&a%a 3a#$ -,$#a"a# -a!a 4#!,%a# %tat% -, 0a52" a4# t6,ttr +$a #," -a# !57 %4rt, "ata "47 5,3%7 -!!. S!a,# "%a"ata8"%a"ata tr%2t7 4#$$#aa# t,"# !5 +$a %r,#$ #5! -a!a 4#$$#aa# ar,a%, 2a&a%a. K%a"ata8"%a"ata tr%2t %2#ar#3a a-a!a& ar,a%, 2a&a%a %!a#$ ata 4r" 3a#$ #5! %+a" aa# 1=# 3a#$ "-,a# #+a-, 2a&a%a %&ar,8&ar, -a# %r,#$ -,t"a# -a!a %5,a! -,a. Da!a %5,a! -,a %4rt, 0a52" -a# t6,ttr +$a ,!,", 0#$%, %5,a! 3a,t 0#$%, #t" #$a+a"7 4r%,"a#7 #$#$"a4"a# 4r,#taa# aa07 tr,a"a%,&7 ata4# 2rta#3a.
DAFTAR PUSTAKA
C"!%* A' 2007 Lingusitik Umum J!!*.! @ R&+%! C&).! C"!%* A' !+ A-#.&+! L%4+&% 15 Sosiolinguistik Suatu Pengantar J!!*.! @ R&+%! C&).! N!!!+ 1 Sosiolinguistik Suatu Pengantar J!!*.! @ G*!$%&! K*+&!.& E+!+- 200 Sintaksis Bahasa awa S%$!*!+- @ G*&,! J!;& U#$&,!.&200 !agam Bahasa Slang dalam !ema"a Pekalongan S%$!*!+- @ F!'.!# B!"!#! !+ #%+& U+&3%*#&.!# N%-%*& S%$!*!+- (#*&)#& L%#.!*& S*& 2011variasi bahasa dalam status beranda #ada situs "e"aring social facebook S%$!*!+- @ F!'.!# B!"!#! !+ S%+& U+&3%*#&.!# N%-%*& S% $!*!+- (#*&)#& W&8!#4+4 A-+- 2010 T&+!!+ S4#&4'&+-&#.& B!"!#! A'!, !'!$ K4+#.%'!#& K%!"!#!!+ #!!. &+& (*+!'
()#P*+),
D&)4#!+ 4'%" 4, *!"$!+ & 115 K&*&$!+ I+& '%;!. E$!&'B'4-T"&#B%*!-& % T;&..%*B%*!-& % F!8%44B!-&!+ % P&+.%*%#.
2 M%+,%&"!+ !+!9!+! %*$* 5 #/ 16 T!"+ %*%' &%)!+ )!+--+- "&*!+ #%!" !8!*! )%*!;&+!+ $%+%+-!*!+ "%+.!!+ &*!$! '!- !+-. %+-!+ )%+,!+,& ,!+- %*-4,!+!'! -%*!!+ %*4.&# $%#$ %+-!+ #!+! ,!+- #!+-!. $&+&$ .*!+#)!*!+ %+-!+ '&*& '!- P!'&+S! 6 (Y)% K%$&!+ #!+- )%$!;! !8!*! &+-&+ $%'!+.!+ !8!*! %+-!+ I+&'!" )!*! "!&*&+9"!&*!. #%!'&!+ '!- ,!+- &.+--9.+-- M444&&'' B%%%%***-444,!!!!+- (L&! MJ %!. A#%) R$)& $!! .!$)&''!" #%4*!+- )%+,!+,& '!&+ %+-!+ #!+! '%&" $&+&$ '!-& #!$&' $%'&9'& %*4.&# $%#$ )!! #&!+- $%+%'!+- #"4'!. D:""* ,!+- &#!#&!+ )!*! !+!9!+! ,!+- %!+,!!+ %'$ $%+-%*.& !*.& -4,!+-!++,! !+ '&*&+,! S!!. &. !$& #%%'!*-! 8%)!.9 8%)!. )'!+- #!! !*%+! !!+ &'!.!+ %+-!+ '!- ,!+- '%&" )!*!" '!-& @ A)! A! B4'%" (D%''! P#)&.! P!!"!' #%%'$ !8!*! !+-.!+ !* #!! !! 4! ,!+- &'!+.+!+ #%4*!+#.!: #%$4-! $%+!& )!#!+-!+ ,!+- $!;!!" ;!*!"$!" B!-!&$!+! &#! $%+!& )!#!+-!+ ,!+- #%#!& %+-!+ 4! .!& !.! $%+!& !+! ,!+- #"4'%" &'! &'!.!+ %+-!+ !8!*! %*$&#& )%*#! !"'! $%'!'& '!- -4,!+-!+ !+ '&*& ,!+- $%#$ !+ $!#&!. M4+,%. S%!+M%+,!+,& B!+&+-!+ %+-!+ P%+,!+,& D!+-. M%#$ M!#&!. P!!&!+ #& M4+,%. $!#&" !" '%&" #4)!+ !*& )%+,!+,& !+-. $!#&!. %+!*!+ ($!+#&! %*)!!&!+ $&+&$ #!$&' +,!+,& &%)!+ "!'!,! *!$!& A8!*! #%)%*.& &!.!# #%*&+- .%*!& -! )!! #!!. !! !8!*! #+!.!+ !+! '!' %'!*-! ,!+- $%'!#!+!!+ "!!.!+ $%+-+!+- B!+ D!+-. 9 O*-!+ T+--!' $!#+,! +. $%+-"&* )!*! +!+-!+ ,!+- "!&* K%!+,!!+ %'!*-! ,!+- $%'!#!+!!+ "!!.!+ .&! $%+-%*.& !";! "&*!+ ,!+- &4+.*! !+ &!,!* $!"!' &. $%*)!!+ $&##& %'4$)4 "&*!+ ($%*%! %'4$) B!+9)+ .&! #!!* ,!+- !!+ %*!$)! $%*#! $4*!' )!*! !+!9 !+! #%*.! .%.!+--! ,!+- $%+,!#&!++,! )!! #!!. &. S!,! #%*&+- $%+,!#&!+ !! !+,! .44" $!#,!*!!. #%)%*.& '*!" 8!$!. )!.& #%*.! .44" '!&++,! !+ !"!+ )!*! #.!: ,!+.*. "!&* .&! $%*!#! *&#&" .%*"!!) .!$)&'!+ -%*!!+ %*4.&# !*& #!+- )%+,!+,& &. !+ !"!+ #!" &!+--!) &!#! #%*.! '$*!" P!*! .44" !+ )!*! #.!: #%*.! )!*! 4*!+- .! #!" .&! !)!. '!-& $%+!+-!) #&-+!'/.!+!9.!+! !*& -%*!!+ !+ '&*& '!- ,!+- $%+-!*!" %)!! )%+-*#!!+ !"'! )!*! !+!9!+! !+ 88 $%*%! M%*%! #!" .$)' %$!$)!+ +!'!*
!+ ;!;!#!++,! +. $%+-4*%#& %+,!.!!+ )%#!+ !-!$! %+-!+ %+,!.!!+ %#%"!*&!+ ,!+.%*!& !'!$ $!#,!*!!. K%$!$)!+ !+ #%+#&.&&.!# A$!* M!* N!"& M+!* $%*%! #!" $!!' !+ .! %*!,! M+-&+ )!,! #%'%$!"9'%$!"+,! &$!+ #!! ,!&. %*4! ,!+$+-&+ $%*%! '!!+ A!+,! K%!.!+ T%*.%+. M%$!,!!+ K%*#!!+ M4*!' S%)%*.& )%+4'!!+ !+,! $!#,!*!!. .%*"!!) %*!-!& !8!*! T %*+!+#! $%#$ ,!+- .%'!" &#!$)!&!+ %)!! )!*! )%!!. .%*!&. ()%$%*&+.!" !+ #!$)!& #!!. &+& %'$ &.&+! '!+.& D-!!+ !. &.! !!+,! %!.!+ $&##& .%*.%+. +. $%'!!+ )%+-*#!!+ !"'! !+! !+-#! #%$!&+ .%*.& !+ $%*%! %*!! )!! .44"9.44" )*4#%* !8!*! .44"9.44" %#&-+ -*!&# !+ K4*%4-*!&# !8!*! #%*.! "!$)&* $%+-!#!& )!! #%$! !8!*! T #;!#.! B!&+-!+ %+-!+ !8!*! "&*!+ T I+.%*+!#&4+!' !'!$ 3%*#& 3&%4 '&) $%#$ A8!*!9!8!*! T &+&'!" ,!+- $%+!& !*4$%.%* #%*.! *!+ )!*! )%!+-. $%#$ +. $%+,!&!+ !8!*! !-!&$!+! &#! '%&" "%4" $%#$ !*& !8!*! T A'!#!+ K'!#& P!*! P*4#%* A8!*! P%'!*!+-!+ ,!+&#!$)!&!+ 4'%" $!#,!*!!. ,!+- $!#&" #!!* !"'! #%'!$! &+& &!.!!+ 4'%" )!*! #%+&$!+ !+ )*4#%* !8!*! $%#$ !!'!" $%*)!!+ )%$+"!+ *%!.&&.!# #%+& A)!!" %+-!+ $%+-!.!# +!$!!+ #%+& !+ *%!.&&.!# &#! %!# $%*#! !"'! = T&!!" %**%!.&&.!# !+ %*#%+& &. -! "!*# $%+++- !#)% $4*!'&.!# = F+-#& !+ )%*!+ +,!.! P%$%*&+.!" !'!$ "!' &+& #!+-!. &)%*'!+ +. $%$%*& *!#! !$!+ %* !"'! *!#! !$!+ %**%!#& *!#! !$!+ %*)*4#& .&! #%)%*.& #%'!$! &+& 4*!+- ,!+- %*!"'! !& &.%*4* %+-!+ .!$)&'!+ !,! %*4.&# !+ $%#$ S%!-!& B!"!+ P%$!+&+- &+&'!" S%!-&!+ '&*& $%#$ !*& '!- !+-. @ Y)% P!'&+- S! 6 (Y)% @ ! %'#9%'# ." ! %'!&9%'!& *!$. .%*)%!$9 )%!$ $!.! !" !" !" +&$!.+,! " !" !" !#&+,! %#!" &+!"$ $%+# !' < #! #! )% )!'&+- #! ! !. ! .! %*!,! -!&*!" 8&+.! )+ $%$!*! "!'# "!'# "!'#+,! #%'%$. #.*! &*!$! -!,! !$!#.*! !'! &+&! M4&' B%*-4,!+- ( L&! MJ %!. A#%) R$)& @ !! ,!+- -%+&. !! ,!+- 8%+.&' !! ,!+- +!!' !+ !! )'! !$ ;!+&.! )%+!! 8&+.! 8!*& ,!+- %+! .! )%*' $!"!' & "4.%'9"4.%' &!* & )!+.!& & #%.&!) $4&' +&$!. %*8&+.! < ,!+- )%+.&+- #%+!+- %*-4,!+- %*-4,!+- & #%.&!) $4&' &-4,!+- &-4,!+- &)%' 8&$ $%*!+-#!+- $%*!+-#!+- &!*!+ 4*!+- !" .%-!+- !" .%-!+- A)! A! B4'%" (D%''! P#)&.! @ 8&+.! !$ #!,!+- !$ !)! $!$ &'!+- )!! ! !'!+ )%*$&+.!!+$ ,!+ )%+.&+- !$ !& )!8!* < $&+.! 8&$ 4'%" $&+.! )%' 4'%" !)! !! 4'%" #%$!+,! 4'%" $&+.! &+& 4'%" $&+.! &. 4'%" !)! !! 4'%" #%$!+,! 4'%" M%$!8! #!! '&*& &!.!# &.! #%$! $%*!#! #!+-!. $!' !)!'!-& $%+,!+,&!++,! M+-&+ )!*! )%+8&).! '!- !+ '&*&+,! #%*.! )%+,!+,&+,! #!" .&! $%$&'&& "!.&9+*!+& M%*%! $%+!& ! &+!' !*& $&##& %!.!+ .%*.%+. +. )%*#! !,! !+ $4*!' !+-#! S!'. K%)!! KPID P*4)&+#& N#! T%+--!*! B!*!. (NTB P!+.!#'!" KPID NTB -%*!" !+ .%'!" $%+,!.!!+ )%'!*!+-!+ &!%*!"+,! .%*"!!) 10 !" '!- !+-. ,!+- .&! 4'%" &#&!*!+ $%'!'& R!&4 $!)+ T !%*!" '!- !+-. .%*#%. !!'!" @ J)% P!'&+- S! 6 (J'&! P%*%: M4&' B%*-4,!+- (L&! MJ %!. A#%) R$)& A)! A! B4'%" (D%''! P#)&.! H!$&' D'!+ (T., W&4;4 M!! K!$ H!$&' D'!+ (A-%+- K&;& S!. J!$ S!! (S!#&! M8&!*& C&+.! (R&$! M#.&! M%'!+--!* H$ (M4::! K&*!+! W!+&.! L!+- B!,! (M&+!;!.& D%;& A! Y!+- P!+!+- (R,! S!&'! S%%+!*+,! $!#&" !+,! '!- !+-. $%#$ '!&++,! #%)%*.& '!- C&+.! S!. M!'!$ (8&+.! #!. $!'!$ 4" &+!"+,! 8&+.! #!. $!'!$ !. $%'!,!+- ;!'! #!. $!'!$ !!+ #%'!' %+!+- !'!$ "&) ,!+- -! "!*# $!# !'!$ )%'!*!+-!+ .%*#%. A+%"+,! KPI P#!. ,!+- )4#&#&+,! %!. %+-!+ )#!. )%+,&!*!+ R!&4 !+ T #%*.! %*!! )!! ;&'!,!" P%$%*&+.!" P#!. .&! %*)!,! !. $%'!!+ )%'!*!+- .%*"!!) '!-9'!- !+-. $%#$ &+& #%!-!& #&)%*#! !"'! !+-#! (A#";&+ P'+-!+ S!'!$ #%'!$!.!+ A+! B!+-#! D!*& P*4#%# P%+-*#!!+ A"'! S%'%+-!)+,! @ "..)@//;;;4$)!#&!+!84$/;;;&&!+-#!'4-#)4.84$/'!-9!+-.9 $%#$9)%*#!9$4*!'9!+-#!550%5111%861!2
D!+-. &# T"% M#&8 O M, C4+.*, M!#&" &+-!. '!- !*& P*4%8. P4) &. = H$$" #%)%*.&+,! ;!*-! I+4+%#&! $%$!+- "!*# %*!+--! !";! .%*+,!.! $%$&'&& #!. -%+*% $#& ,!+- .&! &$&'&& +%-!*! '!&+ !+ !#'& !*& I+4+%#&! T!)& #%)%*.&+,! ;!*-! I+4+%#&! -! )!.. ;!#)!! !*%+! -%+*% $#& !#'& I+4+%#&! &+& #!" #!+-!. $%*#! $4*!' !+,! 4*!+- B!-!&$!+! .&! #%!*!+- &.! '&"!. ,!+- '!-& )!+!# &&8!*!!+ & I+.%*+%. !+ & $%&!
'!&++,! -oyang plosan D!*&$!+! -4,!+-!+ &. %*!#!' !+ +. !)! $%*%! %*-4,!+- = J!;!!++,! .%+. !*& D!+-. !+ +. !+-. $%*%! %*-4,!+- O)'4#!+ ,!+- #!" &+&'!& E*4.&# !+ .&! )!+.!# B!"!+ &&'!+- $%#$ !*%+! -%*!!+ -4,!+-!+ &. $%$!+- .%*%#!+ $%#$ D!+ )!*!"+,! '!-& .%*+,!.! -4,!+-!+ &. &+&$!.& !+,! #%!'& 4*!+- !*& %*!-!& !'!+-!+ !"!+ "&+--! +!9!+! B%%*!)! "!*& ,!+- '!' !! !+! %'!# 1 #$) !.!+- % 84+.%* #!,! !+ $&+.! &&#&&+ '!- O)'4#!+ S!!. &. -! #!,! +!+,! % &. !+! L #! !+-. O)'4#!+ = D&! &'!+- %-&+& D'+,! #&" -! #! !+-. .!)& !*%+! .%$%+9.%$%+ #!,! #%*&+- $.%* '!- !+-. #%!*!+- !& #! L .! #&!)! !! )%+,!+,& !+-. = A! #!-&.! S%*! A-+#! '! '! '! D!+ #!,! #!+-!. ,!&+ !";! !+! #%#&! &. )!#.& .&! %+!' %+-!+ )!*! )%'!+.+ '!- D!+-. ,!+- #%%+!*+,! Y! #%)%*.& ,!+- #!" #!,! !"!# #%%'$+,! !";! %$+8'!+ L!- !+-. )!+--+$%$!+- $%*#! D!+-. ,!+- !#'& O% $+-&+ !! !+,! !*& %'4$)4 !+! ,!+- 4+.*! %+-!+ )%+!)!. #!,! &'!+- I+& !+-. $4%*+ *4 !'! '!- !+-. $!#&" #!$! !,! )+,! !+- H!& R"4$! #&!) ,!+$! %+-%*&+ O% $4%*+ "$$""" .!)& #%)%*.&+,! #!,! #!$! #%!'& .&! #%)%+!)!. %+-!+ !+! ,!+ &'!+- !+-. )!+--+- !!'!" !+-. M4%*+ J#.* #!,! &'!+- &. !+-. kam#ungan K%+!)! = !*%+! !+-. )!+-+- #%$!8!$ &. $%$!+- .!$)&' & !*%! )%*!$)+-!+ & .!+--!) 4'%" 4*!+- ,!+- .%+-!" $%+--%'!* "!!.!+ D!+ !'! !! %3%+. .%*.%+. &!#!+,! !+-. )!+--+- #%$!8!$ &. -! .!$)&' & !'+9!'+ ,!+- $!#&" &#! &&'!+- &. !$)+- A+! $!#&" &+-&+ &'!+- !";! &. $4%*+ = S!. "!' ,!+- #!+-!. $%+-!+-- $!.! #!,! !!'!" D!+-. )!+--+- !+ $%+!' '!- .!)& $%+!' -4,!+-!+ S%$!&+ "%4" -4,!+-!+ !*.&# !+-.+,! $!! !!+ #%$!&+ '!*&# !+ .%*%+!' -*) !+-. )!+--+- &. A+! %%*!.!+ %+-!+ )%+!)!. #!,! ,!+- #!. &!.!# = 1 '!- &+,!+,&!+ 4'%" '%&" !*& 15 !*.&# !+-. !*& -*) ,!+- %*%! B%*!)! !+,! !*.&# !+-. ,!+- $%+,!+,&!+ '!- O)'4#!+ = H!$)&* #%$! !*.&# !+-. $%+,!+,&!+ '!- ,!+- $%$!+- '!-& %%+ &. !+ $%$!+- #%'!' #%)%*.& &. A'&!# .&! *%!.& L&"!. 4+- '!- P4) ,!+- !! & I+4+%#&! ,!+- #%!*!+- &#! &&'!+- #!" $%'!, !+ !+%" B&!*)+ $%*%! #!" .%*'!' $%'!, .!)& $%*%! "!+,! $%$!;!!+ '!- !*& B!++,! '!- ,!+- $%*%! 8&).!!+ #%+&*& !.! $%*%! %'& !*& 4*!+- T&! #%)%*.& '!- !+-. ,!+- #%.&!) !! "!!.!+ &#! & %+-!* !! '!- 4)'4#!+ $%+--%$! K%$!'& % G4,!+-!+ J&! $%'&"!. !.! &!.!# !";! $%*%! $%+,!+,&!+ '!- ,!+- #!$! !'!$ #%.&!) %#%$)!.!+ &. %*!*.& #!" &#! &)!#.&!+ !";! $%*%! $%+!' -4,!+-!+ %*4.&# T&! %*%! %+-!+ )%+!*& -&' ,!+- !! & C' $!'!$ M+-&+ $%*%! .&! $%+,!+,&)+ $!#&" !!+ .%.!) !)!. #!;%*!+ !+ $%+!)!. !+,! #%!'& )%+4+.4+ T&! )%*8!,! = S*" !*.&# !+-. %*-4,!+- .!+)! $%+,!+,& !+ .&!+ #%+&*&
H!' &+& .%+. #&!" !+-!. $%'%+8%+- !*& 4+#%) $#& !+-. ,!+- #%%+!*+,! !+ &+& #!" !" #%!'& .%*#%#!. I+& !+ '!-& !+-. .!)& .!*&!+ %*4.&# ,!+- &&*&+-& '!- !+-. )*4-*%#& D!+ !+%"+,! '!-& ;!*-! &+4+%#&! ,!+- $!,4*&.!# $#'&$ &+& $%+,!& -4,!+-!+ !+-. ,!+ %-&. #%*4+4 A! !+,! #%!'& )%+.!# !+-. )!+--+- ,!+- !*.&#+,! "!+,! $%$!!& )!!&!+ !'!$ &!'. ! .*!+#)!*%+. !+ *)!+,! ;!*-! &+4+%&#! $%+,!& &. I+-&+ .& = '&". & Y4.% !! !+,! #%!'& %+4$%+! #%)%*.& &. D!+ !+%"+,! '!-& &+& !+ .%*$!# % !'!$ )4*+4-*!& !.! )4*+4!#& !+ &&!*!+ %-&. #!! D!+ )!*!"+,! '!-& )%+.!# !+-. &+& &!;!' )%+%-! "$ !+ !)!*!. %)4'&#&!+ O% $+-&+ !*%+! )%+.!# !+-. &+&'!& *!;!+ %*#"!+ D!+ $%$!+- %-&. !.!+,! #%.&!) !'& !! 4+#%* !+-. #%)%*.& &. #%'!' !! %*#"!+ !'! & !$)+- &!#!+,! 4+#%* !+-. #%)%*.& &. $%+!& '!"!+ !'!# %+!$ )%$! !+.!* %#! D!+ !)! #%!&+,! "!' &. &&!*!+ %*'!+-#+- !+ "!+,! &%*& !;!'!+ %.!. %)4'&#&!+ .! '%&" !& & .&!!!+ = K!'! & .&!!!+ !*.&# !+-. $! $!!+ !)! = $+-&+ !! !*& !+! ,!+- )%*+!" %*.!+,! #4!' &. D!+ #!,! )&&* &. )%*.!+,!!+ ,!+- .%*'!' 44" !+ +!& M!#&" !! %-&. !+,! '!"!+ )%%*!!+ '!&+ & I+4+%#&! &+& !+!'! .%*+,!.! .&! &#! &.%*&$! %*! & )%*#!"!!+ $!+!)+ '!" !)! .&!&#! ! #!"! #%+&*& #%)%*.& $&#!'+,! ! #!'4+ !.! !-!+- )%8%' = D!+ ,!+- %'!# #%!'& #!,! !.!!+ !!'!" D!+-. #%!*!+- #!" #!+-!. $%*#!$4*!' !+-#! A! %-&. !+,! !+!9!+! ,!+- $%+4+.4+ !8!*! %*! !+-. KW &. !+ )!*!"+,! $%*%! $%+,!& !+-. !*%+! -4,!+-!++,! T&!!" !'&!+ #!!*!";! &. #+--" .&! $%+&& = T%*#%*!" !+! !+! $+-&+ )%8&+.! !+-. !+ $%+-!.!!+ I '43% D!+-. .!)& #%!'& '!-& #!,! .%-!#!+ &. !!'!" )&'&"!+ !+! !+ &. %).#!+ !+! +.$%++- %*#!!+ $4*!' !+-#! I+4+%#&!
!. P%$%'!!*!+
#!#.*! I+4+%#&! )%*' +. )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! #$ P%+&&!+ !*!.%* !"&*9!"&* &+& #%*&+- $%+!& )%$!"!#!+ %*!-!& !'!+-!+ .%*.!$! !'!+-!+ )%+&&!+ B%*!#!*!+ !.! ,!+- !! !";! #&#;! #%!-!& )*4 )%+&&!+ $!#&" %'$ .%*.!+!$ #%8!*! !. $%+-%+!& "!'9"!' ,!+- %*!&.!+ %+-!+ %$!+#&!!+ #%*.! %)*&!&!++,! $!#&" '%$!" #%"&+--! %+-!+ $!"+,! !)!. .%*)%+-!*" 4'%" "!'9"!' !*& '!* S%'!&+ &. #%$!+-!. +. %' !!* %*&#&)'&+ %*%.&! %%*! %*!# !+ #%!-!&+,! &!+ $%+*+ P%#%*.! && !+,! ,!+- .&! #&!) +. $%+-"!!)& %"&)!+ #%"&+--! %+-!+ $!" $%+&* !,! '!* ,!+- +%-!.& .%*'&!. & !'!$ !$ $!##! $%'!!+ %%*!#!+ & #%4'!" !.! !$)# !+ #%!-!&+,! M%+&+-!.+,! %$&#&+!+ $%+!$*+,! !,! 4*)#& $+8'+,! )'!-&!*&#$% $%+-!.+,! )4'&.& !+- !+ #%!-!&+,! $%*)!!+ 8%*$&+!+ !*& %"&)!+ ,!+- .&! %*!*!.%* !. +. $%+ !+-#! ,!+- %*)%*!!!+ $! P%$%'!!*!+ #!#.*! ,!+- *%'%3!+ +. )%+-%$!+-!+ !*!.%* )%#%*.! && !!'!" )%$%'!!*!+ ,!+- $%$+-&+!+ )%#%*.! && .$" %#!!*!+ +. $%$!8! !+ $%+'&# !*,! #!#.*! ,!+- !"&*+,! $!$) $%+&+-!.!+ )%$!"!$!+ !+ )%+-%*.&!+ .%+.!+- $!+#&! !+ %$!+#&!!+ $%+-%+!' +&'!&9+&'!&
$%+!)!.!+ &%9&% !* $%+&+-!.!+ )%+-%.!"!+ #4#&!' !,! %*%$!+-+,! *!#! !+ !*#! #%*.! .%*&+!+,! ;!.! !+ %)*&!&!+
S!,! #%!-!& 4+.*! .&! #%. %+-!+ )%*+,!.!!+ .%*#%. A'!#!++,! !*%+! #%.&!) #&#;! #!" $%$&'&& !*!.%* !'!$ &*&+,! $!#&+- $!#&+- J!& )%$%'!!*!+ #!#.*! .&! %-&. .%*'!' & )%*'!+ !'!$ &*& #&#;! SMK J!& &#! &!.!!+ #&#;! SMK #!" $%$&'&& !*!.%* $!#&+- $!#&+- ,!+- #!" .%*.!+!$ !*& &*& $%*%! #%+&*& %+-!+ #%+&*&+,! !*%+! #!" .%*&!#! %+-!+ !)! ,!+- $%*%! "!!)& & SMK
S!,! S%!-!& )*4 #%. %+-!+ )%*+,!.!!+ .%*#%. A'!#!++,! !*%+! "!' &+& #!+-!. )%*' +. )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! #%!-!& !+! !+-#! !+ #%!-!& $4!' #%4*!+#&#;! +. $%+,4+-#4+- $!#! %)!++,! D& !*%+! !+ )%$%+.!+ !*!.%* #%#%4*!+#!+-!. )%+.&+- & %*! -'4!'&#!#& #%)%*.& #%!*!+- &+&
#em'em'entuk Karakter Siswa dengan Pengajaran Sastra K!.! +8& .%*)%+.&+- !'!$ )*!#!*!+ &+& !!'!" !*!.%* !.! #%*!)!+ !*& !"!#! I+--*&# 8"!*!8.%* ,!+- %'$ &!!+ 4'%" P#!. B!"!#! !'!$ K!$# B%#!* B!"!#! I+4+%#&! (KBBI Y!+- !! !'!$ KBBI "!+,! )!!+!++,! ,!+& ;!.! ,!+- &!*.&!+ #%!-!& #&!. !.&+ $!+#&! ,!+- $%$)%+-!*"& #%-%+!) )&&*!+ !+ .&+-!" '!+,! P!!+!+ !*& ;!.! $%+*. KBBI !!'!" & )%%*.& !+ .!&!. K!.! !*!.%* #.* &!4$4!#& 4'%" L%#&4+ S!#.*! I+4+%#&! !+ &$!+!& #%!-!& ;!.! !.! #&!.9 #&!. %&;!!+ (!"'! & )%%*.& .!&!. %.4# ,!+- $%$%!!+ #%#%4*!+- %+-!+ 4*!+- '!&+ K!*!.%* !.! ;!.! #%#%4*!+- #%'!&+ !;!!+ #%! '!"&* (-%+%.& -! .%*%+. 4'%" )%+&&!+ #%! )%+&&!+ & !'!$ %'!*-! #!$)!& & #%4'!" #%*.! )%+-!*" +&'!&9+&'!& ,!+- %*%!* !'!$ $!#,!*!!. !+ '&+-+-!+ ,!+- $%+$"!++,! K!*%+! .&!) 4*!+- $%$&'&& !;!!+ -%+%.& ,!+- %*%! #%*.! .$" !'!$ '&+-+-!+ )%+&&!+ !+ )%*-!'!+ ,!+- *%'!.& %*%! $!! .$" )'! !*!.%*9 !*!.%* .%*.%+. ,!+- $%'%!. )!! #4#49#4#4 )*&!& ,!+- +& #%! !*!.%* ,!+- '%$!" !+ * (4+#$.& $!'!# -!$)!+- $%+,%*!" !#!* #! $%+%*!!# )%$4"4+- "&!+!. !+ 4*) #!$)!& !*!.%* ,!+- !& !+ +--' (*%!.& *!&+ )%%*! %*!# '%. #!+.+ * !$!+!" !&' !+ %*.!+--+- !;! S%'!&+ !*!.%* &+&3& ,!+- +& !+ %*%!9%! &. !! )'! !*!.%* 4'%.& ,!+- &!+-+ 4'%" +&'!&9+&'!& ,!+- %*#&!. +&3%*#!' #%)%*.& +&'!&9+&'!& !-!$! !+ +&'!&9+&'!& ,!+- $%+!& #%$!8!$ ?%#%)!!.!+ %*#!$!? !'!$ "&) %*$!#,!*!!. !+ &;!*&#!+ #%8!*! .*+9.%$*+ 4'%" )!*! 4*!+.! %)!! ,!+- '%&" $! K!*!.%* 4'%.& &+& $%+!& #%$!8!$ ;!.! 4$+!' #!. $!#,!*!!. !.! !+-#! M&#!'+,! !*!.%* $!#,!*!!. ,!+- *%'&-&# #%*.! !*!.%* $!#,!*!!. ,!+- #!+.+ )%'& !+ #! %*-4.4+-9*4,4+- (#4'&%* D& .%+-!" !*!.%* 4'%.& &.'!" ;!.!9;!.! &+&3& %*!! !+ #!'&+- %*&+.%*!#& #%*.! #!'&+$%$)%+-!*"& !& !+.!* &+&3& $!)+ %+-!+ !*!.%* 4'%.& J&! !*!.%* &+&3& ,!+- !& !+ +--' 4$&+!+ !+ 44)%*!.& .%*"!!) !*!.%* 4'%.& ,!+- )4#&.& $!! !!+ .%*!& "!*$4+& ,!+&+!$&# & !'!$ $!#,!*!!. T%.!)& %.&! !*!.%* &+&3& ,!+- * $%+!+- !+ !!& .%*"!!) !*!.%* 4'%.& $!! !!+ .%*!& &#"!*$4+& )%'!+--!*!+ .%*"!!) +&'!&9+&'!& !+ "$ !.! !"!+ %!8!!+ +&'!& !+ 8"!4# J&! !*!.%* &+&3& ,!+- * &. .%*!;! #%8!*! 4$&+!+ % !'!$ ;&'!,!" )4'&.& !+ %!#!!+ $!! ,!+- $+8' !!'!" )%$%*&+.!"!+ ,!+- 4*) !+ .&! !$!+!" $%*!!'%'!+,! $!&! "$ !+
)!! #%*.! )%++-&*!'&!+ %%+!*!+ ,!+- $%+%$)!.!+ %)%+.&+-!+ %'4$)4 !+ %!#!!+ #%!-!& #%-!'!+,! K%.&! ;&!;! )%$%*&+.!" )!* !*%+! .&! !)!. %*#&!) .%-!# !+ !)!'!-& .%*&+&!#& .%*'&!. #!. !## $!! %!8!!+ +&'!& !!+ #%$!&+ )!*!" D!+ &! #!. %*! #!" $%++!+ .!+!9.!+! #%!-!& ?:!$!+ %!+? #%)%*.& )%*+!" &*!$!'!+ 4'%" R!+--!;!*#&.! $!! #!. !+-#! .&+--!' $%++-- %.%*)*!++,! S%$4-! #!! &+& .&! .%*!& )!! !+-#! I+4+%#&! $%#&)+ $!*!+,! %*!-!& !## $!&! "$ !+ %%*!#!+ )4'&.& %;!#! &+& #!" $%++!+ .!+!9.!+! :!$!+ -&'! #em'entuk karakter siswa
S&#;! !!'!" -%+%*!#& $! -%+%*!#& )%+%*# ,!+- !!+ $%+!& )%$&'& $!#! %)!+ !+-#! A!+ #%)%*.& !)! ;!!" !+-#! I+4+%#&! & $!#! %)!+ #!+-!. .%*-!+.+- )!! !-!&$!+! &.! $%$%+. !*!.%* #&#;! #%! #%!*!+- K%.&! &.! #%)%*.& %"&'!+-!+ "!*!)!+ )!! )!*! %'&. )4'&.& !+ )%$&$)&+ !+-#! ()%+-!#! #!!. &+& $!! "!*!)!+ &.! .&+--!' %*-!+.+- )!! )!*! )%$&'& $!#! %)!+ &. K!*%+! &. $%$!+-+ !*!.%* #&#;! #%! #%!*!+- $%+!& )%%*!!+ %*#!$! ("##+,! )!*! -* !+ 4*!+- .! ,!+- !$!. )%+.&+- P%+-!!*!+ & #%4'!" .%*$!# )%+-!!*!+ #!#.*! $%+!& .$)!+ ,!+- #!+-!. 3&.!' J&! &.! -!-!' $%$%+. !*!.%* ,!+- )4#&.& !+ +--' )!! &*& #&#;! &#!9&#! $!#! %)!+ !+-#! &+& !!+ $!&+ .%*)* %"&'!+-!+ "!*!)!+ !.! #%.&!+,! !!+ %"&'!+-!+ %)*&!&!+ !+ -!$)!+- &!!" #%*.! ?&)%*!? 4'%" !+-#! '!&+ ,!+- '%&" !&!,! D' %.&! $!#&" !! )%'!!*!+ & )%%*.& )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! !)!. &'!!+ 4'%" -* ,!+ %*#!+-.!+ #%'!&+ .%+. -! $%'!'& )%'!!*!+ !-!$! !+ P!+8!#&'! ,!+- #&'!9#&'!+,! $%*)!!+ &+.&#!*& !*& +&'!&9+&'!& !-!$! P%'!!*!+ ,!+- -! !)!. &!+!'!+ )%*!++,! !'!$ &. $%$%+. !*!.%* #&#;! !!'!" !)*%#&!#& #!#.*! P%*!+ )%'!!*!+ #!#.*! $!&+ )%+.&+- %.&! )%'!!*!+ & )%%*.& !+ P!+8!#&'! .&! &%*&!+ '!-& & #%4'!" #%$%+.!*! ;!. ,!+- .%*#%&! +. )%'!!*!+ !-!$! -! #!+-!. .%*!.!# !+ *!.!9*!.! -* !-!$! "!+,! #%$)!. $%$%*&!+ )%+-%.!"!+ #%8)+,! .%+.!+!-!$! #%"&+--! )%$!"!$!+ !+ )%+-"!,!.!+ !-!$! #&#;! *!.!9*!.! $!#&" *!+- P%+-!!*!+ #!#.*! &,!&+& !)!. $%$!+. )*4#%# )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! !*%+! & !'!$ !*,! #!#.*! .%*!++- +&'!&9+&'!& )4#&.& #%! +&'!&9+&'!& !,! #4#&!' $4*!' %$!+#&!!+ "&+--! !-!$! K!*%+! )4.%+#& +&'!&+,! &. !$ *4$!+.& $%,!&+& !";! !*,! #!#.*! $%+-!++- )%#!+ %%+!*!+ ,!+- #%.!*! %+-!+ &.! #8& S%.&!+,! &'4#4 A*&#.4.%'%# $%+,%!!*!+ #!#.*! "##+,! )&#& %+-!+ &'#!!. (4+#%) .%+.!+- %&!#!+!!+ "&) B!"!+ &! $%+-!+--!) #!#.*! '%&" &'4#4&# &!+&+- #%!*!" S%! #%!*!" "!+,! $%+.!.!. %!&!+ !.! )%*&#.&;! .%*)%+.&+- ,!+- !#!. $!.! !+ %*)#!. )!! %!#!!+ S%!+-!+ #!#.*! !)!. $%+-+-!) "!'9"!' ,!+- .%*#%$+,& & !'& )%*&#.&;! .%*$!# .%*#%$+,& & !'!$ !.&+ $!+#&! ()!*! )%'! #%!*!" #%!'&-# ?$%*!$!'? !)! ,!+- !!' .%*!& & $!#! %)!+ S%. #!! ?*!$!'!+? #%!'&-# )%*&+-!.!+ .%+.!+- :!$!+ %!+ !'!$ ?S%*!. K!'!."&!? !*,! R!+--!;!*#&.! ,!+- .%.!) *%'%3!+ "&+--! #%!*!+- .%*%$!"!+ %!#+,! #@ H&) & :!$!+ %!+ -%'!) &;! &+-+- )&&*!+ .*. %!+ "!.& .! .!"!+ &! .! .*. !.&+ $%*!+! !+ )%+!#!*!+ .%*.&+!# !+ %'!)!*!+ .!)& !+& T"!+ #!" )!#.& #%+.+- !)! )+ 4*!+- ,!+- ')! !*!.!+ '%&" #%'!$!. 4*!+- ,!+- $%+!-! %#!!*!+
T%+.!+- )4.%+#& #!#.*! &. !$ )*!-$!.& 99 ,!+- 8%+%*+- $%$!+!+- !*,! #!#.*! !*& #&#& $!+!!. +4+9'&.%*%*+,! $%,!&+& !";! !*,! #!#.*! $%$&'&& )4.%+#& +. $%+!& #$%* +&'!& !.!)+ #$%* &+#)&*!#& +. $%+&+-!.!+ !'&.!# %8%+%&!!+ !$ .%*)%'!!* K!'!+-!+ )*!-$!.& %*%,!+&!+ !";! !*,! #!#.*! $%$!+- !)!. $%$%*&!+ )%+8%*!"!+ +*!+& !+ &+.%'%.!'&.!# )%$!8!+,! S&!. 4$+&!#&+,! ,!+- '!+-#+- $%+,%+." )%*!#!!+ !+ )&&*!+ .&!) &+&3& ,!+$%+&$!.&+,! $%$!. !*,! #!#.*! $%$&'&& !,! #-%#.& ,!+- 8) !. +. $%$)%+-!*"& )&&*!+ !+ )%*!#!!+ .&!) )%$!8!+,! J&! %8%+%&!!+ &)!"!$& #%!-!& !'&.!# &*& ,!+- 8%*&9)!+!& )%'& !+ !*&9&!#!+! $!! %-&!.!+ $%$!8! !*,! #!#.*! !)!. &. $%+&+-!.!+ !'&.!# %8%+%&!!+ .&!) 4*!+- S%! )!! !*,! #!#.*! #%!-!& *%'%#& %"&)!+ .%*#!& +&'!&9+&'!& $4*!' !+ %#.%.&! #%*.! %*!-!& %!*&!+ "&) ,!+- .%*!.!'&#!#& #%8!*! &$!&+!.& $%'!'& !"!#! #!#.*! ,!+- $%+!*& !+ &+#)&*!.& S!#.*!;!+ #%)%*.& T!& I#$!&' !+ K+.4;&4,4 $&#!'+,! $%,!&+& !";! .44" $!#,!*!!. ,!+- !+,! $%$!8! !*,! #!#.*! !!+ '%&" !*& !+ &!#!+! &!+&+- ,!+- !" !*& !*,! #!#.*! K!*%+! &.'!" T!& %*!+%*!# !-!* #&#;! !+ !$ .%*)%'!!* !+-#! &+& %+!*9%+!* $%'% #!#.*! S%$%+.!*! K+.4;&4,4 $%+--!-!# )%+.&+-+,! &%$!+-!+ #!#.*! )*4%.& ,!+& #!#.*! ,!+- $%$!;! $&#& %+!&!+ !.! #!#.*! ,!+- $%+8%*!"!+ L%&" !*& &. !'!+-!+ )*!-$!.& $%,!&+& !";! !*,! #!#.*! $!$) $%$!+-+ #!. %#!!*!+ #4#&!' +. $%+4*4+- .%*!&+,! )*4#%# )%*!"!+ $!#,!*!!. !*& 4+&#& * % 4+&#& ,!+- '%&" !& D!'!$ !"!#! $%&! !*,! #!#.*! $!$) $%$!+-+ #%$!8!$ 4)&+& )'& J&! !+-+!+ 4)&+& )'& &. $%+-!. !+ $%'!# $!! )*4#%# )%*!"!+ #4#&!' !!+ !)!. &-%*!!+ O*&%+.!#& )%+8&).!!+ !*,! #!#.*! $%+*. A*!$# (11 $%$!+- !)!. &$!+!!.!+ +. %)%+.&+-!+ +4+9'&.%*%* D!+ )!+!+-!+ )*!-$!.& &. #%#!& %+-!+ 4*&%+.!#& %! A*!$ ,!+- $%$!+!+- !*,! #!#.*! #%!-!& $%&! +. $%+8!)!& .!+ .%*.%+. )!! )%$!8!+,! A*!$# $%+-%'4$)4!+ !*,! #!#.*! % !'!$ %$)!. 4*&%+.!#& P%*.!$! !*,! #!#.*! #%!-!& .&*!+ !'!$ !.! )%+--!$!*!+ !'!$ K%! !*,! #!#.*! #%!-!& !'!. !.! #!*!+! +. $%+8!)!& .!+ .%*.%+. )!! )%$!8!+,! K%.&-! !*,! #!#.*! #%!-!& )!+8!*!+ )%*!#!!+ )&&*!+ !.!)+ )%+-!'!$!+ #!#.*!;!++,! D!+ %%$)!. !*,! #!#.*! #%!-!& #%#!. ,!+- 4.4+4$ $!+&*& '%)!# !*& !'!$ #%%'&'&+- )%$!8! $!)+ )%+-!*!+-+,! P!! 4*&%+.!#& %%$)!. &+&'!" )*&+#&) #%+& +. #%+& ('!*. )4* '!*. %*%$!+- P!! 4*&%+.!#& %! !*,! #!#.*! &)!+!+- #%!-!& $%&! +. .!+9.!+ ,!+- 8%+%*+ )*!-$!.&# M&#!'+,! #!! #!#.*! +. #4#&!'&#!#& !!*!+ !-!$! (#!#.*! !;!" #!#.*! +. $%$!+-+ %#!!*!+ )4'&.& .%*.%+. !.! +. $%+4*4+- $+8'+,! %#!!*!+ #48&!' !* #%)%*.& +43%' M! H!3%'!* !*,! M'.!.'& !+ #!!9#!! *&.& #4#&!' R%+*! D!'!$ 4*&%+.!#& &+& #!!9#!! R!%+*!+!. T!-4*% -! &)%*8!,!& &. $%+4*4+- #%$!+-!. )!.*&4.&#$% !$ .%*)%'!!* I+&! +. $%$%!#!+ !+-#!+,! !*& )%+!!"!+ I+-*&# S%$%+.!*! #!!9#!! K!"'&' G&*!+ &. $%+,%!*!+ %!*&!+ "&) !-& .!!+ )%$!8!+,! & #%'*" +&! K!*%+! &. .&! %*'%&"!+ &! M4#,% D!,!+ %-&. .!. )!! #!!9#!! )!.*&4.& )%+,!&* P!'%#.&+! !+ $%+!+-!)& )%+,!&*9)%+,!&* )%!+- #%)%*.& F!.;! T!+ S%)%*.& &,!&+& GL M4*&+4 #%!" #!! )!.*&4.& $!$) $%*!+-#!+- #%*!.# )%*!.!+ "%*4& D!)!. &#%. -! #!!9#!! 8&+.! .!+!" !&* M4"!$$! Y!$&+ !+ K& H!!* D%;!+.!*! ,!+- &. $%$) *!#! %!+-#!!+ !+!9!+! $! -%+%*!#& 1209!+ !+ 109!+ !+ #!+-!. $+-&+ $%+!& #!'!" #!. #$%* &+*#)&*!#& '!"&*+,! S$)!" P%$! S%$%+.!*! #!!9#!! )!.*&4.& C"!&*&' A+;!* #%)%*.& D&)4+%-4*4 K%*!;!+-9B%!#& K%)!! B+- K!*+4 &. $%+,%$!+-!.& -%+%*!#& 109!+ +.
$%*%. %$%*%!!+ !*& )%+!!" B%'!+! P!! %.&-! #!! .%*#%. )%#!+ C"!&*&' %-&. %'!# !-& )%$!8! +. $%$%+!+-!+ )%*!+-!+ !+ $%+-&#& %$%*%!!+ %+-!+ %%*$!+!!+@ K!$& 8$! .'!+-9.'!+- %*#%*!!+ T!)& !!'!" %)+,!!+$ K!'!" &+& ,!+- .%+.!+ +&'!& .'!+-9.'!+- %*#%*!!+ A.! &;! !$& $%'!,!+- +. %$%*%!!+ K%$%+!+-!+ !+ "!*!)!+ A.! .&! +. !)!9!)! K!$& .&! .!" !$& .&! '!-& &#! %*!.! K!'!" #%!*!+- ,!+- %*!.! D!*& !8!$!.! )4'&.&9%!#!!+ #!!9#!! )!.*&4.& C"!&*&' A+;!* #%%+!*+,! #!+-!. #3%*#& .%*"!!) %!#!!+ )%+!!" B%'!+! !+ &#! '%&" %*!"!,! &!+&+- #'4-!+9#'4-!+ )%*!+-!+ S%)%*.& &,!&+& GL M4*&+4 .!& #%!" #!! )!.*&4.& $!$) $%*!+-#!+- #%*!.# )%*!.!+ "%*4& J&! $%+,!!*& !"!,! &. !*!+-!'& B%'!+! #!" $%+!+-!) !+ $%$%+!*!!+ C"!&*&' #%!-!&$!+! $&'&.%* I#*!%' )!! %*! M4#,% D!,!+ ,!+- $%+!+-!)& !+ $%$%+!*!!+ )!*! )%+,!&* P!'%#.&+! !*%+! &!+--!) %*!"!,! M+-&+ -! .&! .%*'!' %*-*! &! $%+&!+- $!+.!+ )*%#&%+ AS J4"+ F K%++%, )%*+!" %*!* Q&! )4'&.& %+-4 $!! )&#& !!+ $%'*#!++,!QQ S%%+!*+,! !)!)+ 4*&%+.!#& )%+8&).!!+ !*,! #!#.*! !*%+! $%*)!!+ #%$)'!+ #&#.%$ .!+! ,!+$%+,&$)!+ $!+! $!! &! !!+ $%$&'&& %$!$)!+ .%*#%$+,& (#3%*#& +. $%$)%+-!*"& )%*!#!!+ !+ )&&*!+ !+ !*%+! &. !)!. &. $%+,$!+- !-& )%+&+-!.!+ !'&.!# %8%+%&!!+ )%$!8!+,! K!*,! #!#.*! ,!+- $%'&#!+ %&+!"!+ !'!$ $&#!'+,! #%8!*! .&! '!+-#+- !!+ $%+-!! )%$!8!+,! +. $%+-"!,!.& %%#!*!+ S!+- P%+8&).! B%-&. -! !*,!9!*,! #!#.*! ,!+ %*#%$!+-!. $%'!;!+ )%+&+!#!+ %+-!+ %%.& !!+ $%$)%+-!*"& )&&*!+ )%$!8! +. %*#&!) #!$! D%$&&!+ -! !*,!9!*,! #!#.*! ,!+- $%+-!!*!+ %!*&!+ "&) !!+ $%+-!! )%$!8!+,! +. $%$&'&& %!*&!+ ,!+- #!$! B !"!+ !! )%+!)!. !";! )!*! +43%'&# !)!. $%+-!!*!+ '%&" !+,! .%+.!+- #&!.9#&!. $!+#&! !*&)!! )#&4'4- K!*%+! +43%'&# $!$) $%+-+-!)!+ %"&)!+ !.&+ .44"9.44" +43%'+,! #!$)!& #%%.&' !+ #%!'!$9!'!$+,! .%*$!# %!*&!+ #&!) !+ )%$&&*!++,! D%+-!+ %-&. !*,! #!#.*! .&! #%!!* $!$) $%*%'%#&!+ *%!'&.!# &*& (!.&+ )%+-!*!+- !+ $!#,!*!!.+,! .!)& -! !)!. $%+!& #!'!" #!. #$%* &+#)&*!#& )%+8%*!"!+ #%!'&-# !-%+ )%*!"!+ #4#&!' D& #&+& )'! )%+.&+-+,! !$ .%*)%'!!* $%$!8! !+ $%+-!)*%#&!#& !*,!9!*,! #!#.*! ,!+$%+8%*!"!+ -+! $%+&+-!.!+ !'&.!# %8%+%&!!++,! !-!* !)!. $%+-!$&' !-&!+ '%&" %#!* !'!$ &. $%$!;! !+-#!+,! % !*!" %!!!+ #4#&!' )4'&.& !+ !,! ,!+- '%&" !& J&! &#!*&!+ !+ &#%%*"!+!!+ $!! !*,! #!#.*! #%.&!+,! $%$&'&& 10 +-#& !-& %"&)!+ P%*.!$! +-#& 8'.*!' !*%+! !*,! #!#.*! !)!. $%+!& $%&! )%;!*&#!+ +&'!&9+&'!& !+ %!,!!+ !,! $!#,!*!!. #%!'&-# $%+&+--&!+ "!*!. %!,!!+ #!. !+-#! K%! +-#& %#.%.&# !*%+! !*,! #!.*! $%$&'&& +#*9+#* !+ +&'!&9+&'!& %&+!"!+ ,!+- !)!. $%+&+-!.!+ *!#! %&+!"!+ (#%+8% 4 !%#."%.&8 )%$!8!+,! K%.&-! +-#& &!.&# !*%+! !*,! #!#.*! $%+-!++- )4.%+#& ,!+- %*#&!. $%+&& !+ $%+-!++- +#* %!&!+ #%*.! %%+!*!+ K%%$)!. +-#& $4*!'&.!# !*%+! !*,! #!#.*! $%+-!++- +&'!&9+&'!& $4*!' ,!+- $%+%'!#!+ .%+.!+- ,!+- !& !+ ,!+- * #%*.! ,!+- %+!* !+ ,!+- #!'!"
K%'&$! +-#& *%'&-&# !*%+! !*,! #!#.*! $!$) $%$%*&!+ )%#!+9)%#!+ *%'&-&# %)!! )!*! )%$!8!+,! K%%+!$+-#& &+#)&*!.& !*%+! !*,! #!#.*! ,!+- !& !)!. $%+!& #$%* &+#)&*!#& !-& )%$!8!+,! +. $%+-"!#&'!+ !*,! !* )%$&&*!+ !* !+ !"!+ $%+4*4+- )*4#%# )%*!"!+ K%." +-#& )#&4'4-&# !*%+! !*,! #!#.*! !)!. $%$%!#!+ )%$!8! !+ )%+'&#+,! !*& .%!+!+ %$4#& K!*,! #!#.*! !)!. $%+!& $%&! )%'%)!#!+ !.! !.!*#&# K%%'!)!+ +-#& "$!+&# !*%+! !*,! #!#.*! !)!. $%+,!$)!&!+ )%#!+9)%#!+ %$!+#&!!+ %)!! )%$!8!+,! K%#%$&'!+ +-#& )%+,!!*!+ !+ )%+8%*!"!+ !*%+! !*,! #!#.*! !)!. $%+!& $%&! )%+,!!*!+ !+ )%+8%*!"!+ "!.& +*!+& !+ &+.%'%.!'&.!# )%$!8!+,! D!+ %#%)'" +-#& *%*%!.& !*%+! !*,! #!#.*! $%+-!+++#*9+#* ,!+- $%+,%+!+-!+ )%$!8!+,! D%+-!+ $%;!*&#!+ +-#&9+-#& #!#.*! &. %)!! #&#;! $%'!'& )%+-!!*!+ #!#.*! $!! )%+-!!*!+ #!#.*! !!+ &. %*)%*!+ !'!$ $%$%+. !*!.%* ,!+- )4#&.& )!! &*& #&#;! N!$+ )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! &. .&! !!+ $!#&$!' !.! !"!+ -!-!' &! )%+-!!*!+ #!#.*! -!-!' $%+$"!+ $&+!. !8! #&#;! )!! !*,! #!#.*! !+ $%*%! .%.!) .&! $%$&'&& #&!) !)*%#&!.& .%*"!!) !*,! #!#.*! #em'angun sikap apresiati/
M%$!+-+ #&!) !)*%#&!.& #&#;! )!! #!#.*! )!! !#!*+,! !!'!" $%$!+-+ $&+!. !.! *!#! 8&+.! #&#;! )!! !*,! #!#.*! !+ &+&'!" .!+ .%*)%+.&+- )%+-!!*!+ #!#.*! A)*%#&!#& 99 %*!#!' !*& !"!#! I+--*&# !))*%8&!.&4+ !!'!" )%+-"!*-!!+ ,!+- &!#!*!+ )!! )%$!"!$!+ M%+*. L%#&4+ S!#.*! I+4+%#&! !)*%#&!#& #!#.*! !!'!" %$!$)!+ +. $%$!"!$& !+ $%+-"!*-!& +&'!&9+&'!& ,!+.%*!++- & !'!$ !*,! #!#.*! D%+-!+ %$&&!+ & !'!$ %-&!.!+ !)*%#&!#& #!#.*! &)%*'!+ %$!$)!+ +. $%+&$!.& $%+&'!& $%+-"!*-!& !+ $%+8&+.!& !*,! #!#.*! A)*%#&!#& #!#.*! !!+ %*!'!+ !& &! &!#!*& 4'%" $&+!. ,!+- .&+--& )!! !*,! #!#.*! M&+!. $%+*. KBBI D!*&+- !!'!" %8%+%*+-!+ "!.& ,!+- .&+--& !.! -!&*!" .%*"!!) #%#!. M!! $&+!. )!! #!#.*!Q !)!. &!*.&!+ #%!-!& %8%+%*+-!+ "!.& ,!+- .&+--& (-!&*!" )!! #!#.*! ,!+& #%#%4*!+- ,!+$%$&'&& %&+-&+!+ !. +. $%+--!'& #!#.*! !& $%+8&).! $!)+ #%!!* $%+&$!.&+,! #%!-!& *%*%!#& !.&+ S%#%4*!+- ,!+- $%$&+!.& #!#.*! !!+ $%*!#! "!$)! &! !'!$ ;!. .%*.%+. .&! %*#%+."!+ %+-!+ #!#.*! !+ !*%+! &. &! !!+ #%'!' *&+ +. $%$!8! !*,! #!#.*! S%!'&+,! #%#%4*!+- ,!+- .&! $%$&+!.& #!#.*! .&! !!+ .%*4*4+- +. $%$!8! !+ !)!'!-& $%+8&).! !*,! #!#.*! O*!+- ,!+- %$&&!+ $$+,! $%$&'&& !)*%#&!#& #!#.*! ,!+- *%+!" !"!+ !+,! ,!+- .&! $%$&'&& !)*%#&!#& #!$! #%!'& J&! !*!.%* ,!+- %$&&!+ !! )!! #&#;! !.! #%!-&!+ %#!* #&#;! $!! &.! !!+ %*"!!)!+ %+-!+ )!*! #&#;! ,!+- #'&. +. &!! $%+-!)*%#&!#& !*,! #!#.*! !)!'!-& %'!!* $%+8&).!+,! R%+!"+,! $&+!. #&#;! )!! #!#.*! &.'!" #%%+!*+,! .!+.!+-!+ .!$! )%+-!!*!+ #!#.*! & #%4'!" .!+.!+-!+ ,!+- )%*.!$!9.!$! &"!!)& 4'%" -* #!#.*! #%'!&+ "!$!.!+ *&'$ !+ #&#.%$ )%+-!!*!+ #!#.*! *!+-+,! 9 #!#.*! & )%*)#.!!!+ #%4'!" *%+!"+,! !'&.!# )%'!!*!+ #!#.*! !+ *%+!"+,! !'&.!# #!+- - * #%+&*& S%!-&!+ 4*!+- %*)%+!)!. !";! ,!+- +!$!+,! $&+!. #%#%4*!+- .%*$!# $&+!. )!! !*,! #!#.*! .&! !)!. &)!#!!+ K!*%+! $&+!. !.!+- !*& !'!$ "!.& B%-&. -! $&+!. #&#;! )!! #!#.*! .&! !)!. &)!#!+!!+ P%+!)!. .%*#%. $%$!+- !! %+!*+,! .%.!)& !+ "!*-! $!.& S%! $&+!. #%#%4*!+- #%)%*.& "!'+,! #%'%*! !)!. &!+-+ #%8!*! )%'!+9)%'!+ .!)& )!#.& B%-&. -! $&+!. #&#;! )!! #!#.*! !)!. &!+-+ $%'!'& )*!.% )%+-!!*!+ #!#.*! ,!+- %+!* %+-!+ $%+8&).!!+ #&.!#& )%+-!!*!+ ,!+- $!$) $%+4*4+- #&#;! )%'!+9)%'!+ $%$&+!.& !*,! #!#.*! L!+-!" )%*.!$! !!'!" $%+8&).!!+ #!#!+! %'!!*9$%+-!!* ,!+- $%+!*& !+ $%+,%+!+-!+ !-!*
#&#;! $%*!#! %+4, & !'!$+,! !.! !)!. $%+&$!.& )*4#%# %'!!* #!#.*! %+-!+ $%+,%+!+-!+ P%+8&).!!+ #&.!#& ,!+- %$&&!+ &+& $%++.. *%!.&3&.!# -* !'!$ $%+-!!* !+ .&! &!# "!+,! %*.$) )!! 8!*! $%+-!!* ,!+- 4+3%+#&4+!' & %)!+ %'!# C!*!98!*! #%!-!& %*&. !)!. &)%*.&$!+-!+@ 1 M%+-!! #&#;! % '!* %'!# % .!$!+ !.! %+ .%*%!. C!*! &+& !)!. &84! +. $%+-!!* $%+'&# )&#& D!'!$ %'!!* $%+'&# )&#& )!*! #&#;! !)!. &)%*%+!'!+ %+-!+ %*!-!& %+4$%+! !'!$ ,!+- )&.&# #%)%*.& -%*! !+ !." %#&* #!*! !+-&+ +-! ,!+- $%!* *+- ,!+- %*$!&+9 $!&+ & !"!+ !.! %)! #!,!) )9) ,!+- %*)&+!"9)&+!" !*& #!. +-! % +-! '!&++,! S&#;! &$&+.! +. $%+'&#!+ %+4$%+! !'!$ &. %+-!+ !* !*&# !'&$!. ,!+- )&.&# 2 B%'!!* & '!* *!+- -! !)!. &)&'&" +. $%+-!!*!+ $%+'&# 8%*)%+ $&#!'+,! % !+.&+ .!$!+ %+ !.! )&+--&* !'!+ S&#;! !)!. &$&+.! $%+-!$!.& !+ $%$&'&" #!. )4.*%. %"&)!+ ,!+&'&"!.+,! M&#!'+,! #%4*!+- !+! )%+,%$&* #%)!. '!' &$&+.! $%$!,!+-!+ !+! &. *!&+ %%*! +. $%+-$)'!+ !+- -+! )%+-4!.!+ &+,! ,!+- #!&. & *$!" N!" #&#;! &$&+.! $%+-%$!+-!+ &$!&+!#&+,! &+& $%+!& #%!" 8%*&.! )%+% D!'!$ $%+-!!*!+ !)*%#&!#& #!#.*! $&#!'+,! $%$!"!# )&#& 8%*)%+ !.! +43%' &!# #!! #&#;! &!! % #!. .%$)!. +. $%+&##&!++,! #%8!*! #!+.!& !+ .%*! U+. 8%*)%+ !+ +43%' .%+. #&#;! )%*' $%$!8!+,! ' & *$!" J&! &+-&+ .%.!) & !'!$ %'!# .%+. -* )%*' $%+8&).!!+ #!#!+! &##& ,!+- $%+,%+!+-!+ !+ $%$!. !+! %*!+& %*&8!*! D!'!$ $%+-!!*!+ $%$!8! )&#& %*!-!& 8!*! !)!. &)&'&" M&#!'+,! $%+!,!+-!+ ' 3&%4 )%+,!&* .%*%+!' #%!+- $%$!8! )&#& $%+-"!&*!+ %'!$!.4* .%*%+!' % %)!+ %'!# !.! $%+,&!#!.&+,! %+-!+ %*!-!& $4%' )%+,!&!+ )&#& ,!+- '!+-#+- $%'&!.!+ !+! #%)%*.& $%$!8! )&#& #%8!*! 4'%.& !+ $#&!'&#!#& )&#& ,!+- !)!. $%$!. !+! -%$&*! 5 S%.%'!" #%#&9#%#& & !.!# $!#&+-9$!#&+- &'!'& !*'!" #&#;! &$)'!+ & !'!$ %'!# &%*& )%+-%.!"!+ #!#.*! ,!+- #%#!& %+-!+ $!#&+-9$!#&+- #%#& .%*#%. & !.!# D!*& #&+& )%+-%.!"!+ #!#.*! !+! !)!. &)%*'!# % .%4*& !+ #%!*!" #!#.*! ,!+- &)%*'!+ L!+-!" %! !!'!" $%$%*& )%+-"!*-!!+ )!! #&#;! ,!+- +--' !'!$ )%'!!*!+ #!#.*! M&#!'+,! $%$%*& "!&!" #!#.*! )!! #&#;! ,!+- )&#& !.! 8%*)%++,! &+&'!& .%*!& -! )!! #&#;! ,!+$%$!8! )&#& !.! 8%*)%++,! &+&'!& )!'&+- !-# #%*.! )!! #&#;! )%$!"!#!+ !.! )%+!)!.+,! )!'&+ )!# #!!. $%$!"!# !*,! #!#.*! N!" !!+ '%&" #%* '!-& !'! !'!$ $%$&'&" ,!+- .%*!& &. $%'&!.!+ #%'*" #&#;! M&#!'+,! #%$! )&#& #&#;! &.%$)%' )!! )!)!+ .'&# !+ #%$! #&#;! &. $%+&'!&+,! T!)& !'!$ $%+&'!& )%$!8!!+ )&#& .%+. !!+ $%+-"!!)& )*4'%$ ;!. H!' &+& !)!. &!.!#& %+-!+ $%+-%'4$)4!+ #&#;! $&#!'+,! % !'!$ '&$! %'4$)4 !+ $!#&+-9$!#&+- %'4$)4 $%$&'&" #%4*!+- #&#;! ;!&'+,! +. %*! !8! )&#& %+-!+ ;!&' %'4$)4 '!&+ D%+-!+ 8!*! %$&&!+ #!#!+! %*$!&+ ,!+- $%+,%+!+-!+ !!+ .%*8&).! .!+)! $%')!!+ )44 )%'!!*!+ #!#.*!+,! J!& #%$& %'!!* #!$&' %*$!&+ L!+-!" %.&-! !!'!" $%+,%&!!+ *!+- %*%#)*%#& !-& #&#;! ,!+- %*!!. & &!+- #!#.*! M&#!'+,! $%+,%&!!+ $!!'!" &+&+- !.! $!!'!" #%4'!" +. $%+!$)+- !*,!9!*,! #&#;! !& )&#& 8%*)%+ %#%& $!)+ *%#%+#& !+ ,!+- !*,!+,! &$!. $%+!)!.!+ "!&!" #!#.*! P%*' -!
&!!!+ '4$! !8! )&#& .%+-!" .!"+!+ ($%+%'!+- '&* !.! !;!' '&*!+ +. $%+4*4+- $&+!. #&#;! !+ $%+%$!+ !!. #&#;! !'!$ !8! )&#& L!+-!" %*&.+,! !!'!" $%,!&+!+ )!! #&#;! !";! #!#.*! &. )%+.&+- +. &!)*%#&!#& !*%+! & !'!$+,! .%*!++- +&'!&9+&'!& )4#&.& ,!+- )%+.&+- &%.!"& !+ &"!,!.& 4'%" #&#;! Y!&+!+ !";! $!+#&! ,!+- %*!,! !!'!" $!+#&! ,!+- 8&+.! #!#.*! $!! &! &+-&+ &!+--!) $!+#&! %*!,! 8&+.!&'!" #!#.*! !+ !8!'!" !*,!9!*,! #!#.*! Y!&+!+ )'! !-& ,!+- %*!!. $%+'&# )&#& !.! 8%*)%+ !-!* .%*# $%+%+&+,! #%!-!& "4& ,!+- )4#&.& ,!+- !!+ #!+-!. %*$!+!!. !+ $%$%* +&'!& )'# !-& $%*%! %'! S%'!$! &+& .!$)!+,! )%+-!!*!+ #!#.*! & #%4'!" %*'!+-#+- *!+- $%+!*& #%"&+--! *!+- $!$) $%+$"!+ $&+!. #&#;! +. $%+-&.&+,! %+-!+ #+--"9#+--" M%*%! $$+,! $%+-&.& )%'!!*!+ #!#.*! !*%+! .%*)!#!Q "!+,! %$& !#%+#& P%'!!*!+ #!#.*! -! 8%+%*+- &!+--!) #%!-!& $4$4 !*%+! #'&. .!)& .&! )%+.&+- !*%+! "!#&'+,! .&! .%*8!+.$ )!! +&'!& *!)4* P%'!!*!+ #!#.*! "!+,! $%*)!!+ !-&!+ !*& )%'!!*!+ !"!#! I+4+%#&! !+ &! &)%*#%+.!#% +&'!& )%'!!*!+ #!#.*! "!+,! $%+,$!+- .&! #!$)!& 20 )%*#%+ )!! +&'!& !"!#! I+4+%#&! P%*#%+.!#% '!&+ &#$!+- 4'%" +&'!& %.%*!$)&'!+ $%$!8! $%+'&# %*&8!*! $%+%+-!*!+ .!.! !"!#! !+ )%+-%.!"!+ %!"!#!!+ '!&++,! K%8&'+,! )%*#%+.!#% #$!+-!+ +&'!& )%'!!*!+ #!#.*! &. $%+!& #!'!" #!. )%+,%! *!+ %*#+--"9#+--"+,! #&#;! !'!$ $%+-&.& )%'!!*!+ #!#.*! #%*.! -* !'!$ $%+-!!* !)*%#&!#& #!#.*! I%!'+,! #%)%*.& )%*+!" &#'!+ 4'%" T!& I#$!&' !+ !+,! #!#.*!;!+ '!&+ )%'!!*!+ !)*%#&!#& #!#.*! I+4+%#&! &)&#!"!+ !*& )%'!!*!+ !"!#! I+4+%#&! %*&*& #%+&*& !+ "!#&' )*%#.!#& %'!!* #!#.*! #&#;! .%*; #%!-!& +&'!& .%*#%+&*& )!! *!)4*+,! T%.!)& &+& $%$%*'!+ '!+-!" %#!* ,!+- &$'!& !*& %&!!+ )%$%*&+.!" )#!. ,!+- $%$%*'!+ )*4#%# )4'&.& ,!+- )!+!+- K!*%+! &. !*& )!! .%*# $%+%*# $%++-- -44.Q '%&" !& &.! $'!& !*& '!+-!"9'!+-!" %8&' #%)%*.& & !.!# I+&!.4* .%*)%+.&+- !!+,! #&!) !)*%#&!.& .%*"!!) !*,! #!#.*! !!'!" !!+,! $&+!. !8! ,!+- .&+--& .%*"!!) !*,! #!#.*! K!*,!9!*,! #!#.*! &4+#$#& %+-!+ !& 4'%" $!#,!*!!. '!# !+ .%*!' %+-!+ !& & .449.44 P%*)#.!!!+9)%*)#.!!!+ ,!+- $%+,%&!!+ !*,! #!#.*! -! !+,! &++-& )%$&+!. +. $%$!8! !*,!9!*,! .%*#%. K!*,!9!*,! #!#.*! ,!+- $%+!*& .&! $%+$) '!$! & .44 !.! '!) & -!+- )%+%*&. S&#.%$ &+#.*& !*,! #!#.*! %*).!* %+-!+ #%"!. !+ $%$%*&!+ %#%!".%*!!+ ,!+- #%)!!+ !-& )!*! )%+8&).! !*,! #!#.*! T&+-!. !)*%#&!#& #!#.*! $!#,!*!!. #!+-!. .%*!&. %+-!+ )%+-!!*!+ #!#.*! & #%4'!" P%*!+ '%$!-! )%+&&!+ #!+-!. )%+.&+- +. $%+$"!+ #&!) !)*%#&!.& .%*"!!) !*,! #!#.*! #%! &+& P%+-!!*!+ #!#.*! "!*# %*!'!+ %+-!+ !& !-!* %$!$)!+ !+ #&!) !)*%#&!.& #&#;! .%*"!!) !*,! #!#.*! !)!. .$" #%8!*! #%"!. K%'!*!+ (4. ). )%+-!!*!+ #!#.*! ,!+- %*"!#&' !!'!" $&+!. !8! ,!+- .&+--& !+ %$!$)!+ ,!+- $%$!!& +. $%+-!)*%#&!#& !*,! #!#.*! B%-&. ''# !*& '%$!-! )%+&&!+ .&+-!. $%+%+-!" $%*%! $%+8&+.!& !*,! #!#.*! !+ &+-&+ .%*# $%+&$!.& !*,!9!*,! #!#.*! ,!+- %*!'&.!# %+-!+ $%$%'& 9 #!#.*! J&! #%.%'!" ''# $&+!. !8! $%*%! .%.!) *%+!" !+ .&! %*#&!) !)*%#&!.& .%*"!!) !*,! #!#.*! %*!*.& )%+-!!*!+ #!#.*! & #%4'!" .%'!" -!-!' #emisahkan pengajaran sastra
P%*#4!'!+ .!$! ,!+- "&+--! &+& $!#&" $%+-"!$!. )%+-%$!+-!+ )%+-!!*!+ #!#.*! & #%4'!" $%+%+-!" !!'!" $!#&" $%'%!.+,! )%+-!!*!+ #!#.*! )!! )%+-!!*!" !"!#! (I+4+%#&! A*.&+,! )%+-!!*!+ #!#.*! "!+,! &.%$)!.!+ #%!-!& #!'!" #!. !#)% )%+-!!*!+ !"!#! !#)%9!#)% '!&++,!
!!'!" %.%*!$)&'!+ $%$!8! $%+'&# $%+%+-!*!+ %*&8!*! !+ .!.! !"!#! P4#&#& $%'%!. &. -! $!#&" %*.!"!+ )!! %*! K*&'$ B%*!#&# K4$)%.%+#& (KBK !+ -! #%!*!+- )!! %*! KTSP ,!+& J!;! #%*&+- &)'%#%.!+ $%+!& *&'$ .%*!)+4 #! )%+!% %;% D%+-!+ )4#&#& $%'%!. )!! )%+-!!*!+ !"!#! )%'!#!+!!+ )%+-!!*!+ #!#.*! !"&*+,! !!+ #!+-!. .%*-!+.+- )!! -*9-* !"!#! J&! #!+- -* !"!#! $%$&'&& !)*%#&!#& #!#.*! ,!+- .&+--& $!! )%+-!!*!+ #!#.*! -! !!+ $%+!)!.!+ )%*"!.&!+ ,!+- '%&" T%.!)& &! -*+,! .&! $%$&'&& $&+!. .%*"!!) #!#.*! !.! $%$&'&& !)*%#&!#& #!#.*! ,!+- *%+!" $!! )%+-!!*!+ #!#.*! 8%+%*+- !!+ &'!#!+!!+ !)! !!+,! #!! #%#!& $!.%*& ,!+- !! & )%-!+-!+ G* .&! !!+ .%*.!*& +. %*#+--"9#+--" $%+&+-!.!+ !)*%#&!#& ;!;!#!+ !+ $&+!. !8! #&#;! .%*"!!) !*,! #!#.*! P*%#.!#& #&#;! !'!$ )%+-!!*!+ #!#.*! ,!+- .&! $+8' #%!-!& +&'!& (*!)4* .%*#%+&*& .!)& "!+,! $%+!& !-&!+ !*& +&'!& !"!#! -! .&! !)!. $%+4*4+- $%*%! +. %*#+--"9#+--" !'!$ )%'!!*!+ #!#.*! C) '4-&# &! )!*! #&#;! $%*!#! .&! )%*' %*#+--"9#+--" !'!$ $%+-!#!& )%'!!*!+ !)*%#&!#& #!#.*! !*%+! )*%#.!#& $%*%! !'!$ )%'!!*!+ &+& "!+,! !!+ $%+,$!+- .&! '%&" !*& 20 )%*#%+ +&'!& !"!#! I+4+%#&! )!! *!)4*+,! 99 )%*#%+.!#% +&'!& '!&++,! &#$!+- 4'%" !#)% $%+%+-!*!+ %*&8!*! $%$!8! $%+'&# !+ %!"!#!!+ A)!'!-& &! $&+!. $%*%! )!! &!+#!#.*! $%$!+- *%+!" K!*%+! &. #%)%*.& %*!'&9!'& &%$!!+ 4'%" T!& I#$!&' #!+-!. )%+.&+- +. $%+-#'!+ %$!'& !-!* )%'!!*!+ #!#.*! &)&#!"!+ #!! !*& )%'!!*!+ !"!#! I+4+%#&! .%*.!$! #%! )%+&&!+ .&+-!. SMU R!#!+,! &+&'!" 8!*! )!'&+- .%)!. !-!* )%+-!!*!+ #!#.*! & SMU !)!. %*'!+-#+- #%8!*! %%.& !+ $!#&$!' D%+-!+ )%$&#!"!+ #%)%*.& &. $!! $!.! )%'!!*!+ #!#.*! !!+ %*&*& 4.4+4$ !+ !!+ $%+,$!+-!+ +&'!& 100 )%*#%+ )!! *!)4* !.! +&'!& UAN #&#;! P%$&#!"!+ &. 8) &$'!& #%! SMU !*%+! )!! %+!+- &. )%+-!#!!+ !"!#! #&#;! *!.!9*!.! #!" 8) $%$!!& %+-!+ !,! )%+!'!*!+ ,!+- 8) $!.!+- !+ )!! #&! &.'!" $&+!. !+ !!. "## #&#;! )%*' &%*& )%'!++. .$" '%&" $%+4+4' .%*$!# !!. $%+!& #!#.*!;!+ N!$+ $%++-- )%$&#!"!+ )%+-!!*!+ #!#.*! !*& )%+-!!*!+ !"!#! !*!+-!'& #%)%*.& $%++-- G44. (.44" !#* !'!$ *!$! W!&.&+- 4* G44. !*,! S!$%' B%8%.. K&.! .&! .!" !)!+ %&!!+ &. !!+ &).#!+ 4'%" )%$%*&+.!" (D%)&+!# &*$#!+ 4'%" )%+,#+ *&'$ !+ &'!#!+!!+ & #%4'!" W!8!+! )%$&#!"!+ &. #!" #%*&+- $+8' #%! .!"+ 109!+ .!)& .&$' .%+--%'!$ #%)%*.& #!*! #&!*!+ *!&4 ,!+- &.%*!+-!+ !+-&+ !.! !"!+ #%)%*.& .%*&!!+ & .%+-!" )!!+- )!#&* D!'!$ )4#&#& ,!+- $!#&" $%+,!. %+-!+ )%'!!*!+ !"!#! )!! !"&*+,! %%.& .&!+,! )%+-!!*!+ #!#.*! +. $%+&+-!.!+ !)*%#&!#& !+ $&+!. !8! #&#;! .%*"!!) !*,! #!#.*! .%*-!+.+- )!! $&+!. !+ *%!.&3&.!# #%*.! %#+--"!+ -* !"!#!+,! K!*%+! &. #!$&' %*4! !-!* !! %&!#!+!!+ ,!+'%&" )!# .%+.!+- )%+-!!*!+ #!#.*! $!*& )!*! -* !"!#! !+ #!#.*! I+4+%#&! &.! $'!& !*& &*& &.! $!#&+-9$!#&+- %+-!+ %'!!* $%$&+!.& !+ $%+8&+.!& !*,! #!#.*! !+ $%+-!!*!+ !)*%#&!#& #!#.*! %)!! #&#;! #%8!*! #+--"9#+--" $!#&$!' !+ *%!.& %$& )%$%+.!+ !*!.%* #&#;! ,!+'%&" !& !+ &. $%+,$!+- )*4#%# )%*!&!+ $!#! %)!+ !+-#! J!!*.! F%*!*& 2011 D!.!* P#.!!@ 1 A*!$# MH A G'4##!*, 4 L&.%*!*, L!$)# H4'. R&+%"!*. !+ W&+#.4+ N%; Y4* 11
2 H!#!+&+ WS P*4 D* L%#&4+ S!#.*! I+4+%#&! T&.&!+ I'$ B!++- 8%.!!+ %! 200 H%*!+! A"$!+ Y4#& >M%+,4!' P%+-!!*!+ S%+& !+ S!#.*! & S%4'!"? $!!'!" +. T!' S"4; P%+-!!*!+ S%+& !+ S!#.*! !'!$ T!+-%*!+- A*. F%#.&3!' 2005 H%*!+! A"$!+ Y4#& >M%+'&# P&#& %+-!+ G!$)!+-? $!!'!" +. D&'!. P%+'&#!+ P&#& !-& G* SMU P#!. B!"!#! J!!*.! 2006 5 H%*!+! A"$!+ Y4#& >M%+'&# C%*)%+ %+-!+ G!$)!+-? $!!'!" +. D&'!. M%+'&# C%*)%+ !-& G* SMU P#!. B!"!#! D%)&+!# J!!*.! 2006 6 H%*!+! A"$!+ Y4#& >M%+-!!*!+ A)*%#&!#& S!#.*! %+-!+ B%+!*? $!!'!" +. D&'!. P%+-!!*!+ A)*%#&!#& S!#.*! P#!. B!"!#! D%)&+!# J!!*.! 2006 7 H!.&!" T&! !+ M',!+&# M%$&+! K4$).%+#& B%*!"!#! !+ S!#.*! I+4+%#&! G*!&+4 M%&! P*!.!$! J!!*.! 2005 K*+&!;!.& D&,!+ B!"!#! I+4+%#&! I+.!+ P!*&;!*! S4'4 200 S!*.&+!" D*! N B!"!#! !+ S!#.*! I+4+%#&! +. SMU S%$%#.%* I C T"*#&+! B!++- 8%.!!+ %! 200 10 R%+*! >M%-!.*" K!$"@ R%++-!+ S%4*!+- P%+,!&* !'!$ M%+!+--!)& K!'!%+? .%# )&!.4 #!!. $%+%*&$! -%'!* D4.4* H4+4*&# C!#! & UGM M!*%. 200 11 B%*!-!& !*.&%' & &+.%*+%. .%+.!+- )%+-%$!+-!+ )%+-!!*!+ #!#.*! %*!#!*!+ K*&'$ T&+-!. S!.!+ P%'!!*!+ (KTSP P*4 @
D%+-!+ )%$%'!!*!+ #!#.*! I+4+%#&! !*!.%* #&#;! &#! &%+. #%#!& %+-!+ +&'!& 9 +&'!& ,!+- $%+!& .*!&#& !+-#! &+4+%#&! #%)%*.& !#!# %%'!*-!!+ & )%%*.& +&'!& )!+8!#&'! '' K4+.*! @ S!#.*! I+4+%#&! 8%+%*+- #'&. &)%'!!*& T%*'&"!. $!" $%$!+- +!$+ #%%+!*+,! !"!#! I+4+%#&! $%*)!!+ #!'!" #!. !"!#! ,!+- #.*.*+,! )!'&+- 4$)'%# & +&!
Tr#3ata Atra# P"r+a A%,#$ Wa+,2 Ba&a%a I#-#%,a S-a& D,5a2t 4.
,eneng 0u'aidah
M&+-- 2 A-#.# 2015 15@1 WIB
M%+.%*& K%.%+!-!%*!!+ H!+& D"!&*& (S&+4)"4.4 A A9 J)K)+") 9 P%$%*&+.!" .%*+,!.! .%'!" $%*%3&#& P%*!.*!+ M%+.%*& T%+!-! K%*!
(P%*$%+!%* N4$4* 12 T!"+ 201 ,!+- &#&+,! $%+-!.* .%+.!+- #,!*!. !-& )%%*! !#&+$%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! P%*!.*!+ .%*#%. &*%3&#& %+-!+ P%*$%+!%* N4$4* 16 T!"+ 2015 )!! J+& '!' D%+-!+ %$&&!+ )%%*! !#&+- .&! '!-& &;!&!+ +. $%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! (B!8! -!@ )turan Pekerja )sing %aji' Ber'ahasa *ndonesia ihapus M%+.%*& K%.%+!-!%*!!+ (M%+!%* M H!+& D"!&*& $%+-!& )%+-"!)#!+ #,!*!. ,!+$%*)!!+ )%*$&+.!!+ P*%#&%+ J44;& &. #!" &!4$4!#& %+-!+ &.%*&.!+ P%*$%+!%* N4$4* 16/2015 .%+.!+- T!.! C!*! P%+--+!!+ T%+!-! K%*! A#&+- D!'!$ P%*$%+!%* !* &. .&! !! !.*!+ ,!+- $%;!&!+ .%+!-! %*! !#&+- (TKA $%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! A*!"!+ P*%#&%+ &. #!" &.&+!'!+.& %+-!+ P%*$%+!%* N4$4* 16 ,!+- &#!"!+ 4'%" M%+$"!$ 2 J+& %$!*&+ D!'!$ *%-'!#& &. TKA .&! '!-& &%+!!+ #,!*!. %*!"!#! I+4+%#&! !.!+,! $%'!'& )%#!+ #&+-!. M&+-- (2//2015
M%+*. H!+& #%'*" )&"! .&! )%*' "!;!.&* )%+-"!)#!+ #,!*!. .%*#%. !!+!!+ $%+-!+8!$ )%%*! !'!$ +%-%*& J!+-!+ "!;!.&* !*+,! D&! $%+-+-!)!+ $!#&" !+,! #,!*!. ;!& !'!$ P%*$%+!%* 16/2015 ,!+- $%+!& &+#.*$%+ )%*'&++-!+ )%%*! !'!$ +%-%*& D!'!$ P!#!' P%*$%+!%* 16/2015 &#%.!+ #%.&!) )%$%*& %*! !-& .%+!-! %*! !#&+(TKA ;!& $%$&'&& I:&+ M%$)%%*!!+ T%+!-! K%*! A#&+- (IMTA S%$%+.!*! +. $%+!)!.!+ IMTA )%$%*& %*! ;!& $%+-!!+ )%*$4"4+!+ #%8!*! 4+'&+% %+-!+ $%+-+--!" .& )%$!,!*!+ D!+! K4$)%+#!#& P%+--+!!+ TKA (DKP9 TKA %).#!+ )%+-%#!"!+ R%+8!+! P%+--+!!+ TKA (RPTKA )!#)4* )%%*! !#&+- 4.4 #*!. )%++!+ TKI )%+!$)&+- S%'!&+ &. TKI &;!&!+ $%$&'&& )%+&&!+ #%#!& %+-!+ #,!*!. !!.!+ ,!+- !!+ && 4'%" )%%*! !#&+- $%$&'&& #%*.&&!. 4$)%.%+#& !.! )%+-!'!$!+ %*! #%#!& !!.!+ $&+&$!' '&$! .!"+ *!. )%*!+&!+ %*! !.! )%*!+&!+ $%'!!+ )%%*!!+ .& )4'&# !#*!+#& & )%*#!"!!+ !#*!+#& %*!!+ "$ *+4+%#&! !+ *%4$%+!#& !*& &+#.!+#& ,!+- %*;%+!+- !)!&'! &)%*'!+ +. TKA ,!+- !!+ &)%%*!!+ 4'%" )%$%*& %*! TKA H!+& $%+-!& )%$%*&+.!" !'!$ "!' &+& "!+,! &+-&+ $%$)%*$!" )%'!,!+!+ !-& TKA %+-!+ )4#%* ,!+- #%%*"!+! !+ 8%)!. H!+& $%+%'!#!+ )%*$&+.!!+ P*%#&%+ &. #%%.'+,! "!+,! &+-&+ $%$%*& 84+.4" .%+.!+%*%-'!#& ,!+- &)%*'!+ +. $%+8&).!!+ &'&$ &+3%#.!#& ,!+- 4+#& D& !+.!*!+,! #4!' .%+!-! %*! !#&+- ,!+- .%*%+! #,!*!. !"!#! I+4+%#&! &. D&! $%+-!.!!+ )%'!,!+!+ .%*!&. .%+!-! %*! !#&+- .&! $!+!' '!-& $%'!&+!+#%8!*! online M%+*. &! #&#.%$ )%'!,!+!+ TKA #!" &)%*!&& !+ $%$!"!+ )%'!,!+!+ H!+& $%+-&+-!.!+ # %'*" #.!%"4'%* +. %+!*9%+!* $%$!."& *%-'!#& ,!+- !! J!+-!+ #!$)!& !! TKA ,!+- %%*! .!+)! &:&+ '!-& K!'! #!" &$!"!+ .!)& !! ,!+$!#&" $%'!+--!* &. %!+-%.!+ +!$!+,! +-!)+,! D!'!$ P!#!' P%*$%+!%* 16/2015 &#%.!+ #%.&!) )%$%*& %*! !-& .%+!-! %*! !#&+(TKA ;!& $%$&'&& I:&+ M%$)%%*!!+ T%+!-! K%*! A#&+- (IMTA S%$%+.!*! +. $%+!)!.!+ IMTA )%$%*& %*! ;!& $%+-!!+ )%*$4"4+!+ #%8!*! 4+'&+% %+-!+ $%+-+--!" .& )%$!,!*!+ D!+! K4$)%+#!#& P%+--+!!+ TKA (DKP9 TKA %).#!+ )%+-%#!"!+ R%+8!+! P%+--+!!+ TKA (RPTKA )!#)4* )%%*! !#&+- 4.4 #*!. )%++!+ TKI )%+!$)&+- S%'!&+ &. TKI &;!&!+ $%$&'&& )%+&&!+ #%#!& %+-!+ #,!*!. !!.!+ ,!+- !!+ && 4'%" )%%*! !#&+- $%$&'&& #%*.&&!. 4$)%.%+#& !.! )%+-!'!$!+ %*! #%#!& !!.!+ $&+&$!' '&$! .!"+ *!. )%*!+&!+ %*! !.! )%*!+&!+ $%'!!+ )%%*!!+ .& )4'&# !#*!+#& & )%*#!"!!+ !#*!+#& %*!!+ "$ *+4+%#&! !+ *%4$%+!#& !*& &+#.!+#& ,!+- %*;%+!+- !)!&'! &)%*'!+ +. TKA ,!+- !!+ &)%%*!!+ 4'%" )%$%*& %*! TKA H!+& $%+-!& )%$%*&+.!" !'!$ "!' &+& "!+,! &+-&+ $%$)%*$!" )%'!,!+!+ !-& TKA %+-!+ )4#%* ,!+- #%%*"!+! !+ 8%)!.
H!+& $%+%'!#!+ )%*$&+.!!+ P*%#&%+ &. #%%.'+,! "!+,! &+-&+ $%$%*& 84+.4" .%+.!+%*%-'!#& ,!+- &)%*'!+ +. $%+8&).!!+ &'&$ &+3%#.!#& ,!+- 4+#& D& !+.!*!+,! #4!' .%+!-! %*! !#&+- ,!+- .%*%+! #,!*!. !"!#! I+4+%#&! &. D&! $%+-!.!!+ )%'!,!+!+ .%*!&. .%+!-! %*! !#&+- .&! $!+!' '!-& $%'!&+!+#%8!*! online M%+*. &! #&#.%$ )%'!,!+!+ TKA #!" &)%*!&& !+ $%$!"!+ )%'!,!+!+ H!+& $%+-&+-!.!+ # %'*" #.!%"4'%* +. %+!*9%+!* $%$!."& *%-'!#& ,!+- !! J!+-!+ #!$)!& !! TKA ,!+- %%*! .!+)! &:&+ '!-& K!'! #!" &$!"!+ .!)& !! ,!+$!#&" $%'!+--!* &. %!+-%.!+ +!$!+,! +-!)+,! J)K)+") 9 R%+8!+! )%$%*&+.!" $%+-"!)# !.*!+ ,!+- $%;!&!+ .%+!-! %*! !#&+(TKA $%+!'!+& & %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! &*&.& (B!8!@ )turan Pekerja )sing Ber'ahasa *ndonesia ihapus
K%.! K4$&#& I DPR D%% Y# $%+-! .&! $%+,%.& *%+8!+! .%*#%. J &! #,!*!. &. &"!)# $!! TKA .&! !!+ )%'& .%*"!!) !.*!+ & I+4+%#&! L!' $%*%! &&+ 4.! #%+&*& !,! #%+&*& !+ !& .!+ *$!" #%+&*& & .!+!" &.! !* D%% %)!! Sindonews J$!. (21//2015 D%% $%+&'!& )%*' !! !.!#!+ !*& )%$%*&+.!" .%*!&. )%+%*&$!!+ TKA % I+4+%#&! D&! $%+-! !!+ $%$!"!# *%+8!+! )%+-"!)#!+ #,!*!. .%*#%. & !'!$ 4$&#&+,! K!$& %'$ *!%* (*!)!. %*! .!)& &+& "!*# &!.!#& J!+-!+ (#!$)!& $%+!& )&+. $!# %#4# 4*!+- !+ ;!*-! ..* )4'&.&# P!*.!& D%$4*!. &. S%%'$+,! S%*%.!*&# K!&+%. (S%#! P*! $4+4 A++- $%+%-!#!+ )%$%*&+.!" !!+ $%+-"!)# & %$!$)!+ !"!#! I+4+%#&! #%!-!& )%*#,!*!.!+ +. TKA .%*#%. M%$!+- &#!$)!&!+ #%8!*! #)%#&& 4'%" P*%#&%+ $%$!.!'!+ )%*#,!*!.!+ %*!"!#! I+4+%#&! +. )%%*! !#&+- & I+4+%#&! !.! P*!$4+4 J$!. (21//2015
B!*9B!* &+& M!#,!*!!. I+4+%#&! #%!+- &"%4"!+ %+-!+ ;!8!+! P*%#&%++. $%$%!#!+ B!"!#! I+4+%#&! !-& .%+!-! %*! !#&+- D!'!$ "!' &+& .%*!& )*4 4+.*! & $!#,!*!!. !! ,!+- #%. !! ,!+$%+4'! !! ,!+- .! )%'& !"!+ .&! $%+-%.!"& !!+ "!' &+& D&.&+! !*& )!+!+-!+ 4+.*! %&!!+ &+& &)%*&*!!+ !!+,! !$)! +%-!.& !-& )%%*! I+4+%#&! &'! %&!!+ &+& &&$)'%$%+.!#&!+ S!'!" #!.+,! '!)!+-!+ )%%*!!+ ,!+- #%$!&+ #%&&. !-& $!#,!*!!. I+4+%#&! ,!+- $!+! $%*%! "!*# %*#!&+- #%8!*! '!+-#+- %+-!+ )!*! )%%*! !#&+- H!' &+& %$&!+ !)!. $%$%*&!+ !$)! ,!+- '%&" %#!* '!-& ,!&. #%$!&+ $%+&+-!.+,! )%+-!+--*!+ & I+4+%#&! P!+!+-!+ 4+.*! &+&
$%+!& 8) '4-&# &'! &'&"!. #!!. &+& !+,! )%*#!"!!+ ,!+- $%$&+.! 8!'4+ )%%*! +. &#! #%8!*! !#&" %*!"!#! I+--*&# M%+!& %%*+.+-!+ !-& )!*! )%%*! !#&+- ,!+- !"!#! &+,! ,!&. !"!#! &+--*&# !*%+! #'&. +!$)!+,! ;!'!)+ ;!*-! !#'& I+4+%#&! .%'!" 8) !#&" !'!$ $%+--+!!+ !"!#! &+--*&# +. !)!. $%+-!'!"!+ $%*%! ,!+- $%$!+- +!.&3% #)%!%* D%+-!+ %-&. !!+ .%*!& -%$)*!+ .%+!-!9 .%+!-! %*! !#&+- ,!+- %%*! & I+4+%#&! P!!"!' $!#&" 8) !+,! $!#,!*!!. I+4+%#&! ,!+- $%+!& )%+-!+--*!+ S%'!&+ &. $+-&+ %*!$)! '!+-#+- !-& )!*! G* B!"!#! I+4+%#&! !-& 4*!+- !#&+%+-!+ .&! &%*'!!++,! '!-& )%*#,!*!.!+ ;!& %*!"!#! I+4+%#&! )!*! )%%*! !#&+- $+-&+ !!+ %+--!+ +. $%+-!$&' '%# !"!#! I+4+%#&! D%+-!+ !.! '!&+ !)!&'! %&!!+ &+& &&$)'%$%+.!#&!+ !)!. $%+-*!+-& '!)!+-!+ )%%*!!+ S%'!+.+,! &.&+! !*& )%+!)!. ,!+- 8%+%*+- $%++- %+-!+ &%!#!++,! #,!*!. %*!"!#! I+4+%#&! .%*#%. &"!*!)!+ !)!. $%+!*& $&+!. )%%*! !#&+- % I+4+%#&! #%!-!& .%$)!. +. %*&+3%#.!#& %+-!+ !.! '!&+ $%+!*& &+3%#.4* !#&+- %+-!+ !'!+ $%$%*&!+ %$!"!+ !-& $%*%! B&'! "!' &+& !)!. %*!'!+ )4#&.& %$+-&+!+ %&+-&+!+ +. $%+&+-!.!+ )%*%4+4$&!+ I+4+%#&! !)!. .%*; S%'!&+ &. )%+!)!. $%++- $+-&+ !!+ $%+&'!& +!+.&+,! )!*! )%%*! !#&+- &+& -! !!+ .%.!) %*#!"! %'!!* !"!#! I+4+%#&! +. %*.!"!+ "&) & I+4+%#&! H!' &+& &!*%+!!+ & %%*!)! *!+- )'& .%*.%+. $!#&" .%.!) $%+++- .&+--& )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&!J!& &%+.&.!# )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! #%!-!& !"!#! +!#&4+!' .%.!) .%*!-! S!,! 8) +%.*!' !!+ %&!!+ &+& +!$+ %+-!+ %%*!)! 4+&# P%*.!$! !)!&'! )%$%*&+.!" &+-&+ $%+%*!)!+ %&!!+ .%*#%. #%!&+,! &!!!+ #!. !+!'&#&# ,!+- 8) .%*!&. %+-!+ %$+-&+!+ %$+-&+!+ !& %+.+-!+ $!)+ %*-&!+ !+ "!+,! !$)! ,!+ %*"+-!+ '!+-#+- %+-!+ %#'*"!+ +%-!*! +!$+ -! !$)! '!+-#+- % $!#,!*!!. & #%$! '%3%' "##+,! )!*! )%%*! A)!&'!
#%.%'!" &!!!+ !+!'&#&# .%*+,!.! &.%$!+ !";! !$)! )4#&.& '%&" 4$&+!+ &#! #!! %&!!+ &+& &.%*!)!+ +!$+ "!*# &!!!+ !"' $!#! )%*84!!+ $&#!'+,! .&-! '!+ #%$!*& &.&+! '!+- S%'!&+ &. $!#,!*!!. "!*# &%*&.!"!+ .%*'%&" !"' %+-!+ )%$!)!*!+ !'!#!+9 !'!#!+ ,!+- 4+*%. $%+-!)! %&!!+ &+& "!*# &.%*!)!+ B!+ "!+,! #!!. %&!!+ &+& &).#!+ #!! +!$+ )!! )*4#%#+,! )%*$#!++,! $!#,!*!!. -! &%*&.!"!+ !+ &&.#%*.!!+ #%"&+--! +&'!&9+&'!& %$4*!#& ,!+- #%'!' &!+--!9!+--!!+ I+4+%#&! $%$!+- %+!*9%+!*! .%*%!'&#!#&!+ A!+,! )%+%'!#!+ '%&" %.!&' %&!!+ )%$!"!#!+ B!"!#! I+4+%#&! !-& )%%*! !#&+- +!+.&+,! !!+ &&$)'%$%+.!#&!+ #!,! *!#! $!#,!*!!. I+4+%#&! !!+ !" '%&" !)!. $%+%*&$! S%'!&+ &. ;!'!)+ !!+,! %&!!+ &+& "!*# !! %&!!+ )%$!.!#!+ .%+!-! %*! !#&+- & I+4+%#&! P%$%*&+.!" -! "!*# $%$!#.&!+ !";! $'!" .%+!-! %*! !#&+- $'!"+,! .&! !" '%&" %#!* &!+&+- )%%*! I+4+%#&! K%$&!+ .%*!&. %+-!+ )!" #%.&!+,! )%$%*&+.!" -! !)!. $%+&+! )%$%*&!+ -!& ,!&. !!+,! %#%.!*!!+ -!& !+.!*! )%%*! I+4+%#&! !+ A#&+- %+-!+ .&+-!. !'&&!#& ,!+- #%.!*! !.! %$!$)!+ ,!+- #%.!*! .%*.!$! $%*%! ,!+- %%*! !'!$ #%.4* )'& !.! ,!+ %*"+-!+ '!+-#+- %+-!+ )%$%*&+.!" S%"&+--! )%%*! I+4+%#&! .%.!) $%*!#! &"!*-!& %%*! & I+4+%#&! !+ #.* $%*!#! #%!-!&?!? & +%-!*!+,! #%+&*&
I+& .!+--!)!+ M%+.%*& T%+!-! K%*! .%*!&. %&!!+ .&! &;!&!++,! T%+!-! K%*! A#&+- &#! B!"!#! I+4+%#&! ream S%.&!) .%+!-! %*! I+4+%#&! ,!+- %%*! & '!* +%-%*& &!#!+,! &;!&!+
$%+-!#!& !"!#! !*& +%-!*! ,!+- &. N!$+ & I+4+%#&! #.* )!*! )%%*! !#&+- .! &;!&!+ $%+-!#! B!"!#! I+4+%#&! B!"!+ !.*!+ %.%+!-!%*!!+ )%$%*&+.!" .&! $%$!#!+ #,!*!. ;!& $%+-!#!& B!"!#! I+4+%#&! +. T%+!-! K%*! I+4+%#&! (TKA #%)%*.& .%*.!+- !'!$ P%*$%+!%* N4 16 *%3&#& !*& P%*$%+!%* N4 12 .%+.!+- .!.!8!*! )%+%$)!.!+ TKA #!" $%+!& )&'&"!+ ,!+- *!#&4+!' !'!$ $%+!'&+ "+-!+ &+#.*&!'
P%*%!!+ )%*'!!+ &+& $%$!. #%!-&!+ $!#,!*!!. I+4+%#&! $%*!#!!+ %.&!!&'!+ !'!$ )*4#%# *%*.$%+ .%+!-! %! !#&+- N!$+ M%+.%*& K%.%+!-!%*!!+ M H!+& D"!&*& $%$)+,!& !'!#!+ .%*"!!) %&!!+ &. H!+& $%+%'!#!+ .%+!-! %*! I+4+%#&! ,!+- %%*! & '!* +%-%*& "!$)&* #%'*"+,! %%*! +. $!&!+ !.! !.!#!+ ,!+- %*!#!' !*& +%-!*! .!+ S%!'&+,! )%%*! !#&+- ,!+ %%*! & I+4+%#&! "!$)&* 100 )%*#%+ %%*! +. 4# !.! !.!#!+ ,!+- $%$!+- %*!#!' !*& '!* +%-%*& -! H!+& $%+84+.4"!+ >K!$ %%*! & A*! S!& 4# !$ &. ,! 4*!+- A*! S!& %*%! %+-!+ TKA ,!+- %%*! & I+4+%#&! 4#+,! ,! TKA #%+&*&? !.!+,! #%)%*.& &.&) !*& '!$!+ K%$%+!%* H!+& $%'!+.!+ %&!!+ .&! ;!& %*!"!#! I+4+%#&! +. TKA &. &)%*-+!!+ +. $%+!-! "+-!+ &+#.*&!' S%'!&+ &. &. $!#,!*!!. -! &"&$! +. .&! $%$)%*%!. $!#!'!" &+& K!*%+! !-& )%$%*&+.!" "!' ,!+- )!'&+- )44 ,!+- "!*# &!;! 4'%" I+4+%#&! !!'!" $%+&+-!.!+ 4$)%.%+#& %*! )!*! .%+!-! %*! I+4+%#&! #)!,! &!# '%&" #&!) $%+-"!!)& %*! -'4!'&#!#& ;
J44;& S&+&* BUMN M!#&" J!-4 K!+!+-
;
E4+4$& S,!*&!" B!!' M%*4$! S%.4* K%!+-!+ A*&!
;
L&#.*& !+ BBM P&8 D%'!#& 00V & F%*!*&
;
L%;!. T!.!*#.!+ R#&! S%*&# M!# K%!+-!+ I#'!$&
;
K4.! I+& J!& T%$)!. P!'&+- N,!$!+ +. E#)!.*&!.
$. P&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& & !'!$ +%-%*& $!)+ & '!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&!
P&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& & !'!$ +%-%*& $!)+ & '!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! P*4 S!,! #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& & !'!$ +%-%*& $!)+ & '!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! H!' &+& -! #%#!& %+-!+ UU 2/200 ,!+- $%$!. %*!-!& %.%+.!+ ,!+- $%;!&!+ )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! #!'!" # !.+,! #%!-!&$!+! &$!. !'!$ P!#!' 2 ,!+- $%+,!.!!+ ”Bahasa $ndonesia wa"ib digunakan dalam #idato resmi Presiden, %akil Presiden, dan #e"abat negara yang lain yang disam#aikan di dalam atau di luar negeri” S%$%+.!*! &. P!#!' 2 UU 2/200 $%+,!.!!+ ”&'( Bahasa $ndonesia wa"ib digunakan dalam forum yang bersifat nasional atau forum yang bersifat internasional di $ndonesia) &*( Bahasa $ndonesia da#at digunakan dalam forum yang bersifat internasional di luar negeri” D%+-!+ $%;!&!+ )%!!. N%-!*! %*)&!.4 %+-!+ !"!#! I+4+%#&! $!! !!+ $%+&$'!+ %8&+.!!+ ,!+- $%+!'!$ .%*"!!) !"!#! I+4+%#&! S%'!&+ &. )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ 4*$ &+.%*+!#&4+!' -! #%!-!& !!+- +. $%++&!!+ !"!#! I+4+%#&! & !+8!" &+.%*+!#&4+!' B%-&. )'! &! &-+!!+ +. %*)&!.4 & 4*$ !'!$ +%-%*& $!! !!+ $!" &.%*&$! 4'%" #%'*" '!)&#!+ $!#,!*!!. P%!!. N%-!*! ,!+- $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ %*)&!.4 !*%+! .%'!" &!.*
!'!$ +!+-9+!+- "!' &+& !!+ $%+&$'!+ !+,! !$)! )4#&.& !-& )%*%$!+-!+ !"!#! I+4+%#&! &. #%+&*& P%!!. N%-!*! !!+ #%-!+ !+ %'!!* !-!&$!+! %*)&!.4 %+-!+ !"!#! I+4+%#&! #%8!*! !& !+ %+!* M!! #%8!*! .&! '!+-#+- $%*%! $%'%#.!*&!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- $'!& &.!.!+ !!+ .%*-%*# 4'%" !"!#! !#&+- P%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ %*)&!.4 & 4*$ '!* +%-%*& -! $%++!+ !";! !"!#! I+4+%#&! $!$) %*#!&+- %+-!+ !"!#! &+.%*+!#&4+!' '!&++,! B%-&. )'! #!!. &-+!!+ &4*$ !'!$ +%-%*& "!' .%*#%. #%8!*! .&! '!+-#+- !!+ $%$%*& )%$%'!!*!+ %)!! $!# ,!*!!. !!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* S%"&+--! $%+&$'!+ %#!!*!+ & $!#,!*!!. !!+ )%+.&+-,! $%'%#.!*&!+ !"!#! &.! .%*8&+.! ,!&. !"!#! I+4+%#&! J!& #!,! .%.!) #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& &!'!$ +%-%*& $!)+ &'!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! K4+.*! S!,! .&! #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! &;!&!+ +. %*!"!#! I+4+%#&! !& &!'!$ +%-%*& $!)+ &'!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! K!*%+! !"!#! I+4+%#&! %'$ $%++&! '!,!+,! !"!#! I+--*&# ,!+- .%'!" '%&" !"' $%+!& !"!#! &+.%*+!#&4+!' J&! !"!#! I+4+%#&! &-+!!+ &4*$ '!* +%-%*& $!! !!+ $%+-"!!. )%+,!$)!&!+ &+4*$!#& #%"&+--! 4$+&!#& ,!+- %*'!+-#+- $%+!& '!$!+ J&! )&!.4 )%!!. N%-!*! &'!!+ !'!$ 4*$ !'!$ +%-%*& %+-!+ %#%'*"!+ "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! $!! )%!!. N%-!*! "!*# %+!*9%+!* %*!"!#! I+4+%#&! %+-!+ !& !+ %+!* K!*%+! !!+ $%+!& $!#!'!" ,!+ %#!* &! )&!.4 .%*#%. #!'!" !+ &%+-!* 4'%" #%'*" *!,!. I+4+%#&!
)&!.4 )%!!. +%-!*! &+4+%#&! !& !'!$ $!)+ &'!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! &+4+%#&! B!"!#! I+4+%#&! %-&. !,! &+!" !+#!+-!. .&+--& +&'!& %#!#.*!!++,! P!! #!!. &+& !"!#! I+4+%#&! %*!! )!! !#% )%$&+!!+ B!"!#! &+& $!#&" .%.!) .$" #%&*&+- %+-!+ .$"+,! !+-#! I+4+%#&! B!"!#! I+4+%#&! !!'!" #%!" !"!#! %!,!!+ !+ !"!#! &'$ )%+-%.!"!+ S%!-!& !"!#! %!,!!+ %*!*.& !"!#! I+4+%#&! !)!. &-+!!+ +. $%+-%.!"& )%*%$!+-!+ #!. %!,!!+ P*4 @ T%*!&. %+-!+ +-#& !"!#! I+4+%#&! #!" .%*8!+.$ !'!$ U+!+-9U+!+- R%)'& I+4+%#&! N4$4* 2 T!"+ 200 .%+.!+- B%+%*! B!"!#! L!$!+- N%-!*! !+ L!- K%!+-#!!+ )!! !-&!+ %! !*& UU .%*#%. &%$!!+ .%+.!+- )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! B!"!#! I+4+%#&! ;!& &-+!!+ !'!$ )%*!.*!+ )%*+!+-!+ 4$%+ *%#$& +%-!*! !+ )&!.4 *%#$& P*%#&%+/;!&' P*%#&%+/)%!!. +%-!*! ,!+&#!$)!&!+ & !'!$/& '!* +%-%*& P%$!!&!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ #&.!#& *%#$& $&#!'+,! )&!.4 *%#$& )%!!. +%-!*! $%*)!!+ !-&!+ !*& #!*!+! )%$%*#!. &%+.&.!# !+ ; %#&#.%+#& !+-#! ,!+- $%+!& #&$4' %!'!.!+ !+ %"4*$!.!+ +%-!*! O'%" !*%+! &. P%*!.*!+ P*%#&%+ R%)'& I+4+%#&! N4$4* 16 T!"+ 2010 .%'!" $%+-!.* )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ )&!.4 *%#$& P*%#&%+ !+ W!&' P*%#&%+ #%*.! )%!!. +%-!*! '!&++,! P%+,!$)!&!+ )&!.4 $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! & !'!$ 4*$ *%#$& ,!+&#%'%+--!*!!+ 4'%" PBB !+ 4*-!+&#!#&&+.%*+!#&4+!' !)!. &!$)&+-& )%+%*%$!" !.! &&.& .*!+#*&) )&!.4 !'!$ !"!#! I+--*&# +. $%$)%*%'!# $!+! ,!+- !!+ &#!$)!&!+ F4*$ %$&&!+ -! $%*)!!+ $4$%+ ,!+- .%)!. +. $%$)%*%+!'!+ '!-& !+ '!-& !"!#! +%-%*& &+& #%!'&-# $%++!+ %!+--!!+ .%*"!!)+,! F+-#& !"!#! I+4+%#&! #%!-!& !"!#! +%-!*! !*.&+,! !"!#! I+4+%#&! !!'!" #!.9 #!.+,! !"!#! ,!+- "!*# &-+!!+ !'!$ $%+!'!+!+ !$&+&#.*!#& %+%-!*!!+ !.! %-&!.!+9%-&!.!+ ,!+ %*#&!. +!#&4+!' I+4+%#&! D& !'!$ )!#!' 2 UU N42 T!"+ 200 $%+,%.!+ !";! >B!"!#! I+4+%#&! ;!& &-+!!+ !'!$ )&!.4 *%#$& P*%#&%+ W!&' P*%#&%+ !+ )%!!. +%-!*! ,!+- '!&+ ,!+- &#!$)!&!+ & !'!$ !.! & '!* +%-%*&? D!*& +,& )!#!' .%*#%. #!+-!.'!" %'!# !+ .%*)%*&+8& !";! )!*! )%!!. +%-!*! & !'!$ $%+,!$)!&!+ )&!.4+,! ;!& $%+--+!!+ !"!#! +!#&4+!' !"!#! I+4+%#&! H!' &+& &$!#!+ !-!* #%4*!+- )%!!. ,!+- +4.!%+% #%!-!& .44" )'& $!$) $%+!& )!+.!+ !+,! 4*!+- +. $%+-"!*-!& !+ $%+++- .&+--& !"!#! +!#&4+!' !"!#! I+4+%#&! S%'!+.+,! &.%+.!+ !";! P*%#&%+ !+ W!&' P*%#&%+ #%*.! )%!!. +%-!*! ' !&++,! %.&! $%$!'!# )&!.4 *%#$& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! )!! #!!. $%+%*&$! )%!!. #%)%*.& K%)!'! N%-!*!/ K%)!'! P%$%*&+.!"!+ W!&' K%)!'! N%-!*!/ W!&' K%)!'! P%$%*&+.!"!+ S%*%.!*&# J%+%*!' PBB/)&$)&+!+ .%*.&+--& 4*-!+&#!#& I+.%*+!#&4+!' ,!+$%'!!+ ++-!+ *%#$& % I+4+%#&! D!'!$ -%+8!*9-%+8!*+,! )%'%#.!*&!+ !"!#! +!#&4+!' &! )*%#&%+
!+ .44"9.44" %+%-!*!!+ %*)&!.4 $%+--+!!+ !"!#! !#&+- $%+!& #%!" )4.*%. !+-#! &.! ,!+$'!& '+.* !'!$ $%+-"!,!.& )%+.&+-+,! $%'%#.!*&!+ #%!" ;!*&#!+ !+-#! !)!'!-& &. $%*)!!+ #!. &%+.&.!# +!#&4+!' ,!+- $%+!& !#!* .%*%+.+,! #%!" +%-!*! P%!!. !.! )!*! )4'&.&#& -! "!*# %*.!+--+- !;! !.!# )%$!!&!+ !"!#! S%! $%*%! !!'!" .44" $!#,!*!!. ,!+- )%*&'!+,! &#! !& &.&* 4'%" $!#,!*!!. D!*& )&"! )%+-!#! !'!$ "!' &+& )&"! )%$%*&+.!" $%'!'& )*%#&%+ !+ )%!!.9 )%!!.+,! "!*# $!$) !+ ;!& $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! & !'!$ #%.&!) )%*.%$!+ !.! )&!.4 %+%-!*!!+ %+-!+ !& !+ %+!* B!& !'!$ !*.&!+ !"!#! ,!+- &#!$)!&!+ "!*# #4)!+ !+ %*%.&! D!+ %+!* $%+*. !&!" %!"!#!!+ !"!#! I+4+%#&! !.! #%#!& %+-!+ EYD (E!!+ Y!+- D&#%$)*+!!+ S%'!&+ !"!#! I+--*&# ,!+- .%'!" $%++&! P%*#%*&!.!+ B!+-#!9B!+-#! .%'!" $%+%.!)!+ !"!#! *%#$& ,!+&-+!!+ !'!$ 4*$94*$ &+.%*+!#&4+!' %+-!+ !"!#! P*!+8&# C"&+! R#&! S)!+,4' !+ A*! L!' %$!+! )%*!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- )%+--+!+,! '%&" !*& 20 .! $!. $!+#&! & $! $&= T! '!$! '!-& !"!#! I+4+%#&! #%.&!+,! !!+ &#!"!+ $%+!& !"!#! *%#$& ASEAN A'!#!+ .!$!+,! #%'!&+ &-+!!+ 4'%" *!.#!+ .! !+-#! I+4+%#&! #%+&*& !"!#! I+4+%#&! #%&&. !+,! -! & -+!!+ !+ &)!"!$& 4'%" #%!-&!+ $!#,!*!!. !*& +%-!*!9+%-!*! & A#&! T%+--!*! T%*'%&" '!-& %%*!)! +%-!*! $! & '!* !;!#!+ A#&! T%+--!*! $&#!'+,! A#.*!'&! -! #!" $%$&'&& )#!. !"!#! )%+-!!*!+ !+ *&'$ .%+.!+- !"!#! I+4+%#&! P %+--+!!+ !"!#! !#&+- !'!$ )&!.4 ,!+- &'!!+ 4'%" )!*! )%!!. )%$%*&+.!" !+'!" "!' ,!+- &'!*!+- !!+ .%.!)& !'!$ "!'9"!' .%*.%+. ,!+- '&+-)+,! #!+-!. "## )!*! )%!!. +%-!*! .%'!" &;!&!+ 4'%" "$ !+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ +. $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! H%+!+,! &.! #%$! !)!. '%&" $%$%*&!+ )%*"!.&!+ .%*"!!) %)!."!+ !.!# %.%+.!+ "$ !+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ .%*'%)!# !*& !!+,! %'%$!"!+ ,!+- $+-&+ &.&$'!+ !)!&'! &)!+!+- !*& !#)% & '!* "$ P!*! )%!!. +%-!*! -! "!*# $%++!+ %#!!*!++,! !'!$ )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! %.&! $%+,!$)!&!+ )&!.4 *%#$&+,! !*%+! %;!&!+ %$&&!+ !+ "!+,! $&'& P*%#&%+ !+ W!&' P*%#&%+ &.!$!" '!-& !"!#! I+4+%#&! $%*)!!+ #!'!" #!. !.& &*& &.! #%!-!& !+-#! I+4+%#&! ,!+- #!" .%+. ;!& &.! '%#.!*&!+ !+ )%*.!"!+!+ P&!.4 SBY !'!$ !"!#! I+--*&# $%*)!!+ )%*&'! %*!"!#! ,!+- %*)4.%+#& $%+*+!+ 3&.!'&.!# !"!#! I+4+%#&! $%#& %+-!+ !'!$ )4*#& ,!+- #!+-!. %8&' !.! #%)%'% D%-*!!#& .%*#%. &!&!.!+ 4'%" !.4* #.!.# #4#&!' !+ -! &+#.&.#&4+!' P*%#&%+ SBY B%'&! !!'!" #%4*!+- P*%#&%+ %+-!+ %$&&!+ %'&! %*!#!' !*& #.*!.! #4#&!' ,!+- .&+--& +. .&+! $%+-!.!!+ )!'&+- .&+--& & +%-%*& &+& S&!) %*!"!#!+,! (,!+- %%.'!+ $% +--+!!+ !"!#! !#&+- 8%+%*+- &.&* !+ &!&!+ #.!+!* J&! %'&! %*!"!#! !#&+- $!! #.!+!*+,! %#.*%$+,! !!'!" !"!#! !#&+- .%*#%. K4+.*! @ P&!.4 *%#$& & '!* +%-%*& P*%#&%+ !+ W!&' P*%#&%+ #%*.! )%!!. +%-!*! '!&++,! !)!. $%+--+!!+ !"!#! !#&+- !& !'!$ 4*$ +!#&4+!' $!)+ &+.%*+!#&4+!' & !'!$ +%-%*& #%)!+!+- +. $%$)%*%'!# .%+.!+- $!+! )&!.4 .%*#%. >4. '&+-!# &# 8!''%. .4. "4$&+%# 3!'%.? D%$&&!+ )%)!.!" '!.&+ $%+-!.!!++. $%++!+ !";! #%$!&+ !#&" #%#%4*!+ %*&8!*! !'!$ %*!-!& !"!#!$!! %+-!+ #%+&*&+,! )%*-!'!++,! !!+ '%&" '!#P%+--+!!+ !"!#! I+--*&# !'!$)%+,!$)!&!+ )&!.4 P*%#&%+ !!'!" "!' ,!+- .&! )%*' &)%*#4!'!+ !*%+! !"!#! I+--*&# #!" $%+!& #.!+!* !'!$ .!.! 8!*! )%*8!!)!+ & +&! !+ -! !-!* '%&" $%!" &.!+-!) 4'%" )!*! !&%+# P%*#4!'!+ !"!#! &!+--!) .&! .%*'!' )%+.&+- & .%+-!" 8!*. $!*. $%*!!'%'!+,! !##9!## 4*)#& #%"&+--! %'$ $%+! )!.!+ )4*#& ,!+- 8) UU B!"!#! )4#&#&+,! #!+-!. '%$!" !*%+! .&! $%+-!++- !+8!$!+ )&!+! L4-&! +,! !-!&$!+! $+-&+ 4*!+- ,!+- $%+--+!!+ !"!#! !#&+- & #!!. %*)&!.4 &#! &%*!. !+8!$!+ )%+!*!= I+4+%#&! ,!+- +4.!%+% $%*)!!+ #!'!" #!. N%-!*! %+-!+ )%+ .%*%#!* & +&! &#! &&'!+- %*!+&+- '*# %+-!+ $'!" )%+--+! !"!#! I+4+%#&! ,!+$%*)!!+ !"!#! *%#$& N%-!*! &.! .%*8&+.! A!+ .%.!)& !-!&$!+!!" %+-!+ %+,!.!!++,!= &+& &.! $%'&"!. !";! !"!#! I+--*&# !!'!" !"!#! %+-!+ $'!" )%$!!& .%*%#!* P%*#%*&!.!+ B!+-#!9 B!+-#! ,!+- $%*)!!+ 4*-!+&#!#& +&! .%'!" $%+%.!)!+ !"!#! *%#$& ,!+- &-+!!+ !'!$ 4*$94*$ &+.%*+!#&4+!' %+-!+ !"!#! P*!+8&# C"&+! R#&! S)!+,4' !+ A*! #%'!&+ !"!#! &+--*&# P%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !!+ $%+!& .%*%+-!* !#&+- & .%'&+-! ;!*-! +%-!*! '!&+ ,!+- .! $%$!"!$&+,! D!*& #. %)%$&$)&+!+ )%+-!#!!+ !"!#! !#&+- .%+. !!+ .%*'&"!. !+ .%*%+-!* '%&" %*44. %.&! &#!$)!&!+ & "!!)!+ 4*!+-94*!+- ,!+- $%$&'&& '!.!* %'!!+- $'.&!"!#! B!"!#! %*!" !.! )+!" .&! %-&. $%+!& $!#!'!" %#!* !-& &.! S%! $%#& #!. !"!#! $!.& &.! )!#.& $!#&" &#! %*!"!#! '!&+
Pidato presiden dan wakil presiden harus dalam Bahasa indonesia 'aik didalam maupun diluar ,egeri. U+!+-9+!+- D!#!* 15 )!#!' 6 $%+-!.!!+ !";! B!"!#! I+4+%#&! !!'!" !"!#! I+4+%#&! !+ U+!+-9U+!+- N4$4* 2 T!"+ 200 .%+.!+- B%+%*! B!"!#! !+ L!$!+- N%-!*! #%*.! L!- K%!+-#!!+ (#%'!+.+,! &#%. UU 2/200 $%+%+.!+ !";! !"!#! I+4+%#&! !!'!" !"!#! +%-!*! !+ !"!#! *%#$& +!#&4+!' ,!+- &-+!!+ & #%'*" ;&'!,!" NKRI D!'!$ UU 2/200 )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! %*+-#& #%!-!& !.& &*& !+-#! %!+--!+ +!#&4+!' #!*!+! )%$%*#!. %*!-!& # !+-#! #%*.! #!*!+! 4$+&!#& !+.!*!%*!" !+ !+.!*!,! !%*!" S%!*!+- &+& &.! .%+. #%*&+- $%'&"!. !";! & %*! -'4!'&#!#& &+& "!$)&* .&! !! )%$!.!# ,!+- %'!# $%+-%+!& !.!# #!. N%-!*! ,!+- &!&!.!+ 4'%" )%*%$!+-!+ .%+4'4-& &+4*$!#& ,!+- .%*# %*%$!+%+-!+ $! P!! #!!. &+& !"!#! !)!. &!+--!) #%!-!& #!'!" #!. )%*%!. ,!+- &#! &&'!+- %%.& !'!$ "!' 4$+&!#& !+.!* !+-#! $%#&)+ %+-!+ )%*%$!+-!+ .%+4'4-& #%!*!+- &+& -! $%+-!&!.!+ !"!#! .&! $%+!& )%+-"!'!+- !'!$ 4$+&!#&
*ndonesia yang nota'ene merupakan salah satu ,egara dengan penduduk ter'esar di dunia 'isa di'ilang 'er'anding lurus dengan jumlah pengguna 'ahasa *ndonesia yang merupakan 'ahasa resmi ,egara kita tercinta. )kan tetapi 'agaimanakah dengan kenyataannya 3 kini kita melihat 'ahwa 'ahasa *nggris adalah 'ahasa dengan jumlah pemakai ter'esar Perserikatan BangsaBangsa yang merupakan organisasi dunia telah menetapkan 'ahasa resmi yang digunakan dalam /orum/orum internasional dengan 'ahasa Prancis 5hina +usia Spanyol dan )ra' selain 'ahasa inggris. Kem'ali ke topik utama di setiap ,egara 'iasanya mempunyai aturan tersendiri mengenai penggunaan 'ahasa di *ndonesia sendiri peraturan yang mengatur mengenai penggunaan 'ahasa adalah 66 2472889 pasal 2: yang 'erisi ; "Bahasa Indonesia wajib digunakan dalam pidato resmi Presiden, Wakil Presiden, dan pejabat negara yang lain yang disampaikan di dalam atau di luar negeri". Sementara itu Pasal !2 66 2472889 menyatakan "(! Bahasa Indonesia wajib digunakan dalam orum yang bersiat nasional atau orum yang bersiat internasional di Indonesia# ($! Bahasa Indonesia dapat digunakan dalam orum yang bersiat internasional di luar negeri". ari adanya undang undang ini tentu saja sudah jelas 'ahwa para peja'at ,egara waji' menggunakan 'ahasa *ndonesia pada saat menyampaikan pidatonya sesuai dengan peraturan terse'ut. Keadaan ini tentu saja menim'ulkan sikap pro dan kontra dari kalangan masyarakat karena pada 'e'erapa kesempatan kepala ,egara sering kali menggunakan 'ahasa inggris dalam penyampaian pidato. Be'erapa kalangan mengatakan 'ahwa penggunaan 'ahasa inggris dalam penyampaian pidato presiden adalah hal yang tidak perlu terlalu dipersoalkan karena 'ahasa inggris sudah menjadi standar dalam tata cara percakapan di dunia dan juga agar le'ih mudah ditangkap oleh para audiens. i lain pihak 'e'erapa pakar hukum tata negara dan hukum internasional di antaranya Pro/. #ah/ud #. dan Pro/. "ahun 2818 tentang Penggunaan Bahasa *ndonesia dalam Pidato +esmi Presiden dan7atau %akil Presiden serta Peja'at ,egara lainnya ?selanjutnya dise'ut Perpres 1>72818@.
Sekarang ini mari kita lihat konteks hukum dari 'e'erapa aturan perundang undangan terse'ut. Berdasarkan ketentuan yang diatur oleh 6ndang6ndang ,omor 24 "ahun 2889 yang mengatur mengenai 'endera 'ahasa dan lam'ang ,egara juga lagu ke'angsaan dapat diam'il kesimpulan 'ahwa 6ndangundang terse'ut memuat si/at imperati/ yang memerintahkan atau mewaji'kan su'yek hukum tertentu untuk menggunakan 'ahasa *ndonesia ketika menyampaikan pidato resminya. Pasal 2: 66 2472889 secara tegas mewaji'kan Presiden %akil Presiden dan peja'at negara lainnya untuk menggunakan 'ahasa *ndonesia dalam pidato resminya yang disampaikan 'aik di dalam maupun di luar negeri. alam ketentuan penjelasannya ;pidato resmi; yang dimaksud adalah pidato yang disampaikan dalam /orum resmi oleh peja'at negara atau pemerintahan kecuali /orum resmi internasional di luar negeri yang telah menetapkan penggunaan 'ahasa tertentu. Sedangkan apa yang ditulis dalam Pasal !2 66 2472889 mengenai penggunaan 'ahasa *ndonesia se'agai 'ahasa waji' yang digunakan dalam 'er'agai /orum internasioanal ataupun nasional di wilayah *ndonesia. +uang lingkup penggunaan 'ahasa *ndonesia yang 'ersi/at nasional adalah 'erskala antardaerah dan 'erdampak nasional sedangkan 'agi penggunaan 'ahasa *ndonesia di lingkup internasional memiliki pengertian 'erskala antar'angsa dan 'erdampak internasional. Kewaji'an penggunaan 'ahasa *ndonesia kem'ali dipertegas lagi oleh Peraturan Presiden se'agai turunan dari Pasal 48 66 2472889 yang mem'erikan amanat untuk mengatur le'ih lanjut ketentuan mengenai penggunaan 'ahasa *ndonesia dalam pidato resmi. )dalah Peraturan Presiden ,omor 1> "ahun 2818 tentang Penggunaan Bahasa *ndonesia dalam Pidato +esmi Presiden dan7atau %akil Presiden serta Peja'at ,egara lainnya ?Perpres 1>72818@ yang memuat ketentuan le'ih lanjut dari penggunaan 'ahasa *ndonesia yang diatur dalam 66 2472889.
Kesimpulan akhir yang dapat diam'il dalam masalah ini adalah 'ahwa penggunaan 'ahasa asing dalam pidato yang dilakukan oleh para peja'at pemerintah 'ukanlah hal yang dilarang akan tetapi dalam halhal tertentu yang lingkupnya sangat khusus para peja'at negara telah diwaji'kan oleh hukum dan peraturan perundangundangan untuk menggunakan 'ahasa *ndonesia.
Pidato peja'at ,egara *ndonesia 'aik di dalam negeri maupun di luar negeri harus menggunakan 'ahasa *ndonesia. Pro S!,! #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& & !'!$ +%-%*& $!)+ & '!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! H!' &+& -! #%#!& %+-!+ UU 2/200 ,!+- $%$!. %*!-!& %.%+.!+ ,!+- $%;!&!+ )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! #!'!" #!.+,! #%!-!&$!+! &$!. !'!$ P!#!' 2 ,!+- $%+,!.!!+ ”Bahasa $ndonesia wa"ib digunakan dalam #idato resmi Presiden, %akil Presiden, dan #e"abat negara yang lain yang disam#aikan di dalam atau di luar negeri” S%$%+.!*! &. P!#!' 2 UU 2/200 $%+,!.!!+ ”&'( Bahasa $ndonesia wa"ib digunakan dalam forum yang bersifat nasional atau forum yang bersifat internasional di $ndonesia) &*( Bahasa $ndonesia da#at digunakan dalam forum yang bersifat internasional di luar negeri” D%+-!+ $%;!&!+ )%!!. N%-!*! %*)&!.4 %+-!+ !"!#! I+4+%#&! $!! !!+ $%+&$'!+ %8&+.!!+ ,!+- $%+!'!$ .%*"!!) !"!#! I+4+%#&! S%'!&+ &. )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ 4*$ &+.%*+!#&4+!' -! #%!-!& !!+- +. $%++&!!+ !"!#! I+4+%#&! & !+8!" &+.%*+!#&4+!' B%-&. )'! &! &-+!!+ +. %*)&!.4 & 4*$ !'!$ +%-%*& $!! !!+ $!" &.%*&$! 4'%" #%'*" '!)&#!+ $!#,!*!!. P%!!. N%-!*! ,!+- $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ %*)&!.4 !*%+! .%'!" &!.* !'!$ +!+-9+!+- "!' &+& !!+ $%+&$'!+ !+,! !$)! )4#&.& !-& )%*%$!+-!+ !"!#! I+4+%#&! &. #%+&*& P%!!. N%-!*! !!+ #%-!+ !+ %'!!* !-!&$!+! %*)&!.4 %+-!+ !"!#! I+4+%#&! #%8!*! !& !+ %+!* M!! #%8!*! .&! '!+-#+- $%*%! $%'%#.!*&!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+$'!& &.!.!+ !!+ .%*-%*# 4'%" !"!#! !#&+- P%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ %*)&!.4 & 4*$ '!* +%-%*& -! $%++!+ !";! !"!#! I+4+%#&! $!$) %*#!&+%+-!+ !"!#! &+.%*+!#&4+!' '!&++,! B%-&. )'! #!!. &-+!!+ &4*$ !'!$ +%-%*& "!'
.%*#%. #%8!*! .&! '!+-#+- !!+ $%$%*& )%$%'!!*!+ %)!! $!#,!*!!. !!+ !"!#! I+4+%#&! ,!+- !& !+ %+!* S%"&+--! $%+&$'!+ %#!!*!+ & $!#,!*!!. !!+ )%+.&+-,! $%'%#.!*&!+ !"!#! &.! .%*8&+.! ,!&. !"!#! I+4+%#&! J!& #!,! .%.!) #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! !& &!'!$ +%-%*& $!)+ &'!* +%-%*& "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&!
Kontra S!,! .&! #%. &! )&!.4 )%!!. N%-!*! I+4+%#&! &;!&!+ +. %*!"!#! I+4+%#&! !& &!'!$ $!)+ &'!* +%-%*& K!*%+! !"!#! I+4+%#&! %'$ $%++&! '!,!+,! !"!#! I+--*&# ,!+- .%'!" '%&" !"' $%+!& !"!#! &+.%*+!#&4+!' J&! !"!#! I+4+%#&! &-+!!+ &4*$ '!* +%-%*& $!! !!+ $%+-"!!. )%+,!$)!&!+ &+4*$!#& # %"&+--! 4$+&!#& ,!+- %*'!+-#+- $%+!& '!$!+ J&! )&!.4 )%!!. N%-!*! &'!!+ !'!$ 4*$ !'!$ +%-%*& %+-!+ %#%'*"!+ "!*# $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! $!! )%!!. N%-!*! "!*# %+!*9%+!* %*!"!#! I+4+%#&! %+-!+ !& !+ %+!* K!*%+! !!+ $%+!& $!#!'!" ,!+- %#!* &! )&!.4 .%*#%. #!'!" !+ &%+-!* 4'%" #%'*" *!,!. I+4+%#&!
1. (atar Belakang
P%+--+!!+ !"!#! !$!.'!" %#%+#&!' !'!$ %"&)!+ %*+%-!*! S%'!&+ #%!-!& #!. #!*!+! %*4$+&!#& !"!#! !!'!" #&$4' !*& &%+.&.!# #!. +%-!*!X1 I+4+%#&! #%!-!& +%-!*! )+ .%'!" $%'!'& !'!+ .%*!' !'!$ "!' )%+--+!!+ !"!#! ,!+& !'!$ #$)!" )%$! 2 O.4%* 12 S!'!" #!. )4&+ !*& #$)!" )%$! .%*#%. !!'!" )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! #%!-!& !"!#! *%#$& +%-!*! &.!X2 L%&" '!+. !'!$ P!#!' 1 !,!. (2 UU N4 2 T" 200 $%+,!.!!+ !"!#! +%-!*! %#!.!+ R%)'& I+4+%#&! ,!+- #%'!+.+,! &#%. B!"!#! I+4+%#&! !!'!" !"!#! *%#$& +!#&4+!' ,!+- &-+!!+ & #%'*" ;&'!,!" N%-!*! K%#!.!+ R%)'& I+4+%#&! M!! #!+-!.'!" %'!# !'!$ "!' )%+--+!!+ !"!#! $!! #%'*" ;!*-! N%-!*! !& I+4+%#&! $!)+ !#&+- ;!& $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! & !'!$ ;&'!,!" N%-!*! I+4+%#&! .!+)! .%*%8!'& B!"!+ !'!$ )&!.4 *%#$& B!"!#! I+4+%#&! ;!& &-+!!+ P*%#&%+ W!&' P*%#&%+ !+ )%!!. +%-!*! ,!+- '!&+ ,!+- &#!$)!&!+ & !'!$ !.! & '!* +%-%*& X P4&+ )!! )!#!' 2 &+& (!"!+ $%+*. )%+'&# #!+-!. $%+--!$!*!+ "!*-! &*& !+-#! I+4+%#&! ,!+- .&+--& !+ #%!!* %+-!+ N%-!*!9+%-!*! & +&! !*%+! %;!&!+ $%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! !'!$ 4*$ *%#$& &+.%*+!#&4+!'X A!+ .%.!)& %'!!+-!+ .%*+,!.! .%*!)!. )*4 4+.*! !'!$ +&! %*! B%'$ .%*'!' '!$! &.! $%$)%*&+-!.& "!*& %$%*%!!+ ,!+- % 70 (.%*+,!.! !-!&$!+! .&! P*%#&%+ J44 W&44 $%$&+.! %)!! M%+.%*& T%+!-! K%*! M H!+& D"!&*& +. $%+&!!!+ )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! +. .%+!-! %*! !#&+- %+-!+ !'!#!+ )%+--+!!+ !"!#! I+4+%#&! $%+!& "!'!+-!+ +. %$!!+ )%*%4+4$&!+ A'!#!+ ,!+- %+!*9%+!* .&! !)!. &.%*&$! 4'%" !!' #%"!. %'$ '!-& #%-!+- !'!#!+ '!&++,! X5 M%$!+- &#!$)!&!+
#%8!*! #)%#&& 4'%" )*%#&%+ $%$!.!'!+ )%*#,!*!.!+ %*!"!#! I+4+%#&! +. )%%*! !#&+- & I+4+%#&! !.! P*!$4+4 #!!. &"+-& ;!*.!;!+ J$!. (21//2015 X6 K!.! P*!$4+4 %&!!+ &. &!$&' +. $%$)%*$!" !.!+-+,! )!*! &+3%#.4* % .!+!" !&* P*%#&%+ &+-&+ #%$! *%-'!#& ,!+- $%+!& barrier ()%$!.!# &*%3&#& .%*$!# )%*!.*!+ & .&+-!. )#!. !+ .&+-!. !%*!" 8!)+,! X7 B!-!&$!+! 8!*! )!+!+- #%)%*.& &+&= B!"!#! I+4+%#&! &!+--!) )%$!.!#/)%+-"!'!+-= A)! ,!+- .%*!& &!'!+-!+ P%$&$)&+ &.!= +us )%*&+.!" P*%#&%+ &+& )+ .%*+,!.! '!+-#+- &*%#)4+ 8%)!. 4'%" M%+!%* %+-!+ $%*%3&#& P%*!.*!+ M%+.%*& T%+!-! K%*! (P%*$%+!%* N4$4* 12 T!"+ 201 ,!+- &#&+,! $%+-!.* .%+.!+- #,!*!. !-& )%%*! !#&+- $%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! P%*!.*!+ .%*#%. &*%3&#& %+-!+ P%*$%+!%* N4$4* 16 T!"+ 2015 )!! J+& '!' D%+-!+ %$&&!+ )%%*! !#&+- .&! '!-& &;!&!+ +. $%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! M%+.%*& K%.%+!-!%*!!+ (M%+!%* M H!+& D"!&*& $%+-!& )%+-"!)#!+ #,!*!. ,!+- $%*)!!+ )%*$&+.!!+ P*%#&%+ J44;& &. #!" &!4$4!#& %+-!+ &.%*&.!+ P%*$%+!%* N4$4* 16/2015 .%+.!+- T!.! C!*! P%+--+!!+ T%+!-! K%*! A#&+- D!'!$ P%*$%+!%* !* &. .&! !! !.*!+ ,!+- $%;!&!+ .%+!-! %*! !#&+- (TKA $%$&'&& %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! A*!"!+ P*%#&%+ &. #!" &.&+!'!+.& %+-!+ P%*$%+!%* N4$4* 16 ,!+- &#!"!+ 4'%" M%+$"!$ 2 J+& %$!*&+ D!'!$ *%-'!#& &. TKA .&! '!-& &%+!!+ #,!*!. %*!"!#! I+4+%#&! !.!+,! $%'!'& )%#!+ #&+-!. M&+-- (2//2015X
2. )nalisis ). eregulasi
S%%'$+,! %%*!)! $%&! $%+--+!!+ !.! >%*%-'!#&? A)! &.= D%*%-'!#& %*!#!' !*& !.! *%-'!#& ,!+- %*!*.& )%+-!.*!+ D%*%-'!#& &!*!"!+ !-!&$!+! $%+-*!+-& )%*!.*!+ ,!+- %*#&!. $%+-"!$!. J!& %*%-'!#& !!'!" )%+-!.*!+ %$!'& )%+!.!!+ %$!'& )%*!.*!+9)%*!.*!+ ,!+- &!&!.!+ 4'%" %*!-!& #%! !.! !'!#!+ N!$+ %*%-'!#& #%*&+- !'& &)!"!$& #%!-!& #!"! +. $%+-*!+-& !.! $%+-"!)#!+ %*!-!& %.%+.!+ !+ &+.%*3%+#& ,!+- %*'%&"!+ !'!$ %-&!.!+ !.! !.&3&.!# P%$%*&+.!"!+X D%*%-'!#& !;!'+,! $%$)+,!& )%+-%*.&!+ !+.&.!.& #!! ,!&. $%+-"!)# $%+-*!+-& #%$'!" !.*!+ D!'!$ )%*%$!+-!++,! %*!" $%+!& !'&.!.& %+-!+ .!"!)!+ )%*%$!+-!+X10$%+-"!)# )%*!.*!+ (!+.&.!.& $%+-*!+-& #%$'!" )%*!.*!+ (!+.&.!.&9!'&.!.& $%+-!" !+ $%$)%*!&& )%*!.*!+ (!+.&.!.&9 !'&.!.& !+ $%+-& &#& *!+8!+-!+ #!. )%*!.*!+ (!'&.!.&
B. Pem'entukan Peraturan
A#!# !!'!" !#!* !.! #%#!. ,!+- &!&!+ .$)!+ %*)&&* %*)%+!)!. !+ %*.&+! A#!#9!#!# )%$%+. )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ %*!.& !#!* !.! #%#!. ,!+- &!&!+ .$)!+ !'!$ $%+,#+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ P!!+!+ !.! !#!# !!'!" )*&+#&) ,!+- %*!*.& %%+!*!+ ,!+- $%+!& )44 !#!* !'!$ %*)&&* %*)%+!)!. !+ %*.&+! X11
D!'!$ $%+,#+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ !+,! )!*! !"'& ,!+- $%+-%$!!+ )%+!)!.+,! M%#&)+ %*%! *%!#& )!! !#!*+,! %*!-!$ )%+!)!. &. $%+-!*!" )!! ##.!+#& ,!+- #!$!M!! !! %%*!)! !#!# )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ ,!+- &.! %+!' &!+.!*!+,!@ 1; A#!#le su#erior derogat legi inferior ) 2; A#!# le s#ecialis derogat legi generalis ) 3; A#!# le #osterior derogat legi #riori ) 4; A#!# +!+-9+!+- .&! 4'%" %*'! #*. (+4+9*%.*4!.& / A#!# L%-!'&.!#
Asas le su#erior derogat legi inferior ,!+- !*.&+,! )%*!.*!+ ,!+- '%&" .&+--& $%+-%#!$)&+-!+ ,!+- *%+!" D& N%-!*! &.! !'!$ "!' )%$%+.!+ #!. )%*!.*!+ "!*# $%+-!8 )!! UU N4 12 T!"+ 2011 T%+.!+- P%$%+.!+ P%*!.*!+ P%*+!+-9 U+!+-!+ .%)!.+,! P!#!' 7 (1 J%+&# !+ "&%*!*& P%*!.*!+ P%*+!+-9+!+-!+ .%*&*& !.!#@ ! U+!+-9U+!+- D!#!* N%-!*! R%)'& I+4+%#&! T!"+ 15< K%.%.!)!+ M!%'&# P%*$#,!;!*!.!+ R!,!.< 8 U+!+-9U+!+-/P%*!.*!+ P%$%*&+.!" P%+--!+.& U+!+-9 U+!+-< P%*!.*!+ P%$%*&+.!"< % P%*!.*!+ P*%#&%+< P%*!.*!+ D!%*!" P*43&+#&< !+ - P%*!.*!+ D!%*!" K!)!.%+/K4.!X12
5.
J&! $%$!+- '%&" '!+. &+-&+ &!+!'&#&# $%+-%+!& $!#!'!" )%$%+.!+ )%*!.*!+ &+& ,!+$%$&'&& !+,! %)%+.&+-!+ $!! !! .%$)!. +. $%+-&+,! S%%'$ %*'!+,! UUD 15 & I+4+%#&! %*'! .&-! UUD ,!&. UUD 15 K4+#.&.#& RIS 1 !+ UUDS 150 D!'!$ UUD 15 #!$! #%!'& .&! &.%$!+ %;%+!+-!+ "!&$ +. $%'!!+ "! $%+-& &toetsingrecht( UUDS 150 -! .&! $%+8!+.$!+ %;%+!+-!+ "! $%+-& ,!+- &$&'&& "!&$ !"!+ !'!$ P!#!' 5 !,!. (2 UUDS 150 &!.* !";! >UU .&! !)!. &-!+-- --!.? H!' .%*#%. %*%! %+-!+ K4+#.&.#& RIS 1 !+ UUD N%-!*! R%)'& I+4+%#&! .!"+ 15 ,!+- $%+-!.* .%+.!+- %;%+!+-!+ "!&$ +. $%'!!+ )%+-&!+ ;!'!)+ .%*!)!. )%*%!!+ %*&. &+& &!+.!*! %! UUD .%*#%.X1 1 K4+#.&.#& RIS 1 $%+-!.* !";! M!"!$!" A-+- "!+,! %*"! $%+-& )%*!.*!+ %.!.!+%-!*!!+ !.! UU !%*!" !-&!+X1 !+ .&! %*"! $%+-& UU F%%*!' !*%+! UU F%%*!' .&! !)!. &-!+-- --!. X15 2 UUD 15 $%+-!.* !";! %;%+!+-!+ $%'!!+ )%+-&!+ &'!!+ 4'%" ! '%$!-! ,!&. M!"!$!" A-+- !+ M!"!$!" K4+#.&.#& M!! !)!&'! "!+,! &+-&+ $%+-& )%*$%+!%* .%*#%. .%$)!.+,! !!'!" M!"!$!" A-+- P!#!' 1A !,!. (1 !+ (2 UU N4 5 .%+.!+- P%*!"!+ !.!# UU N4 1 T" 15 .%+.!+- MA $%+,!.!!+ P%*$4"4+!+ )%+-&!+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ & !;!" +!+-9+!+- .%*"!!) +!+-9+!+- &!!+ '!+-#+- 4'%" )%$4"4+ !.! !#!+,! %)!! M!"!$!" A-+- !+ &!. #%8!*! .%*.'&# !'!$ !"!#! I+4+%#&! P%*$4"4+!+ #%*!+-9*!+-+,! "!*# $%$!.@ ! +!$! !+ !'!$!. )%$4"4+< *!&!+ $%+-%+!& )%*&"!'
,!+- $%+!& !#!* )%*$4"4+!+ !+ ;!& $%+-*!&!+ %+-!+ %'!# !";!@ 1 2 $!.%*& $!.!+ !,!. )!#!' !+/!.! !-&!+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ &!+--!) %*.%+.!+-!+ %+-!+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ ,!+- '%&" .&+--&< !+/!.! )%$%+.!+ )%*!.*!+ )%*+!+-9+!+-!+ .&! $%$%+"& %.%+.!+ ,!+- %*'! S%%'$+,! !)!&'! &+-&+ &!*.&!+ !.! )%* !.! .!+)! $%+-!&.!++,! %+-!+ #,#.%$ "$ .%*.%+. toetsingrecht %*!*.& "! $%+-& #%!+-!+ "udicial review %*!*.& )%+&+!!+ 4'%" '%$!-! )%+-!&'!+ #%"&+--! )!! !#!*+,! %! &#.&'!" .%*#%. $%+-!++- !*.& ,!+- #!$! ,!&. %;%+!+-!+ +. $%+-& !.! $%+&+! P%*%!!++,! !!'!" !'!$ &#.&'!" "udicial review #!" #%8!*! #)%#&& &.%+.!+ !";! %;%+!+-!+ .%*#%. &$&'&& 4'%" '%$!-! )%+-!&'!+ ,!&. "!&$X16 K!'! 4*!+- %*&8!*! $%+-%+!& "! !.! %;%+!+-!+ +. $%+-& $!! !* &.! !)!. $%+--+!!+ &#.&'!" "! +. $%+-& !.! "! & ,!+- !'!$ !"!#! B%'!+!+,! &#%.toetsingrecht J&! "! & (toetsingrecht &. &%*&!+ %)!! "!&$ $!! +!$!+,! !!'!" "udicial review !.! review 4'%" '%$!-! )%*!&'!+ J&! %;%+!+-!+ +. $%+-& &. &%*&!+ %)!! '%$!-! '%-&#'!.&3% $!! +!$!+,! !+ "udicial review $%'!&+!+ legislative review J&! ,!+- $%'!!+ )%+-&!+ &. !!'!" )%$%*&+.!" $!! +!$!+,! .&! '!&+ !*& eecutive review !+ "udicial reiewX17
!. Kesimpulan
D&'&"!. !*& %*!-!& !8!$!.! "$ #%%+!*+,! P%*$%+!%* .%*#%. .&! %*'! K!*%+! P%*$%+!%* N4$4* 16 T!"+ 2015 .%*#%. %'!# %*.%+.!+-!+ %+-!+ UU N4 2 T" 200 .%+.!+- B%+%*! B!"!#! !+ L!$!+- N%-!*! #%*.! L!- K%!+-#!!+ !+ 4'%" !*%+!+,! !.!' %$& "$ %+-!+ #%+&*&+,! A!+ .%.!)& &! "%+! & & $!! M!"!$!" A-+- '!" .%$)!.+,!
DAFTAR PUSTAKA X1 B!"!+
!'!$ )%*%$!+-!+,! '%&" '!+. !"!#! )+ &!.* !'!$
"$ )4#&.& +%-!*! &.! ,!+& UU N4 2 T" 200 .%+.!+- B%+%*! B!"!#! !+ L!$!+- N%-!*! #%*.! L!- K%!+-#!!+ ,!+- %*.!+ +.@ ! $%$)%*!. )%*#!.!+ !+ %#!.!+ !+-#! !+ N%-!*! K%#!.!+ R%)'& I+4+%#&!< $%+!-! %"4*$!.!+ ,!+- $%++!+ %!'!.!+ !+-#! !+ N%-!*! K%#!.!+ R%)'& I+4+%#&!< !+ 8 $%+8&).!!+ %.%*.&!+ %)!#.&!+ !+ #.!+!*&#!#& )%+--+!!+ %+%*! !"!#! !+ '!$!+- +%-!*! #%*.! '!- %!+-#!!+ X2 P!#!'
25 (1 B!"!#! I+4+%#&! ,!+- &+,!.!!+ #%!-!& !"!#! *%#$&
+%-!*! !'!$ P!#!' 6 U+!+-9U+!+- D!#!* N%-!*! K%#!.!+ R%)'& I+4+%#&! T!"+ 15 %*#$%* !*& !"!#! ,!+- &&*!*!+ !'!$ S$)!" P%$! .!+--!' 2 O.4%* 12 #%!-!& !"!#! )%*#!.!+ ,!+- &%$!+-!+ #%#!& %+-!+ &+!$&! )%*!!!+ !+-#! (2 B!"!#! I+4+%#&! #%!-!&$!+! &$!# )!! !,!. (1 %*+-#& #%!-!& !.& &*& !+-#! %!+--!!+ +!#&4+!'
#!*!+! )%$%*#!. %*!-!& # !+-#! #%*.! #!*!+! 4$+&!#& !+.!*!%*!" !+ !+.!*!,! !%*!" ( B!"!#! I+4+%#&! #%!-!& !"!#! *%#$& +%-!*! #%!-!&$!+! &$!# )!! !,!. (1 %*+-#& #%!-!& !"!#! *%#$& %+%-!*!!+ )%+-!+.!* )%+&&!+ 4$+&!#& .&+-!. +!#&4+!' )%+-%$!+-!+ %!,!!+ +!#&4+!' .*!+#!#& !+ 4$%+.!#& +&!-! #%*.! #!*!+! )%+-%$!+-!+ !+ )%$!+!!.!+ &'$ )%+-%.!"!+ .%+4'4-& #%+& !+ !"!#! $%&! $!##! X P!#!'
2 UU N4 2 T" 200 .%+.!+- B%+%*! B!"!#! !+ L!$!+-
N%-!*! #%*.! L!- K%!+-#!!+ XS%'!&+
&. !'!$ P!#!' (1 -! &+,!.!!+ #%8!*! .%-!# B!"!#!
I+4+%#&! ;!& &-+!!+ !'!$ 4$+&!#& *%#$& & '&+-+-!+ %*! )%$%*&+.!" !+ #;!#.! (2 P%-!;!& & '&+-+-!+ %*! '%$!-! )%$%*&+.!" !+ #;!#.! #%!-!&$!+! &$!# )!! !,!. (1 ,!+- %'$ $!$) %*!"!#! I+4+%#&! ;!& $%+-&.& !.! &&.#%*.!!+ !'!$ )%$%'!!*!+ +. $%*!&" %$!$)!+ %*!"!#! I+4+%#&! X5
S%)%*.& "!*-! &*& !+-#! $!#!'!" +!#&4+!'&#$% %!+--!!+ #%!-!&
;!*-! N%-!*! I+4+%#&! &!# &!+--!) $%'%8%"!+ +%-!*! #%+&*& .%*'!' &&.% !#&+- !+ !'!#!+ '!&++,! X6
"..)@//+!#&4+!'#&+4+%;#84$/*%!/10550/15/!.*!+9)%%*!9!#&+-9
;!&9&#!9!"!#!9&+4+%#&!9&"!)#91012651
&!#%#
)!!
.!+--!'
26
A-#.# 2015 X7 $bid-, X
"..)@//+!#&4+!'#&+4+%;#84$/*%!/106111/15/.%*+,!.!9!.*!+9)%%*!9
!#&+-9;!&9!"!#!9&+4+%#&!9#!"9&8!.910122 &!#%# )!! .!+--!' 26 A-#.# 2015 X I
D* T*& H!,!.& SH MH %.&! $%$%*&!+ $!.%*& %)!! )%+'&# ,!+-
;!. &. #%!+- $%+-!$&' )%+&&!+ )!#8! #!*!+! F!'.!# H$ UI X10 $bid-, X11
"..)@//44)!#'4-#)4.84$/201/0/!#!#9!#!#9!'!$9)%*!.*!+9
)%*+!+-".$' &!#%# )!! .!+--!' 26 A-#.# 2015
X12
P!#!' 7 U+!+-9U+!+- R%)'& I+4+%#&! N4$4* 12 T!"+ 2011
T%+.!+- P%$%+.!+ P%*!.*!+ P%*+!+-9U+!+-!+
