Cómo mejorar la eduCaCión para la salud
ic breves 25
Cómo mejorar la eduCaCión para la salud dc c y
n r ae s sc
© e n r a s sc © Cc ic ecc y sc o dch s © Care-pú p dch s ec: l, 2007 r jl b H ec ycc: ccc: a C a cá: j s i ec n p saC Hch d l bc nc pú n.º 2007-03279 isbn 978-9972-804-70-0 e cc yc o dch s, c Fc F. e o dch s c Cc ic ecc y sc (Cies). s c q c ch h c úc, c , c á y c cc ú ch . e o dch s y Care-pú c c cc, q c .
C
pc
9
r c
13
icc
17
1. anteCedentes
19
2. marCo ConCeptual 2.1. ecc 2.1.1 ecc 2.1.2 s 2.1.3 pc 2.1.4 ecc 2.2. o cc 2.2.1. ecc 2.2.2. Ccc 2.2.3. ac 2.3. Cc cc
23 23 23 24 24 25 25 26 27 27 28
3. aspeCtos metodológiCos
31
3.1. p c 3.2. o 3.3. tcc 3.3.1 e 3.3.2 ec 3.3.3 r c 3.4. dcc c
31 32 32 32 32 36 38
4. resultados 4.1. pc c y c c h c cc c y 4.1.1. ecc c s 4.1.2. ecc c ecc 4.1.3. C mc Cc tcc m ecc y m s (2002) 4.2. pácc c c cc 4.2.1. dcc cc 4.2.2. eq q y cc 4.2.3. aá c
39 39 39 45 57 59 59 66 72
4.3. C mc ec p s-ic r ec p s (ireps) 4.4. eq y cc c c
76 80
5. ConClusiones
83
6. medidas sugeridas
87
b
93 a
presentaCión d c c c c
e c c c cc c cc , cc ác y c c c y , c q ch h, c. e c, h c y cc, c y ccc . s , c c c cc ch á. t c mc Cc tcc m ecc y m s, c c c h, , , ác y c y yc, c c c c c . t hy q cc C mc ec p s y c , c c c, q y . s , c c, c c y c q c c c y q c y h cc c y c, q c cc.
10
C cc
u c c , q c cc y , c q c , q h c c c c c c c c y c cc . e c, c h c c c c . u c h c c cc á c, c c , hc c cc y , c y, c c y c y . aá, cc y c c ñ- h c c y q c q c cc . e , c hch c: • e cc y cc c ch y, , c cc h h c . • l cc c q c y cc, y c c c c c y cc. • l cc q – cc c . e hch c, c c, c c cc y cc y c q c s y ecc. e h c cc y c, y ch cc y c c c , q h c y c. d y cc, c c q c cc y c c, ch y
pesentción
11
c cc c cc c . F c, e c c c, c c y c q cc y cc c c ác. ac ñ j b m. Care-pú, p dch s Cies, o dch s
resumen ejeCutivo
e cc y c q, y q cc cc c úc c ong. a, c y c m s c ecc. p , c c, c c y , y c c c y c . e c h, c q hy c c cc c úc c c c. C h c c c h, c y c, h c, cc , . a, ácc q c cc , q : q c ( c c, cc , cc cc) y c, c, ccc, c, y q c c, c c , cc y , y c cy c c cc c. l ácc cc q, q c c c q c c c . s , h c q y
14
C cc
c c c c c q c, y . p c, q cc y ch y c c c y, á, c hc c . ic á ácc c c c. rc c cc , c c c. e m s c ác c cc , q c c c c c c , q ácc. H ñ 2005, c c 3.695 c c c cc ccc y c. e c c m ecc, c c q á cc c , q c y c cc c t y oc ec (ditoe), , c y ñ . s y c cy cc cc . ic cc c c . s , c cc ác c c c y c cc c c . e c c ccc y c c. a, c c y c y, , c y c h y c. aq c c C mc Cc tcc , c ecc, c s, h q c, q c c c. u c cc h cc C mc ec p s (Cmeps), c h C mc, c c c y, , c c ic ec s. C , cá Guía de gestión de la estrategia de escuelas promotoras de la salud, q á c c c c y c .
resuen ejecutivo
15
e ccc, hy c y cc , c c y c h y cc c e. p , q q c ecc cy c c y cc c c y, , ccc c c c s cc, q, , c c c c , c c . d , c s c c c ecc , ñ y c p pc s ic ec, cc c y c c h y cc c c. e , c C mc, c y c c c, cc c ic ec s y c c y cc, c c. e q cc y c ch y ccc c. a, c c c q c c y c c ñ c y c c, y c c.
introduCCión
e c c cc c Cies y Care-pú, o dch s Cies yc cc y cc c cc cc ác , c c c c y y c c ch h y q c. l cc cy c c c , q c c c c cc c. s q ñ, ñ, c y q c á c cc c, cc, ácc y y c q há y . e , cc c c cc ñ, ñ, c y c y cc , y c, c c ác q c q y ácc cc, h, c y c. p , c c á c c c q fy c h. a, y c , q cy á c c, c, c y cc q c c. l c cc f c c ú c c c
18
C cc
ñ, ñ y c. s cc, q y c q h , c q h c q c h c cc . rcc c c c, y c c c c y c y . e c cc q cc c á c c c c, c y c , q, y ccc c y c y . e h c c, c cc q cc , cc q ecc y s, y c ong. a , ñ cc y c q, , cc cc c ch h y c, y , c y .
1. anteCedentes
l cc c c c c q c . a ccc c c c oms. e c c hch q h c c c c. C ñ, c h c y c c c các . u á p Cc pc s ow (1986), C ow, q á cc c , c c, cc, c, c y c . a, C c cc c c úq y c c á á c . l s Cc, a, a (1988), y c úc , q tc Cc, c s, sc (1991), hc c y c, c, cc y c. d Cc s F bá, C (1992), c c y q c cc y , á c c y c. l
20
C cc
Cc pc s C, t y t 1993, ú á c y cc , c c c c, h c c cc c c c, ccc c y y q . p, C Cc ic pc s, Yk, i (1997), c ch c y . d , c c y cc c. e Q Cc ic, C mc (2000), c y c c c , c q c á c c. s ccy, á, q c c c c c y , úq q y . p , oc pc s, rc ops Cd43/14 2001, c y c c c ; c úc cc c , y c q. s cc c y c c c, c, c y c ácc. e C Ch, ñ 2002, c c c dcc mc y rc ops. p , c c cc c úc y c, c y c h, c, c y c c, c y . F, dcc bkk, 2005, c c c c , c úc, y c c , c c y c, y
antecedentes
21
, c y c cc c C ow y c e . t cc h q c cc c “ c c y c cc c c y c , y ”.1 e c c c c y c q q cc c h y cc q q c cc c, y cc, c c c c y, , cc cc .
1
Fc ecc puCp-K (2006). “g c c : d c”. l.
2. marCo ConCeptual
2.1 eduCaCión para la salud l cc c ácc . l c ecc y s, c , h cc cc , q c c c c c. a c ácc y c, c cc, q cc .
2.1.1 Educación l cc c c “ c y ñ q y q cy c , c, cc c, y y c c, c y ”. 2 e ccc, cc c c c cy . l cc c c c q c , c y ,
2
m ecc. ly g ecc 28044. l, 2003.
24
C cc
y cc, c y á, ccc y c, c . l c c c .
2.1.2 Salud l c c “ c c, y c, y c c”. d c c , h c c , c c q , c y cc c. p , c , y . e , cc q cú c c y , c c h. e c, cc c y c c c c c c c c c . 2.1.3 Promoción de la salud l c c “ c q c h y c , y c q c y y 3 c ”. p , cy c c, c y q c cc c h y cc q c cc c, y cc, c c ch úc . e , c c , y c, c c c cc y . l cc c c c c c .
3
m s. Lineamientos de Política de Promoción de la Salud. l, 2005.
mc cc
25
2.1.4 Educación para la salud C cc , cc c c, c hc y hc, q . e , ccc c s y ecc, q ñ q cc c c, h (c, c y c) y c y á, cc c c y . l cc cy c c y c q cc c, cc, y c q fy , q q ácc c y c c . e q cc ú c, c h, , c, c , c. s , c c c á c qc cc, c, há y ácc . l c c cy c c, c c y , y c c c c c ecc y s. e , cc c cc ñ, ñ, c y , c ch, c á c. p , c , c c c c c, c qc y ácc cc, c, , h y cc, c c,yc c c.y cc , 2.2 otros ConCeptos e c c c s y ecc c, c cc y cc
26
C cc
á c . p , cc , c y ccc q c q c cc , c cc y, c, q, y c c c.
2.2.1 Educación sanitaria sú ops, cc un medio para cambiar la conducta individual relacionada con la salud. e c cc, q c c , ( , ) c c c c. l cc c c c , cc y ñ, c y cc c, , c, c y c cc, c y c q c y ú c . tc c c c y y c c . e c, cc c incidir sobre los comportamientos. e , c cc, cc y ácc , y c. aá, y c cc c y q , y c y c . l cc y y ácc c y q q ñ. p c, cc c c c q . C c c, cc c c y c . l cc y c c c c, q y , , y c. mch q c c c, h, y cc y c.
mc cc
27
l ccc c cc c c cc cc .
2.2.2 Comunicación para la salud l ccc , ú ops, una estrategia clave destinada a inormar a la población sobre aspectos concernientes a la salud y a mantener cuestiones sanitarias importantes en la agenda pública. s q y , á c cc, c c, ccc c cc y cc y c . l ccc á, q cy cc, , ccc , c ccc, ccc c, ccc , ccc c y marketing c. p ch , q ccc y c , h q á c c c y cc c, c c h, y cc; yc, c c c c c ccc c y . l c ccc, c c, cc c . s , , c c c y .
2.2.3 Alabetización para la salud o cc, , c . sú ops, á las habilidades cognitivas y sociales que constituyen la motivación y la capacidad d e los individuos para acceder a la inormación sanitaria, comprenderla y utilizarla para promover y mantener una buena salud . e cc
28
C cc
c, c cc, h y c q y c, c cc y . d , c á q y c. r cc cc c y cc c c cc. l c c q c c . u c c c, y q , c y c, q c c . 2.3 ComparaCión entre los ConCeptos a cc c , cc , c y ccc y c, c c cc, c proceso intencional, valorativo y ético de ormación de la persona en su integralidad (intelectual, emocional, social), a través de la construcción del conocimiento, la conciencia crítica y la capacidad de intervención en la realidad. ecc , c y ccc , c c c , c y cc, q ñ cc cc c, cc, y c y, , . ecc y cc c , qc y c cc c. e cc cc c y c . l c y ccc y cc c ccc, c y c y c .
29
mc cc
e c y cc hy cc, c cc c , c y h c c c úc y cc . d ch c cc , cc , ccc y c , h cc c, y c, q c c y c cc ; , c q c c c . C 1 ComparaCión entre la eduCaCión para la salud Y otros ConCeptos relaCionados Con la salud Conceptos
Educación para la salud Semejanzas
Dierencias
ecc
• ic • l cc c c. cc. • t c • l cc cc c y . q y ch • r y cc. c • l cc c. cc .
Ccc
• rcc cc c. • u c c .
ac
• d h. • rcc cc c.
• l ccc c , c c. • l ccc cy marketing c y . • l cc c c c, há, c. • l c . • l cc cc c. a c y c cc c, c c c.
3. aspeCtos metodológiCos
d c , h c c. s , cy cc c c c c, c s c ecc. e cc c c e y c. a, c. 3.1 problema de investigaCión e : • ¿Cá q q cc ? • ¿d q c c y c h c cc , c y ? • ¿Cá c, h y q c cc c c, c c ? • ¿d q c c y c y c c h c cc ú ñ?
32
C cc
3.2 objetivos del estudio • • • •
pc cá q q cc . ic c y c h c cc c y . d y y q c c cc . ic y c cc .
3.3 téCniCas empleadas
3.3.1 Entrevistas en proundidad C c q á c c y ñ y c cc , á úc c c c. s cy c, cy, c c cc. s e, c, c c y c c c, c c cc. C c q , c c , c c c ( c 2).
3.3.2 Encuesta de opinión d c s y ecc cy qhc á c cc . e c y c cc s y ecc q cc c c.
33
ac c
C 2 organizaCiones Y personas entrevistadas Sector
e
Organización
Persona
Cargo
m ecc
p. Fcc mc lc. dcy C
dcc t y oc ec
m s
lc. mc a
dcc ec ecc s
C nc ecc
lc. pc s
p
e y c
pyc AmAres
lc. l n
r
C
ops
d.F rc
a pc s
sc c
ph i
lc. C g lc. j t
C pc s
p ic
C H
C pc s
K
lc. a z lc. e s
ec pc s ic ec
upp
d.dt p
r p u pú
r c r cc
lc. v v a Cách
C Các ec p unmsm y m iFejant
34
C cc
l c c c c c y . p minsA, c DiresA y disa. s c c c c . C 3
operarios del seCtor salud N.º
Proesión
Institución
Región/Local
Cargo
1
o
disa
l e
2
o
r s
Hc, p
dc r s
3
pc
diresa
s m
C ecc s
4
t
diresa
aq
r ecc
5
c t c
diresa
p
s r ecc s
diresa
p
diresa
s m
6
Cc c
7
dcc ecc s
C ecc s
8
e
r s
bc, Cc
r pc s
9
e
disa
Ch
recc s
10
a
diresa
aycch
dc
11
b
diresa
H, aycch
dcc ecc s
12
e
H s j d
pc, Chch-pc
r pc s
35
ac c
e m ecc, c g pc, c t y oc ec, c cc cc . s c c c c. C 4
operarios del seCtor eduCaCión N.º
Proesión
Institución
1
dc
ugel2
Región/Local
2
dc
dre
3
dc
dre
lyq, Chcy C
4
dc
dre
t
5
dc
dre
p
6
dc
dre
ic
7
dc
dre
8
dc
dre
9
dc
dre
Chchy, a Chchy, a acy, ac
ec
10
dc
dre
t
eccc
11
dc
dre
aq
eccc
12
ugel9
13
bch pc dc
dre
p
eccc
14
dc
dre
ic
15
dc
dre
16
dc
dre
Chcy, lyq mq
17
dc
dre
iq
dccg pc dcc g pc dccg pc dccg pc
rc
Hch
Cargo jÁg pc ec cc ec jÁg pc dccg pc ec dcc g pc ec cc
Cdesna
36
C cc
3.3.3 Revisión de documentos C cc y c q c y cc , c c, y e y c c, c m, ong, c, . s c c q c c y cc c cc c c, c y c q cc c , e c c c. C 5 meCanismos normativos de los seCtores salud, eduCaCión Y soCiedad Civil dc m s
1. l pc pc s 2. p pc s ic ec-ec s 3. rc m y dc 056-minsA/dgps-v.01. ic p pc s ic ec ñ 2005 4. p ec 2003-2006 dcc g pc s 5. rc m 277-2005/minsA. s p pc s ic ec 6. C t ic dcc r ecc, dcc r s y g r c c c á aycch mc Cc tcc dcc 7. C s p ii-s y u g ec lc s 8. C mc ic g r ac-gc d sc, dcc r s y dcc r ecc c c c á ac
ac c
m s
37
9. dc 056-minsA/dgps-v.01. ic p pc s ic ec ñ 2005 10. g g ic ec s 11. i ecb pácc s p pc s ic ec 2003 12. ec e dc y b H v t r C e aycch, ahy y Hcc,minsA-AmAres, 2003 13. m nc ic ec p s m s-C mc ec p s (Cmeps), ycAmAres, 2005
m ecc
1. ec cc 2. C mc Cc tcc m ecc y s 3. dc 017-vmgp-2004. oc pc a ec ec 2004 4. dc 001-2006-vmgp/otupi. n d acc t y oc ec dcc r ecc, u g ec lc ic ec 5. dc 001-2006-vmgp/ditoe. n d Cñ sc y pc “t dch b t, q icy Cc ec dcác” 6. dc 002-2006-vmgp/ditoe. n d acc y Fc d ec nñ y ac (desnas) ic ec 7. dc 17 vmgp, 2004. oc pc a ec ec
sc C
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
pyc ec nc-C nc ecc p acc ec 2002-2006, Cmeps ac p pc s Fc ic r “e y l acc 2003-2012 ops” r ec p s pú e c c: eq, i y c c cc c-Cne pc , 2006-2011, Cies-ForosAluD pc pc s pú: r y pc Cies-ForosAluD oc m s, 1998. pc s: g. g p g 2006–2011: apra, upp, un, rc nc y F C
38
C cc
3.4 desCripCión del proCeso d c , c : l , y á c c c cc, c y c cc . d cy c, c c q c, y q c c c, q c 2006-2011. a, y c c ong q . l , c, c c úc y c c q c c y c cc c c. a, c c , c y c, cc cc s y ecc q cc . l c , á c c, c y c cc, y c c c. a, cc y c, y , y .
4. resultados
4.1 polítiCas seCtoriales Y meCanismos legales o normativos a través de los Cuales se Ha inCorporado la eduCaCión para la salud a nivel naCional Y regional
4.1.1 Educación para la salud desde el sector Salud aq á c, h c c c Cc ow (1986) y bkk (2005). C ñ q c c c á ac l y e. e pú h c c c y h c c c c s c dcc ec pc s ( 2001, c v p), q ñ q c dcc l, ly m s 27657 ( 2002), c c dcc g pc s.
ly s 27657 l y cc q dcc g pc s cc- c
40
C cc
c, c cc cc y c cc y c c c c . C c cc c c, c c, úc c , cc y c cc c c. e 2002, dc s 013-2002-sa, ly s y c q dcc g pc s á c dcc ec pcc C s, dcc ec ecc s y dcc ec v s. l dcc ec ecc s, ccc c m ac i s, c c cc:4 • p c y c c c c c y ccc c , cc á c, y c. • ic c y , , y y c cc y ccc c . • Cc c, c y c c, , c y ccc, c c , c c y ccc c . • C c m ecc cc, cc, c c c . • p, , c y , y yc c cc y ccc .
4
m s. dc s 014-2002-sa, q r oc y Fc m s, c dcc g pc s.
resultdos
• • •
41
d y c c cc y ccc c y c. pc c y c c cc y ccc c . d c y c c c cc y ccc y .
e c q cc ñ c c c c c c c, c y c q c c , c, cc c c c c y ccc c c e (c ac nc) c c cc, y c y c c c c c , c cc , c c. e ñ 2004 dcc g pc s c q cc c , “ccc y cc ”. e ccc-cc q ccc, cc y c . e , ccc c c ccc c ; cc, , c y c cc y c. s , c c c cc q cc cy ñ y c c c , c q q ccc cc. e c cy c c y cc, q, c , ác y c, q c q dcc g pc s (mc s, F y v s, c).
42
C cc
F 1 modelo de abordaje de promoCión de la salud Enfoques transversales
Estrategias
Población objetivo
Escenarios
Ejes temáticos
(entornos saludables)
(comportamientos saludables)
Alimentación
Etapas de vida Equidad y derechos en salud
Equidad de género
Abogacía y políticas públicas
Comunicación y educación para la salud
Familia
VIVIENDA
o ñ i N
Comunidad
e t n e c s e l o d A
o tl u d A
r o y a m o tl u d A
INSTITUCIÓN EDUCATIVA
Habilidades para la vida MUNICIPIO
Interculturalidad
Participación comunitaria y empoderamiento social
y nutrición Higiene y ambiente Actividad física Salud sexual y reproductiva
CENTRO LABORAL
Seguridad vial y cultura de tránsito Promoción de la salud mental, buen trato y cultura de paz
. a Fuente: m s.Programa de Promoción de la Salud en las Instituciones Educativas rc m 277. l, minsA, . 16.
p pc s ic ec5 é , , c á c cc . s C mc Cc tcc m ecc y s (2002-2007), rc m 277-2005/minsA, c c , c c l pc sc 2002-2012. t c c h y c c c cc c . e cc c c
5
m s. Programa de Promoción de la Salud en las Instituciones Educativas. a rc m 277. l, minsA.
resultdos
43
(q cy ác c h, c, h , y c, c , y c , y c á), ( c c c, c y ccc c c), c y c . s c ñ 2003 c cc 1.250 c c cc c, q c 699instituciones educativas saludables . s c 300.000 , c cc 13.308 c cc h. e ñ 2004 1.644 c c cc y 736c c cc c c, q 4,7% y7% c y c c, c. s c 568.797 ; c, 8,8% y y c, q, c c c, cc 14.897 cc y 5.874 c, q 8% y 4%, c. l h y c , . e ñ 2005 c c, q 13,7% , c q y c cc ác ; , 3.695 c c, q 8% c úc y c, c á q ñ . e c 6 c. d c, c c y c c c ecc, c y c c cc c c pyc ec ic (pei) y pyc Cc C (pCC), cc, , c ch c, c C ec ic (Conei). n , cc, cc, , c y c c dcc ec ecc s minsA, q m ecc c c c, c ñ
44
C cc
C 6 resultados del programa promoCión de la salud en instituCiones eduCativas 2005
n c
ic c
p
e
s
%
s
%
s
%
p
2.487
7
21.470
11,5
543.638
13,4
sc
1.208
11,5
14.121
9,2
341.743
14,2
t
3.695
8
35.591
10,5
885.381
13,7
Nota: % = pc q y c. Fuente: mc a. “p pc s ic ec: l y pc. pc”. r tcc nc pc s ic ec. l: minsA, 2006. ec .
c cc rc m 217-2005/minsA q c ñ 2005. e q c —c ñ mc a, c ecc s— cc c c y cc q c y . t c c , c c y , cc y , , y c, c c, c y c y, , c c e, c y c y c.
l pc sc p 2002-2012 s c c cc c y c , c c ch y c c c , q cy, , c.
resultdos
45
e c c m s y cc s, ñ c c c , c c cc pc s . e , c cc c c y h c c c, c c, mc C Cc tcc ecc y s. dch c c c c c c y cc cc . d c, c h c c cc , q c c cc y c cc y c . v c c cc cc y cc c, y cc y c cc c y c h ñ . C c q c m s , c y , c ecc c y c. e , c c c-c , c cc, q c cc c, cc.
4.1.2 Educación para la salud desde el sector Educación e c c c ecc, hy c cc c c c s. n , q ch c c c, c c, cc q hch c c c. C c c s, c c , , c c e.
46
C cc
e , q c Cc m j ñ 1990, dcc m ecc t (ept) y F m ecc c dk ñ 2000, ú ecc t.
Cc m j l cc ecc t cc c c q á c ch cc. e c, c c c c ác , c c cc y c c ñ, ñ, y cc y c. e c, c cc cc: e c . l c ccc, q q c c, c y y —c y c— q c c c y c cc.6
e c c q cc c á c c q c cc c y c .
F m dk d c c c viH-, c c y c , c c c c. l c c dk “c
6
uc (1990). Declaración sobre Educación para Todos. “a. vi. v ”. t, . 12.
resultdos
47
q ñ c cc cc y c cc, c, y ácc q c c c . t cc q c c c”. 7 d c, c , c “c c , , , c c ”; c y c c ñ-. rc m ecc, cc c c . s , c c c, c c dcc t y oc ec, Fcc mc, c c cc q c. s , q cc , c cc c , c. eá c cc c c q q cc c c, q c ccc, , q c c m s. l cc c, c ñ d t p,8 e c, q h c y c c. m q “cc” c mineDu , “” c minsA . l c c, y c, q , , á, cc c. e cc c c q c c c, c, , , h , c y
7 8
uc (2000). Foro Mundial sobre la Educación: Inorme fnal. dk, . 29. e d t p, c u pú.
48
C cc
, . pc s, C nc ecc,9 c : s c c c. s , hy q c c cc, c c ccc c.
ly ecc 28044 a c c c c c, c c y c. a, , cc : cc c c, c, c, c, c, c, y , c y cc y y c c y cc c cc c c , c cc y h c c y c c c y cc.10
a, ly ecc c q “ c q c h, c c y c ” “ q cy c , c y c”. dch , el fn y la calidad educativa debe incluir la atención en salud. d , c cc . l, c educación para la salud q, c c c, c c , q c ccc cc c c c.
9 10
e c . m ecc (2003). “ly g ecc 28044”. l.
resultdos
49
pyc “Hc pyc ec nc 2006-2021”11 C c cc ú ñ, c pyc ec nc, C nc ecc c ly g ecc, c c ac g F ac nc, ly g ecc 28044, p ecc t, . l q h, cc c “ c cc y ch , c , c y , c , q ”.12 d c, “ c c y, , c c” ú . C , c c ccc; á ú c q C nc ecc: “e yc h cc y c q q c ”; “ c, c c , c c ”.13 p , q cc c yc; , , c cc, c c, y c c , cc c c y c c. d cc c: la salud y supervivencia de la primera inancia, q c c c; entornos saludables que promuevan estilos de vida saludable y la salud mental de la amilia, c cc y c . 11 12 13
C nc ecc. “Hc pyc ec nc 2006-2021”. e cc h pnud. Inorme sobre Desarrollo Humano, pú, 2005. Hagamos de la competitividad una oportunidad para todos. l, 2005. pc s, C nc ecc. e .
50
C cc
d c q, h cc , pyc ec c c , y y c c i.
dñ Cc nc (dCn)14 e c c c c c c c , y y c, cc. l cc ác c c cc , cc cc, y c q , c, , c c, c y c . C c cc c c á cc. a, q c c c c c ác c y cc c, c , , c, h y c. p c , cc c c c: cc ( y , ñ y y c ), c ( á c, c cc y ) y c c , c c y c hc ñ. rc h, cc c c cc , y c y c . acc c, cc c c, c c y cc, c cc y h. a c y Diseño Curricular Nacional, c q cc c y, , y cc, c 0 2 y 3 5 ñ, c. p y y c á cc , h c, 14
m ecc. Diseño Curricular Nacional. l, 2005.
51
resultdos
q c á, cc y cc c c c cc . C cc á , h c cc c q cc q á 5 ñ, q, , c c q q q 0 y 4 ñ . C 7 desCripCión de logros Y CapaCidades en el nivel iniCial Nivel/Logro
Ciclo
Área
Logrodeaprendizaje (Competencias)
Capacidades -
s cc , c c c, c, y c. p cc
rc c
-
0 2 ñ acú c y , y c y á.
n c Cc c y , cc y y c q c , c .
-
-
-
s cc
s c c ñ ñ cc y ccc c, c y y cñ. psc
-
3 5 ñ
e c c y c c. icú c q c c. t c c c c c, h y c. e c , c y . ic ccc y c c, c : , c, y c, c, y c c y c . s c c ñ ñ cc ccc c y y .
acú c , c y c c c, y á.
-
pcc c há c, h y c , c c y .
Fuente: m ecc. Diseño Curricular Nacional. l, . 46-113.
52
C cc
C c , c hc c c c c : “e c y cc c, há c y c c c ”. p ch , cc q c , á p-sc, Cc y a y ecc Fc c cc y cc c cc y c cc c, c y , . e c ñ q á Cc y a c c h, c y cc c cc cc. p c cc , h c, q á y c q c cc . d q cc á cc, h cc q q cy . C 8 desCripCión de logros Y CapaCidades en el nivel primario Nivel/Logro
Área
Componente
Capacidadesyactitudes -
psc n C y cc c, há c y c
Cc y a
c c .
Ccc i y Cc dcác
Cc c y cc c
-
-
ecc Fc
sc
-
eú ccc y c y cú c cfc. p c cfc. rcc ccc y c á y y c cñ c cfc. acú c c cfc. v há h, c y cc . rc c c c : , y . rcc c c. v c c c c c. pcc há h, c hc , y c c. ac cc h, c, hc, y c, , y ácc úc, y c q .
Fuente: m ecc. Diseño Curricular Nacional. l, . 114-163.
resultdos
53
e c c, q , c . u c c q c: v y cc y , c q c c c, c y .
e, c q q c cc y h , c , q cc y c , y c, cc c y c cfc. a c, c á q cc cc : á p, F y rc H, c c i y p y q cc, cc, y y c , c ac icc, q y c c. u á ecc Fc, c C Fc y s, q c h, c, y cc c. u c h c cc y c, c c f y c, q h c , , cc , c c cc h hc c ñ. a q , c c c y cc q cc ( c 9). u Diseño Curricular Nacional q c , q y á cc, ácc c y c q c. p , c c cc y c cc.
54
C cc
C 9 desCripCión de logros Y CapaCidades en el nivel seCundario Nivel/Logro
Área
Componente
Capacidadesyactitudes -
i y p
n c v y cc y , c q c c c, c y
-
p, F y rc H
ac icc
-
Cc, tc y a
s i, tc y sc -
-
ecc Fc
C Fc y s
-
acc: c, c c c, , y c cc, c c . acc: cc, h c, yc , , , c. s y : c y , , c c, y , ch y c. u : y h, c , yc . C c: , y c, , c , c y , c, cc y c. pc : , y c cc. s h . pc c c c ác. Fc c q c . m . s y c: c cc , c viH-. nc c c c: c, y . F c c c. n hc y c c . p c ácc c c.
Fuente: m ecc. Diseño Curricular Nacional. l, . 114-163.
p cc ác , q c y cc , c : • ecc cc, y c. • ecc y ch h. • ecc c c. • ecc c.
resultdos
• • •
55
ecc , y . ecc . ecc q .
C cc , c (ecc y s) c c ch c. C c c c dc 017-vmgp-2004 “oc pc a ec”,15 q h c c cc c cc c c c y c c, c c c c , c c, , ccc, c, c , h 2.508 c c q c p ec ec c c c . o c q c dc 001-2006-vmgp/otupi, q cc y c c cc cc, c c c c, y dc 001-2006-vmgp/Ditoe, q Cñ sc y pc “t ch ”, q cy cc c các. p ú, dc 002-2006vmgp/ditoe, q cc y c d ec nñ y ac (DesnA) c c. e ú ñ, h c h c úc: ac nc a t, c y c c, q ac p pc s, c c.
15
m ecc. Orientaciones Pedagógicas para Atender la Emergencia. l, 2004.
56
C cc
e ac nc c q c c c c e . s c c cc , q c c e hc c “cc cc úc y c y c y c y ”, c e cc , y c q q y các, y c cc c c. u cc cc c q , c y c c ñ y ñ 0 5 ñ, c, c y üc . l cc c e q c cc c y c. e , c c c cc cc , c, y c, ccc y c á . a, c , c y c y cc- c c c. a, c há y c c ccc c c y .
ac p pc s e c c q c cc c. d c c c : c y y c, c c c y c, c c cc, y ú, c c c y c c q c c . a c ac p pc s c , c q cc , c p a, cc c. l c y cc ,
resultdos
57
á , c, c c c; , c , cc c ch y c ác c y c . sc c c c: cc y , c c cc cc c , cc y cc e y c c c c. l cy c c c. p , c c c y , , c , cc y cc c á , c c, q ú c cc y cú. s ccc c, c c c mimDes c q ch, q c, y c ; , c c c y cc ccc c, , y , q c c .
4.1.3 Convenio Marco de Cooperación Técnica entre el Ministerio de Educación y el Ministerio de Salud (2002) e c c c cc C mc ec p s y c c c y c, c y cc, c c c c. e c m s y ecc c c c y c, c h q c . e c c ñ yc y c q cy c h, -c, ác y c c, c c c y c , c
58
C cc
c c y c , c ñ, ñ, c y . u c c c c c y c ecc y s. e c y cc, C mc h cc y cc c cc, y c c, c y , c c q c cc: • C mc Cc tcc dcc s p ii-s y u g ec lc-s. • C t ic dcc r ecc, dcc r s y g r ic ic ec p s Á r aycch. • C mc ic g r ac-gc d sc, dcc r s y dcc r ecc ic ic ec p s Á r ac. e c á a (dcc r s [DiresA]-dcc r ecc [dre]), ÁchD(iresA-dre), aq (DiresA-dre), Cc (DiresA-dre), C (DiresA-ugel), Cc (DiresA-dre), HccD( iresA-dre), Hác (gr-DiresA-dre), j (DiresA-dre), l l D ( iresA-dre), pc (gr-DiresA-dre), p (DiresA-dre), s m (DiresA-dre) y tc (DiresA-dre).16
16
e mc a. “p pc s ic ec: l y pc. pc”. r tcc nc pc s ic ec. l:minsA, 2006.
resultdos
59
4.2 prÁCtiCas seCtoriales e interseCtoriales en la eduCaCión para la salud
4.2.1 Descripción de la educación para la salud d ch , ecc c s h ; , h c c c c. ac c q c c y c. s h cc qc cc, c y c , y cc q y c . e hch c c, cc , c cc c c . e c mc cc cc .17 dc á , hc á c c c . u clásica, c q cc : q y q . e c cc q c c c c c á c y . e c c q c c á cc y , q c úc cc c c . p , c cc y c c c. e q c c cc mc cc y . e
17
v, i, mh vñ y n a. “ecc , c cc”. Revista de Educación y Desarrollo 1, - 2004, mc.
60
C cc
c cc c. s cc cc c c c c cc y . s c y c c c c. e q :
1) Modelo basado en las creencias en la salud, q q cc fy c c q c c , cc c c y c , c c. e c c ú “ cc” q cc ch. e c q c c . 2) Modelo basado en la comunicación persuasiva, á cc Cap (conocimientos, actitudes y prácticas). p q c cc c. sú , c c , c c y c c c cc, c cñ c c, q c ú há y c (ccc c c). s , cc y há y . s c q c, ác c. 3) Modelo para planifcar las intervenciones de salud, q c c c y c q c c c y c q (cc, c, cc, c y ácc), c ( ) y c (c c) q fy c q q
resultdos
61
c. e ñ q c c q . e c cc q, , c c. e c ccc c - c c , y c , cc c , c c c cc c. e q các y c c fc c cc. l cc c c c, y h , c c c q , c y c. s q c , c hc c cc cc y c cc c y c , c . l cc c cc , c á y c cc. p c cc fc c c, y cc c c cc . t c c c c -. C cc c c q c c c c, cc y c, q c c úq c . t c c ccc y c c c c c , ccá c ácc c c y c q . d c cc cc c, cc, , cy á cy cc , c q y c c ácc c. C c, c c c c y c
62
C cc
, cc cc y , c ccc c, c á . n hy cc c cc c c . l cc c hc y c y c q, c cc c. e c y cc c c, q c “ c” y . e c cc y ccc, ccc hc-cc y c -, c q c c hc, c. C 10 Fases de la eduCaCión para la salud en méxiCo eduCaCión para la salud
mcc cc y
primer período: ClÁsiCo eq eq : • m cc • e ccc • e cc c
segundo período: la inFluenCia de los FaCtores soCiales C cc c
d ccc ec cc c - pc Cc a
Cc cc e c c c c c ecc y s, cc q cc c
resultdos
63
c y . rc cc cc, s c c c c c. e , c q ecc c c cc cc , á . s c c mc c ccc c cc , cc q c ecc y s pú c các, c q y .
ic cc e c q c, c c q c, c C mc Cc. s , c c: q s c y ác, ecc c c s, ecc y ong ( c), y c c pyc ec ic (pei) y pyc Cc C (pCC).
H y e c s c c c , y c ác cc . s , c c cc h . m q m ecc c c pei, pCC y g pc s, cc , , m insA , c , , c.
t q c cc c c t c ecc c s : h , , h , c y . l , y, c c .
64
C cc
p c q c cc c c e c q á c c s y ecc c c á c y c c, y , c y c , yc c y c c.
pcc y , c y l y y , y c, c cc . l c c c c c c . l . l y , c c, c c c .
i cc a c cc cc: pei, pCC y p t. o c c cc cc y , c C mc.
dc cc e c c cc , s c ecc cc ñ c c c, q c c c. o c q ñ c cc ecc, ugel c c c. t c ccc c, y c , c c q c ñ. l cc c, c s y ong.
C c c s •
p ccc c c ecc c C mc Cc tcc,
resultdos
• •
65
c c c y c h y c c. C y cc, ccc y c c; c c cc c cñ y . a c c .
C c c ecc • • •
e c, y c . a , c c minsA , c y c. n c c c c. p , c ác cc y c y c c.
C c a c, c c c . a, c c c h, cc y c, cc cc c. C c q c c, c y c, c c c y c. e c c h c , ú c c , cc c. Hc cc c mc, c q ácc pú c các, ccc , c c, c c, y , cc cc .
66
C cc
l c f c c c , c y y c c, q y c c y cc. p q cc, cc c c , y c cc c c cc, c cc cc cy cc c y c q c.
4.2.2 Enoques que guían las estrategias y materiales de la educación para la salud ecc s, c y , minsA, q q cc c c. ) eq u c h c y cc c c c, , q cc ch . p , c , cc , c q y c c c c q cy c cc ch . sú oms, q c q y , cc c . e c q q q . l y c ccc c c, c, cc cc . aá, c ccc q .
resultdos
67
d c c ú cc , ácc q q c c c y c c cc y c ácc c. e h , c, c. e c c , cc , , c y cc cc cc á , y , c c . e c, c q q q cy c c; , cc c cc , ccc c. s c c y q q c ch c y y cc . ) eq n q q h y c , q á . a q á q h, y . l q c c y y y h á c c c c y c c. e c c c c cc, , c, c y cc, c á y c fc . p , y q , c c y c h, q c cc c y cc c c , c c h. e, , c c c. p , h y , c y cc
68
C cc
, y q c , c q c y c y h. i, c c c q h y c c, y . e q, c, cc c c q c c y c h y c . l cc c h y cc y c , c. s h cc q q , c cc h y . e ácc cc c q , á c c c c c. C q , c, y h, cc , cc ch . c) ic e q c c y cc c c , c y , c cc y h ( y c) q cc, c c “ ”, c c, c, cc y üc, q q c y cy c - c . e á c q c cc c y . e á c q á cc á cc , y c, q á c , c y c, y á, cá cc c y hc c y c .
resultdos
69
e q c cc c y cc c c c c y c, q ú á , y q, c c , cá q á m s. i, c c c y c c c c c y q c c cc, , , cc y c. a, q c c c y y cc q cy ácc y c c. s q c ác cc c c, y cc, c y c q c cy c cc , c y h y c. e ácc cc , c úc c , y, c, c q . C c C H, 18 q c cc ácc q y cc y c c. p , cc c, c cc (cc cc q m ecc ), c, c, y q c c c. d cc q m ecc c c c cc c, c q ch cc . i ccc c cc c c h c y c,
18
C pc s p ic. e c .
70
C cc
c y c c c y . s , cc y c c ch c. e c c s q c, c y c q h c c; , c c, q cc y c cc c c. ) C, cc y c C c c c cc c các y ch , y , q c c c c y y cc. l c cy c cc q c c , c c cc y c q c c. l y cc c c cc c c y c c. e c c y cc ch y , c c c q c, cy c. u c cá c y , ch c , q á cc. l y cc cc q c cc q c, c q q . é q y c , c ccc q cc c á cc cc c. u c y c
resultdos
71
c á c cc y, , c c q c c c y c. e c c c, c, cc c c y c cc c, cc, ñ cc c y c cc c, c y c hc c. m c, c c á ch y c y cc y q . l c c cc c h ác y cc cc f cc c y cc yc y c q fy . s c c y c. e c cc c y c c . e c q cú cc c c y fc y c y c c. é cc y cc c . C ñ , cc h cc c, q h ch cc q, c, y ( c, c c). s , c, c . e cc f y cc, c ch y , c ccc c . ) eq y s minsA cc “q”, m ecc q y, ,
72
C cc
“ ”, c ñ cc, cc q . a c, q , cc c, q y ch, q c y cc c c c q c: q q minsA p pc s y, cc, c c , pyc ec ic y pyc Cc, y c ácc. a cc c q c c c y q ( c 11).
4.2.3 Análisis de los materiales educativos e q h . s c c c m ecc, q y yc cc , c c . l cc c c c t y pc i —hy Ditoe—, q c c cc , c , c , , y c y c. d c q, c , c c . l, c, ch h , ú ñ, c : c c y c c, y . s , c m ecc c y , q á q c cc y c c cc y ch cc, c ñ . a , c ccc :
73
resultdos
C 11 desCripCión de temas transversales del ministerio de eduCaCión Y los enFoQues del minsa Temastransversales
eq
ic
s c c c. a q c y cy q , c ñ y c, y cc c c.
pc c h y c c, cc c.
C cc, c q c, c y üc , y c cc y c, c cc y c , cc c y c c .
p cc , y c c c c y . i cc c q c ú c c.
C c c, cc c.
eq y ch
Enoques
C q c c cc, c cc,
s c q y ch . e q q c cc c
c y c c. l ch h ácc c cc ( ).
c c. s cc cc ch ccc c á q. ➤
Nota: p c c, h c Diseño Curricular Nacional, r ly ecc y p pc s ic ec.
74 • • •
•
• •
C cc
e minsA c q c c, cc y , q c c yc. e c, q c (ác y ) y ( c). e m ecc, cc y c , c c q c , ch y cc. ac, c h c , hy ch h c , cc cc. e q ch c á á c. pc h ch c. H q cc q y cc ch , q cc y ccc c. a c cc ác, c y ccc y cc c. Hy c c y c, c , q c c c. C 12 CaraCterístiCas de los materiales relaCionados Con la eduCaCión para la salud Sector
Categorías
g cc m ecc
Temas ecc y s y
Características g, y c. d y , y y c y c.
g c
pc mc c oc y c e c e c
g, , c, c. d y , y y c y c.
➤
75
resultdos
➤
Sector
Categorías g y c
m ecc
Temas
e
Características g c y c y c . d . icy , y .
m cc
g cc
t y c c
g
m c
C y cc pc c ec pc c c
n
l c l g c c
n q c minsA c c.
e ác
H c H F y s y c
icy c, , . d c y y c.
minsA-ops
r c r c y c e a
d c cc c y c .
d c . icy y Cd. g, ch c, y c cc c .
m s
➤
76 ➤
C cc
Sector
m s
Categorías
minsA-pyc AmAres
Temas
Características
a H ac H
p c. dc y c y . eá . a c cc q ñ á c cc.
dch e s y c pc acc á
4.3 Comisión multiseCtorial de esCuelas promotoras de salud-iniCiativa regional de las esCuelas promotoras de salud (ireps) d ñ 1995, oc pc s, oc r oc m s (ops/oms), ic r ec p s c c y c cc lc y C á c c q . e ic c q cc, h y c y c , y c, c c y , y c . e , ic r y e y cc c c y cc y c, ñ, ñ, c, , , , y 19
c , , y . e 1995, Ch, C s ec, c c r lc y C ec p s, q c p r r 1996, s
19
v .
resultdos
77
j C rc. l s r mc 1998 y tc r Q 2002. l C r r lc ec p s ñ 2004 s j p rc. t c h c c c c cc y c c. l c C ow c h c, c q c c c c c. s y cc cc c c. e c, c cc c cc y cc c , cc, y ñ, ñ y c. l c ireps h c c y c úc , q h c fc y h c c c úc c.t c c h f c , c q f ec r ec p s (eps), q 94% c q c c c c y 82% c c c cc c c eps.20 l c eps c , q c c c: 1) cc c q , y ñ y h ; 2) cc y , c c y cc; 3) c c c, c , c, . e pú h c c y cc y
20
r Primera Encuesta Regional. Escuelas Promotoras de la Salud en América Latina. ops, 2005.
78
C cc
, c c c q , y - . dch c h c cc, 2001, C mc ec p s (Cmeps). e c á c c m ecc, m s, oc pc s, yc AmAres, ph i, acc s pú, p i, r j, K, i ecc y s, acc nñ, p, i p p r (inppares) y c c c y cc q y y cc. l Cmeps á cc q y cc ch h, c, c y cc. C c c q cc: • ac cc y c Cmeps. • p acc ec 2002-2006. • p acc pác 2002-2005. • C mc Cc tcc minsA y m ecc (2002-2007). • g g e eps c cc c minsA, m ecc y Cmeps. • m nc ic ec p s. e 5 ñ 2002 C mc Cc tcc m ecc y minsA, Cmeps, c c c c y c, c y cc c, c, c y c, c c cc y y - , c c c c c . p c c c, c á K, c q 1988 c l. e 1994, c
resultdos
79
(Cc, aycch y l). a, hy c á c, c ph i, yc AmAres, acc s-pú, Care, ay acc, t pc a ( tADepA), p, p i y . sú Cmeps, c : e c c q y c c c; c y c hc cc y c , c h cc, y c c; c c c c y c c c c.21
u c yc y c fc hc c, q c h y c c y cc. p c c y cc: q c , , cc y c y c, q c c cc. u c cc c c y c , c c cc y c c c c y c c c. e c c q c y c q cy c c , c c á c. a q c y, c, c cc
21
r ec p s. C pc s 1. l: m ecc-minsA-Cmeps, 2002.
80
C cc
c c, á c ccc y cc y cc c cc c c q cc cc c . 4.4 enFoQues Y estrategias de la eduCaCión para la salud en la soCiedad Civil l c c c c y cc . l c c y c q y c c cc, y q y cc c c, c c Hcc, ac y aycch. dch c c c c c. a, h c y cc y cc, c, c y c y c hc . ph i c q , cc c y cc c c c . e c c: c , c c , c y c, y c y c c. p i cc ñ y ñ y c c c c c c c, q c y q . p , c ácc c c c . e c ñ y ñ, cc , c c, cc c y y c . d 1988, acc K y cñ c s y ecc c c c c (ieps). d
resultdos
81
c, q y c c. s c c c , c cc , c, ccc y cc. e ácc c c cc cc , c c c c c, y c ñ ñ cc cc ác . e ác c c, c c, , c, c y cc . AmAres yc “ay y mc sc s y acc r pú”, c u e y g . s c cc c , c y c, q c ccc y c c.AmAres cc , c c q c y c h c cc, c y ácc q c c c c c, cc y q. a q y cc c c. u c c , c c y c, ccc y y c c . d c c c c, c c c c y c s, y C mc m ecc y minsA . e h cc q q á q , c c, y cc c, q q y hc c . e q f y , y c c y c. p , cc q ñ, ñ, c y c c y , y q c c c cc c, , ácc y y c há y .
82
C cc
C 13 enFoQues de la promoCión de la salud Y la eduCaCión para la salud en la soCiedad Civil eq eq
• ac c ú c • . d cc , , hc, c y .
eq
• e y . • a y c y h c c cc.
ic
• v y . • rcc c c, c, cc y üc . • rc y cc . • C y c . • C y c
C, cc y c
. • e c c. • l c ch h . • C các y ch , y . • C , cc, c, , c c cc y c q c c. • dc c, cc y . • C .
5. ConClusiones
•
l cc h c c cc y y c , y cc. e c f c ácc c, cc y .
•
l cc “” “cc” h c y c y yc , y h cc q c , c c c.
•
e h cc q c c q. ic c , ong c cc c c c. l á c c y . e á q s y ecc c c q c c .
•
e q ch c; , c y yc, clcc c c c, y . q ch c q , cc y cc c.
•
l c minsA ú . s , c q c y .
84
C cc
•
l y m ecc cc q c, ch y ; h c, c, c, ñ, ñ, c y .
•
l cc ñ y , , s, c c cc c, , ñ, ñ y c.
•
s m s c cc ; m ecc, q c, á c c c c c.
•
a c c s, c c cc c. e , c cc c c á c .
•
e Diseño Curricular Nacional cc ác , c ñ 2005, cy . s , , c cc c, c ch .
•
l c c y c á ñ , y q c, c.
•
e c c y -cc, cc c c q c c , c c cc c c.
•
l cc c q c cc c. ic cc cc cc y c.
Conclusiones
85
•
e c c c c, cc cc c s y ecc.
•
l cc c c cc q c c c c c, hc cc c ch.
•
r c c cc c c ecc, c c c c c c, c c y c , q c c .
6. medidas sugeridas
etapa de planeamiento (h 2007) •
dc cú c s y ecc q c c c cc c c.
l c c c ác á c , q c c , c, , c. dch c cc cc, c cc, c c (c , c ). •
rc c c c pyc nc ecc c cc c c , q h, c C mc Cc tcc m ecc-minsA.
dch c c c m ecc c c, c minsA c cc y. a, c c c m ecc y minsA, c c c c .
88
C cc
p , c C mc Cc tcc m ecc-minsA, c cc . •
ec c ccc y cc c m ecc c c c minsA.
F q cc m ecc q c c cc , c c cc vc g pc, q c ccc cc cc c c. l dcc t y oc ec c c cc c cc c c cc . a, cc m s q cc á, cc dcc ecc s. l Ditoe y cc c y c c c. •
ec c c c cc , c c , cc cc, c ác y c pyc ec ic.
l cc c h, , c c cc c c c ác . p c ch c c c cc . a, c c p nc, cc c cc c minsA y m ecc, ñ c cc c c . •
ec g g nc e ecc s C mc m
medids sugeids
89
ecc-minsA, y q c c c c. e c c, c c . s c c ñ cc c. s cc c. etapa de implementaCión (h 2008) •
vc cú c s y ecc q c c c cc c c.
e , c c c h , g g nc y c c c cccc q cc . dch c cc cc. •
rc C mc Cc tcc m ecc-minsA, c cc c c ác c .
e C mc Cc tcc c ñ 2007. e c c c c c c c y c c s y ecc y c c. •
icc c q ch, c y c c m ecc. a, cc cc cc c m ecc.
l c c m ecc c c q
90
C cc
c c á c. •
d, c c, c cc q q c c cc, q y , y cc ácc cc .
e c cc c c c y á c c cc , , c c ñ cc cc (minsA) y c c (m ecc), q cc c. •
d c q c c y c c ccc c c cc , c .
e q cc m eccminsA-Cmeps, q c c cc c c c c. •
ic c c q cc y c c c c , ec nc r ec q á ñ 2007.
p , c cc c c c y m ecc. •
ec c cc c c, q c c ch h c c c, cc y cc c ch , cc c.
medids sugeids
91
s q cc m ecc-minsA c ch q q c c . •
d c q c c cc cc c, y c, c c c c.
l c c c m ecc cc c c cc c c. e c cá cc c vc g pc. a, c q cy cc c c c cc, c y cc .
etapa de ejeCuCión (h 2011) •
rcc, e, cc c c c c c e q c ecc y s q c.
e c c eps, cc c c. •
d m ecc c c ic ec s, c c y cc minsA.
p q cc c c q , q c c c c c q c c y c.
92 •
C cc
r c, ñ cc c c c, cc, c y c cc c c.
a cc c c, q cc c m ecc c y c c, c cc . a, c c c c c . •
ic, c cc c, cc, c y c cc , c c .
p q c , y c c c q y c c y c . dch c c c ccc y cc c Ditoe y dcc ecc s c . •
ec c cc c cc c s y ecc, y c Ditoe y dcc ecc s c .
dch c c , y c c c y c, y cc q c, c c q c .
bibliograFía
AliAgA H., eh 2003 Políticas de promoción de la salud en el Perú: Retos y perspectivas. l: Fs-o dch s-Cies. Comisión multiseCtoriAl De esCuelAs promotorAs De 2002 Plan de Acción Estratégico 2002-2006 . l.
lA sAluD
Consejo nACionAl De eDuCACión 2006 Hacia un Proyecto Educativo Nacional. l. DireCCión generAl De promoCión De lA sAluD, Consejo nACionAl De sAluD-Comité nACionAl De promoCión De lA sAluD 2005 Lineamientos de Política de Promoción de la Salud/Ministerio de Salud. l. DireCCión generAl
De
promoCión De
lA sAluD,
progrAmA
De
promoCión De lA sAluD en instituCiones eDuCAtivAs 2005 Programa de promoción de la salud enlas Instituciones Educativas, Escuelas Saludables. l. FrAnCke, p, j Arroyo y a guzmán 2006 Aportes para el gobierno peruano, 2006-2011. l: Cc ic ecc y sc.
94
C cc
instituto nACionAl DemóCrAtA-FonDo De poblACión De lAs nACiones uniDAs-CAre-perú 2006 Acuerdo de Partidos Políticos en Salud. l: unFpa-Care-pú. ministerio
De
eDuCACión
Curricular Nacional de Educación Básica Regular. a2005 Diseño rc m 0667-2005-ed. l. ministerio De sAluD 2005 Memoria del Primer Encuentro Nacional de Promoción de la Salud. l.
2002 Cuaderno de Promoción de la Salud 1: Red de Escuelas Promotoras de la Salud del Perú. l. orgAnizACión munDiAl De lA sAluD 1998 Glosario de Términos. Wh.
1986 Carta de Ottawa para la Promoción de la Salud. g. orgAnizACión pAnAmeriCAnA De lA sAluD 2003 Escuelas Promotoras de la Salud: Iniciativa de las Américas de Salud y Educación para el Desarrollo Humano Sostenible, Wh: ops, u e s-Á s a y d s. 2003 Escuelas Promotoras de la Salud: Fortalecimiento de la Iniciativa Regional: Estrategias. s pc s 4 y Líneas de Acción 2003-2012. Wh. pArtiDo ApristA peruAno
2006 Plan de Gobierno 2006-2011. l. pArtiDo Frente De Centro 2006 Plan de Gobierno 2006-2011. l. pArtiDo unión por el perú 2006 Plan de Gobierno 2006-2011: Gran Transormación. l.
biliogfí
95
pArtiDo uniDAD nACionAl 2006 Plan de Gobierno 2006-2011. l. pArtiDo restAurACión nACionAl 2006 Plan de Gobierno 2006-2011. l. pontiFiCiA universiDAD CAtóliCA Del perú-FACultAD De eDuCACión 2006 “g ic ec p s: d s ec”. l: K-ops. seCretAríA téCniCA Del ACuerDo nACionAl 2002 Acuerdo Nacional. l. unesCo 2000 Inorme Final Foro Mundial sobre la Educación de Dakar. p. vAlADez, i, mh villAseñor y n AlFAro 2004 “ecc , c cc”. Revista de Educación y Desarrollo 1, mc, -, . 43-48.
anexos
Anexo 1 ecusta aplicada a dcts y prsal dl sctr educació
l c c c y q q cc c c. datos personales n _______________________p ______________________ ie/uge/dre ___________________C q c________________ r/c _______________________________ 1.
¿Q cc ? _________________________________________________________ _________________________________________________________
2.
¿C cc c c c? (estrategias y enoques) _________________________________________________________ _________________________________________________________
3.
¿Q h y cc c c c y ? _________________________________________________________ _________________________________________________________
98
C cc
4. scc q c cc c c c .
5.
1. d
5. H
2. H
6. nc
3. s
7. m c
4. s c
8. o _____________________
p c q c cc c c c . 1. t y/ c
(Marque máximo dos opciones)
2. F y 3. pyc c 4. dc/c 5. pc y c c 6. o ________________________________________________ 6.
¿C y cc cc c c c ? 1. dc minsA (DiresA, c) 2. dc m ecc (ugel, use) 3. dc 4. dc c c 5. o _________________________________________________
7.
¿l y c c c cc ? s
n
¿C? __________________________________________________
99
anexos
8.
¿l y c c c c cc ? s
n
¿C? __________________________________________________ 9.
¿d q cc c c y c? _________________________________________________________ _________________________________________________________ n
10. ¿Q c h c c cc c c? _________________________________________________________ _________________________________________________________ 11. ¿C c c c cc ? _________________________________ dcc r s ________________________________ r c___________________________________________ C ___________________________________________ dcc r ecc ____________________________ ugel____________________________________________________ ic c ___________________________________ 12. ¿Cá y c cc c c c? 1________________________________________________________ 2________________________________________________________ 3________________________________________________________
100
C cc
13. ¿Q cc c c c? (enoques y estrategias). 1________________________________________________________ 2________________________________________________________ 3________________________________________________________ 14. ¿C q cc c c c ? _______________ s
n
¿p q?_________________________________________________ 15. ¿d q c m s c cc ? _________________________________________________________ _________________________________________________________
101
anexos
Anexo 2 ecusta aplicada a prsal dl sctr salud
l c c c q y q cc c c c c . datos personales n _______________________p ______________________ ic______________________C q c________________ r/c _______________________________ 1.
¿Q cc ? _________________________________________________________ _________________________________________________________
2.
¿d q cc c c c? (enoques y estrategias) _________________________________________________________ _________________________________________________________
3.
¿Q h y cc c c c y ? _________________________________________________________ _________________________________________________________
4.
scc q c cc c c c 1. acc 5. H 2. H
6. nc
3. s
7. m c
4. s c
8. o _____________________
102 5.
C cc
ac q c cc c c c . 1. t y/ c
(Marque máximo dos opciones)
2. F y 3. pyc c 4. dc/c 5. pc y c c 6. o ________________________________________________ 6.
¿C y cc cc c c c ? 1. dc minsA (DiresA, c) 2. dc m ecc (ugel, use) 3. dc 4. dc c c 5. o _________________________________________________
7.
¿l y c c c cc ? s
n
¿C? __________________________________________________ 8.
¿l y c c c c cc ? s
n
¿C? __________________________________________________
anexos
103
9. ¿d q cc c c c? _________________________________________________________ _________________________________________________________ n 10. ¿Q c h c c cc c c? _________________________________________________________ _________________________________________________________ 11. ¿C c c c cc ? ugel____________________________________________________ dcc r ecc ____________________________ dcc r s ________________________________ r c___________________________________________ ic c ____________________________________ 12. ¿Cá y c cc c c c? 1________________________________________________________ 2________________________________________________________ 3________________________________________________________ 13. ¿Q cc c c c? (enoques y estrategias). 1________________________________________________________ 2________________________________________________________ 3________________________________________________________
104
C cc
14. ¿C q cc c c c ? _______________ s
n
¿p q?_________________________________________________ 15. ¿d q c m ecc c cc ? _________________________________________________________ _________________________________________________________