MODUL PRAKTIKUM “RANGKAIAN LISTRIK”
LABORATORIUM KOMPUTER FAKULTAS ILMU KOMPUTER UNIVERSITAS SRIWIJAYA
P a g e | 2
UniversitasSriwijaya FakultasIlmuKomputer Laboratorium
No' (okumen +evisi
2015 ))' "
Tan**al -alaman
SISTEM MANAJEMEN MUTU IS !""#$%""&
JANUA+I %"#, % (A+I %.
MODUL PRAKTIKUM
Mata Kuliah Praktikum K"#e Mata Kuliah Praktikum SKS Pr"gram Stu#i Seme!ter
: Praktikum Ragkaia Li!trik : $TK%&''' :2 : Tekik K"m(uter : 2 )#ua*
DIBUAT OLEH
DISAHKAN OLEH
TIM LA+ORAN
TIM DOS,N SIST,M
LA+ORATORIUM
KOMPUT,R $ASILKOM
$ASILKOM UNSRI
UNSRI
DIKETAHUI OLEH K,PALA LA+ORATORIUM
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | -
PERCOBAAN I I.
Tujua 1. Megeal multimeter .aik itu aal"g atau #igital !e.agai (egukura !"#a#a $V%&!'"!"()* +",a#a- "#u/u( A(u+ $A'"("'"!"() a +",a#a- "#u/u( ("+-+!a+- $O''"!"() 2. Memahami keter.ata!a alat ukur (a#a (egukura tegaga /atuh D0
#a A0 (a#a re!i!ta!i1 im(e#a!i .e!ar . Memahami keter.ata!a alat ukur (a#a (egukura tegaga A0 #ega
3rekue!i tiggi 3. Da(at meguaka geerat"r !i4al !e.agai !um.er .er.agai .etuk
gel"m.ag 5. Da(at megguaka "!il"!k"( !e.agai (egukur tegaga #a !e.agai
(egukur 3rekue!i #ari .er.agai .etuk gel"m.ag 4. Da(at melakuka (egamata karakteri!tik k"m("e #ua termial
#ega "!il"!k"( . Da(at mem.a5a ilai re!i!t"r #a megukur4a
II. MULTIMETER
+erikut ii .e.era(a 0atata tetag Pegguaa Multimeter : ' Perhatika .aik ‐ .aik .e.era(a 5atata tetag (egguaa multimeter .erikut ii Ke!alaha (egguaa multimeter #a(at me4e.a.ka 3u!e (a#a multimeter (utu! Putu!4a 3u!e #a(at megaki.atka (em"t"ga ilai !e.e!ar miimal '% 2 Dalam kea#aa ti#ak #i(akai6 !ele5t"r !e.aik4a (a#a ke#u#uka A0 7"lt (a#a harga !kala 5uku( .e!ar )mi!al4a 28% 9* al ii #imak!u#ka utuk meghi#ari ke!alaha (akai 4ag mem.aha4aka multimeter - Se.elum mulai megukur !uatu .e!ara li!trik (erhatikalah le.ih #ahulu .e!ara a(akah 4ag he#ak #iukur #a kira ‐kira .era(akah .e!ara4a6
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | ;
kemu#ia (ilihlah ke#u#uka !ele5t"r #a !kala maakah 4ag aka #i(erguaka Perhatika (ula ("larita! )ta#a < #a ‐* .ila (erlu ; =aga me4am.ugka multimeter (a#a ragkaia6 .aru kemu#ia memilih ke#u#uka !ele5t"r #a !kala 4ag aka #iguaka =ika aru!1tegaga mele.ihi .ata! mak!imal (egukura multimeter6 3u!e #a(at (utu! 8 Pa#a >aktu mulai melakuka (egukura aru! #a tegaga6 .ila ti#ak #a(at #i(a!tika .e!ar4a aru!1 tegaga ter!e.ut6 maka mulailah #ari .ata! ukur 4ag (alig .e!ar Setelah itu !ele5t"r #a(at #i(i#ahka ke .ata! ukur 4ag le.ih re#ah utuk mem(er"leh ketelitia 4ag le.ih .aik ? Pa#a (egukura tegaga #a aru!6 (em.a5aa meter aka (alig teliti .ila (eu/uka /arum terletak #i #aerah #ekat !kala (euh6 !e#agka (a#a (egukura re!i!ta!i .ila (eu/uka /arum terletak #i #aerah (ertegaha !kala & aru! #i(erhatika: (egukura re!i!ta!i ha4a ."leh #ilakuka (a#a k"m("e atau ragkaia ti#ak mega#ug !um.er tegaga
III. OCILOSKOP M"#u/u( T"#a#a Ke!alaha 4ag mugki tim.ul #alam (egukura tegaga6 #i!e.a.ka
"leh "!il"!k"(4a !e#iri !e(erti kali.ra!i "!il"!k"( 4ag !u#ah .uruk #a ke!alaha (egguaa4a6 mi!al4a (egaruh im(e#a!i i(ut6 ka.el (eghu.ug !erta gaggua (ara!itik Utuk meguragi ke!alaha 4ag #i!e.a.ka "leh im(e#a!i i(ut6 #a(at #iguaka (r".e 4ag !e!uai )#ega mem(erhitugka mau(u #ega kali.ra!i #ari "!il"!k"(* +e!ar tegaga !i4al #a(at lag!ug #ilihat #ari gam.ar (a#a la4ar #ega megetahui ilai 7"lt1#i7 4ag #iguaka Guaka !kala tegaga 91#i7 4ag terke5il 4ag ma!ih mem.erika gam.ar !i4al ti#ak mele>ati ukura la4ar "!il"!k"( O!il"!k"( mem(u4ai im(e#a!i i(ut 4ag relati7e .e!ar )' M@6 '%‐8% ($* /a#i #alam megukur ragkaia #ega im(e#a!i re#ah6 maka Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 8
im(e#a!i i(ut "!il"!k"( #a(at #iagga( "(e 5ir5uit )im(e#a!i i(ut "!il"!k"( 0R0 8;%'6 ' M @ (arallel #ega -% ($* I. JUDUL PERCOBAAN
Tegaga #a Aru!
II. TUJUAN PERCOBAAN
Meu/ukka .ah>a tegaga terukur a#alah (er.e#aa tegaga atara ("te!ial ke#ua kutu.
III. ALAT DAN BAHAN 1. M"#ul Praktikum 2.
Multimeter
.
P">er Su((l4
3.
=um(er
IV. DASAR TEORI
Pegertia tegaga telah #i.erika #alam te"ri ragkaia li!trik Ter/a#i4a aru! li!trik #ari kutu. ("!iti3 ke kutu. egati3 #a alira elektr" #ari kutu. egati3 ke kutu. ("!iti36 #i!e.a.ka "leh a#a4a .e#a ("te!ial atara kutu. ("!iti3 #ega kutu. egati36 #imaa kutu. ("!iti3 mem(u4ai ("te!ial 4ag le.ih tiggi #i.a#igka kutu. egati3 =a#i aru! li!trik megalir #ari ("te!ial tiggi ke ("te!ial re#ah6 !e#agka alira elektr" megalir #ari ("te!ial re#ah ke ("te!ial tiggi +e#a ("te!ial atara kutu. ("!iti3 #a kutu. egati3 #alam kea#aa ter.uka #i!e.ut ga4a gerak li!trik #a #alam kea#aa tertutu( #i!e.ut tegaga /e(it +e#a ("te!ial atau tegaga !atua4a a#alah 7"lt6 a#alah ker/a 4ag #ialakuka #alam meggerakka !e.uah muata B #iatara #ua titik #i#alam me#a ter!e.ut uru3 , #iguaka /uga utuk me4ataka tegaga
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | ?
DC
AC
Gam.ar ''
Gam.ar #iata! meru(aka !4m."l #ari !um.er tegaga )aru! D0 #a A0* #imaa ta#a < #a C (a#a !um.er D0 meru(aka ("larita!
V. PROSEDUR PERCOBAAN a. P"#u/u(a
!"#a#a
aa
a(u+
DC
"#a
'"##ua/a
'u&!-'"!"(.
Sia(ka multimeter (a#a ("!i!i tegaga D0 Putar rage tegaga (a#a multimeter le.ih .e!ar #ari !um.er 4ag aka kita ukur )#alam (er5".aa ii kita aka me5".a megukur tegaga 8 9* lalu lakuka (egukura #ega 5ara meletakka kutu( < multimeter ke !um.er tegaga #ega ("larita! < #a kutu( C multimeter ke !um.er tegaga #ega ("larita! C !e(erti gam.ar '2 #i.a>ah ii
Gam.ar '2
Pem.a5aa tegaga #ega megguaka multimeter Aal"g :
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | &
Perhatika !kala 4ag kita guaka )mi!al '% 9"lt*6 ii .erarti /ika /arum !kala meu/ukka agka mak!imum a#alah '% 9"lt Lalu (erhatika /arum !kala multimeter meu/ukka agka .era(a hasil pengama ta
skala yang ditunjukkan pada multimeter skala maksimum
x batas ukur
Setelah a#a melakuka (r"!e#ur #iata!6 5".alah lakuka (egukura #ega mem.alikka ("larita!4a Perhatika (em.a5aa (a#a multimeter lalu .erika ke!im(ula a#a Pembacaan tegangan dengan menggunakan multimeter Digital : =ika (egukura #ilakuka #ega megguaka multimeter #igital6 maka kita tiggal melihat agkaagka 4ag #i5atumka ,. P"#u/u(a
!"#a#a
aa
a(u+
AC
"#a
'"##ua/a
'u&!-'"!"(.
Pr"!e#ur4a ham(ir !ama !e(erti (egukura tegaga D06 ha4a !a/a multimeter kita !et (a#a 9A0
6. P"#u/u(a a(u+ aa !"#a#a DC
Sia(ka Multimeter Aal"g (a#a !kala D0A (a#a rage 268 mA6 lalu .a5alah aru! 4ag terukur (a#a ragkaia #i.a>ah ii
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | E
. P"#u/u(a a(u+ a !"#a#a
' Su!ulah ragkaia !e(erti gam.ar #i.a>ah ii
2 itug ilai aru! #a tegaga 4ag terukur #ari ragkaia 4ag telah a#a #irakit #ega megakti3ka !aklar - Gatilah ilai tegaga )9* !e.agai .erikut : 896 '%96 '89 #a Nilai re!i!te!i )R* !e.agai .erikut : 22%6 --%6 Ohm #a '6 'K26 2K'6 ;K&6 '%K Kemu#ia 5atat ha!il (egukura a#a (a#a ta.el .erikut ii I $'A)
$V)
R F '%% @
R F 22%% @
R F --% @
R F ' K@
R F '2 K@
R F 2' K@
R F ;& K@
8 '% '8
+er#a!arka #ata ta.el (er5".aa6 .uatlah gra3ik hu.uga atara tegaga 9 #ega R !e.agai (arameter +erika ke!im(ula a#a ma!igma!ig
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
R F '% K@
P a g e |
VI. TU7AS 1. +era(akah tegaga 4ag aka terukur (a#a multimeter .ila k"#i!i4a
!e(erti gam.ar #i.a>ah ii : <- 9
9
2 9 Gam.ar '-
2. +era(akah tegaga 4ag ter.a5a (a#a multimeter /ika !um.er tegaga
#ihu.ugka !eri !e(erti gam.ar #i.a>ah ii :
Gam.ar ';
. +era(akah tegaga 4ag aka ter.a5a /ika !um.er tegaga terhu.ug
(arallel !e(erti gam.ar #i.a>ah ii :
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '%
Gam.ar '8
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | ''
PERCOBAAN II
I.
JUDUL PERCOBAAN
8
HUKUM OHM DAN KIRCHHOFF
III.
TUJUAN PERCOBAAN
8
Agar maha!i!>a #a(at meghitug .e!ar aru!1tegaga #ega megguaka huku Ohm #a Kir5hh"336 #a(at meghitug .e!ar re!i!ta!i eki7ale #ari !uatu ragkaia re!i!t"r hu.uga 5am(ura #a #a(at mem.uat aali!a ragkaia li!trik re!i!t"r #ega hukum "hm #a kir5hh"33
III.
III
ALAT DAN BAHAN
'
M"#ul 0atu Da4a
2
M"#ul Ragkaia R
-
Multimeter
;
=um(er
DASAR TEORI
Dalam (er5".aa Ohm #i#a(atka #alam !uatu ka>at (eghatar .ah>a “aru! #alam !uatu !egme !e.a#ig #ega .e#a ("te!ial 4ag melalui !egme ter!e.ut” I
V
R
R
R Seri
V I
F R ' < R 2 <
R Parallel F
R'
R2
R' R2
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '2
ukum I Kir5hh"33 “=umlah kuat aru! li!trik 4ag ma!uk ke!uatu titik !im(ul !ama #ega /umlah kuat aru! li!trik 4ag keluar #ari titik !im(ul ter!e.ut“ ukum I Kir5hh"33 !e5ara matemati! #a(at #ituli!ka !e.agai .erikut : H IMa!uk F H IKeluar ukum II Kir5hh"33 #iguaka (a#a ragkaia tertutu(6 karea a#a ragkaia 4ag ti#ak #a(at #i!e#erhaaka #ega ragkaia !eri #a (arallel ukum II Kir5hh"33 .er.u4i “Di#alam !e.uah ragkaia tertutu(6 /umlah al/a.ar ga4a gerak li!trik )* #ega (eurua tegaga )IR* !ama #ega "l“ ukum II Kir5hh"33 !e5ara matemati! #a(at #ituli!ka !e.agai .erikut : H < HIR F % IV.
PROSEDUR PERCOBAAN
A Tetukalah R eki7ale #a hituglah terle.ih #ahulu ilai utuk I'6 I26 9R' #a 9R2 lalu .uatlah ragkaia !e(erti #i.a>ah ii #a lakukalah (egukura #ega multimeter +a#igkalah ha!il (egukura #a (erhituga 4ag a#a lakuka Kemu#ia 5atat ha!il4a ke #alam ta.el 2'
7a',a( 2.1
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '-
Ta,"& 2.1 a!il Perhituga )M*
a!il Pegukura )P*
9 F 89
J ,rr"r
9 F 89
I' I2 9R ' 9R 2
Ulagi (er5".aa #iata! #ega meggati ilai tegaga )9 !* (lihat tabel 2.2)6 #a 5atat ha!il (egukura a#a (a#a ta.el 22 Ta,"& 2.2
9F89
9 F '% 9
9 F '8 9
I' I2 9R ' 9R 2
Ulagi (er5".aa #iata! #ega meggati ilai re!i!te!i R '6 R 2 (lihat tabe 2.)6 #a 5atat ha!il (egukura a#a (a#a ta.el 2Ta,"& 2.
9 )9"lt*
22% @ 89
--% K@ '% 9
'8 9
I ' I 2
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | ';
+ ituglah R eki7ale #a hituglah terle.ih #ahulu ilai utuk It6 I'6 I26 9' #a 92 lalu .uatlah ragkaia !e(erti #i.a>ah ii #a lakukalah (egukura #ega multimeter +a#igkalah ha!il (egukura #a (erhituga 4ag a#a lakuka Kemu#ia 5atat ha!il4a ke #alam ta.el 2;
Ta.el 2; a!il Perhituga )M* 9 F 89
a!il Pegukura )P*
J ,rr"r
9 F 89
It I' I2
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '8
9R ' 9R 2
Ulagi (er5".aa #iata! #ega meggati ilai tegaga )9 !* (lihat tabel 2.!)6 #a 5atat ha!il (egukura a#a (a#a ta.el 28 Ta,"& 2.5
9F89
9 F '% 9
9 F '8 9
It I' I2 9R ' 9R 2
Ulagi (er5".aa #iata! #ega meggati ilai re!i!te!i R '6 R 2 (lihat tabe 2.")6 #a 5atat ha!il (egukura a#a (a#a ta.el 2? Ta,"& 2.4
9 )9"lt*
'%% @ 89
--% K@ '% 9
'8 9
I ' I 2 0 ituglah kuat aru! #i I #a .e#a ("te!ial 92 +uatlah ragkaia !e(erti gam.ar #i.a>ah #a lakukalah (egukura +a#igka ha!il (erhituga #ega (egukura 4ag a#a lakuka
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '?
D ituglah kuat aru! #i I'6 I26 I- #a .e#a ("te!ial #i titik A #a + )9A+*
+uatlah ragkaia !e(erti gam.ar #i.a>ah #a lakukalah
(egukura +a#igka ha!il (erhituga #ega (egukura 4ag a#a lakuka
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '&
PERCOBAAN III
I. JUDUL
Ragkaia The7ei
II. TUJUAN PERCOBAAN
Memahami .agaimaa me#a(atka ilai tegaga The7ei )9th* #a re!i!ta!i The7ei )Rth* #ari !uatu ragakaia k"m(lek!
III. ALAT YAN7 DI7UNAKAN
M"#ul Praktikum
P">er Su((l4
O!5ilat"r
Ka.el (eghu.ug
Multimeter
IV. DASAR TEORI
ukum Kir5h"33 meru(aka h"kum 4ag me#a!ari !i3at #ari !uatu ragkaia li!trik ukum Kir5h"33 a#alah !e.agai .erikut: 1. =umlah al/a.ar aru! 4ag ma!uk ke#alam !uatu titik #a 5a.ag !uatu
ragkaia a#alah "l6 4ag #a(at #ituli! #alam .etuk (er!amaa6 ukum ii #i keal #ega h"kum !-!-/ 6a,a#. 2. =umlah al/a.ar GGL #alam tia( l""( ragkaia )ragkaia tertutu(*!ama
#ega /umlah al/a.ar ha!il kali Ri #alam l""( 4ag !ama6 #alam .etuk (er!amaa matemati!4a a#alah : e F Ri 6 h"kum ii #ikeal #ega h"kum &%%. Dega mem(erhatika #ua h"kum ter!e.ut6 maka #a(at #i!im(ulka tegaga 4ag ter.agi #alam ragkaia !eri #a aru! 4ag ter.agi #alam ragkaia (arallel !e(erti terliahat (a#a gam.ar ;' .erikut ii Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 'E
R1
S
I2
I1
+ R2
-
+ S -
R1
R1
R2
Gam.ar ;' Ragkaia Seri Paralel
Oleh kerea itu #a(at #iketahui .agaimaa meghitug !uatu re!i!ta!i eki7ale 4ag #i!u!u !eri atau (arallel Kemu#ia .agaimaa 5ara meetuka ragkaia eki7ale#ari !uatu ragkaia 4ag ter#iri #ari .e.era(a re!i!t"r 4ag #i!u!u !e5ara !eri atau (arallel #a .e.era(a !um.er tegaga Utuk me/a>a. (erta4aa ter!e.ut a#alah #ega megguka !uatu te"rema6 4aitu te"rema The7ei6 4ag .er.u4i “ tia( /ariga .ertermial #ua 4ag ter#iri #ari .e.era(a re!i!t"r #a .e.era(a !u.er tegaga #a(at #igati #ega ragkaia eki7ale4ag ter#iri #ari ! e.uah !um.er tegga #a !e.uah re!i!t"r” Se.uah !um.er tegaga (eggati (a#a ragkaia eki7ale 4ag me>aili .e.era(a !um.er tegaga 4ag #imak!u# #a(at #i!e.ut #ega tegaga The7ei )9th* #a !e.uah re!i!t"r (eggati (a#a ragkaia eki7ale 4ag me>akili #ari .e.era(a re!i!t"r #a(at #i!e.ut #ega re!i!ta!i The7ei )Rth* Utuk le.ih /ela!4a #a(at #ilihat #alam gam.ar .erikut:
R
A
R1
R2
R3
TH
TH
AB
AB + 1 -
+ 2 -
+ 3 -
B
Gam.ar ;2 Ragkaia K"m(lek! #a ,ki7ale
Nilai #ari tegaga The7ei #a re!i!ta!i The7ei #ari ragkaia #iata! #a(at #i4ataka #ega (er!amaa .erikut:
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | '
V '
9th F
R'
' R'
V 2 R 2
' R 2
V R-
'
'
Rth F '
R'
R-
' R 2
' R-
V. PROSEDUR PERCOBAAN a.
P(%+"u( P"(6%,aa 1
Ragkaialah (a#a m"#ul !e(erti gam.ar .erikut ii
R1
6,8k
R2
10k
TH AB
Gam.ar ;- Ragkaia Pem.agi Tegaga
Ukur tegaga 9a. #a 5atat ha!il (egukura
ituglah .era(a tegaga The7ei4a
Tetuka a(akah ilai tegaga The7ei 4ag telah #ihitug !ama #ega ilai 9a. 4ag telah #iukur +erilah ala! a mega(a ke#ua ilai ter!e.ut .er.e#a atau !ama
,. P(%+"u( P"(6%,aa 2
Ragkailah m"#ul !e(erti ga.ar .erikut:
2 ,2 k
6 ,8 k + -
5 V
10k + -
10 V
+ -
AB 15 V
Gam.ar ;; Ragkaia Re!i!t"r Paralel
Ukur tegaga 9a. #a 5atat ha!il (egukura ituglah .era(a ilai tegaga The7ei #a re!i!ta!i The7ei #a gam.arlah ragkaia eki7ale4a
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 2%
Tetuka a(akah ilai tegaga The7ei 4ag telah #ihitug !ama #ega tegaga 9a. 4ag #iukur6 .erilah ala!a4a 6. P(%+"u( P"(6%,aa
Ragkailah m"#ul !e(erti gam.ar .erikut ii 6,8k
8,2k
10k
4,7k
10k
2,2k + -
15 V
+ -
10 V
+ -
AB 5 V
Gam.ar ;8
Ukur tegaga 9a.6 95.6 9#. kemu#ia 5atat ha!il (egukura
0arilah meurut (erhituga ilai tegaga 95. #a 9#. kemu#ia .a#igka #ega ha!il (egukura
Tetuka ilai tegaga The7ei #a re!i!ta!i The7ei6 gam.arka ragkaia eki7ale4a
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 2'
PERCOBAAN IV
I.
JUDUL PERCOBAAN
8
KAPASITOR DAN KONSTANTA WAKTU
III.
TUJUAN PERCOBAAN
8
Agar maha!i!>a megetahui .etuk.etuk ka(a!it"r #a #a(at mem.a5a ilai 4ag tertera (a#a .a#a ka(a!it"r Dega melakuka (er5".aa ii #ihara(ka maha!i!>a megetahui 5ara (egi!ia #a (eg"!"ga ka(a!it"r
III.
III
ALAT DAN BAHAN
'
M"#ul 0atu Da4a
2
M"#ul Ragkaia RL0
-
Multimeter
;
=um(er
8
Simula!i ,+
DASAR TEORI
Ka(a!it"r atau(u K"#e!at"r meru(aka k"m("e utuk me4im(a #a4a li!trik #alam !atua $ara#6 #a4a !im(a4a #i!e.ut ka(a!ita! k"#e!at"r Ka(a!ita! k"#e!at"r .ia!a4a .erilai #ari .e.era(a ($ )(ik" 3ara#* !am(ai .e.era(a ri.u $ )mikr" 3ara#* ' ($
F ' '% '2 $
' $
F ' '% $
' $
F ' '%? $
Dalam (raktek4a6 k"#e!at"r .a4ak #i(erguaka utuk6 mem.agkitka getara #ega 3rekue!i tertetu )"!ila!i*6 !e.agai 3ilter (a#a !irkuit aru! rata6 k"#e!at"r meaha aru! rata4a #a me4alurka
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 22
aru!
."lak.alik4a
ke
5ha!i!
)gr"u#ig*6
utuk
megk"(el1meghu.ugka !irkuit #ega !irkuit 4ag .erikut4a +e.ara(a /ei! k"#e!at"r 4ag #i(akai atar lai k"#e!at"r keramik6 k"#e!at"r ("l4e!ter6 k"#e!at"r kerta!6 k"#e!at"r $ilm )metallie# 3ilm 5a(a!it"r*6 k"#e!at"r elektr"lit #a k"#e!at"r 7aria.le atau k"#e!at"r trimmer
Ragkaia Seri Ka(a!it"r :
'
# $%tal
'
# '
'
# 2
'
# -
Ragkaia Ka(a!it"r Paralel :
0T"tal F 0' < 02 < 0-
=ika !uatu ragkaia R0 #i.eri tegaga D06 maka muata li!trik (a#a ka(a!it"r ti#ak lag!ug teri!i (euh6 aka teta(i mem.utuhka >aktu utuk me5a(ai muata (euh (a#a ka(a!it"r ter!e.ut Setelah muata ter!i!i (euh (a#a ka(a!it"r6 lalu !um.er tegaga #i(utu! maka muata ka(a!it"r ti#ak lag!ug k"!"g aka teta(i mem.utuhka >aktu utuk meg"!"gka4a R0 F
Rumu! k"!tata >aktu !e5ara ui7er!al :
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 2-
' 0hage F )akhira>al* ' e $
IV.
0hage
F Nilai (eru.aha
Akhir
F Nilai akhir 7aria.el
A>al
F Nilai a>al 7aria.el
e
F Nilai euler ) 26&'E2E'E *
T
F aktu #alam !atua #etik
F K"!tata >aktu #alam !atua #etik
PROSEDUR PERCOBAAN A. PEN7ISIAN KAPASITOR
+uatlah ragkaia !e(erti #i.a>ah ii :
Tetuka ilai R #a 06 (a!tika ka(a!it"r #alam kea#aa k"!"g )% 9"lt* u.ugka S )!aklar* !ehigga aru! megalir ke 06 5atat tegaga terukur !etia( 8 #etik higga tegaga terukur k"!ta +uatlah ta.el !e.agai .erikut : T )#etik*
90
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 2;
B. PEN7OSON7AN KAPASITOR
+uatlah ragkaia !e(erti #iata!6 lalu hu.ugka! !aklar #a (a!tika 95 telah me5a(ai k"!ta Lalu (utu!ka hu.uga !aklar #a 5atatlah ilai 95 !etia( 8 #etik higga 95 me/a#i % 7"lt T )#etik*
90
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 28
PERCOBAAN V
I. JUDUL
Ragkaia I#ukta!i #a Im(e#a!i Sum.er Tegaga A0 II. TUJUAN PERCOBAAN
Utuk megeal !i3at im(e#a!i (a#a /ariga ker/a a5
Utuk mem(ela/ari i#ukta!i6 reakta!i #a im(e#a!i
III. ALAT YAN7 DI7UNAKAN
M"#ul Praktikum
P">er Su((l4
O!5ilat"r
Ka.el (eghu.ug
Multimeter
IV. DASAR TEORI
,leme ragkaia 4ag me4ataka teaga 4ag ter!i(a #alam me#a maget a#alah i#u5t"r 4ag #i#e3ii!ika !e.agai: 9)t* F L
di dt
Per!amaa #iata! me4ataka .ah>a tegaga 4ag melalui eleme a#alah .er.a#ig luru! #ega (eru.aha aru! (er!atua >aktu K"!tata ke!e.a#iga L a#alah 4ag #i!e.ut #ega i#ukta!i #alam !atua er4 Re3re!eta!i !kemati! #ari ragkaia li!trik ter!e.ut a#alah: L
i +
v
-
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital
P a g e | 2?
Gam.ar -' Ragkaia I#ukta!i
+egitu /uga #ega ka(a!ita!i6 eleme ii #a(at #ihu.ugka !e5ara !eri #a (arallel teta(i a(a.ila ti/aua 4ag aka #ilakuka a#alah aali!i! ragkaia k"m(lek #ega tegaga !um.er ."lak.alik6 maka aka le.ih .aik /ika kita megaali!i!4a #ega megguaka im(e#a!i Im(e#a!i #ari !uatu eleme atau ragkaia a#alah
(er.a#iga atara
tegaga #a aru! #alam .etuk 3ug!i >aktu atau F
& )t * i )t *
Dimaa 7)t* F tegaga !iu!"i#al i)t* F aru! !"i#al (arameter im(e#a!i #a(at /uga #i.ua4 #alam .etuk .e!ara #a !u#ut Dega megguaka (aameter im(e#a!i maka !uatu ragkaia k"m(lek! #a(at #i.uat me/a#i le.ih !e#erhaa V.
PROSEDUR PERCOBAAN
Per5".aa ii a#alah la/uta #ari (er5".aa !e.elum4a megeai aru! #a tegaga Per5".aa !e.elum4a meu/ukka .ah>a !e.uah kla(a!ita!i megikuti h"kum Omh6 #imaa reakta!i meggatika re!i!ta!i #a .er3aria!i meurut re3ere!i Kita aka melihat .ah>a !e.uah i#ukta!i memiliki !e.uah ilai reakta!i #a (er.e#aa4a #ega !e.uah ka(a!ita!i VI. TU7AS 1.
Guaka m"#ul utuk meghu.ugka ragkaia !e(erti (a#a 3m.ar 26 atur "!5illat"r (a#a 3rekue!i keluara ;%%h #ega tegaga 89((6 5ari 9r #a 95 /uga ilai Q5
A R
v
B
i (t)
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan + Teknik Digital C -
C
P a g e | 2&
Gam.ar -2 Ragkaia R0
A(akah 9 F 9r < 956 .uktika
2.
#ari ka>a.a 4ag aka #i#a(at haru! memeuhi h"kum (e/umlaha !e(erti (a#a gam.ar - hitug 9r #a 95 guaka atura (h4tag"ra!6 .a#igka #ega ha!il (egukura Vc Vz
V Gam.ar -- Diagram $a!"r
itug ra!i" F
.
V' I
6
#ega I a#alah aru! 4ag !au#ara ukur A(akah .e#a (ha!a atara I #a 9 (a#a ragkaia gam.ar
3.
2 =ela!ka 9aria!i 3rekue!i #alam le.ar tertetu6 amati ha!il 96
5.
ka(a hal ii me/a#i : Q5 F me.e!ar atau Q5 F Mege5il 4.
Gati ragkaia R0 #ega ragkaia RL Perhatika gam.ar ;6 5ari ilai i#u5t"r #ega 3rekue!i #a tegaga !aa !e(erti #iata!6 ulagi (r"!e#ur (er5".aa '86 /ela!ka A R
v
i (t)
B +
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan L Teknik Digital C
P a g e | 2E
Gam.ar -; Ragkaia RL
Gati ragkaia RL #ega RL0 Perhatika gam.ar
.
Ulagi (r"!e#ur '86 /ela!ka <
A v
R
B
L
i ( t)
C + !
C
" Gam.ar -8 Ragkaia RL0
9.
Gam.ar #iagram 3a!"r #ari ketiga ragkaia #iata!
Copyright © 2003-2013 Laboratorium Elektronika dan Teknik Digital