LARUTAN ELEKTROLIT DAN LARUTAN NON ELEKTROLIT L a r u t a n 1 .De fini s iLa r ut a n La r ut a nme r upa ka ns i s t e m ho mo mo ge ny a ngt e r di r ida r iz a tt e r l a r utda n pe l a r ut .Pe l a r uty angs e r i ngdi pa ka ida l a m me l a r ut ka nz a tt e r l a r uta da l a h a i r . Za tt e r l a r utme mi mi l i kiduas i f a tbe r da s a r ka npe r i l a kuny aa pa bi l aa r us l i s t r i kdi a l i r ka n.Si f a tpe r t a ma ma ,z att e r l a r utda pa tme ngha nt a r ka na r usl i s t r i k, s ehi nggal ar ut anyangt er bent ukmengal ami miper ubahanki mi adanmamp mpu me ngha nt a r ka na r u sl i s t r i k. La r u t a nt e r s e b utdi na ma ma ka nl . a r ut a ne l e k t r o l i t S i f a tk e dua ,z a ty a nga pa bi l adi l a r u t ka nk eda l a ma i rt i da kda pa t me ng ha nt a r k a na r usl i s t r i kda nt i da ka dape r ub aha nk i mi a ,s e hi ng gal a r ut a n yangt er bent ukdi nama makanl . a r ut a nno ne l e k t r o l i t Semu mual ar ut ananor gani k,bai kas am, m,basa, maupungar am memi mi l i kis i f at mamp mpumenghant ar kanar usl i s t r i k.Sedangkanse mual ar ut anyangber as al da r iz ator ga ni ks e pe r t igul at e bu,ma nos a ,gl ukos a ,gl i s e r i n,e t a nol , da nur e a , t i dakma mamp mpumenghant ar kanar usl i s t r i k.
2. DayaHant arLar ut an Ai ry a ngmur nit i da ka ka nme ngha nt a r ka nl i s t r i k.T e t a pij i kaz aty a ng be r s i f ata s am,ba s a ,maupungar am t e l a hdi l ar ut kandida l a mnya ,l a r ut a n yangdi has i l kanakanmamp mpumenghant ar kanar usl i s t r i k. Sec ar as eder hana, kema mam mp puansuat ul ar ut anunt ukme menghant ar kan l i s t r i kda pa tdi uj ide ngana l a tuj ie l e kt r ol i t .Al a tuj ie l e kt r ol i tt e r s ebutt e r di r i at ass ebuahbej anayangdi hubungkandenganduabuahel ekt r ode. El ekt r odeel ekt r ode t e r s e b utdi hubungk anpa das a kl a rda nl a mp mpu.J i kal a r u t a ne l e kt r o l i t di mas ukkankedal am bej anat er s ebut ,l amp mpuakanmenyal a. Sedangkanj i ka l a r ut a nno ne l e k t r o l i ty a ngdi ma s u kk an,l a mp mput i da ka ka nme n ya l a .Ar us l i s t r i kda l a ml a r ut a ne l e kt r o l i tdi ha nt a r ka nol e hmi gr a s ipa r t i ke l pa r t i ke l be r muat an. S e l a i ndi t a nda ide ng anme n ya l a ny al a mp mpu,pa dal a r u t a ne l e kt r o l i tj ug a t e r da pa tpe r ub aha npe r ub aha nk i mi ay a ngda pa tdi a ma ma t i .S a l a hs a t u per ubahant er s ebutber upat i mbul nyagel emb mbunggel emb mbunggas ,per ubahan war nal ar ut an,at aubahkant er bent ukendapan.
Kekuat anDa Da yaHa Hant arLar ut an S e ba ga i ma nadi s e b ut ka ndia t a s , ba hwaa r usl i s t r i kda l a ml a r ut a ne l e kt r ol i t di ha nt a r ka nol e hpa r t i k el pa r t i ke lbe r mu mua t a n.Unt ukme me nj e l a s k anf a kt at e r s e but , S v ant eAug us tAr r he ni us( 1 8 8 4 )me ng e mu muk ak ant e o r i n yat e nt a ngdi s s o s i a s i a t a u i oni s as ie l e kt r ol i t . T e or ii nime ny e but ka nba hwaz ate l e kt r ol i ta pa bi l adi l a r ut ka nda l a ma i r ,a ka n be r di s s os i as ime nj a diat oma t om a t a ugugusa t om ya ngbe r muat an.At oma t om at augugusat om ber muat ant er s ebutmer upakani oni onyangmenghant ar kan a r usda l a me l e kt r o l i ts e c a r am mi i gr a s i . I oni ont e r s e butbe r mu mua t a npos i t i f( ka t i on) da nbe r mua t a nne g a t i f( a ni o n)s e r t ab e r g e r a kme me nuj ue l e k t r o dey a ngmu mua t a nn ya be r l a wanan.
Re aks ii oni s a s ia t a udi s s o s i a s ie l e kt r ol i tt e r s e b utme r upa ka nr e a ks ibol a kba l i k r e v e r s i b l e ( ) . I oni s a s i e l e kt r ol i tda pa tdi ny at a ka nde ng anpe r s a ma a nr e a ks i : ( a q ) Na( a q )+Cl ( a q ) Na Cl a q ) Mg( a q )+SO4 ( a q ) MgSO4( a q ) Ca( a q )+2 ( a q ) 2( CaCl Cl a q ) 2Na( a q )+SO4 ( a q ) 2S Na O4( +
–
2 +
2 –
2 +
–
+
2 –
Ol e hka r e nal a r u t a nha r u sbe r s i f a tne t r a l ,b e s a r n y aj uml a ht o t a lmua t a nmua t a n posi t i fhar uss amadenganmuat annegat i fdal am s uat ul ar ut an.J uml ahmuat an yangdi bawaol ehs ebuahi onbesar nyas amadenganval ensii ont er s ebut . Be r da s a r k a nk e ma mpua nn yada l a m me ng ha nt a r k a na r usl i s t r i k ,l a r ut a ne l e k t r o l i t di bagimenj adiduamac am,yai t u: a .La , ya i t ul a r ut a nya ngme mi l i kida yaha nt a rl i s t r i k r ut a ne l e kt r ol i tkua t be s ar .Lar ut a ne l e kt r ol i tkuatt e r i oni s as is e mpur nadidal am a i r . J i kadi uj i da l a m pe ng uj ie l e k t r o l i ts e de r ha na ,l a mpua ka nme n ya l at e r a ng .Co nt o h l a r ut a ne l e kt r ol i tkua ta nt a r al a i nl a r ut a nNa Cl , KOH,H2SO4, danHCl . Reaksi Ionisasi Elektrolit Kuat H xZ (aq) ↔ x H+(aq) + Z x–(aq)
Contoh: • HCl(aq) H (aq) + Cl (aq) • H2SO4(aq) 2 H (aq) + SO4 (aq) • HNO3(aq) H (aq) + NO3 (aq) +
–
+
2–
+
–
• NaOH(aq) Na (aq) + OH (aq) • Ba(OH)2(aq) Ba (aq) + 2 OH (aq) • Ca(OH)2(aq) Ca (aq) + 2 OH (aq) +
–
2+
–
2+
–
• NaCl(aq) Na (aq) + Cl (aq) • Na2SO4(aq) 2 Na (aq) + SO4 (aq) +
–
+
2–
b. y a i t ul a r u t a ny a ngme mi l i kida y aha nt a rk e c i l La r ut a ne l e kt r ol i tl e ma h, ka r e nat i da ks e muaz att e r i o ni s a s i ,a t a uha ny ame ng al a mii o ni s a s i s e b agi a n.J i kadi uj ide nga npe nguj ie l e kt r ol i ts e de r ha na ,l a mpua ka n me n ya l ar e d up.Co nt o hl a r ut a ne l e k t r o l i tl e ma ha da l a hl a r ut a nc u kada n amoni a. La r ut a nnone l e kt r o l i tt i da ka ka nt e r i oni s a s ida l a ml a r ut a n.Pr o s e si oni s a s i di pe ng a r u hio l e hk ons e nt r a s i .Unt ukme mb e da ka nl a r ut a ne l e k t r o l i tda n α ) none l e kt r ol i t , da pa tme ngguna ka nde r a j a tdi s s os i a s i( .De r a j a td i s s o s i a s i a da l a hf r a ks i mol e kuly angbe na r be na rt e r di s s os i a s i . α =1 ,l a r ut a nt e r di s s o s i a s is e mpur na=e l e kt r ol i tkua t 0<α <1 ,l a r ut a nt e r di s s o s i a s is e ba gi a n=e l e kt r o l i tl e ma h α =0 ,l a r ut a nt i da kt e r di s s o s i a s i=none l e kt r o l i t Reaksi Ionisasi Elektrolit Lemah H xZ(aq) ↔ x H (aq) + Z x (aq) +
Contoh:
–
CH3COOH(aq) ↔ H (aq) + CH3COO (aq) H2SO3(aq) ↔ 2 H (aq) + SO3-2(aq) +
–
+
NH4OH(aq) ↔ NH4 (aq) + OH (aq) +
–
4 .La r ut a nEl e kt r ol i tda nI ka t a nKi mi a Kemampuanunt ukmenghant ar kanar usl i s t r i kt i dakhanyadi mi l i kiol eh s enyawai oni k.Beber apas enyawakoval enj ugamampumenghant ar kan l i s t r i k.Me s k ide mi ki a n,s e n y a wak ov al e nda ni o ni kme mi l i kibe b er a pa pe r b e da a nda l a m me ng ha nt a r k a na r usl i s t r i k . a . Se ny a wai o ni k Senyawai oni kadal ahs enyawayangat omat omnyaber i kat ans ec ar a i oni k.I ka t a ni oni kada l a hi ka t a ny angdi ha s i l ka nda r i pe r pi nda ha n e l e k t r o nda r is a t ua t o mk ea t o ml a i n.S a t ua t o m me mb e r i k a ns a t ua t a u l e bi hda r i e l e kt r o nt e r l ua r n y a. At om y a ngk e hi l a ng ane l e kt r o nme nj a di i onpo s i t i f( ka t i o n)da na t o my a ngme ne r i mae l e kt r o nme nj a dii o nne g at i f ( a ni on) . Da l a ml a r ut a n,s e n ya wai o ni ka ka nt e r ur a is e mpur name n j a dii o ni o nn ya y a ngbe r g e r a kbe b a s . I o ni o ni t ul a hy a ngme ng ha nt a r k a na r us l i s t r i k.Dal am l ar ut an, s enyawai oni kpadaumumnyamembent ukl ar ut an e l e kt r ol i tkua t . Cont oh: Na Cl ( a q ) Na( a q )+Cl ( a q ) 2 Ca( OH) OH( ( a q ) Ca( a q )+2 a q ) K2SO4( a q ) 2K( a q )+SO4 ( a q ) KOH( a q ) K( a q )+OH( a q ) +
–
2 +
–
+
2 –
+
–
b. Senyawakoval en Senyawakoval enadal ahs enyawayangat omat omnyaber i kat an s e c a r ak ov a l e n. I ka t a nk ov al e nt e r j a dia ki ba tpe ngguna a nb e r s a ma s a ma pas anganel ekt r onol ehduaat om.Senyawakoval ennonpol art i mbul ka r e nape r b e da a ne l e k t r o ne g at i vi t a sa nt a r a t o my a ngs a ng atk e c i l , ba hkanha mpi rs a ma .Se me nt a r ai t u,s e nya wakova l e npol art i mbul k a r e n ape r b e da a ne l e k t r o ne g a t i vi t a sy a ngc uk upb e s a ra nt a r aduaa t o m. Ha lt e r s e butme n ye ba bka ns a l a hs a t ua t o ml e bi hpo s i t i fda ny a ngl a i n l e bi hne ga t i f . Lar ut ansenyawakoval enpol armampumenghant ar kanar usl i s t r i k de ng anba i k. Ha lt e r s e b utt e r j a dika r e n as e n ya wako va l e npo l a rda l a m a i ra ka nt e r di s s o s i a s ime nj a dii oni onnya . Cont oh: ( a q ) H+( a q )+Cl a q ) –( HCl a q ) 2H+( a q )+SO42–( a q ) H2SO4( Be be r a pas e ny a wak ov a l e npo l a rt i da kt e r di s s o s i a s is e mpur na da l a m pe l a r uta i rs e hi ng game mi l i k ik e ma mpua nda y aha nt a rl i s t r i k y a ngr e nda h.Ha li nika r e nada l a m pe l a r u ta i r ,ha ny as e di ki tda r iz a t t e r s e b uty angt e r di s s o s i a s ime mb e nt uki o n. Cont oh: NH3( a q )+H2O( a q )+OH( a q ) l ) NH4(
+
–
EVALUASI Pilihlah salah satu jawaban an! "alin! te"at# 1. Di antara prn!ataan "ri#$t% !an& tidak 'n$n$##an *nii lar$tan aalah .... ,. ''"nt$# at$ aa B. at trlar$t tr"ar 'rata ala' 'i$' plar$t C. "riat ho'o&n D. tia# aa intra#i antar parti#l plar$t an trlar$t /. at trlar$t apat "r$pa 'ol#$l ata$ ion
2. Ca'p$ran "ri#$t !an& bukan lar$tan aalah .... ,. ir$p B. 0anta C. &$la pai
D. #$nin&an
/. pr$n&&$
3. ara 'r$pa#an lar$tan &a ala' &a. o'ponn&a !an& "rpran "a&ai plar$t aalah .... ,. O2 B. H2 C. N2 D. CO2 /. H2O 4. ,ir 'in$' "ri#$t !an& bukan lar$tan aalah .... ,. aq$a &allon B. air th C. air ii $lan&
D. air ln&
/. aq$a tilai
. Data hail pn&$ian a!a hantar litri# ""rapa lar$tan: 5n&a'atan N!ala la'p$ ,a &l'"$n& 6ran& ,a 6ia# 'n!ala 6ia# aa 6ia# 'n!ala ,a 6ia# 'n!ala 6ia# aa 7n!ala ,a
ar$tan 1 2 3 4
Braar#an ata tr"$t% lar$tan non l#trolit aalah lar$tan no'or .... ,. 1 an B. 1 an 4 C. 2 an 3 D. 2 an 4 an nt$# oal no. 8 an 19 prhati#an ta"l "ri#$t : ar$tan 1
N!ala ;
5n&a'atan $p
7ati
/. 3
2 3 4
; ; ; ;
<. Braar#an ata tr"$t% lar$tan l#trolit #$at aalah lar$tan no'or .... ,. 1 an D. 1 an 2 B. 2 an 3 /. 2 an 4 C. 3 an =. Braar#an ata tr"$t% lar$tan l#trolit l'ah aalah lar$tan no'or .... ,. 1 an 3 D. 3 an B. 2 an /. aa C. 3 an 4 >. Di antara at "ri#$t% #ti#a i ala' air apat ''"nt$# lar$tan l#trolit #$at aalah .... ,. &$la pair D. ?$#a B. al#ohol /. &ara' ap$r C. or'alin 8. Di antara at "ri#$t% #ti#a i ala' air apat ''"nt$# lar$tan l#trolit l'ah aalah .... ,. &$la pair D. ?$#a B. al#ohol /. &ara' ap$r C. or'alin 19. Di antara at "ri#$t% i ala' air !an& "riat l#trolit l'ah an "ri#atan #o@aln aalah .... ,. 7&Cl 2 B. NH4Cl C. CH 3COOH D. NaOH /. CCl4 11. Di antara n!aAa ion "ri#$t% !an& tidak apat 'n&hantar#an ar$ litri# i ala' air aalah .... ,. CaCO 3 B. 7&Cl2 C. Cl D. Sr(NO 3)2 /. CaCl2 12. Di antara at "ri#$t% #ti#a i ala' air apat ''"nt$#lar$tan l#trolit l'ah aalah .... ,. HCl B. H 2SO4 C. HNO3 D. NH3 /. NaOH 13. Di antara ?a'p$ran "ri#$t% #ti#a ala' air ''"nt$# lar$tan nonl#trolit aalah .... ,. CH3COOH + NaCl B. C 2HOH + C 12H22O11 C. Spirit$ + HCl D. C 2HOH + NaCl /. C12H22O11 + CH3COOH 14. ala' air ita'"ah#an ?$#a an al#ohol #'$ian i$i iat litri#n!a. Spi #i'ia !an& 'n&hantar#an ar$ litri# aalah .... ,. C2HOH D. C 2H3O2– an H+ B. H2O /. C 2HOH an H2O C. CH3COOH 1. NH3 aalah n!aAa #o@aln% ttapi ala' air''"nt$# l#trolit l'ah% alaann!a aalah .... ,. tr$rai 'nai ion N - an H+ B. "ra#i n&an air ''"nt$# ion NH4 + an OH– C. NH3 n!aAa #o@aln !an& "r'$atan D. tr$rai ''"nt$# 'ol#$l NH 3+ /. air trioniai 'nai H + an OH– $awablah "ertanaan berikut %en!an benar#
1. Ba&ai'ana 'nnt$#an ?ara #pri'n "ahAa lar$tan it$ l#trolit #$at% l#trolit l'ah% an nonl#trolit la#an. 2 . 7n&apa HCl #rin& ala' #aaan &a tr&olon& nonl#trolit% ttapi ala' lar$tan ala' air tr&olon& l#trolit #$at la#an. 3. 6$li#an ra#i ioniai $nt$# n!aAa "ri#$t : a. Na2CO3 . H2SO4 ". NH4OH . HCN ?. Ba(OH) 2
