Modul Sempoi Biologi T5

BESTARI SP SDN.BHD

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 5 Penulis dan Penggubal: Zulkarnain bin Jamaluddin SMK Tengku Abdullah, Pekan.

Edisi Murid

Modifikasi daripada buku teks dan soalan SPM sebenar.

Versi Ketiga

2015

NAMA:................................................................... TINGKATAN:............................................................ SEKOLAH:...............................................................

ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN

SMK

TENGKU ABDULLAH,

26600

PEKAN PAHANG DM.

Modul Sempoi Biologi

BAB 1 SISTEM PENGANGKUTAN 1.1

Keperluan Sistem Pengangkutan dalam Organisma.  Konsep JLP/I; JLP/I merujuk kpd Jumlah Luas P........................... per Isipadu.  Pemahaman JLP/I boleh dilihat berdasarkan contoh berikut: Jenis Kubus

Kubus X

Kubus Y

Kubus Z

1

2

3

1x1

2x2

3x3

=1

=........

=9

Jumlah Luas Permukaan, JLP

1x6

4x6

9 x .......

(cm2)

=6

=24

=54

1x1x1

2x2x2

3x3x3

=1

=........

=27

........

3

2

Panjang sisi (cm) Luas Permukaan (cm2)

Isipadu,I (cm3) JLP/I (cm-1)

 Berdasarkan keputusan JLP/I di atas, menunjukkan bahawa semakin b............ saiz objek, semakin k........... nisbah JLP/I.  JLP/I mempengaruhi kadar r................... bahan keluar masuk sel.  Organisma unisel mempunyai kadar resapan yang lebih tinggi berbanding organisma multisel.  Justeru, organisma multisel seperti manusia dan haiwan memerlukan satu sistem pengangkutan yg efektif utk mengangkut bahan-bahan bermanfaat atau tidak berguna keluar sel badan. Itulah Sistem Pengangkutan! Uji Kefahaman anda! 1. Nyatakan masalah yang dihadapi oleh organisma untuk mendapatkan keperluan sel dan penyingkiran bahan buangan.

[1 markah]

....................................................................................................................... 2. Berikan tiga contoh bahan keperluan sel dan tiga contoh bahan kumuh yang disingkirkan daripada sel.

©Zulkarnain Jamaluddin

[3 markah]

2


Bahan keperluan sel

Bahan kumuh yang disingkirkan

1.

1.

2.

2.

3.

3

3. Terangkan sebab-sebab sistem pengangkutan penting dalam organisma multisel.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... Soalan SPM 2006 (Esei) Organisma multisel, seperti manusia, memerlukan sistem pengangkutan yang khusus berbanding dengan organisma unisel, seperti Amoeba sp., yang tidak memerlukan sistem pengangkutan. Berikan penilaian tentang pernyataan di atas berdasarkan ciri fizikal organisma dengan proses fisiologi berikut:  Respirasi  Nutrisi  Perkumuhan

[10 markah]

Contoh jawapan: Ciri fizikal organisma multisel  Saiz besar/ nisbah JLP: I adalah kecil  Kadar resapan bahan keluar/ masuk ke semua sel badan adalah rendah  Sel-sel bahagian dalam badan tidak bersentuhan secara langsung dengan persekitaran Ciri fizikal organism unisel  Saiz kecil/ nisbah JLP: I adalah besar  Pertukaran bahan antara organisma dengan persekitaran berlaku dengan mudah


3


 Sel badan bersentuhan secara langsung dengan persekitaran Proses Respirasi 1. Organisma multisel  Memerlukan permukaan/organ pertukaran gas yang spesifik/ peparu untuk keluar masuk/ pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida/ gas respirasi  Memerlukan sistem pengangkutan untuk membawa gas respirasi keluar dan masuk ke dalam tisu. 2. Organisma unisel  Tiada organ yang spesifik untuk pertukaran gas  (system pengangkutan tidak diperlukan kerana) pertukaran gas boleh berlaku secara resapan gas oksigen dan karbon dioksida melalui membran plasma Proses Nutrisi 1. Organisma multisel  Perlukan sistem pencernaan untuk membawa/ mengerakkan makanan dari persekitaran masuk ke dalam badan untuk dicerna dan diserap  Makanan tercerna seterusnya diangkut ke sel-sel badan melalui darah dan sistem limfa. 2. Organisma unisel  (tidak perlukan sistem pencernaan kerana) makanan diambil terus masuk dari persekitaran melalui membran sel secara fagositosis  Dan dicernakan oleh enzim intrasel dalam vakuol makanan. Proses Perkumuhan 1. Organisma multisel  Perlukan sistem pengangkutan untuk membawa bahan kumuh/ urea dari hati ke tisu/ ginjal/ organ perkumuhan  Bahan kumuh/ air kencing/ CO2 / air peluh/ urea dikeluarkan dari ginjal/ organ perkumuhan 2. Organisma unisel  (Tidak perlukan sistem pengangkutan kerana) bahan kumuh dibuang terus dari sel badan ke persekitaran melalui membrane sel.


4


 Bahan kumuh/ contoh bawa masuk/disimpan/ disingkir dalam vakuol mengecut. 1.2

Konsep Sistem Perdaran Darah.  Medium pengangkutan dlm manusia dan haiwan ialah d...............  Medium pengangkutan dlm haiwan invertebrata ialah h................. dalam hemoselom.  Darah manusia terbahagi kpd dua iaitu Sel Darah (45%) dan Plasma Darah (55%).  Plasma Darah terdiri daripada air (90%) dan bahan terlarut (10%).  Contoh bahan terlarut ialah gas terlarut, nutrien, enzim, protein plasma (albumin, globulin, fibrinogen) dan bahan kumuh.  Terdapat tiga jenis Sel Darah iaitu E........................, L.................. dan Platlet = ELP atau PELincir  Terdapat dua jenis Leukosit iaitu Granulosit dan Agranulosit (granul = biji) -

Terdapat tiga jenis Granulosit iaitu B.................., E....................... dan N..........................=Betik Epal Nangka. (ketiga-tiga buah ini ada biji)

-

Terdapat dua jenis Agranulosit iaitu L........................ dan M......................... = LM

Kriteria

Eritrosit

Leukosit

Platlet

Bentuk

Dwic...............

Bulat

Cakera

Saiz

Kecil (8µm x 2 µm)

B..............

Paling kecil (2-3 µm)

Warna

M.............

Putih Kekuningan

Jernih

Hemoglobin

A........

Tiada

Tiada

Nukleus

Tiada

Ada (BEN, berlobus)

Tiada


5


Limfosit (sfera) Monosit (Kacang)

Kuantiti

Paling banyak

Banyak

Sedikit

Tempat dihasilkan

Sum sum tulang

Sum sum tulang

Serpihan sel

Jangka hayat

± 120 hari

N=10-12 jam

5-9 hari

B= 8-12 jam E=8-12 hari M=berbulan/bertahun

Fungsi

Peng..................

Pert......................

Pemb.................

bahan

badan

Darah

Komponen darah manusia

Sel darah

Eritrosit

Plasma darah

Leukosit

Granulosit

Platlet

Agranulosit

Basofil

Monosit

Eosinofil

Limfosit

Air

Bahan terlarut

gas terlarut, nutrien, enzim, protein plasma (globulin, albumin, fibrinogen) dan bahan kumuh.

Neutrofil


6


Basofil Granulosit

Eosinofil Neutrofil

Leukosit

Limfosit

Agranulosit Monosit

Basofil •Nukleus berlobus dan berbentuk S •Sitoplasma bergranul •penghasilan heparin utk mencegah darah beku dgn cepat. •merembeskan histamin dlm tx alergi.


Eosinofil •Nukleus mempunyai 2 lobus •Sitoplasma bergranul • mengurangi gejala radang alergi

Neutrofil •Nukleus berlobus •Sitoplasma bergranul •Memusnahkan bakteria secara fagositosis.

Limfosit •Nukleus berbentuk sfera •sedikit sitoplasma •menghasilkan antibodi

Monosit •Nukleus berbentuk kacang • Peranan seperti makrofaj yang menelan bakteria dalam badan dan selsel yang telah dijangkiti oleh bakteria.

7


Fungsi Darah dalam Pengangkutan

Peta i-think! Oksigen Karbon dioksida

Haba

Fungsi darah

Hormon

Air

Makanan tercerna

Bahan kumuh

Struktur Salur Darah Manusia  Terdapat tiga jenis salur darah manusia iaitu, A................, V........... dan K.................. .Perbezaan antara ketiga-tiga salur adalah seperti berikut: Arteri

Kapilari

Vena

Angkut darah

Tempat pertukaran

Angkut darah

b......................... (kecuali

bahan antara sel

t...............................

arteri pulmonari)

(kecuali vena pulmonari)

Angkut darah k................

H........................ arteri

dari jantung

dengan vena

Dinding berotot t...........

Dinding sangat n............,

Angkut darah k.... jantung Dinding berotot nipis

setebal satu sel shj. T............ injap kecuali

Tiada injap

M........................ injap

injap sabit di aorta dan di

sabit untuk mengelakkan

arteri pulmonari

aliran darah berpatah balik


8


Darah mengalir pada

Tiada denyutan. Tekanan Tiada denyutan. Darah

tekanan t.............

lebih r.................. drp

mengalir pada tekanan

membentuk denyutan yg

arteri tetapi lebih tinggi

r................. berbanding

dinamakan nadi

drp vena

a................

Terangkan perbezaan antara salur darah X dan salur darah Y. [SPM 2012] Salur X

Salur Y

A...............

V...............

Dinding berotot yang t.............

Dinding berotot yang n...........

L............ elastik/dinding berotot

K................. elastik/ dinding berotot

Supaya X boleh tahan tekanan darah

Angkut darah pada tekanan yg

yg t..............// angkut darah pada

r..................

tekanan t............... Lumen yg k.............

Lumen yg b............

Supaya pengaliran darah lebih

Memberi rintangan yang paling

c..............

r....................utk pengaliran darah dlm Y

Tiada i.............. kecuali arteri pulmonari Ada injap dan aorta Injap mencegah darah drp p.............. balik//injap memastikan pengaliran darah s................ Membawa darah beroksigen kecuali

Membawa darah terdeoksigen kecuali

a............... pulmonari.

v............. pulmonari.

Membekal o................. untuk respirasi

Mengangkut darah terdeoksigen/CO2

sel dalam sel-sel badan

dari sel b.............. ke jantung

Aliran darah:

Aliran darah:

J................

sel badan kecuali arteri

pulmonari.


Sel badan

j.................. kecuali

vena pulmonari.

9


Struktur Jantung Manusia

#Lukis dan labelkan struktur jantung manusia.


10


Daya pengepaman oleh jantung. Terangkan penghasilan daya yang menyebabkan peredaran darah dalam manusia.  Pengecutan jantung bermula apabila n............... s................................ (SAN) mula mencetus impuls saraf yang kemudiannya tersebar ke seluruh atrium dan merangsang otot dinding kedua-dua atrium mengecut serentak.  SAN dikenali sebagai p..................... denyutan jantung.  Menyebabkan tekanan darah dlm atrium m........................  Menyebabkan darah ter......................... dipam ke dalam v......................... kanan melalui injap t...........................  Menyebabkan darah ber......................... ditolak ke dalam ventrikel kiri melalui injap b.........................  Impuls yg dicetus oleh SAN kemudian sampai ke nodus a...........................l (AVN).

 Menghantar impuls utk merangsang pengecutan otot ventrikel melalui berkas His dan gentian Purkinjie.  Kedua-dua ventrikel m....................... serentak.  Menyebabkan tekanan darah di dalam ventrikel kiri dan kanan meningkat. ©Zulkarnain Jamaluddin

11


 Darah terdeoksigen dipam ke peparu melalui arteri p..............................  Darah beroksigen ditolak ke seluruh badan melalui a...............

Terangkan mekanisme kawal atur tekanan darah.  Kenaikan atau penurunan tekanan darah dikesan oleh b............................... yg terdapat di aorta dan arteri karotid.  Tekanan darah tinggi menyebabkan baroreseptor menghantar impuls ke pusat kardiovaskular di m.................. o..............................  Arteri dan arteriol mengem................ dan  Tekanan darah diturunkan.  Tekanan darah rendah menyebabkan baroreseptor menghantar impuls ke pusat kardiovaskular utk merangsang SAN dan mencetuskan impuls.  Kadar pengecutan otot k................... dlm jantung dan otot licin pada arteri ditingkatkan.


12


Terangkan perbandingan sistem peredaran darah dalam manusia, ikan dan amfibia. [Mirip SPM 2010]

Persamaan: 1. Ketiga-tiganya mempunyai sistem peredaran t.................. 2. Darah mengalir dalam salur-salur darah. 3. Ketiga-tiganya mempunyai j.................. 4. Ketiga-tiganya mengepam d................ ke sel-sel badan. 5. Ketiga-tiganya mempunyai i............. di dalam vena. 6. Darah mengalir dalam s.......... arah sahaja. Perbezaan: Manusia

Ikan

Amfibia

Peredaran darah ganda

Peredaran darah

Peredaran darah ganda

d........ dan lengkap.

t...................

dua dan t........ lengkap.

Darah mengalir melalui jantung sebanyak d.......


Darah mengalir melalui Darah mengalir melalui

jantung sebanyak d.... 13


kali dalam satu edaran

jantung hanya sekali

kali dalam satu edaran

lengkap.

dalam satu edaran

tak lengkap

lengkap Jantung mempunyai

Jantung mempunyai

Jantung mempunyai

e.............. ruang.

d........ ruang.

t........... ruang.

Jantung mempunyai

Jantung mempunyai

Jantung mempunyai

d....... atrium dan d.......

s....... atrium dan s..........

d......... atrium dan s.........

ventrikel.

ventrikel.

ventrikel.

Darah beroksigen dari



jantung mengalir pada



kadar yang lebih l.........

kadar yang lebih

kadar yang

ke sel-sel badan.

p............... ke sel-sel

s........................ ke sel-

badan.

sel badan.

Darah beroksigen dipam daripada j.................... ke Darah beroksigen

Darah beroksigen dipam

sel-sel badan.

mengalir daripada

daripada j.................. ke

i................ ke sel-sel

sel-sel badan.

badan. Darah beroksigen

Darah beroksigen

Darah beroksigen

mempunyai t.................

mempunyai tekanan lebih

mempunyai tekanan

lebih tinggi.

r.................

s................... tinggi.

Pertukaran gas berlaku

Pertukaran gas berlaku di

Pertukaran gas berlaku

di p................/ alveolus.

insang/l................/filamen. di peparu atau k...............


14


1.3 Mekanisme Pembekuan Darah.  Salur darah pecah atau luka  Darah keluar  Platlet berkumpul  Merangsang trombokinase

Trombokinase

Ion kalsium

Vitamin K

Trombin

Protrombin

Fibrin

Fibrinogen

Sel-sel darah terperangkap

Darah beku

Keruping

Masalah Pembekuan Darah  Penyakit hemofilia  Trombus  Penyakit strok  Angina  Kegagalan jantung


15


Terangkan bagaimana platlet membantu dlm menghentikan pendarahan semasa luka. [SPM 2008]  Platlet bergumpal dan menghasilkan t.................................  Trombokinase menukarkan p.......................... kepada trombin dengan kehadiran ion k..................  T....................... menukarkan fibrinogen kepada f............... dgn kehadiran vitamin ......  Fibrin membentuk j...................... utk memerangkap eritrosit.  Membentuk darah b...........//keruping. Terangkan kepentingan pembekuan darah ini. [SPM 2012]  Menutup l...........  Menghalang kehilangan darah yang ber....................  Mengekalkan t.................. darah pada julat normal.  Oleh itu, jantung boleh mengepam darah ke seluruh badan.  Untuk mengelakkan kemasukan m................./patogen/bahan asing.  Sebagai mekanisme pertahanan badan//meminimakan risiko i................ di dalam badan.  Mengekalkan peredaran darah.  Oleh itu keperluan sel dapat diangkut dengan efisien/cekap. 1.4

Konsep Sistem Limfa.

Pembentukan Bendalir Tisu (BT). 1. BT atau cecair i..................... ialah bendalir yg memenuhi ruang antara sel, membasahi sel dan mempunyai tekanan o................. yang sama dgn sitoplasma sel dan d............... 2. Darah mengalir dari a................ ke kapilari mempunyai tekanan h........................ yang tinggi kerana darah yg bertekanan t................ dipam keluar dari j................ dan saiz kapilari adalah k..............


16


3. Tekanan hidrostatik yang tinggi ini memaksa air dan bahan-bahan yg mempunyai saiz molekul yg k............. terturas keluar merentasi dinding k.................. ke ruang antara sel, menghasilkan b.................... tisu. 4. Sel darah m................, platlet dan molekul p.............. yg besar tidak terturas. 5. Cecair plasma dlm kapilari yg menghampiri ve......... mempunyai kepekatan yg t........... Komposisi Bendalir Tisu. 1. Komposis BT adalah s.......... dengan komposisi darah, iaitu mengandungi air, aasid a............, g.................., asid l.............., koenzim, h.................., ion m.................. dan bahan buangan sel tetapi tidak mengandungi e......................, p................ atau molekul protein yang b................ Kepentingan Bendalir Tisu. 1. BT adalah penting bagi menge............... persekitaran d................ seperti s..........., tekanan o............. dan p..... badan agar sentiasa dlm keadaan stabil. 2. Proses pengekalan persekitaran dalaman ini berlaku melalui proses h.......................... 3. Oksigen dan n................. yg meresap keluar dari kapilari darah akan meresap masuk ke dalam b.................... t.......... dan seterusnya akan meresap masuk ke dalam sel-sel badan. 4. Bahan b.................... sel pula akan meresap masuk ke dalam bendalir tisu sebelum meresap masuk ke dalam k..................... darah utk disingkirkan melalui organ-organ perk..................... Pembentukan Bendalir Limfa. 1. BT perlu meresap ke dalam k.................... darah semula berhampiran v.........l dan membentuk cecair plasma semula.


17


2. Jika tidak, salur darah akan kekurangan c.............. dan darah tidak dapat mengalir. 3. Hampir 90% drp BT ini akan meresap ke dalam kapilari darah semula. 4. BT yang selebihnya, iaitu kira-kira 10% lagi akan meresap ke dalam k................... l.............. utk membentuk bendalir d............. salur l............. yg dikenali sebagai b...................... l................. 5. Kandungan bendalir limfa adalah s.......... dengan BT. 6. Bendalir limfa akan mengalir ke dalam salur limfa yang lebih b............... dan akhirnya kembali ke sistem p........................ darah. 7. Jika bendalir l.............. terkumpul secara berlebihan dan tidak dapat dikembalikan ke SPD, keadaan ini akan menyebabkan pemb......................... tisu.

Rajah: Perkaitan antara sistem darah dgn sistem limfa.

Struktur Sistem Limfa. 1. Sistem limfa terdiri drp d................., salur, kapilari l............., n............. limfa, limpa, kelenjar t............... dan sumsum t............... 2. Duktus limfa paling b............. ialah d................. t.................. yg menghubungkan semua salur l............ dari bahagian ab..................., toraks dan anggota sebelah ki...... ke vena s.......................... kiri dan seterusnya bersambung dgn vena k.........


18


3. Salur limfa dr tangan ka.......... dan kepala sebelah ka......... bersambung dgn duktus l............ ka........... yg membuka ke dalam vena s.................. ka........... yg seterusnya bergabung dgn vena k.......... 4. Pergerakan bendalir limfa dibantu oleh pengecutan otot r.............. yg menekan dinding salur limfa secara ber............. 5. Kehadiran i............ di sepanjang salur l.......... menyebabkan limfa mengalir pada s......... hala shj dan mengelakkan drp berpatah b............. 6. La.............. dalam vilus pada usus k.......... merupakan sebahagian drp k................. limfa 7. Limpa ialah organ yg terlibat dlm menghasilkan limfosit dan memusnahkan sel darah m............. 8. Organ ini juga menyimpan sel darah m............ utk menampung kehilangan d........... jika berlaku kecederaan. 9. Sumsum t............... pula mempunyai sel-sel yg menjalankan proses mi........... bagi menghasilkan sel-sel darah p............ terutamanya sel limfosit. 10. Limfa iaitu BT yg meresap masuk ke dalam k.................. limfa seterusnya mengalir ke s.......... limfa yang lebih b.......... dan melintasi nodus limfa. 11. Nodus limfa berfungsi sebagai p................. mikroorganisma. 12. Limfa yg bebas drp sebarang mikroorganisma kemudiannya mengalir ke dalam d............ toraks dan duktus limfa k............ 13. Limfa akan dialirkan ke dalam darah di v........ s..................... kiri dan kanan. 14. Darah yg bercampur dgn limfa ini masuk ke v........ k........... Peranan Sistem Limfa dalam Pengangkutan. 1. Sistem limfa mengembalikan bendalir l............. yg berasal drp BT ke dalam SPD melalui v........ s.......................... kiri dan kanan. 2. Keadaan ini menyebabkan komposisi, isipadu dan tekanan darah dapat dik............. pada paras n...............


19


3. L.................. yg terdapat dlm v............ usus terlibat dlm penyerapan asid l............., gliserol dan vitamin yg larut dalam l............ iaitu A, D, E dan K. 4. Bahan-bahan ini seterusnya mengalir bersama dgn limfa ke d............ limfa dan kembali ke SPD di jantung. 5. Air, m................, hormon, koenzim dan bahan-bahan lain yg berguna yg terdapat di dalam BT yg tidak meresap ke dalam kapilari d............ semula akan diangkut oleh system l........... dan dikembalikan ke SPD. Hal ini dapat memastikan komposisi darah dik................. 6. Bahan buangan sel seperti asid u........... dan urea yg tertinggal juga dapat diangkut oleh s.............. l............ ke dalam SPD. 7. Sel-sel mati, mikroorganisma dan bendasing yg berbahaya kpd badan akan dimusnahkan oleh sel f................ dalam n.......... limfa. 8. Oleh itu, bendalir l............ yg masuk ke dalam SPD bebas drp bahanbahan ini. 9. BT perlu dikembalikan ke dalam SPD sam ada secara meresap terus ke dalam kapilari darah atau melalui sa......... limfa. 10. Kegagalan proses ini akan menyebabkan pengumpulan BT di dalam ruang antara sel dan menyebabkan pemb................. yg dikenali sbg o............. 11. O.......... boleh berlaku di kaki, t............, sendi malah seluruh tubuh. 12. Terdapat juga odema yg berlaku di o.......... dan di p............ 13. O............. sering terjadi kpd individu yg d........... atau tidak bergerak terlalu lama kerana tidak ada pengecutan otot r............. yg membantu pengaliran l........... 14. Pesakit diabetis, artritis, kanser, kerosakan h......... dan ginjal sering mengalami o........... 15. Pesakit u.............. atau Elephantiasis mengalami gejala salur l............ tersumbat disebabkan oleh cacing fi................


20


1.5

Peranan Sistem Perdaran Darah Dalam Mekanisme Pertahanan Badan.

Sistem Pertahanan Badan.

Sistem Pertahanan Badan

Barisan

Barisan

Barisan

pertahanan

Pertananan

Pertahanan

pertama (BPP)

Kedua (BPD)

Ketiga (BPT)

Fagositosis

Antibodi

Kulit

Membran Mukus

-Peluh

-Rembesan

-Sebum

mukus

(a) Barisan Pertahanan Pertama. (i)

Kulit manusia terdiri daripada lapisan yg l........ dan sukar ditembusi oleh mikroorganisma.

(ii)

Kulit merupakan BPP dalam sistem pertahanan badan.

(iii)

Mikroorganisma hanya dpt menembusi kulit jika terdapat luka atau kecederaan.

(iv)

Namun begitu, proses pemb.............. darah yg berlaku dgn cepat dapat membantu mencegah kemasukan mikroorganisma dgn banyak.

(v)

Air m......... yg dirembeskan oleh kelenjar air mata dan s.......... yg dirembeskan oleh kelenjar s.............. mengandungi enzim l............... yg memusnahkan b..................

(vi)

Jika mikroorganisma masuk melalui lubang h.............., lapisan m............ akan memerangkap mikroorganisma dan menggumpalkannya.


21


(vii)

S............ yg terdapat di permukaan epi................ salur respirasi akan menolak partikel-partikel ini keluar.

(viii)

Lilin di dalam telinga, air mata dan lender pada f............. juga berfungsi sbg an.................... utk memusnahkan mikroorganisma yg masuk.

(ix)

Jika makanan yg kita makan tercemar dgn mikroorganisma, asid h........................ di dalam perut akan memusnahkannya.

(x)

BPP ini juga dikenali sbg pertahanan p............., iaitu tubuh fizikal kita bertindak sbg mekanisme menahan serangan p....................

Soalan SPM 2013 Terangkan satu kepentingan kulit selain daripada mengawal atur suhu badan. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah] (b) Barisan Pertahanan Kedua. (i)

Sekiranya terdapat p............... yg melepasi BPP dan masuk ke dalam sistem darah, sel-sel darah p............. iaitu ne............. dan m...................akan bertindak secara f........................... dgn menelan dan menc........... patogen dgn menggunakan e............

(ii)

Sel-sel f...............ini bergerak di dalam darah serta boleh menyelinap keluar di antara sel dan juga berada dalam s............ limfa.

(iii)

Sel-sel ini mencari dan memb............. patogen yg berada di dalam badan.

(iv)

Oleh itu, BPD ini dikenali sbg pertahanan a..............


22


Fagositosis oleh neutrofil

(c) Barisan Pertahanan Ketiga. (i)

BPT melibatkan sistem keimunan badan, iaitu penghasilan a.................. apabila terdapat patogen memasuki badan.

(ii)

Seseorang dikatakan i........... terhadap sesuatu penyakit jika terdapat antibodi tersedia di dalam badan utk melawan serangan antigen.

(iii)

A............... ialah jasad asing atau bahan yang bukan drp badan sendiri yg merangsang gerak balas kei............... badan.

(iv)

Antara cth antigen ialah patogen, molekul t............ dan sel darah drp kumpulan darah yg lain.

(v)

Masa yg diambil utk membina antibodi ialah kira-kira t....... hingga t.......... hari.

(vi)

Hal ini kerana lim............... perlu mengenal pasti antigen terlebih dahulu sebelum menghasilkan anti......... yg sepadan.

(vii)

Lim............. merupakan sel darah p............ yg terdapat di dalam nodus l........... dan SPD.

(viii)

L.................. dibahagikan kpd dua jenis sel li............... T dan sel limfosit ......

(ix)

Sel limfosit T berfungsi utk menyerang sel-sel yg telah dijangkiti oleh p................ dan menghasilkan bahan kimia utk merangsang sel limfosit ....


23


(x)

Sel limfosit .... berfungsi utk membahagi dan membentuk sel plasma dan sel me............. B.

(xi)

Seterusnya, sel plasma akan menghasilkan an.............. yg sepadan dgn antigen dan bertindak memusnahkan an.............. tersebut.

(xii)

Antibodi ialah sejenis p.............. yg spesifik dlm tindak balas antibodi-.................

(xiii)

Selepas sembuh drp p.................., sel m................ B akan berperanan utk menyimpan sebarang m..................... tentang pa.............

(xiv) Jika p................... yg sama menyerang badan, sel plasma akan diaktifkan utk menghasilkan a.................... dgn cepat dan banyak. Mekanisme tindakan antibodi

Keimunan dan Pengimunan 1. Keimunan bermaksud individu mempunyai keupayaan untuk men................ diri daripada dijangkiti pa........... 2. Individu ini mempunyai a..................... yg cukup dan boleh menghasilkan an............... dengan segera jika terdapat p.................... 3. Keimunan terbahagi kpd d...... jenis, iaitu pasif dan aktif. 4. Keimunan pasif (KP) bermaksud seseorang mendapat a...................... tersedia dari luar badan. ©Zulkarnain Jamaluddin

24


5. Keimunan aktif (KA) bermaksud sel-sel l................. seseorang dapat menghasilkan a..................... sendiri di dalam badan.

Keimunan

A...........

Semula jadi

Buatan

-setelah

-setelah

sembuh drp penyakit.

P..........

memperoleh s................. vaksin

Semula jadi -melalui penyususan ibu.

Buatan -s.................. antiserum

-melalui plasenta

(a) Keimunan pasif (i)

Fetus dalam kandungan ibu menerima kei.................... secara semula jadi.

(ii)

A........................... yg terdapat di dalam plasma darah ibu meresap merentasi p.............. dan masuk ke dalam f.............

(iii)

Pada awal kelahiran, keimunan bayi adalah s......... dengan keimunan ibunya.

(iv)

Bayi akan terus mendapat bekalan a.................. dlm susu ibu apabila bayi ini menyusu.

(v)

Keimunan yg diperolehi ini dinamakan k.......................... p................ s............. jadi. (KPS)

(vi)

Pesakit yg terlalu l.............. dan tidak dapat menghasilkan a................. sendiri akan diberikan s................. antibodi buatan (antiserum).

(vii)

Keimunan buatan terhasil apabila v............. atau antibodi disuntik atau dimasukkan secara terus ke dalam badan.

(viii)

Keimunan buatan juga dikenali sbg peng...................


25


(ix)

Peng.................. ialah proses memperoleh keimunan dgn cara b............... bagi melindungi seseorang drp dijangkiti penyakit tertentu.

(x)

Suntikan s.............. yg mengandungi a................ perlu diberi dari semasa ke semasa utk membantu pesakit melawan sejenis p..................

(xi)

Dalam kes kecemasan spt digigit haiwan ber............., t..............., penyakit r.............. dan keracunan makanan, suntikan a........s................. atau antitoksin perlu diberikan segera bagi memusnahkan t............. dan bisa haiwan.

(xii)

Keimunan ini dinamakan k......................p............... b................... (KPB).

Graf Keimunan Pasif Buatan

(b) Keimunan aktif (i)

Keimunan aktif diperoleh selepas seseorang s.............. daripada sesuatu p.................

(ii)

Ketika dijangkiti p.................., sel-sel l...................... membina a................... dan menyimpan memori.

(iii)

Memori tentang pa............. yg disimpan akan menghasilkan a................. dengan cepat dan banyak jika terdapat pa............... yg sama menyerang.


26


(iv)

Keimunan ini dinamakan k......................a..............s........................... (KAS).

Rajah: Keimunan aktif semula jadi

(v)

Vaksin ialah a................... patogen yg telah m........., dilemahkan.

(vi)

Apabila v............. disuntik ke dalam badan, l...................... akan membina a................... utk menentang p.................

(vii)

Penghasilan a...................... akan berlaku dengan cepat jika p................. itu menyerang dan seterusnya jangkitan penyakit dapat dicegah.

(viii)

Proses ini dinamakan sebagai p.............................

(ix)

Selepas suntikan kali pertama, sel l................... mengambil masa untuk mengenali p.................. dan sedikit a........................terhasil.

(x)

Selepas suntikan kali kedua memori yg disimpan dalam l..................... telah mengenali p................. tersebut dan seterusnya menghasilkan a....................... lebih cepat dan banyak.

(xi)

Keimunan yg diperoleh melalui suntikan v............. ini dinamakan sebagai k...................... a................. b...................... (KAB).


27


Rajah: Keimunan aktif buatan

Sindrom Kurang Daya Tahan Penyakit (AIDS) 1. AIDS disebabkan oleh sejenis v........... yang disebut H........... I................................... V........... (HIV). 2. V............ ini tidak dapat hidup secara sendiri tetapi perlu hidup dalam sel organisma hidup. 3. Sistem pertahanan badan manusia akan memusnahkan sebarang v........... penyakit namun bagi HIV, v............ ini menyerang sel l.................. T. 4. Oleh itu, sel ini tidak dapat merangsang sel l.................... B untuk menghasilkan a................... 5. V............. HIV boleh berada dalam badan hingga beberapa tahun tanpa menunjukkan gejala penyakit. 6. AIDS terjadi apabila v........... HIV merosakkan sistem k................... badan sehingga pesakit tidak mampu melawan jangkitan penyakit yang biasanya dapat dicegah. 7. Antara gejala penyakit AIDS ialah pesakit mendapat penyakit k............., jangkitan sistem per..............., cirit-birit yang kronik, b............ kering, jangkitan kuman pada o..........., jangkitan kulat, k................ (contohnya

Kaposi’s sarcoma) dan akhirnya meninggal dunia. 8. HIV boleh ditemukan dlm darah, bendalir tisu, air mani, cecair dlm faraj dan s......... badan pesakit AIDS. ©Zulkarnain Jamaluddin

28


9. Pemindahan HIV berlaku daripada individu kepada individu lain melalui pemindahan cecair ini. 10. Terdapat beberapa cara jangkitan HIV antaranya, adalah mengadakan hubungan s........ dengan pesakit atau pembawa H..... tanpa sebarang perlindungan seperti pemakaian k.............., melalui suntikan j........... yang mengandungi HIV yang dikongsi dan melalui ibu yang mempunyai ........... kepada anak dalam kandungannya melalui plasenta, serta ibu pembawa ........... kepada anak yg disusui. Uji Kefahaman Anda! 1. Apakah yang dimaksudkan dengan pertahanan pasif dan pertahanan aktif?

[2markah]

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 2. Lukiskan rajah bagaimana neutrofil menjalankan fagositosis.

3. Apakah perbezaan antara antigen dengan patogen? [1 markah] ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 4. Apakah yang berlaku apabila antigen memasuki sistem darah? Huraikan.

[3 markah]

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………


29


5. Mengapakah pessakit AIDS tidak mempunyai antibodi untuk melawan penyakit? Terangkan.

[2 markah]

………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………….. 6. Antara aktiviti berikut, yang manakah tidak menyebabkan jangkitan HIV? Bincangkan. (a) Berkongsi tuala mandi (b) menggunakan tandas yang sama (c) membantu membalut luka pembawa HIV (d) Makan bersama-sama (e) Hubungan seks (f) Berkongsi pisau pencukur yang sama 7. Bagaimanakah barisan pertahanan pertama menjalankan fungsinya? [2 markah] …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 8. Mengapakah barisan pertahanan ketiga memerlukan beberapa hari untuk menjadi efektif?

[2 markah]

…………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 1.6

Merhargai Sistem Kardiovaskular yang sihat.  Penyakit kardiovaskular seperti arterosklerosis, arteriosklerosis, embolisme dan serangan sakit jantung.  Penyakit arterosklerosis disebabkan oleh pengumpulan bahan ber..................terutamanya k.......................  Menyebabkan dinding dalam a.................. menebal dan lumen menjadi s..................  Ini menghasilkan tekanan darah t...................  Kesannya sel otak tidak menerima oksigen dan nutrien mengcukupi dan sel-sel ini mati.


30


 Jika kolesterol ini berkumpul pada arteri koro................. di jantung, ia akan membentuk p......... dan menyekat perjalanan darah.  Maka, berlakulah serangan sakit jantung, s............ dan trombosis koronari. Soalan SPM 2013. Rajah menunjukkan satu keratan rentas arteri seorang individu yang mengamalkan tabiat pemakanan yang tidak sihat.

1. Terangkan kesan tabiat pemakanan yang tidak sihat terhadap kesihatannya. Kesan:...................................................................................................................... Penerangan:............................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah] 2. Cadangkan satu amalan untuk mengelakkan pembentukan enapan S dalam arteri. ................................................................................................................................. [1 markah] ©Zulkarnain Jamaluddin

31


1.7

Pengangkutan Bahan-Bahan di dalam Tumbuhan.

Keperluan Pengangkutan Bahan dalam Tumbuhan  Proses hidup yang dijalankan dalam tumbuhan ialah f............................................ dan r.................................... .  Pengangkutan bahan- bahan keperluan untuk menjalankan kedua- dua proses ini berlaku atas bantuan s....................... v........................................ tumbuhan.  Air dan mineral dari tanah perlu diangkut ke daun dan hasil f.................................... dari daun pula perlu diangkut ke seluruh sel tumbuhan yang memerlukan bahan untuk menjalankan r............................s.......... dan sebagai m.............................. s............................................ . Tisu Vaskular di dalam Batang, Akar dan Daun  Proses pengangkutan bahan dalam tumbuhan dilakukan oleh s................. v................................  Tisu vaskular dalam tumbuhan terdiri daripada x............................... dan f.............................. .  Sistem pengangkutan x............................ dan f................................... tidak melibatkan pengangkutan o............................. dan k...........................d.................................  Kedua- dua gas diangkut melalui proses r...................................


32


Tisu vaskular dalam daun, batang dan akar dikotiledon. Daun

Batang

Akar

Hubung kait struktur Xilem dengan Pengangkutan.  Tisu xilem terdiri daripada s....................x.........................., trakeid, gentian xilem dan p.......................................xilem.  Fungsi xilem adalah mengangkut a.............dan g..................... m............................. yang terlarut dalam tanah dari a............... ke d.................  Selain itu xilem juga memberikan s.............................. m.................................... kepada tumbuhan.


33


 Salur xilem terbentuk daripada sel-sel m............... yang t................ mengandungi s.................................... .  Sel-sel ini bersambung di bahagian h...................... membentuk satu saluran halus, p............................ dan berterusan.  T............................. merupakan sel m............. yang banyak mempunyai l....................... pada dindingnya. Kedua-dua trakeid dan salur xilem mempunyai penebalan l................... iaitu bahan yang kalis air bagi mengukuhkan xilem.  Proses penebalan yang berlaku semasa pembentukan xilem adalah t................s................... yang menyebabkan corak-corak yang unik pada dinding s................. x........................ .  Penebalan dinding s.................... x........................ ini memberi s...............................dan mencegah salur xilem daripada r................. semasa mengangkut air.  Salur xilem yang h.........................., k.......................... air dan berterusan memudahkan pengaliran air dari a...................... ke d........................  P.............................. x..................... ialah sel hidup yang m.................................. m..................................... .

Struktur xilem dan corak penebalan lignin. Struktur Xilem

Corak penebalan lignin Berpilin


Berliang (pit)

bergelang

berjaring

34


Hubungkait Struktur Floem dengan Pengangkutan  F...................... berperanan mengangkut bahan hasil fotosintesis seperti s..................... dan asid a......................... dari daun ke seluruh tumbuhan.  Sel- sel yang membentuk f..................adalah sel-sel hidup, iaitu t......... tapis dan sel r....................... .  T.................t.................... terdiri daripada sel-sel tiub tapis hidup yang m................................. .  Tiub tapis bersambung pada h................... sel dengan tiub tapis yang lain. Dinding antara dua sel ini mengalami p......................................., iaitu membentuk liang-liang dinamakan p...........t........................ Struktur floem. Struktur floem


35


SPM 2010 (ESEI) 7 (a) Rajah menunjukkan bahagian batang satu pokok yang gelang kulitnya telah dibuang. Pokok tersebut disiram dengan air setiap hari.

Berdasarkan rajah, terangkan apa yang berlaku kepada pokok tersebut selepas satu bulan.

(4 markah)

Jawapan: 1. Bahagian a................ pergelangan k...................... pada batang memb......................... 2. Sebab bahan m...................................... organik ( yang telah disintesiskan semasa f........................................)/ glukosa terkumpul pada bahagian b.............................tersebut. 3. Makanan t.................dapat diangkut ke bahagian b......................... pergelangan/ ke bahagian bawah. 4. Sebab f......................telah dibuang. (b) Rajah menunjukkan pergerakan air melalui air melalui pokok.


36


Suhu persekitaran yang tinggi menyebabkan kepanasan melampau pada tumbuhan. Berdasarkan rajah, terangkan bagaimana transpirasi membantu menghalang kejadian kepanasan melampau pada tumbuhan. (8 markah) Jawapan: 1. Haba daripada c...........................m................................diserap oleh d.................... 2. (haba daripada matahari menyebabkan air yang terdapat (pada permukaan luar) sel m....................................../ daun tersejat. 3. Maka ruang u.......................... (dalam lapisan mesofil) daun menjadi t............dengan w.............air. 4. Di luar s............................/ daun, udara di atmosfera adalah lebih k........................../ kurang tepu dengan wap air daripada dalam d................. 5. K............................................. wap air di dalam u.....................lebih t.................... daripada kepekatan wap air di a................................................ 6. Cahaya matahari merangsang pembukaan l.................... s................................. 7. Wap air di dalam ruang udara m........................ ke atmosfera melalui liang s............... 8. Air dalam x........................... disedut ke dalam sel m................................... untuk menggantikan air yang h.......................... melalui p......................................... 9. Maka, tumbuhan kehilangan h.................... 10. Menyebabkan kesan peny.....................


37


1.8

Konsep Pengangkutan Bahan di dalam Tumbuhan.

Translokasi 1. Translokasi ialah proses pengangkutan b........................o.......................... dari daun ke tisu- tisu lain seluruh tumbuhan. 2. Tumbuhan menghasilkan g.........................dalam daun melalui proses f................................... 3. Glukosa akan ditukarkan kepada k..................yang disimpan dalam daun dan kemudian kepada bentuk s............................. yang akan diangkut ke bahagian yang memerlukannya seperti a..............., b.......................,buah, batang dan p........................ Pengangkutan bahan dalam tumbuhan.

4. Bahan yang diangkut oleh floem ialah s.........................., a...............a.........................., protein, dan h...................... . Glukosa tidak diangkut oleh floem. 5. Sukrosa dari sel- sel daun akan diangkut secara a......................ke dalam floem menggunakan t....................... 6. Kehadiran gula yang b.......................dalam floem menyebabkan air dari x................. meresap ke dalam floem melalui o........................


38


7. Keadaan ini meningkatkan tekanan h....................................dalam floem, menolak cecair untuk bergerak di dalam floem merentasi liang-liang p..............t........................ ke tisu- tisu yang memerlukan n......................

Struktur floem dan sel rakan

Transpirasi 1. Transpirasi ialah proses k.................................air dari daun ke persekitaran dalam bentuk wap air. 2. Kebanyakan wap air hilang melalui s.......................pada daun. 3. Pergerakan air berlaku dalam tumbuhan iaitu dari a...........................ke d..........................yang membantu mengangkut a........dan g................m............................ ke dalam tumbuhan. 4. Transpirasi juga menyejukkan tumbuhan semasa proses p........................................air. 5. Air tersejat dari m...............................p.................................. ke dalam ruang antara sel dan membentuk wap air di dalam ruang antara sel.


39


6. Air di dalam sel-sel mesofil akan berk....................................dan t.............................o...................... meningkat. 7. Keadaan ini menyebabkan air m................................keluar secara o....................dari sel-sel berdekatan dan dari x.................... 8. Air meresap k................. ke atmosfera dari ruang antara sel m..........................b.................. melalui s.................... Rajah: Penyejatan air dan transpirasi pada daun

Soalan SPM 2013. Rajah 5.1 menunjukkan pergerakan air dalam tumbuhan. Rajah 5.2 menunjukkan keratan rentas rentas satu daun


40


(a) M ialah sejenis tisu vaskular. Terangkan satu penyesuaian pada M dalam mengangkut air.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... (a) (i) Terangkan kepentingan proses K kepada tumbuhan itu.

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... (b) Sebatang pokok ditanam berdekatan kilang simen. Banyak habuk dibebaskan dari kilang itu.

[2 markah]

Terangkan bagaimana keadaan ini mempengaruhi proses K dalam pokok itu.

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ©Zulkarnain Jamaluddin

41


(c) Nyatakan satu perbezaan struktur sel L dengan sel mesofil berspan. Sel L

Sel mesofil berspan

[1 markah] Faktor- faktor yang mempengaruhi kadar transpirasi Faktor 1) Pergerakan Udara

Penerangan  Kadar transpirasi akan bert.......................... apabila pergerakan udara semakin l..................

2) Suhu Persekitaran

 Suhu yang tinggi menyebabkan t.....................kinetik molekul air m.......................  Kenaikan suhu yang sangat t................... akan menyebabkan kehilangan a........ berlebihan dan daun menjadi l................

3) Keamatan Cahaya

 Cahaya mempengaruhi pembukaan dan penutupan s.....................  Apabila keamatan cahaya t...................., proses f.....................................berlaku dengan a................pada sel p.......................s.......................terbuka.


42


 Pembukaan stoma menyebabkan wap air lebih banyak meresap keluar.

4) Kelembapan Relatif Udara

 Dalam keadaan udara lembap, kehadiran wap air dalam udara adalah t....................  Perbezaan k...............................wap air antara udara luar dengan udara dalam ruang antara sel adalah s..........................., jadi proses r...................... wap air keluar adalah p.....................................dan menghasilkan kadar transpirasi yang r......................  Jika udara k........................., kelembapan relatif adalah r.............................  Menyebabkan wap air dari dalam daun meresap keluar dengan c..................... dan menghasilkan kadar transpirasi yang t..............

Pembukaan dan Penutupan Stoma 1. Stoma ialah liang-liang k.................. yang terbentuk antara dua s....... p.......................... 2. Sel pengawal berbentuk k......................dan mempunyai d......................sel yang tidak sama tebal. 3. Sel pengawal mempunyai k................................. dan dapat menjalankan proses f.........................................


43


4. Apabila menerima cahaya matahari, sel p................................ akan menjalankan f................................... dan menghasilkan g.............................. 5. Pengangkutan a................... ion kalium ke dalam sel pengawal menyebabkan t....................o........................ sel pengawal m.......................... dan air masuk ke dalam sel pengawal secara o.................................. 6. Sel pengawal menjadi s....................dan m...............................akibat ketebalan dinding sel yang tidak sama. 7. Kesegahan kedua- dua sel pengawal meyebabkan ruang antara sel, iaitu s....................terbuka. Pembukaan dan penutupan stoma


44


8. Dalam keadaan kurang cahaya atau gelap, penghasilan g.....................tidak berlaku. Hal ini menyebabkan ion kalium tidak diangkut secara a......................ke dalam sel dan menyebabkan t......................o...........................sel pengawal menurun. 9. Akibatnya, proses o........................air ke dalam sel berkurangan dan sel menjadi tidak s................. 10. Sel kembali ke bentuk a............... dan s.................tertutup. Soalan SPM 2013. Rajah 5.3 menunjukkan struktur sel pengawal pada waktu siang dan waktu malam

Terangkan satu perbezaan keadaan sel pengawal pada waktu siang dan pada waktu malam. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


45


Mekanisme Pengangkutan Air dalam Tumbuhan Tekanan Akar 1. Air diserap oleh sistem a........................ yang mempunyai rambut akar yang banyak. 2. Rambut akar menambahkan j.........................l....................p......................................... penyerapan. 3. Ion mineral dalam tanah akan diangkut secara a..................... oleh sel rambut akar ke dalam v......................... lalu menjadikan sap sel rambut akar menjadi h....................... berbanding air tanah. 4. Air dari tanah akan m......................... secara o............................. ke dalam rambut akar. Rambut akar pada hujung akar.

5. Sel-sel rambut akar menjadi h.......................... berbanding sel-sel parenkima akar. 6. Seterusnya, air akan bergerak secara o........................ dari satu sel ke satu melintas e............................ hingga ke x..................... 7. Pergerakan air yang berterusan ini menghasilkan suatu d.................t.......................... yang dinamakan t..............................a........................ 8. Tekanan ini membantu air naik ke batang tumbuhan.


46


Pergerakan air dalam akar tumbuhan

Tindakan Kapilari 1. Tindakan kapilari dihasilkan oleh daya l.......................... antara molekul air dan juga daya l......................... antara molekul air dengan dinding kapilari x................ 2. Dua daya ini menghasilkan daya tarikan yang menggerakkan air secara b.................................dalam salur x..........................yang sempit itu. Daya lekatan dan daya lekitan di xilem (tindakan kapilari)

Tarikan Transpirasi 1. Sel-sel mesofil berspan yang berdekatan ruang antara sel akan kehilangan air melalui s........................... 2. Keadaan ini menyebabkan sel-sel mesofil berspan menjadi h.......................... kepada sel-sel berhampirannya.


47


3. Air dari sel-sel berhampiran akan bergerak secara o......................... ke selsel mesofil yang h............................... 4. Maka air akan disedut dari x...................... dan menyebabkan air dari x...................... bergerak ke daun. 5. Daya tarikan air melalui proses transpirasi ini dinamakan t..................t..........................

Transpirasi (tarikan transpirasi)

Uji Kefahaman Anda! 1) Apakah yang dimaksudkan dengan berkas vascular dalam tumbuhan? [1 markah] ………………………………………………………………………………………….. 2) Apakah yang akan berlaku pada pokok yang telah dibuang floem secara menggelang dalam tempoh yang lama?

[2 markah]

………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………..... 3) Berikan makna transpirasi.

[2 markah]

………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. 4) Bagaimanakah translokasi berlaku dari daun tumbuhan ke akar?Huraikan. [3 markah] ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….. ©Zulkarnain Jamaluddin

48


BAB 2 PERGERAKAN DAN SOKONGAN 2.1 Pergerakan dan Sokongan pada Manusia. Sistem Rangka Manusia 1. Sistem rangka manusia mengandungi ..............tulang yg terdiri drp pelbagai saiz dan bentuk. 2. Rangka manusia dibahagikan kpd rangka p.................. dan rangka a........................ Rangka Manusia


49


3. Rangka paksi terdiri drp t................................. , turus v..................................... dan sangkar ........................... 4. T...................................terdiri drp tulang k............................. dan tulang m................... 5. Tulang k...............................berfungsi untuk melindungi otak manakala tulang m............... membentuk bentuk wajah kepada muka dan menyediakan soket utk pelekatan mata.

Struktur tengkorak manusia

6. Tulang yg membentuk rahang bawah dinamakan m.................................. 7. Ia membentuk sendi bergerak dengan kranium. 8. Sendi bergerak membolehkan mulut terbuka dan tertutup. 9. Tengkorak bersendi dengan tulang a....................., iaitu tulang paling atas pada turus vertebra. Turus vertebra 1. Terdiri drp ......... ruas tulang atau vertebra. 2. Ia berfungsi untuk menyokong tengkorak dan melindungi saraf t......................... yang terletak di dalam salur sarafnya.


50


Lima bahagian turus vertebra

3. Turus vertebra terdiri drp .................bahagian dan dinamakan berdasarkan lokasinya.

Struktur am vertebra

4. Tulang vertebra yg terletak di bahagian leher dikenali sbg vertebra s..................... 5. Diikuti vertebra t..............................., vertebra l............................., vertebra s........................dan vertebra k............................ 6. Vertebra s.......................... mempunyai ............. ruas tulang. 7. Ia mempunyai sepasang salur a............... vertebra yg tiada dlm jenis vertebra yg lain. ©Zulkarnain Jamaluddin

51


8. Vertebra s......................yang pertama dikenali sebagai at.......... manakala vertebra s......................yang kedua dikenali sebagai ak........... 9. Jenis vertebra seterusnya ialah vertebra toraks yg mempunyai ............ruas tulang. 10. Ia mempunyai cuaran spina yg panjang, sentrumnya lebih besar dan tebal drp sentrum serviks.

Vertebra serviks

Vertebra atlas

Vertebra toraks

Persendian antara vertebra toraks dgn tulang rusuk

11. Vertebra ini mempunyai muka sendi pada cuaran m................................dan di sisi sentrum utk bersendi dgn tulang r...................... 12. Vertebra lumbar merupakan vertebra yang terbesar antara vertebra di turus vertebra. 13. Ia mempunyai cuara spina yang p............. dan cuaran melintang yg panjang dan pipih. 14. Cuaran-cuaran ini menyediakan tempat utk pelekatan otot belakang. 15. Sentrumnya adalah b.............. dan t...................... 16. Sakrum terdiri drp .................tulang yg bercantum membentuk satu kepingan tulang tunggal yg berbentuk segi tiga. ©Zulkarnain Jamaluddin

52


17. Koksiks terdiri drp ..................vertebra yg sangat kecil dan bercantum membentuk tulang k....................... Vertebra lumbar

Sakrum dan koksiks

Sangkar rusuk 1. Dibentuk oleh .............pasang tulang rusuk dan sternum. 2. T................pasang tulang rusuk pertama yg dikenali sebagai tulang rusuk sebenar bersambung dgn sternum melalui rawan. 3. Tiga pasang yg seterusnya dikenali sebagai tulang rusuk p...............dan bersambung kpd sternum melalui rawan rusuk ke-7. 4. Pasangan rusuk yg ke-11 dan ke-12 dikenali sbg tulang rusuk b............. 5. Tulang rusuk ini tidak terlekat pada sternum. Pandangan ventral struktur sangkar rusuk


53


Rangka Apendaj 1. Terdiri drp lengkungan p......................., anggota hadapan, lengkungan pelvis dan anggota belakang. 2. Sepasang lengkungan pektoral menghbungkan tulang lengan dgn rangka p........... 3. Setiap lengkungan pektoral mengandungi dua tulang, iaitu k............................. dan s....................... 4. Anggota hadapan terdiri drp h............................, r........................., u.................,k................, m..........k..................dan f................... 5. Lengkungan pelvis terdiri drp sepasang tulang punggung. 6. Setiap tulang punggung terdiri drp tiga tulang yg bercantum, iaitu i.................., iskium dan p...................... 7. Anggota belakang terdiri drp f.............., tibia, fibula, t..............., metat............... dan falanks.

Lengkungan pektoral


Anggota hadapan

54


Lengkungan pelvis

Anggota belakang

Peranan otot, ligamen dan tendon dlm pergerakan.

1. Otot disambungkan kepada .......................melalui t.................... 2. Pengecutan otot menyebabkan tulang ditarik dan membolehkan pergerakan. 3. T..................ialah tisu penyambung yg padat yg terdiri drp gentian. 4. Gentian-gentian ini bersifat kuat dan tidak kenyal. 5. Sebagai contoh, tindakan otot rangka seperti otot biseps dan otot triseps yg terdapat pada lengan membolehkan manusia meluruskan atau membengkokkan tangan.


55


Otot rangka biseps dan triseps, iaitu otot-otot pada lengan

6. Apabila otot b....................mengecut, otot t...................mengendur. Hal ini membolehkan lengan dibengkokkan. 7. Sebaliknya, apabila otot t..................mengecut, otot b.................akan mengendur dan lengan diluruskan.

8. Di bahagian sendi, tulang disambungkan dengan ........................................lain oleh ......................... 9. . L.................................... terdiri daripada t........... p...........................................yang l..........., k.......... dan k....................


56


Hubungan antara otot, tendon daan ligamen

Struktur Sendi Bergerak 1. Tempat tulang bertemu dengan tulang lain dikenali sebagai .............................. 2. Pertemuan antara dua atau lebih tulang yang membenarkan anggota bergerak dinamakan ........................................................... manakala yang tidak membenarkan bahagian anggota bergerak dinamakan .............................................................................. 3. Contoh sendi b.................................ialah sendi e......................... pada siku dan sendi l........................pada bahu dan pelvis. Sendi lesung pada pelvis


57


4. Contoh sendi t............b................................... ialah sendi yang terdapat pada t........................ 5. Sendi b..........................dibalut oleh k................... bergentian. 6. Di sebelah dalam kapsul ini terdapat membran s................................... yang berfungsi sebagai p................................ bagi mengurangkan g............................... antara tulang apabila sendi bergerak. 7. Ia juga membekalkan n............................ kepada rawan yang terdapat pada hujung tulang. 8. Rawan yang membalut pada hujung tulang mengurangkan g.......................... antara tulang semasa pergerakan dan juga m................................hentakan apabila bergerak. Mekanisme Pergerakan pada Haiwan. Pergerakan cacing tanah 1. Cacing tanah mempunyai rangka .........................................., iaitu ruang badannya dipenuhi dengan .............................................. 2. Rangka ini memberikan ..................................... dan mengekalkan .................................cacing tanah. 3. Terdapat dua set otot pada dinding badan cacing tanah, iaitu otot ...........................dan otot ............................................... 4. Kedua-dua set otot ini bertindak secara .................................................. 5. Apabila otot .........................mengecut, otot ..................................mengendur dan segmen pada badan cacing tanah ................................. dan memanjang. 6. Sebaliknya, apabila otot ..................................mengecut, otot ...........................mengendur dan segmen badan cacing tanah akan ....................................dan seterusnya ................... di bahagian badan akan mencengkam tanah. 7. Pada masa yang sama, .................. di bahagian badan di belakang atau posterior akan melepaskan cengkaman diikuti oleh pemendekkan bahagian badan ini. ©Zulkarnain Jamaluddin

58


8. Pergerakan dihasilkan apabila ......................................dan ........................................otot .......................dan otot .........................................berlaku secara ..............................................untuk menghasilkan suatu gelombang.

Susunan otot lingkar dan otot

Mekanisme pergerakan cacing

membujur pada cacing tanah

Pergerakan Belalang

1. Serangga seperti belalang mempunyai .........................luar dan mempunyai .................pasang kaki. 2. Otot serangga .....................................untuk menggerakkan anggotanya yang dilekatkan pada bahagian ...........................rangka oleh ............................... 3. Otot yang menyebabkan kaki melurus dikenali sebagai otot .......................................manakala otot yang menyebabkan kaki membengkok dikenali sebagai otot ..................................


59


4. Sebelum melompat, kaki ..............................dilipat. Hal ini menyebabkan ...................disimpan dalam ........................ yang kenyal pada kedua-dua otot fleksor dan ekstensor. 5. Semasa belalang melompat, otot ..........................akan mengendur dan pada masa yang sama, otot .....................................akan ................................. 6. Kaki ................................ akan melurus dengan cepat. Tenaga yang disimpan dalam tendon tersebut dilepaskan untuk menghasilkan suatu ......................menolak belalang ke ................. dan ke .....................................

Mekanisme pergerakan belalang

Pergerakan Ikan

1. Ikan merupakan haiwan ............................. 2. Semasa berenang, ikan menghadapi ..................................air.


60


3. Untuk mengatasi masalah ini agar membolehkan ikan bergerak dengan .......................dalam air, ikan mempunyai badan yang berbentuk ................................., iaitu bahagian anterior ikan adalah ............................. dan .................................manakala bentuk badannya adalah ............................ dan meruncing ke bahagian posterior. 4. Badan ikan juga ......................................... dan disaluti ..................................untuk mengurangkan ........................................air serta melancarkan pergerakannya. 5. Otot yang terdapat pada kedua-dua sisi ...........................belakang disusun dalam bentuk bongkah yang dinamakan ................................................. 6. Otot ini bertindak secara .................................................... 7. Pengecutan dan ........................................... miotom dikedua- dua sisi tulang belakang membolehkan ikan ...............................................ekor. 8. Apabila .............................. di sebelah kiri badan ....................................., miotom di sebelah kanan ikan akan ............................................. dan ekor mengibas ke .......................... 9. Sebaliknya, apabila miotom di sebelah kanan badan ........................................., miotom di sebelah ............................ akan .............................................. dan ekor mengibas ke .................. 10. Pergerakan ekor ke kiri dan ke kanan menghasilkan ............................................. yang menolak badan ikan ke ......................................... 11. Ikan mengalami ketidakstabilan ketika berenang dalam air. Bagi mengatasi masalah ini, ikan mempunyai pelbagai ............................ 12. .................................ikan yang berpasangan terdiri daripada sirip .................................. dan sirip .............................. manakala sirip tidak berpasangan teridir daipada sirip ......................... dan sirip ...................................... 13. Ikan menggunakan sirip ...................................dan sirip ............................untuk mencegah ....................................... dan .............................................


61


14. Sirip ........................................... berfungsi mencegah ..........................................dan golekan. 15. Sirip ...........................................berfungsi sebagai .................................... untuk menukar haluan pergerakan dan juga sebagai .......................... untuk memperlahankan atau menghentikan pergerakan. Mekanisme pergerakan pada ikan

Masalah dalam pergerakan ikan

Pergerakan Katak 1. Katak mempunyai kaki ...................................... yang .................................dan ........................... 2. Otot yang besar memberi kekuatan kepada kaki .................................. dan membantu katak .......................................... 3. Sebelum melompat, kaki ............................................ ini berlipat menjadi bentuk .............. 4. Apabila melompat, otot ...................................... pada peha akan ................................... dengan tiba- tiba. 5. Kaki ....................................... dengan cepat dan tapak kaki ................................. ke bawah dan ke ................................................. 6. Tindakan ini menghasilkan .........................tolakan yang menolak katak ke ..................... dan ke ...................................... 7. Katak ...................................... dengan kaki hadapannya yang ............................... yang bertindak sebagai ......................................hentakan.


62


8. Selain ...................................................., katak juga menggunakan kaki belakang yang kuat untuk ........................................dalam air. Katak juga boleh merangkak apabila meghulurkan dan ......................................balik kaki .................................. dan belakang secara .................................................................... Mekanisme pergerakan katak

Pergerakan Burung 1. Badan burung berbentuk ............................................ 2. Sayap burung yang berbentuk ......................................... dapat menghasilkan daya ............................ 3. Daya angkat ini membolehkan burung .................................... 4. Terdapat bongkah otot yang besar dan kuat pada dada burung yang dinamakan .................................major. 5. Satu hujung otot ..............................................major dipautkan pada bahagian bawah tulang ......................................... pada sayap. 6. Pengecutan otot .......................................major menyebabkan sayap bergerak ke bawah dan ke ................................................... ©Zulkarnain Jamaluddin

63


7. Otot ......................................nya, iaitu ..........................................minor dipautkan pada sternum dan bahagian atas humerus. 8. Pengecutan otot ini menyebabkan ................................ bergerak ke atas dan ke .................... 9. Gerakan sayap burung ke atas dan ke bawah menghasilkan suatu ................ yang bertindak dari bawah ke atas. 10. Daya ini cukup besar untuk ................................ burung ke atas dan ke hadapan menyebabkan burung terbang. 11. Burung juga mempunyai tulang yang .............................. dan organ .......................... untuk membantu mengatasi ...................... graviti. Bentuk aerofoil sayap burung

Kedudukan otot pektoralis major dan minor pada burung

Masalah Sistem Otot Rangka 1. Sistem otot rangka boleh terjejas akibat daripada amalan .................... yang tidak .............................., ................................... yang tidak betul ataupun disebabkan oleh faktor .............................. dan proses ......................................


64


2. Faktor-faktor tersebut boleh menyebabkan masalah kepada otot rangka seperti .................................., kekejangan ................., ............................otot, dan ............................... Osteoporosis 1. Berasal daripada dua perkataan, iaitu osteo (...............................) dan porosis (...............................) 2. Merupakan penyakit iaitu, tulang menjadi ......................... 3. Biasanya dialami oleh wanita yang sudah ........................ haid kerana hormone ...................................tidak lagi dirembeskan menyebabkan garam mineral seperti ............................ keluar dari tulang. Ini menjadikan tulang ringan dan mudah ........................ 4. Penyakit ini boleh dielakkan atau dilambatkan dengan mengamalkan tabiat pengambilan makanan yang kaya dengan ......................... seperti susu, ikan bilis dan sardine pada usia ketika tulang masih menambahkan ......................................nya, lazimnya semasa kanak- kanak dan ............................. 5. ..........................................yang memerlkan seseorang mengatasi ................. graviti seperti melompat dan berlari akan membantu menambahkan .................................tulang. Artritis

1. Penyakit yang melibatkan ............................................ atau radang ....................... 2. Gejalanya seperti pembengkakan, ................................................... dan kekerasan pada .................. ©Zulkarnain Jamaluddin

65


3. Tiga jenis .................................yang lazimnya dijumpai iaitu o......................................, a............................ r............................................. dan a.............................g................ 4. O........................................berlaku disebabkan rawan yang ........................... 5. A................................r...................................... berlaku apabila membran ................................... pada sendi di jari, pergelangan tangan dan kaki menjadi ............................ atau ........................................ 6. A.........................g.................... disebabkan oleh pengumpulan asid .................. pada sendi. Distrofi otot 1. Suatu keadan, iaitu otot-otot seseorang .............................. dan menjadi semakin .................... sehingga penghidap tidak boleh menggerakkan anggotanya. 2. Jenis distrofi otot yang biasa ialah distrofi otot D................................ 3. Penyakit ini merupakan penyakit g.......................... yang disebabkan oleh gen m................. yang terdapat pada kromosom ............ Kekejangan otot 1. Berlaku apabila otot ........................... dan tidak ..................................... iaitu pengecutan secara ........................................ dan tidak terkawal. 2. Berlaku disebabkan oleh ...................................................pada tubuh badan dan aras kandungan .................................... seperti ................................., kalium dan m................................ yang rendah dalam darah.


66


Uji Kefahaman Anda! 1. Nyatakan jenis rangka yang terdapat pada serangga seperti belalang. [1 markah] ………………………………………………………………………………………… 2. Apakah kebaikan dan kelemahan rangka yang terdapat pada belalang? [2 markah] ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3. Mengapakah turus vertebra tidak lurus apabila dilihat dari pandangan sisi? [1 markah] …………………………………………………………………………………………... 4. Mengapakah haiwan dan manusia perlu bergerak?Terangkan.

[2 markah]

………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………....... 5. Senaraikan tulang yang terdapat pada rangka paksi dan rangka apendaj. [2 markah] ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 6. (a) Berikan definisi sendi.

[1 markah]

……………………………………………………………………………………….. (b) Nyatakan sendi badan yang merupakan sendi lesung.

[1 markah]

……………………………………………………………………………………….. 7. Apakah fungsi rawan dan bendalir sinovia yang terdapat pada sendi? [2 markah] …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... 8. Huraikan ciri- ciri tulang yang menjadikannya sesuai sebagai sistem sokongan. [2 markah] ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………


67


9. Mengapakah rangka manusia terdiri daripada banyak tulang yang disambung pada sendi?

[2 markah]

…………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... 10. Terangkan istilah ‘otot berantagonis’.

[1 markah]

…………………………………………………………………………………………. 11. Huraikan ciri-ciri ikan yang membantunya berenang dalam air dengan mudah.

[3 markah]

………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

2.2

Menghargai Sistem Otot Rangka yang Sihat.

1. Pemakanan seimbang yang kaya dengan vitamin ........., C dan D serta garam mineral seperti k........................., f.................................. dan besi penting utk membina t........................yang kuat. 2. Amalan p........................yang betul ketika berdiri, duduk, berjalan dan mengangkat barang yg berat dr lantai adalah penting untuk memastikan kesihatan sistem otot r................... 3. Semasa bersenam, individu hendaklah memakai pakaian yg l.................. 4. Senaman merupakan salah satu cara yang penting utk mengekalkan k.................................tulang dan mengelakkan drp mendapat o.......................................... 5. Teknik senaman yang betul dan selamat hendaklah diamalkan oleh setiap individu. 6. Aktiviti memanaskan badan s....................... memulakan sebarang bentuk senaman atau aktiviti cergas adalah suatu amalan yg baik utk mengelakkan k..........................


68


Uji Kefahaman Anda! 1. Terangkan kepentingan sistem otot rangka yang sihat.

[2 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 2. Nyatakan dua cara untuk memelihara sistem otot rangka yang sihat. [2 markah] ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 3. Huraikan postur yang betul semasa berjalan dan duduk.

[2 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 4. Nyatakan dua kesan buruk akibat mempunyai postur yang tidak baik. [2 markah] ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 5. Mengapakah tulang femur dan tibia seseorang pesakit yang menggunakan kerusi beroda untuk bergerak akan menjadi lemah?Terangkan. [2 markah] ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 2.3

Sokongan dalam Tumbuhan.

1. Tumbuhan akuatik mempunyai ciri-ciri akuatik utk membolehkannya terapung di permukaan dan di dalam air. 2. Tumbuhan ini t.................mempunyai tisu berkayu kerana daya a........................ yg dihasilkan oleh air di sekeliling dpt memberikannya s.............................. 3. Batang tumbuhan akuatik spt keladi bunting mempunyai tisu yg r..................... dengan banyak p..................... udara. 4. Jenis tisu ini yg dikenali sbg tisu a................................... dapat mengurangkan ketumpatan batang dan membantunya terapung di permukaan air. ©Zulkarnain Jamaluddin

69


5. Tumbuhan tenggelam spt Hydrilla sp. dan Elodea sp. mempunyai p.................. udara pada batang dan daun. Ia membantu tumbuhan menegak dalam air utk m............................... cahaya matahari. 6. Tumbuhan darat mempunyai batang b............................... 7. Terdapat tisu-tisu khas dlm batang yg memberi sokongan kpd batang. 8. Tisu-tisu khas tersebut ialah tisu-tisu s............................................., lignin dan t............... 9. Lignin bersifat kuat dan t.................. telap air. 10. Sel-sel s............................................yg disusun secara padat dan berdinding t.................. dapat member sokongan m.................................... kpd tumbuhan. Uji Kefahaman Anda! 1. Mengapakah tumbuhan memerlukan sokongan? Terangkan.

[2 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 2. Apakah perbezaan antara sokongan dalam tumbuhan berkayu dengan tumbuhan tidak berkayu?

[2 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 3. Bagaimanakah tumbuhan seperti teratai dapat terapung di atas permukaan air? Terangkan.

[3 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… 4. Namakan jenis tisu yang terdapat dalam tumbuhan berkayu yang berfungsi untuk memberi sokongan.

[1 markah]

……………………………………………………………………………………… 5. Senaraikan cara yang digunakan oleh tumbuhan memanjat untuk tumbuh ke arah cahaya matahari.

[2 markah]

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ©Zulkarnain Jamaluddin

70


BAB 3 KOORDINASI DAN GERAK BALAS 3.1

Koordinasi dan Gerak Balas.

1. Cahaya, b....................., bau, s..................., tekanan dan sentuhan merupakan cth rangsangan luar yg dapat dikesan oleh badan dan juga organisma hidup yg lain. 2. Rangsangan luar dikesan oleh sistem saraf utk mneghasilkan gerak balas terhadapa rangsangan tersebut melalui pergerakan dan tindakan badan. 3. Rangsangan d............... merangkumi perubahan aras g............. dalam darah, s............. badan, t..................... darah dan tekanan o..................... darah. 4. Gerak balas tropisme merupakan gerak balas pertumbuhan pada h..................... pucuk dan h.................... akar ke arah atau menjauhi r................................. 5. Gerak balas nasti adalah gerak balas s..................................... tumbuhan terhadap sesuatu rangsangan. Contohnya, Mimosa pudica menguncup apabila disentuh. 6. Pergerakan taksis ialah gerak balas s...................... bahagian organisma u..................... ke arah rangsangan atau menjauhi rangsangan. Laluan saraf bagi mengesan dan bergerak balas terhadap perubahan persekitaran luar. i)

Rangsangan luar

Reseptor

Neuron aferen/deria

Sistem saraf pusat (interneuron)

Neuron eferen/

Efektor

motor

Cara nak ingat? ‘R NA IN NE E’


71


ii)

rangsangan dalam (perubahan suhu badan) Sistem saraf Neuron

pusat(otak)

aferen

Neuron eferen

Reseptor

Efektor (kulit dan

(pada kulit)

kelenjar endokrin)

Gerak balas

Rangsangan dalam( suhu

( kehilangan haba dr

badan meningkat)

permukaan badan)

Suhu badan

Suhu badan

(normal)

menurun

Uji Kefahaman Anda! 1. Nyatakan maksud rangsangan dan gerak balas.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Apakah keperluan manusia, haiwan, dan tumbuhan bergerak balas terhadap rangsangan?

[1 markah]

....................................................................................................................... 3.2

Peranan Sistem Saraf dalam Manusia.

Organisasi Sistem Saraf 1. Sistem saraf (SS) terdiri daripada Sistem Saraf Pusat (SSPu) dan Sistem Saraf Periferi (SSPe). 2. SSPu terdiri daripada o............. dan saraf t..................... 3. SSPe terdiri daripada saraf k............................yang bercabang dari otak dan saraf s.............. yang bercabang dari saraf tunjang.


72


Struktur Otak dan Fungsinya. 1. Otak terdiri drp tiga bahagian utama iaitu serebrum, s............................. dan m................... o.................................

Struktur otak

2. Serebrum mengawal aktiviti ter..................... seperti kecerdasan, pemikiran, ingatan, pembelajaran, penaakulan dan penyelesaian masalah. 3. Serebelum mengkoordinasikan p................................. otot utk pergerakan dan mengawal k............................................ badan. ©Zulkarnain Jamaluddin

73


Struktur otak

4. Medula oblongata mengawal tindakan l............ kawal seperti kadar denyutan jantung, peristalsis, kadar pernafasan, tekanan darah dan perubahan saiz salur darah. 5. MO juga mengawal tindakan r.................. tertentu seperti batuk, bersin, muntah dan menelan. 6. Thalamus berfungsi untuk menerima maklumat drp reseptor d.............. lalu menghantarkannya ke bahagian serebrum yg tertentu utk diproses. 7. Hipotalamus berfungsi mengawal atur k.................................... dinamik persekitaran dalam spt tekanan osmosis darah dan s.............. badan melalui kelenjar p................... Saraf tunjang (ST) 1. ST menghubungkan otak dengan SSPe. 2. ST terdiri drp j.............. kelabu dan j............. putih. 3. Saraf s............. berasal drp ST. 4. Setiap saraf s............ bercabang dua membentuk akar d.............. dan akar v................. sebelum bersambung dgn ST. 5. ST mengawal tindakan r.......................


74


Saraf tunjang terdapat dalam turus vertebra. Saraf tunjang menghubungkan otak dengan saraf spina.

Struktur neuron 1. Setiap neuron terdiri daripada satu b.............. sel yang mengandungi n.......................... dengan sitoplasma. 2. B................ sel neuron dgn sitoplasma mengandungi unjuran gentian yang dinamakan d.................... atau a.................


75


Struktur suatu neuron

3. D........................... membawa impuls saraf ke dalam badan sel manakala a..................... membawa impuls saraf keluar dr badan sel. 4. D.................. bercabang membentuk gentian halus yang dikenali sebagai d.................. untuk menerima impuls saraf. 5. A................... bercabang membentuk terminal a.................. yang berakhir dlm bonggol s...................... 6. A................. dan dendron yang panjang diselaputi dengan membran penebat yang dinamakan s...................m.......................... 7. Di sepanjang s..................m........................ terdapat celahan yang dinamakan n................... R.............................. Jenis neuron dan fungsinya 1. Terdapat tiga jenis neuron iaitu neuron aferen (NA), interneuron (IN) dan Neuron eferen (NE). 2. NA menghantar impuls dari R.......................... ke sistem saraf pusat (otak dan saraf tunjang). 3. IN menghantar impuls saraf dari NA ke SSP dan dari SSP ke NE. 4. NE menghantar impuls saraf dari SSP ke E........................., iaitu kelenjar dan o......... utk menghasilkan gerak balas.


76


Sinaps dan Penghantaran maklumat. 1. Sinaps ialah satu ruang s................. di antara terminal a................... neuron penghantar dengan dendrit neuron penerima. 2. Impuls saraf daripada neuron penghantar hanya boleh dihantar merentasi sinaps secara k..............

Impuls saraf merentasi sinaps

3. Terminal a............... neuron penghantar berakhir dengan b....................s....................... yang banyak mengandungi vesikel sinaps dan m.......................................


77


4. Vesikel sinaps mengandungi bahan kimia yang disebut n.................................................. 5. Apabila suatu impuls saraf sampai ke bonggol sinaps pada terminal akson, vesikel sinaps dirangsangkan utk membebaskan n...................................... ke dalam sinaps. 6. N.................................................... meresap mererentasi sinaps ke dendrit neuron penerima. 7. Dendrit itu dirangsangkan utk mencetus impuls saraf yg dibawa oleh neuron penerima ke neuron lain atau e............................. 8. Tenaga dibekalkan oleh m......................................... supaya impuls saraf dapat merentas sinaps. 9. Sinaps memastikan impuls saraf bergerak dalam s............ arah sahaja. Perbezaan tindakan terkawal, tindakan luar kawal dan tindakan refleks. Jenis Tindakan Tempat

Terkawal Serebrum

Luar kawal Medula oblongata

Refleks Saraf tunjang

kawalan Laluan impuls

R NA IN NE E

R NA IN NE E

R NA IN NE E (tangan) R NA NE E (kaki)

Contoh

Mengangkat

Pernafasan, batuk,

Kaki terangkat

tangan, berjalan

bersin, muntah dan

apabila terpijak

dan menulis

pencernaan.

paku dan tangan diangkat apabila tersentuh cerek panas.


78


Arka refleks dalam sentakan lutut yang terlibat hanya dua neuron

Arka refleks bagi tindakan menarik tangan drp objek panas


79


Penyakit berkaitan dengan Sistem saraf 1. Penyakit Alzheimer merupakan suatu penyakit n......................... yang berkaitan dengan kehilangan ingatan dan kemerosotan pemikiran. 2. Disebabkan oleh penyusutan tisu o............. dan kekurangan rembesan n............................................, iaitu a.............................. di otak. 3. Biasanya berlaku kpd warga tua dan boleh diwarisi. 4. Simptomnya seperti kurang pintar, hilang ingatan, fikiran bercelaru dan kurang tumpuan. 5. Penyakit Parkinson merupakan penyakit berkaitan dgn system saraf. 6. Penyakit ini menyebabkan pergerakan menggeletar dan kelemahan o................ 7. Penyakit ini disebabkan oleh kekurangan r................................neurotransmiter, iaitu d................................. di otak. 8. Berlaku kpd warga tua tetapi tidak boleh diw........................ 3.3

Peranan Hormon dalam Manusia.

Sistem endokrin dan Hormon Kelenjar

Hormon

Fungsi

endokrin Pituitari

Proses fisiologi

ADH

Merangsang

Homeostasis

p.............................. semula air di tubul ginjal. TSH

Merangsang, sintesis dan rembesan t.............................. dari kelenjar tiroid

FSH

Merangsang perkembangan

Pembiakan

f.............. dlm ovari dan perkembangan sperma dalam testis.


80


LH

Merangsang peng............... dan pembentukan k............... luteum dlm ovari

Pertumbuhan

Merangsang per.....................

Pertumbuhan

dan sistensis protein. Tiroid

T....................... Mengawal atur kadar metabolisme badan.

Homeostasis Pertumbuhan

Membantu perkembangan mental dan fizikal pada kanakkanak. A...............

Adrenal........

Meningkat kadar denyutan

Homeostasis

jantung, kadar pernafasan, tekanan darah, kadar metabolisme, pengaliran darah ke otot dan aras glukosa dlm darah. Aldos..............

Mengawal atur penyerapan semula g........... di ginjal.

P...................

Insulin

Merangsang pertukaran glukosa ber...................... kpd glikogen yg disimpan dlm sel h......... dan otot.

Glukagon

Merangsang pertukaran g.................. kpd glukosa di hati. Meningkatkan aras glukosa dlm darah.

Ovari

E.....................

Membaiki dan membina dinding

Pembiakan

uterus dan merangsangkan perkembangan organ seks perempuan.


81


Merangsang p.......................... ciri seks sekunder pd perempuan. P....................... Mengekalkan p.................... dinding uterus utk p........................... embrio. T.................... Testosteron

Merangsang pembentukan s................. dan organ seks lelaki. Merangsang perkembangan ciri-ciri seks sekunder pada lelaki.

Kesan Ketidakseimbangan Hormon Hormon Tiroksina

Berlebihan hipertiroidisme

Kekurangan Iodin menyebabkan g................. Pada kanak-kanak; kretinisme iaitu perkembangan mental dan


82


fizikal yang terbantut. Dewasa; hipotiroidisme. Pertumbuhan Kegergasian

Kekerdilan

ADH

Edema-pengumpulan air yang

Diabetis insipidus-kuantiti urin

berlebihan dalam badan.

banyak dan kerap.

Koma-Aras glukosa menurun

Diabetis melitus-aras glukosa

secara mendadak.

tinggi dalam darah.

Insulin

SPM 2014 (Struktur)

(a) Namakan struktur S dan struktur T.

[2 markah]

........................................................................................................ ........................................................................................................ (b) (i) Namakan satu hormon yang dirembeskan oleh T.

[1 markah]

........................................................................................................


83


(ii) Terangkan peranan hormon yang dinamakan di (b)(i) dalam mengawal atur aras glukosa dalam darah.

[2 markah]

........................................................................................................ ........................................................................................................ 3.4

Homeostasis dalam Manusia.

1. Homeostasis ialah proses pengawalaturan faktor f................ dan k.............. pada persekitaran d............ supaya faktor-faktor ini sentiasa berada dalam keadaan o................. 2. Homeostasis mengawal atur perubahan pada factor-faktor di persekitaran dalam melalui sistem s..........b...............n........................ yang bertindak sebagai mekanisme p.......................... untuk mengembalikan faktor itu pada keadaan normal. Struktur Ginjal Sistem perkumuhan manusia


84


1. Setiap ginjal terdiri daripada k.................. di bahagian luar, m................. di bahagian dalam dan p................. yang bersambung dengan ureter. 2. Setiap ginjal terdiri daripada berjuta-juta tubul yang seni dinamakan n................

Keratan membujur ginjal

Struktur nefron

3. Setiap n...................... terdiri daripada k................ B....................(KB) yang berbentuk cawan dan bermula di korteks.


85


4. Tubul yg bersambung dengan kapsul Bowman disebut t.............b...............................p...............................(TBP) 5. TBP bersambung dengan l......... H.................(LH) yang berbentuk U di medulla. 6. LH pula bersambung dengan t............ b.............................. d................ (TBD) yang bersambung dengan t..............p...........................(TP). 7. Dalam KB terdapat satu jaringan kapilari yang dinamakan g........................ (GL). 8. GL terdiri daripada a.................a.......................(AA) yang bercabang dari satu cabang arteri renal dan a.................e........................(AE) yang membawa darah keluar dr GL. Proses Pembentukan Air Kencing. Proses

Penerangan 1. Disebabkan tekanan h............................. yg

U................................ (UT)

tinggi dlm GL. 2. Ia wujud akibat perbezaan saiz antara AA yg berdiameter lebih besar berbanding diameter AE. 3. Proses ini dinamakan U..........T............................. 4. Ia berlaku di G................................. 5. Akibatnya, sebahagian besar komponen d................. terturas keluar dr G............................. ke dalam K..........................B.......................... 6. Komposisi hasil turasan glomerulus (HTG) dlm KB adalah plasma darah kecuali e........................,p......................... dan protein p................

P............................... Semula (PS)

1. Komponen utama dlm hasil turasan glomerulus ialah a..........., u................, g............................, asid a.................. dan


86


garam, iaitu ion Na+. 2. PS berlaku di spjg tubul uriniferus. 3. Di TBP, lebih kurang 65% air dlm HTG diserap semula ke dalam kapilari d............. di sekeliling tubul nefron secara o............................ 4. Semua g...................... dan asid a..................... serta garam diserap semula ke dalam kapilari darah secara r.................b........................... dan p........................ aktif. 5. Urea tidak diserap semula. 6. Di tubul menurun LH, lebih kurang 20% air diserap semula ke dalam kapilari darah secara o..................... 7. Pada tubul menaik LH, g....................(ion Na+) diserap semula secara p..............................a.................... 8. Pada TBD dan TP, hanya a............ dan g............... yg diserap semula.

Rembesan (RE)

1. Pada TBD, bahan kumuh seperti u.............., asid u........... dan ammonia dirembes keluar drp kapilari drh ke dlm TBD secara p.......................... a................. 2. Proses ini dinamakan r............................... 3. Sesetengah bahan spt d................., alkohol dan bahan toksik dirembes keluar dr darah melalui r......................r......................... 4. Hasil akhir yg masih tertinggal di dalam TP akan dikeluarkan sbg a.......k.........................


87


Proses pengosmokawalaturan (POS) 1. Satu proses untuk mengawal atur keseimbangan a...... dan g............... dalam badan supaya t.................o..................d...................(TOD) dapat dikekalkan pada julat normal. 2. Kandungan a...... dan g.............. dlm darah menentukan TOD. 3. Apabila kandungan g................ tinggi dan isipadu a....... rendah dalam darah, TOD adalah t.......... 4. Sebaliknya, apabila a.... dan g.......... tinggi, maka TOD adalah r.............. Mekanisme Pengosmokawalaturan 1. POS melibatkan d....... hormon, iaitu ADH dan a............................... 2. kedua-dua hormon bertindak melalui mekanisme s........b..............n..................(SBN) untuk mengawal atur kandungan a....... dan g............. melalui proses p............................s.................... 3. ADH mengawal atur penyerapan s............... air, manakala a............................. mengawal atur penyerapan s................. garam. 4. TOD meningkat apabila a...... hilang melalui perpeluhan atau selepas memakan makanan yg m................ 5. Osmor.......................... pada hipotalamus mengesan peningkatan TOD. 6. Ini merangsang kelenjar P...................... merembes ADH. 7. ADH ini menambahkan k...................... TBD dan TP terhadap penyerapan s..............air. 8. Akibatnya, lebih banyak a............ diserap semula drp tubul ke dlm kapilari darah. 9. Keadaan ini menurunkan TOD ke aras n................. 10. Air kencing yg dihasilkan juga p........... dan s.................. ©Zulkarnain Jamaluddin

88


11. Apabila TOD menurun akibat berlebihan dalam minum a............ 12. Perubahan ini dikesan oleh O.................................... pada hipotalamus. 13. Keadaan ini merangsang kelenjar A................... merembeskan hormon a......................... 14. Kelenjar pituitari k............... merembeskan ADH. 15. Hormon a................................. menambahkan k...........................dinding TBD dan TP terhadap penyerapan semula g.................. 16. Oleh itu, lebih banyak g................ diserap semula dari tubul ke dalam kapilari darah. 17. TOD dinaikkan ke aras n...................... 18. Kurang a...... diserap semula. 19. Akibatnya, air kencing yang c........... dan b....................... dihasilkan. SPM 2014 (Struktur) Jadual menunjukkan kepekatan asid amino dalam plasma darah dan dalam air kencing. Kandungan

Kepekatan dalam plasma

Kepekatan dalam air

darah yang memasuki

kencing (g per 1000 cm3)

ginjal (g per 1000 cm3) Asid amino

74

0

Terangkan perbezaan di antara kepekatan asid amino dalam plasma darah dengan dalam air kencing.

[2 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


89


Kesan Kegagalan Fungsi Ginjal. 1. Ginjal tidak dapat menjalankan fungsinya sebagai organ p........................... dan organ peng................................ 2. Bahan kumuh drp metabolisme seperti u........., a............ dan g............... berlebihan tidak dapat dis..................... daripada badan dan TOD tidak dpt dikawal atur. 3. Penyingkiran bahan kumuh bern............................ seperti urea, air dan garam berlebihan daripada badan dalam bentuk air kencing membolehkan ginjal mengekalkan TOD pada aras normal. SPM 2014 (Struktur) Kedua-dua ginjal seorang pesakit gagal berfungsi. Keadaan ini menyebabkan ketidakseimbangan air dan pengumpulan urea dalam darah. Terangkan kesan kegagalan ginjal terhadap kawal atur keseimbangan air dalam darah.

[2 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Hemodialisis 1. Ialah proses penggunaan mesin d............... untuk menyingkirkan bahan buangan metabolik seperti urea, air dan garam yang berlebihan daripada darah. 2. Mesin d.................. terdiri daripada tubul berlingkar yang separa telap dan diisikan dengan b......................d...................... 3. Kepekatan bendalir d............... di dalam mesin dialisis dikekalkan pada kepekatan yang sama dengan plasma d..............


90


Tindakan mesin dialisis

4. Bendalir d................ sentiasa mengalir dan ditukar utk menyingkirkan bahan kumuh dan mengekalkan kecerunan kepekatan bagi r................... antara darah p................ dgn b..................d....................... 5. Semasa h....................................., darah pesakit dipam keluar dari arteri radial pada pergelangan tangan utk mengalir ke dalam m.................d......................... lalu mengalir keluar utk dikembalikan ke dalam badan melalui v.............. pada tangan yg sama. 6. Semasa darah mengalir melalui tubul berlingkar, urea dan garam yg berkepekatan tinggi dlm darah meresap keluar melalui dinding tubul ke dalam b....................d.................... yg mengandungi urea dan garam yg kepekatan rendah. 7. Oleh itu, u............... dan g.................. dapat disingkirkan ari badan dan TOD dapat dikawal atur pada julat normal.


91


SPM 2014 (Struktur) Rajah menunjukkan rawatan yang dijalankan ke atas pesakit itu.

Terangkan bagaimana urea disingkirkan daripada darahnya menggunakan mesin hemodialisis.

[3 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Pengawalan Aras Gula dalam Darah. 1. Glukosa diperlukan untuk r........................ 2. Aras normal glukosa pada manusia ialah kira-kira .............mg/100cm3 darah. 3. Apabila aras glukosa meningkat, sel B.............. pada kelompok sel L........................... di pankreas merembeskan hormon i.......................... ke dalam darah.


92


4. Di hati, hormon i.................... menukarkan glukosa b.............................. dalam darah kepada g....................... utk disimpan dlm sel o............. dan sel hati. 5. Pertukaran glukosa kpd g........................ merupakan mekanisme s...........b.............negatif bagi menurunkan aras glukosa yang t............... dalam darah ke aras glukosa darah n.................. 6. Apabila aras glukosa menurun atau rendah, sel a............ Largerhans dirangsang utk merembeskan hormon g.................... 7. Di hati, hormon g.................. menukarkan glikogen kepada g................... 8. Akibatnya, aras glukosa yang r................. dapat dinaikkan dan dikembalikan ke aras n................... Pengawalaturan Suhu Badan melalui cara fizikal. 1. Apabila cuaca di luar p............, kelenjar p................ dirangsang utk mengeluarkan p................ 2. Banyak p................dikeluarkan dan banyak juga p................disejat. 3. Penyejatan ini menyebabkan banyak h......... disingkirkan drp badan. 4. Seterusnya, otot pada arteriol a................ mengendur menyebabkan pemv..........................berlaku. di mana, kapilari darah meng...................... dan diameternya bert...................... 5. Akibatnya, lebih banyak darah mengalir melalui kapilari darah yang b................ dan berada berhampiran dgn permukaan k................ badan. 6. H........... berlebihan dalam badan disingkirkan melalui s................... 7. Selain itu, otot r.......................... rambut mengendur. 8. Rambut c....................... ke permukaan kulit. 9. Satu lapisan udara n................. terperangkap di antara rambut dengan permukaan k................ 10. Maka, banyak h.......... hilang melalui s................ 11. Dalam persekitaran yang s............, kelenjar p..............tidak dirangsang, oleh itu kelenjar p.............. tidak aktif.


93


12. Kurang p................dikeluarkan dan kurang p..............tersejat serta kurang h.......... disingkirkan drp badan. 13. Tetapi, otot pada arteriol a.................. akan mengecut dan proses pemv......................... berlaku. 14. Di mana, kapilari darah m..................... dan diameternya berk........................... 15. Maka, kurang darah mengalir melalui kapilari darah yg k.............. dan berada jauh dari permukaan k............. badan. 16. Dan, kurang h...............disingkirkan melalui s....................... 17. Selain itu, otot r....................... rambut mengecut dan menyebabkan rambut menjadi t................ 18. Satu lapisan udara yang t.............. terperangkap di antara rambut dengan permukaan k............. 19. Udara merupakan p................ haba yg baik. 20. Kurang h............. dihilangkan melalui s................. SPM 2013. Rajah menunjukkan struktur kulit manusia dalam situasi P dan situasi Q.


94


(a) Namakan struktur R dan struktur S. R:................................................................................................................... S:.................................................................................................................... [2 markah] (b) (i) Nyatakan satu fungsi tisu adipos. ....................................................................................................................... [1 markah] (ii) Berdasarkan Rajah 4, terangkan tindakan kapilari darah dalam mengawal atur suhu badan pada situasi P. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [ 2markah] (c) Suhu badan seorang budak lelaki meningkat melebihi 37OC. Terangkan bagaimana struktur R, S dan T bertindak untuk merendahkan suhu badan kembali ke 37OC. Penerangan untuk R ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... Penerangan untuk S ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... Penerangan untuk T ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... [5 markah] ©Zulkarnain Jamaluddin

95


Pengawalaturan suhu badan melalui proses metabolisme. 1. Dalam persekitaran yg panas, otot r............. tidak mengecut dan mengendur secara berulang-ulang. 2. Keadaan m......................... tidak berlaku dan tiada h................dihasilkan. 3. Kelenjar a......................... tidak dirangsangkan. Maka, kurang atau tiada hormon a................................... dirembeskan. 4. Kelenjar t..................... tidak dirangsang menyebabkan sangat sedikit hormon t......................... dirembeskan. 5. Maka kurang h.......... dihasilkan. 6. Dalam persekitaran yang sejuk pula, otot r............... mengecut dan m.................... secara berulang-ulang. 7. Keadaan m........................... berlaku. 8. H......... dihasilkan utk meningkatkan suhu. 9. Kelenjar a...................... dirangsangkan oleh h........................... utk merembeskan hormon a............................ 10. Kadar metabolisme meningkat utk menaikkan s.......... badan. 11. Kelenjar t................... dirangsangkan utk merembeskan hormon t........................... 12. Maka, kadar m................................ meningkat dan lebih banyak h............ dihasilkan. Uji Kefahaman Anda! 1. Nyatakan faktor fizikal dan kimia bagi persekitaran dalam.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Terangkan maksud homeostasis.


[2 markah]

96


3. Huraikan tiga proses yang terlibat dalam pembentukan air kencing. [5 markah] ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 4. Lukis rajah skema untuk contoh homoestasis berikut: (a) Pengosmokawalaturan (b) Pengawalaturan aras gula dalam darah (c) Pengawalaturan suhu badan

[6 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................

3.5

Mengamalkan Gaya Hidup Sihat.

Kesan Penyalahgunaan Dadah kepada Manusia. 1. Dadah menganggu tindakan n.................................... dan menjejaskan fungsi sistem s............... ©Zulkarnain Jamaluddin

97


2. Dadah boleh bertindak sebagai per....................... atau p.............................. 3. Dadah jenis k..............., n........................, am.........................dan k............ adalah dadah jenis perangsang utk jangka masa yg panjang boleh mempengaruhi fungsi sistem peredaran darah, sistem penc................ dan sistem s................ yang menyebabkan h......................... dan kemurungan. 4. Dadah penenang seperti m..............., b........................., t...................................... dan h.......... boleh menyebabkan kehilangan ingatan, tidak dapat menumpukan perhatian, masalah p..........................., kanser peparu, kerosakan h.......... dan o........., mengantuk, kecelaruan dan k......... Kesan penyalahgunaan Alkohol kepada Manusia. 1. Alkohol melambatkan fungsi sistem s.................pusat terutamanya penghantaran i...............saraf di o............. 2. Ia juga melambatkan tindakan r.................., mengganggu k.......................... dan menyebabkan kegagalan membuat pertimbangan. 3. Antaranya, alkohol boleh menyebabkan kekeliruan, percakapan yg tidak t........................., kelemahan koordinasi o............ dan tidak dapat mengawal keseimbangan badan, penglihatan yang k.............. dan kesukaran menganggar j............... 4. Ia juga boleh menjadikan seseorang menjadi a.................... dan g................... 5. Dalam jangka masa panjang, ia boleh menyebabkan kerosakan h.............. Uji Kefahaman Anda! 1. Apakah maksud penyalahgunaan dadah dan alkohol?

[2 markah]

........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


98


2. Berikan contoh dadah yang bertindak sebagai perangsang.

[2 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 3. Apakah kesan dadah perangsang terhadap sistem saraf?

[2 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 4. Berikan contoh dadah yang bertindak sebagai penenang. Apakah kesan dadah penenang terhadap sistem saraf?

[3 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 5. Terangkan kesan penyalahgunaan alkohol terhadap sistem saraf. [3 markah] ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


99


3.6

Hormon Tumbuhan.

Kesan Auksin ke atas Gerak Balas Pertumbuhan 1. Gerak balas pertumbuhan dinamakan t.................... 2. Gerak balas t.......................... dikawal oleh hormon a...................

Aktiviti Langkah 1

Langkah 2

Eksperimen I

Ekperimen II

Eksperimen III

Hujung koleoptil

Hujung koleoptil

Hujung koleoptil

dipotong pada

dibuang dan

dibuang dan

bahagian atas zon

diletakkan diatas

diletakkan di atas

pemanjangan.

blok agar.

blok agar

Hujung dibuang

Selepas 2 jam,

Selepas 2 jam,

t...........

blok agar diletak

Blok agar

pertumbuhan

pada

diletakkan pada

ko...................

sebelah koleoptil.

terpotong Pemerhatian

Hujung diletak

koleoptil tumbuh

Koleoptil

semula, koleoptil

tegak ke atas.

membengkok ke

tumbuh ke a.......... Inferens

sebelah ka...........

Hujung koleoptil

Bahan kimia

Auksin meresap

mempengaruhi

(a..............)

secara langsung

pertumbuhan pada

meresap drp

drp blok agar ke

zon pemanjangan.

hujung koleoptil

dalam sebelah

ke dalam blok

kiri koleoptil shj.

agar. Kesimpulan

Auksin dihasilkan di tisu m.................... di hujung pucuk dan di hujung akar. Auksin merangsang pemanjangan sel pada ozon pemanjangan di hujung pucuk.


100


Peranan Auksin dalam Gerak Balas Tropisme 1. Auksin mengawal gerak balas p................................ pada hujung p............... dan hujung a........... tumbuhan. 2. Gerak balas pertumbuhan ini di mana a............ pertumbuhan bergantung pada arah rangsangan dinamakan t................... 3. Terdapat dua jenis t.................utama iaitu f................................dan g.................................... 4. Terdapat dua jenis f.............................iaitu f................................p........................ dan f............................. n........................ Fototropisme 1. Kesimpulan yang dapat dibuat mengenai peranan auksin dlm fototropisme adalah seperti berikut: (a) Hujung k......................ialah bahagian yg peka terhadap rangsangan cahaya. (b) Sel m............................ pada hujung pucuk menghasilkan auksin. (c) Auksin menjauhi cahaya dan berkumpul pada bahagian t.............. (d) Kepekatan auksin yang tinggi pada p.............. merangsang pemanjangan sel di pucuk. ©Zulkarnain Jamaluddin

101


(e) Auksin boleh m....................... melalui blok agar (medium cecair) tetapi tidak boleh meresap melalui kepingan mika/medium pepejal. Ekperimen 1

Geotropisme 1. Gerak balas pucuk dan a............ terhadap g................. disebut g............................... 2. Peranan auksin dalam g................................. adalah seperti berikut:


102


Pemerhatian

Penerangan

G............... menyababkan meristem a............ pada hujung pucuk dan akar Anak benih diletak dgn pucuk dan akarnya secara mengufuk dlm keadaan gelap.

menghasilkan au......... Graviti menyebabkan au.......... berkumpul di bahagian bawah hujung p.......... dan hujung akar.

(a) Au............. meresap ke dalam zon pemanjangan. Akibat tarikan g............., auksin

(b) Daya tarikan g..............

berkumpul pada bahagian bawah

menyebabkan au...........

zon pema................ hujung

berkumpul pd bahagian bawah

pucuk dan akar.

pucuk dan akar. (c) Bahagian bawah pucuk dan akar mengandungi kepekatan au........ yang lebih tinggi berbanding dgn bahagian atas.

(a) Kepekatan au.......... yg tinggi pd hujung pucuk merangsang pemanjangan sel. Oleh itu, bahagian bawah pucuk dgn kepekatan au......... yang lebih tinggi memanjang lebih c......... drp bahagian atas. Akibatnya


103


pucuk membengkok dan tumbuh ke atas, menunjukkan g....................... negatif. (b) Kepekatan au.............. yg tinggi pd hujung a........ merencatkan pemanjangan sel. Bahagian bawah akar dgn kepekatan au.......... yg tinggi memanjang lebih lambat berbanding dgn bahagian atas. Akibatnya, a.......... membengkok dan tumbuh ke bawah, menunjukkan g.........................positif.

Penggunaan Hormon dlm Pertanian Hormon

Penggunaan Hormon

A.............. Merangsang pertumbuhan akar adv.................

Penerangan Digunakan pd keratan batang utk mempercepat pertumbuhan akar dan batang.

Sebagai r.............. rumpai

Digunakan sbg h..................... dlm kepekatan yg tinggi utk membunuh rumpai dikotiledon tetapi tumbuhan monokotiledon tidak diganggu.

Dalam pembentukan buah

Disembur pd buah-buahan utk mengelakkan keguguran buag sblm masak. Disembur pd stigma bunga dan ovari dlm bunga utk merangsang ovari berkembang menjadi buah


104


tanpa persenyawaan. Proses ini dinamakan par...................... Buah tanpa biji dihasikan. Dlm pembentukan tumbuhan yg

Pekebun memotong t.............

rendah dan rimbun

dihujung pucuk utk mengurangkan aras auksin supaya tunas sisi boleh tumbuh ke sisi dan menjadikan tumbuhan itu rimbun.

Merangsang pertumbuhan

Auksin digunakan pekebun utk

tanaman

merangsang pemanjangan sel pada pucuk.

Eti..........

Merangsang pemasakan buah

Disembur pada buah utk merangsang buah cepat masak.

Uji Kefahaman Anda! 1) Apakah maksud tropisme?

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2) Terangkan peranan auksin dalam gerak balas pertumbuhan.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 3) Kenal pasti dua jenis tropisme pada tumbuhan dan tunjukkan bagaimana tumbuhan itu bergerak balas terhadap rangsangan luar.

[4 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... .......................................................................................................................


105


4) Pada rajah di bawah, A mewakili satu eksperimen yang telah disediakan untuk menunjukkan peranan hormon ke atas koleoptil jagung. Lengkapkan B untuk menunjukkan keputusannya selepas satu hari.


[4 markah]

106


BAB 4 PEMBIAKAN DAN PERTUMBUHAN 4.1 Pembentukan Gamet. Keperluan Pembentukan Gamet. 1. Gamet dihasilkan melalui proses m................... 2. Proses ini berlaku di dalam organ p...................... yg dikenali sbg g................. 3. Proses ini menghasilkan sel-sel pembiakan yg disebut g........... yg bersifat h................., iaitu sel yg mengandungi s..................... drp bil. Kromosom sel induk. Pembentukan Sperma atau Spermatogenesis Sistem pembiakan lelaki

1. Sistem pembiakan lelaki terdiri drp sepasang t.............. yg berperanan menghasilkan s............ (gamet jantan) dan hormon seks lelaki, iaitu t................................ 2. T................ terdapat di dalam pundi yg disebut s............... yg terdapat di luar badan. 3. Di dalam setiap testis terdapat 2...... lebih ruang atau lobul. ©Zulkarnain Jamaluddin

107


4. Setiap lobul mengandungi satu atau lebih tubul berlingkar yg dinamakan t............s..................................... 5. Pembentukan sperma atau s....................................... berlaku dlm tubul seminiferus. Keratan membujur testis

6. Ia dilapisi sel-sel yg belum mengalami pengkhususan yg dikenali sebagai g............... p.................................... 7. Sel ini menjalani m..................... banyak kali utk banyak menghasilkan s...................................(ST) yg diploid.

Pembentukan sperma pada dinding tubul seminiferus


108


8. Selepas baligh, s...................................(ST) mengalami pertumbuhan utk membentuk sel yg besar. 9. Sel itu disebut s............................ p...................... (SP) 10. SP terus membahagi melalui meiosis I utk menghasilkan dua s......................s....................... (SS) yg haploid.

Peringkat spermatogenesis

11. Kedua dua SS ini membahagi melalui meiosis II utk menghasilkan empat s........................ (Sd) yg haploid. 12. Sd terus mengalami p............................. dan pengkhususan utk menghasilkan s...............


109


Struktur sperma manusia

Pembentukan Ovum atau Oogenesis 1. Proses pembentukan ovum atau Oogenesis berlaku dlm sepasang o.............. yg terletak di bhgn bwh rongga abdomen. 2. Setiap o............. mempunyai bentuk dan saiz spt ‘badam’ 3. O............. menghasilkan o............ dan juga hormon e.................. dan p......................... 4. Proses o........................ bermula semasa perkembangan f............ perempuan dlm uterus ibunya lagi.

Kedudukan ovari


110


5. Sel g...............p......................... dlm ovari embrio membahagi secara m.................. berulang-ulang kali membentuk o..................... (OG) 6. OG yg diploid mengalami tumbesaran menjadi o..............p.................( OP) 7. Setiap OP diselaputi oleh satu atau lebih lapisan sel folikel. Struktur oosit sekunder

8. Keseluruhan struktur ini dikenali sbg f...............p.................... (FP) 9. Apabila dilahirkan, bayi perempuan telah mempunyai berjuta-juta OP di dalam o.............nya. 10. OP ini meneruskan proses m................... di bawah rangsangan hormon p......................f....................... (FSH) apabila seorang budak perempuan mencapai a...........b...................... 11. Setiap bula, beberapa OP dari salah satu o................. akan menjadi aktif dan meneruskan m.............I utk membentuk O................S..........................(OS) yg besar dan satu j............. k................yg kecil. 12. Kedua-dua sel ini bersifat h.................. 13. OS akan mengalami m..................II sehingga peringkat m....................... II sahaja. 14. OS diselaputi oleh beberapa lapisan sel f......................yang dikenali sbg f................... s............................. (FS). 15. FS akan membesar dan membentuk F......................G................. (FG).


111


16. Setiap bulan, di bawah rangsangan satu lagi hormone lain dikenali sbg hormon p............................(LH), folikel G..............(FG) akan meletus dan O...........S.......................(OS) dibebaskan drp o.............. 17. Proses ini dikenali sbg p............................. 18. OS akan memasuki T.......F........................ (TF) dan akan melengkapkan pembahagian m.......................II sebaik shj satu s............... menembusi O.............S......................... lalu membentuk o............. dan satu jasad kutub. 19. Persenyawaan akan berlaku apabila bercantumnya n..................ovum dgn n................. sperma.

Peringkat perkembangan dan pembentukan ovum


112


SPM 2012 (Esei) Terangkan persamaan dan perbezaan antara spermatogenesis dan oogenesis. Jawapan: Persamaan

Penerangan

Kedua-dua proses berlaku di dalam

Sel-sel epitelial g.............. terdapat di

organ p................................

o.................... pembiakan.

Sel-sel e................... germa adalah

Untuk menghasilkan gamet

d..................

h..................

Sel-sel e.....................germa menjalani

Untuk menghasilkan banyak sel

m................

d................

Kedua-dua proses manjalani

Untuk menghasilkan e................. sel

m.....................

anak h..................

Kedua-dua proses melibatkan

Persediaan utk m..................

pert....................

Perbezaan: spermatogenesis

Oogenesis

Berlaku dalam t............... kerana ia

Berlaku dlm o..................kerana ia

adalah organ pembiakan l...................

adalah organ pembiakan p.............................

Melibatkan proses pemb................

Tidak melibatkan proses pemb......................

Menghasilkan empat s................. yang

Menghasilkan satu o.............. (dan tiga

aktif.

jasad kutub yang akan merosot)

s.................mempunyai saiz yg lebih

o................ mempunyai saiz yg lebih

k................ dan mempunyai e..............

b............

utk b..........................

pergerakan dibantu oleh s............... di t.............F..........................


113


Berlaku sepanjang h................

Berhenti apabila m......................

Bermula selepas mecapai

Bermula pada peringkat f..............

a..........b..................... Pembentukan sperma berlaku

Pembentukan o............... sekali dalam

s................ masa.

kitar h...............

Mengalami proses m................lengkap

m.....................II hanya lengkap selepas ovum disenyawakan.

Sel epithelial germa membahagi

Sel epithelial germa membahagi

membentuk s.................................(SG)

membentuk o.................................. (OG)

Spermatogonium berkembang

Oogonium (OG) berkembang

menghasilkan

menghasilkan O.............

S......................P.......................(SP)

P...................(OP)

Uji Kefahaman Anda! 1) Nyatakan perbezaan antara sperma dengan ovum.

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 2) Apakah kepentingan menghasilkan sperma yang banyak dalam pembiakan seks?

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 3) Namakan organ di mana spermatogenesis dan oogenesis berlaku. [2 markah] ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 4) Namakan jenis pembahagian sel yang menghasilkan gamet.

[1 markah]

............................................................................................................................


114


4.2

Peranan Hormon dalam Kitar Haid.

Masa

Peristiwa yg berlaku dalam

(hari) 1-5

Ovari Perkembangan

Uterus h..........berlaku.

f..............p............... 6-13 14

Kematangan

Pemulihan dan penebalan

f..............G...............

e......................

Pengo.................

Penebalan e..............................terus berlaku.

15-24

Perkembangan

Penebalan e..............................

K.............L................

terus berlaku . Pembentukan tisu dan salur darah dlm e......................................

25-28

Kemerosotan

Kemerosotan

k................l.................. jika

e.....................................

persenyawaan tidak berlaku.


115


Perubahan aras Hormon semasa kitar haid dan hubungannya dgn perubahan di dalam ovari dan uterus.


116


Peranan Hormon dalam Mengawal Atur Kitar Haid Kelenjar

Hormon

Endokrin

dirembeskan

Pituitari

FSH

Peranan Merangsang perkembangan f.................. di dalam ovari. Oosit primer yg terkandung dlm f..................p..................akan berkembang dan menjadi o........... s............................... yg terkandung dlm f................G.................

Ovari

LH

Merangsang pengo..................

Estrogen

Memperbaiki dan memulihkan e........................ selepas haid. Mer............kan penghasilan FSH. Merangsang penghasilan LH.

Progesteron

Merangsang penebalan dinding e........................... untuk penempelan e.............. Menghalang penghasilan FSH dan LH oleh kelanjar p......................

Sindrom Prahaid 1) Sindrom ialah istilah yang digunakan untuk menghuraikan beberapa symptom atau gejala yang tidak khusus untuk mencirikan sesuatu penyakit. 2) Prahaid merujuk kepada waktu s................ mulanya haid. 3) Jadi, sindrom prahaid ialah tanda- tanda atau gejala yang dialami oleh seorang wanita s................... bermulanya haid. 4) Gejala- gejala ini akan muncul dari tujuh hingga 14 hari sebelum hari p................ bermulanya haid. ©Zulkarnain Jamaluddin

117


5) Gejala- gejala yang dialami boleh dikelaskan kepada tiga kategori iaitu: Kategori Fizikal

Gejala Sakit pinggang, pening kepala, pitam, sakit kepala, sakit sendi, rasa loya, tidak berselera utk makan, kurang tenaga, tidur tidak lena, kesakitan pada payu dara.

Emosi

Cepat marah, tidak tenteram, gelisah, muram.

Mental

Kurang daya ingatan, sukar memberi tumpuan.

6) Bukan semua wanita akan mengalami semua gejala yang disebutkan. 7) Sindrom prahaid disebabkan oleh k................................... pada aras h............... estrogen dan p........................ dalam kitar haid dan ini adalah keadaan yang berlaku secara semula jadi. Putus Haid 1) Putus haid ialah tempoh masa terhentinya p......................... dan haid secara semula jadi pada wanita dan lazimnya berlaku dalam lingkungan 46 hingga 50 tahun. 2) Apabila seorang wanita menghampiri 50 tahun, perembesan hormon e................... dan p........................... akan semakin berkurangan. 3) Hal ini disebabkan ovarinya semakin k................. dipengaruhi oleh rangsangan FSH dan LH. 4) Apabila perembesan e................... dan p........................... berhenti, perubahan yang berlaku pada e................................. setiap bulan akan berhenti dan haid juga berhenti. 5) Putus haid dikatakan benar- benar berlaku apabila seorang wanita tidak datang haid untuk 12 bulan berturut- turut. 6) Gejala- gejala yang dialami oleh seseorang wanita yang hampir putus haid termasuk berasa panas pada seluruh badan, terutamanya pada kepala dan


118


leher untuk beberapa saat atau minit, berasa letih, gelisah, tidak tenteram dan mudah tersinggung. 7) Kekurangan e................... juga menyebabkan kecenderungan kehilangan unsur k................ daripada tulang. 8) Kehilangan unsur k................. menyebabkan tulang menjadi kurang p............ dan mudah r................. atau retak. 9) Keadaan ini dikenali sebagai o.............................. SPM 2014 (Esei) Rajah menunjukkan perkembangan folikel dalam kitar ovari.

(a) Terangkan apa yang berlaku semasa peringkat I dan peringkat II dalam kitar ovari.

[4 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


119


(b) (i) Seorang wanita mengambil pil perancang untuk mencegah kehamilan. Kandungan pil itu merencat perembesan hormon perangsang folikel (FSH) oleh kelenjar pituitari. Terangkan kesan pengambilan pil perancang terhadap peringkat I dalam kitar ovari.

[3 markah]

........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... (c) Terangkan apa yang menyebabkan peringkat III berlaku dan kesannya. [3 markah] ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................


120


4.3

Perkembangan Awal Zigot dalam Manusia.

1. Proses p.............................berlaku antara o............ dengan salah satu s................ dalam t...........f.......................... seorang wanita.

Peringkat perkembangan zigot hingga ke peringkat blastosista dan penempelan

2. Selepas 30 jam persenyawaan, z...............manusia membahagi menjadi dua sel. 3. Z............. seterusnya membahagi lagi menjadi empat sel, lapan sel, enam belas sel, tiga puluh d......... sel dan seterusnya sehingga menjadi satu kelompok sel yg digelar m.....................


121


Embrio yang berusia sembilan hari

4. M..................menjadi bentuk sfera berongga yg disebut b........................ 5. B.............................akan berkembang membentuk e..................... 6. E............... akan mula menempel pada dinding u................... 7. E.....................akan berkembang membentuk f..................... Persenyawaan diikuti dgn perkembangan zigot hingga menjadi bayi.


122


Pembentukan anak kembar

Pembentukan anak kembar seiras

Pembentukan anak kembar tak seiras Kembar seiras

Persamaan

Kembar tak seiras

1. Perkembangan f............berlaku di dalam u................ 2. Memerlukan p............... utk perkembangan f................. 3. F.............. mempunyai tali p.............. 4. F.............. menerima o................... dan nutrien drp darah ibu. 5. Bahan k............. drp darah fetus disingkirkan melalaui darah ibu. 6. Darah ibu terpisah drp darah f............... Perbezaan dari segi S.......... ovum

persenyawaan

D.......... ovum

disenyawakan oleh

disenyawakan oleh

s............ sperma.

d........ sperma yg berlainan.

Embrio membahagi menjadi d......... ©Zulkarnain Jamaluddin

Pembahagian embrio

Pembahagian embrio t.......... berlaku. 123


Fetus kembar berkongsi

Plasenta

s.......... plasenta.

Setiap kembar mempunyai plasenta s....................

Kedua-dua mempunyai

Kandungan genetik

Kandungan genetik dlm

kandungan genetik yg

kedua-dua kembar

s............

t.......... sama.

s.............

Jantina

s.............. atau b..........................

S...............

Rupa

t................... seiras

Anak kembar siam 1. Semasa pembentukan anak kembar s................., pembahagian satu e............... yang t............. lengkap boleh berlaku. 2. Jika berlaku, dua e.................. yang masih terlekat antara satu sama lain pada bahagian tubuh tertentu misalnya kepala, punggung atau perut akan terbentuk. 3. Anak kembar ini dikenali sebagai k................. siam. Peranan Plasenta dlm Perkembangan Fetus. 1. Plasenta ialah struktur yg tisu-tisunya terbentuk drp. Sel-sel f............. dan i........ 2. Sistem peredaran darah (SPD) fetus terpisah drp SPD ibu oleh satu m................... yg nipis. 3. Pemisahan SPD fetus dan ibu adalah penting kerana t................ darah ibu adalah jauh lebih t.............. drp t................... darah fetus. Hal ini berkemungkinan boleh merosakkan k................... darah fetus yg sangat halus.


124


4. Darah ibu dan fetus t............. bercampur. Hal ini dapat mengelakkan masalah penggumpalan darah jika kumpulan darah fetus dan ibu berl................. 5. Plasenta juga berfungsi sebagai satu struktur yg ‘mengawal-pilih’ antara darah ibu dengan darah fetus. 6. Ia membenarkan hanya bahan-bahan tertentu seperti o..............., karbon d................., garam m...................., g................., asid a.............., lipid, v..................., urea, hormone dan antibodi meresap melaluinya. 7. Bahan-bahan lain spt SDM dan SDP t............ boleh merentas p...................... 8. Namun, bahan-bahan spt d.............., a.................., kafeina dan bahan dari asap r............... serta virus H....... dapat merentas p.................. dan masuk ke sistem aliran darah fetus.

Rajah: Kedudukan dan struktur plasenta

9. Plasenta juga berfungsi sbg organ e..................... dan merembeskan h............. yg amat penting semasa kehamilan. Selepas bulan ketiga, k...................l........................ mula merosot dan tidak dpt merembeskan p............................. lagi. Jadi, plasenta akan mengambil alih fungsi k................... l.......................... dan merembeskan p.............................. dan estrogen utk mengekalkan k..............................endometrium. ©Zulkarnain Jamaluddin

125


Uji Kefahaman Anda! 1. Apakah yang dimaksudkan dengan persenyawaan?

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Berikan nama peringkat embrio yang berbentuk bebola dan berongga di bahagian tengahnya.

[1 markah]

....................................................................................................................... 3. Apakah jenis kembar yang pembentukannya berasal daripada satu zigot yang sama?

[1 markah]

4. Apakah akan berlaku jika plasenta terpisah daripada dinding uterus? [1 markah] ....................................................................................................................... 5. Mengapakah seorang ibu yang kuat merokok akan menjejaskan perkembangan fetus?

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 6. Apakah bahan yang tidak boleh merentas plasenta?

[1 markah]

.......................................................................................................................


126


4.4

Sumbangan Sains dan Teknologi dalam Pembiakan Manusia.

1. Terdapat beberapa teknik mencegah kehamilan antaranya ialah teknik s....................jadi, penggunaan alat seperti k..............., d........................ alat i..................................., penggunaan s....................... dan pil p......................kehamilan.

Rajah: Alat pencegahan kehamilan

Rajah: Teknik pembedahan utk mencegah kehamilan

2. Terdapat beberapa teknik mengatasi masalah ketidaksuburan: Teknik Bank S................

Masalah

Penerangan

Sperma s............

Penderma sperma

atau kualiti sperma

menyimpan sperma dlm

rendah

bank sperma. Biodata genetik penderma direkod utk memudahkan pemilihan sperma yg baik.


127


Sperma suami tidak Per...............Beradas dapat berfungsi dgn

Sperma suami akan dik................... dan dirawat

n............. (tidak aktif,

sebelum dimasukkan ke

cacat atau

dalam tiub fallopian isteri.

bilangannya terlalu sedikit) P.............................

Tiub fallopio isteri

Oosit sekunder isteri

‘in vitro’ (IVF)

ter...................

dikeluarkan dari ovari

menyebabkan

menggunakan jarum

sperma dihalang drp

l...................... utk

bersenyawa dgn

disenyawakan dgn sperma

ovum atau zigot

suami dalam piring kultur

tidak sampai ke

dlm makmal. Slps dua hari

uterus.

setengah, e............. yg mencapai peringkat lapan sel dimasukkan semula ke dalam uterus melalui serviks utk p..................... pada uterus.

Ibu T................

Isteri tidak dapat

Sperma dan ovum isteri

mengandung atau

disenyawakan secara

selalu gugur.

persenyawaan ‘in vitro’ membentuk zigot dan embrio akan dipindahkan ke uterus ibu tumpang sehingga lahir.

Penyakit kelamin 1. Penyakit kelamin boleh disebarkan melalui perhubungan s........ tidak terlindung antara d....... individu atau lebih yang mana salah seorang ©Zulkarnain Jamaluddin

128


daripadanya dijangkiti b................ atau v............ yang menyebabkan penyakit itu. 2. Antara contoh penyakit kelamin termasuk g................. dan s...............

4.5

Konsep Pembiakan pada Tumbuhan.

Struktur Bunga Keratan membujur sekuntum bunga

1. Bunga mempunyai empat bahagian, iaitu s............, p............., st................ dan pi............ 2. St..................... yang merupakan organ pembiakan jantan terdiri daripada a............ dan f.............. 3. A............. mempunyai pundi debunga yg mengandungi d.................... yg bersifat haploid. 4. Pi............. terdiri drp s..................,s.......... dan o.............. 5. S.............. ialah struktur yg berfungsi utk menerima d..................... 6. S.............. didapati di atas satu salur panjang yg disebut s.......... yang menyambungkan s................ kpd ovari. ©Zulkarnain Jamaluddin

129


Perkembangan Debunga. 1. Bahagian bunga yg menghasilkan debunga ialah a............. 2. Setiap a................ mengandungi empat pundi debunga. 3. Dalam setiap pundi itu terdapat berates-ratus sel i............. d......................... atau sel m........................... yg bersifat diploid. 4. Sel induk d..................... akan membahagi secara m............. menghasilkan empat sel yang haploid. 5. Empat sel ini disebut t.................... 6. Setiap sel dlm t............. akan berkembang menjadi butir debunga. 7. Nukleus dlm butir debunga akan membahagi secara mi............... dan menghasilkan dua nukleus, iaitu n............... p........................... dan n................... t............

Rajah: Perkembangan debunga di dalam pundi debunga pada anter. Perkembangan Ovul 1. Ovul ialah struktur bunga yg menghasilkan telur atau g............ betina. 2. Ia berkembang drp selapis tisu yg terdapat pada kar.......... 3. Ia dilekatkan pd dinding o............ melalui satu tangkai yg dipanggil f..................... 4. Tempat pelekatan ovul pd dinding o.............. disebut pla.................. yg membekalkan n................. melalui tangkai fu.................. 5. Tisu pada karpel mengalami mi.............. utk membentuk suatu tonjolan berbentuk k.......... 6. Tonjolan yg disebut nus............. ini terdiri drp tisu paren.............. ©Zulkarnain Jamaluddin

130


7. Apabila nus............... berkembang dan membesar, nus.................. dikelilingi oleh dua lapisan sel yg disebut inte................ 8. Salah satu sel drp sel-sel nus.............. itu ialah sel induk m....................... atau sel induk pundi embrio. 9. Sel ini akan membesar dan membahagi secara me................ utk menghasilkan empat sel yang h.............. 10. Tiga antara sel ini akan me................... 11. Sel yg tertinggal membesar dan n....................nya membahagi secara mi.............. sebanyak t....... kali untuk menghasilkan l................ nukleus. 12. Sel yg sudah membesar kini disebut pu........ em................. 13. Antara l............ nukleus dlm pundi embrio, t.......... nukleus akan bergerak ke satu hujung pundi embrio dan menjadi sel an................ 14. T.......... lagi akan bergerak ke hujung pundi e................. yg bertentangan dan menjadi d........... sel si............... dan satu sel t................. 15. Dua nukleus yg tertinggal di tengah pundi embrio menjadi n............... ku............... 16. Integumen yg berkembang dgn sepenuhnya akan menutupi keseluruhan nus........... dan meninggalkan satu liang kecil yg disebut mik............ yg membenarkan kemasukan air semasa perc................ biji benih.

Pembentukan pundi embrio;

Pendebungaan dan Pembentukan Tiub Debunga 1. Apabila debunga menjadi matang, dinding a............ akan mengering, mengecut dan merekah disisinya. ©Zulkarnain Jamaluddin

131


2. Perekahan ini akan membebaskan d................. yang akan dipindahkan ke sti............ oleh agen p...................................... spt angin, serangga atau haiwan. 3. Proses pemindahan debunga dari an.......... ke st............. bunga sama atau berlainan disebut pen........................... 4. Debunga yg telah dipindah ke st.............. akan mengalami perc..................... dan mengeluarkan satu salur yg disebut t.......... d.................. 5. Rembesan berg............ pada permukaan st............... merangsangkan debunga utk berc................ 6. Tiub debunga memanjang dan bertumbuh ke arah o.......... melalui s........... 7. N................... t.............. berada di hujung tiub debunga dan mendahului n................p................. 8. Semasa pergerakan nukleus-nukleus itu dlm tiub debunga, n...............p..................... akan membahagi secara mi................ utk membentuk d......... nukleus atau gamet jantan yg bersifat h................

Rajah: Proses percambahan debunga. Persenyawaan Ganda Dua 1. Salah satu drp dua gamet jantan bercantum dgn sel t............. utk menghasilkan zigot d.................., iaitu persenyawaan pertama.


132


2. Gamet jantan yg satu lagi akan bercantum dgn dua n.....................k................... utk membentuk nukleus endo..................... yg t..................., iaitu persenyawaan kedua. 3. Proses persenyawaan yg berlaku d........ kali utk menghasilkan satu zigot d................. dan satu nukleus t.................... dikenali sbg persenyawaan g................ dua.

Persenyawaan Ganda Dua;

Pembentukan Buah dan Biji Benih

Rajah: Perkembangan biji benih


133


Bahagian

Berkembang menjadi

Berkembang menjadi/ Fungsi

Nukleus triploid

Tisu endosperma

Menyimpan makanan

Zigot diploid

E.................

Biji benih

I.....................

Kulit b...........

Pelindung kpd biji benih

Ovari

Buah

Ovul

Biji .............

Kepentingan Persenyawaan Ganda Dua dalam Kemandirian Tumbuhan Berbunga 1. Tumbuhan berbunga atau a........................... merupakan kumpulan tumbuhan yang paling besar di permukaan bumi dan boleh ditemukan di setiap sudut bumi. 2. Debunga yang merupakan g............... jantan dan sel telur ialah sel h................ yang dibentuk akibat proses pembahagian sel secara m................... 3. Oleh itu, wujud v................... dalam keturunan yang dapat menjamin kemandirian spesies. 4. Percantuman antara gamet j................ dengan sel t........... menghasilkan zigot d................ . Percantuman ini memastikan maklumat g............. tumbuhan induk diturunkan daripada generasi kepada generasi dan spesies tumbuhan dikekalkan. 5. Percantuman antara gamet j............. dengan dua n................. kutub menghasilkan tisu e........................ yang berkembang menjadi tisu penyimpan makanan. 6. Percantuman ini memastikan makanan e............ tersedia ada semasa percambahan b........ benih dan menjamin kejayaan anak tumbuhan. 7. Buah melindungi b......... benih dan membantu pencaran b......... benih ke tempat yang jauh dari pokok induk. 8. Cara ini memastikan persaingan i.............spesies dapat dielakkan untuk menjamin kejayaan dan kemandirian tumbuhan di habitat baharu. ©Zulkarnain Jamaluddin

134


4.6

Pertumbuhan dalam Organisma Multisel

1. Pertumbuhan dalam organisma ialah satu proses k.............. dan tidak boleh ber................... 2. Pertumbuhan melibatkan pertambahan bilangan sel, saiz, isi padu dan jisim badan organism dan juga pemb.................. serta pengkhususan sel. 3. Terdapat tiga peringkat perkembangan dlm proses pertumbuhan iaitu pemb........................ sel, pem........................ sel dan pembe.................. sel. 4. Pembahagian sel melibatkan mi..............., iaitu setiap sel memb.............. menjadi d......... sel yg seiras dgn sel induk. 5. Kedua-dua sel ini membahagi lagi menghasilkan e................. sel dan proses ini berterusan utk menghasilkan l................ sel, enam bela sel dan seterusnya sehingga satu kumpulan sel yg terdiri drp berbilang sel yg se................. dihasilkan yg kemudian akan mengalami pem.............................. 6. Pemanjangan sel akan menyebabkan pertambahan s.............. sel. 7. Pertambahan ini disebabkan oleh pengambilan a........ dan bahan keperluan lain spt garam mineral, g............., asid a................ dan bahanbahan lain drp persekitaran. 8. Air mengumpul dlm v............... sel tumbuhan menyebabkan v................ membesar. 9. Bahan yg meresap masuk ke sel digunakan utk membina protoplasma sel dan menyebabkan pert.................... saiz sel. 10. Pembe............. sel berlaku selepas pem....................... sel. 11. Sel-sel mengalami perubahan bentuk dan struktur dan kemudian membentuk kumpulan sel yang k................ 12. Pemb.................... dan pengkhususan sel membolehkan menjalankan fungsi yang baharu dan khusus. 13. Sebagai cth, pemb................ sel epidermis pada akar tumbuhan menyebabkan sel-sel ini membentuk unjuran h.............. disebut rambut ©Zulkarnain Jamaluddin

135


a................, yg menambahkan jumlah l............. permukaan utk peresapan air dr tanah ke dalam a.............. 14. Pemb....................... sel epidermis pada daun pula menghasilkan sel peng............. berbentuk kacang yg mengawal pemb................. dan penutupan liang s............. dan seterusnya mengawal kehilangan a......... drp tumbuhan.

Rajah: Pemanjangan sel tumbuhan melalui pemvakuolan. Uji Kefahaman Anda! 1. Berikan definisi pertumbuhan.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Mengapakah organisma perlu mengalami pertumbuhan? Terangkan. [2 markah] ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 3. Namakan tiga zon utama pada hujung akar dan hujung pucuk yang berkaitan dengan pertumbuhan.

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 4. Huraikan ciri-ciri utama yang diperhatikan pada sel di zon yang dinamakan di atas.

[3 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ©Zulkarnain Jamaluddin

136


4.7

Lengkung Pertumbuhan

Parameter untuk mengukur pertumbuhan 1. Pertumbuhan boleh ditentukan dengan mengukur p................... pertumbuhan seperti pertambahan s........... atau i................. dan perubahan j............. segar atau j............ kering dalam satu jangka masa tertentu. 2. Jisim k............. sesuatu organisma merujuk kepada jisimnya selepas semua a...... telah disingkirkan daripada organisma itu. Ia boleh ditentukan dengan menimbang jisim organisma selepas mengeringkan organisma dalam k................. pada suhu .............0C berulang kali sehingga jisimnya t......... berubah. 3. Faedah kaedah ini ialah ukuran jisim k............... memberikan pengukuran pertumbuhan yang paling t............ tetapi kelemahannya ialah organisma tersebut mesti dibunuh dan dikeringkan sebelum ditimbang. 4. Oleh itu, kadar pertumbuhan pada organisma yang s......... tidak dapat dikaji. 5. Kaedah ini sesuai digunakan untuk menentukan jisim k................ tumbuhan, tumbuhan yang sama jenis dapat ditanam dalam persekitaran yang s.......... dan mendapat n............... yang sama. 6. Jisim s............. organisma juga mudah ditentukan. Jisim organisma boleh ditimbang dengan neraca pada bila-bila masa dan organism tidak perlu dibunuh. 7. Akan tetapi, kaedah ini tidak tepat kerana kandungan a..... dalam badan boleh mempengaruhi keputusan.


137


Lengkung Pertumbuhan 1. Lengkung pertumbuhan adalah berbentuk si.................. atau “S”. 2. Lengkung pertumbuhan boleh dibahagikan kpd l........ bahagian seperti berikut: Lengkung pertumbuhan berbentuk sigmoid (manusia)

Permulaan

Eksponen

Matang

Dewasa

Penuaan

(fasa bayi)

(kanak-kanak)

(remaja)

Kadar

KP berlaku dgn

KP menjadi

KP

KP

pertumbuhan

c................

l.....................

berh.............,

n...................

(KP) secara

kerana

iaitu organism

Organisma

p..................

kebanyakan

telah

mengalami

Proses

Proses

sel-sel aktif

de.............

proses

pemb..............

pemb...............

telah mencapai

Proses

penuaan atau

.. sel dan

.... dan

saiz yg

pemb..............

kekurangan

sedikit

pema...............

m.....................

.... sel yg

m.....................

pema..............

... sel adalah

....

berlaku hanya

yg

.... sel berlaku.

b..................

utk gantikan

mengakibatkan

tisu-tisu yg

kem.................

rosak atau

....

m.............. ©Zulkarnain Jamaluddin

138


Kadar pertumbuhan serangga. Lengkung pertumbuhan bagi haiwan berangka luar

SPM 2011 (Esei) Terangkan lengkung pertumbuhan belalang.

[4markah]

Jawapan: 1.Pertumbuhan berperingkat//bukan lengkung licin. 2. Mempunyai eksoskeleton (rangka luar) yang keras/ rangka luar terdiri drp k............. 3. Ini menghadkan perta................... panjang badan. 4. Kadar pertu.................... adalah sifar (dalam fasa nimfa /instar) 5. Eksoskeleton baru le............... terhasil di bawah rangka lama. 6. Serangga menyedut u................. dalam isi padu yg banyak. 7. Untuk men................. rangka luar utk terbuka/pecah. 8. Ek................................... baru mengembang. 9. Pertumbuhan berh............... apabila dewasa.


139


4.8 Pertumbuhan Primer dan Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan. Pertumbuhan Primer. 1. Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan per........... pada tumbuhan. 2. Ia berlaku pada se.......... tumbuhan sama ada tumbuhan mono................... dan di...................... atau tumbuhan h.............. dan tumbuhan berk............ 3. Ia penting bagi pemanjangan pokok supaya dapat mencapai ket................. maksimum. 4. Pertumbuhan ini berlaku pada me................ a............ yg terdapat pada hujung p.............. dan hujung a........... 5. Hujung p............. dan a............... dibahagikan kpd tiga zon iaitu, zon pemb...................., zon pem..................... dan zon pembe................ Hujung akar tumbuhan

Hujung pucuk tumbuhan

Pertumbuhan Sekunder. 1. Ia berlaku hanya pada tumbuhan di.......................... yg berkayu. 2. Ia berlaku pada me......................sisi yf terdiri drp kam.....................vaskular dank am.............. gabus.


140


3. Kam.............. vaskular akan membentuk tisu vascular baru iaitu, x............... dan f....................manakala kam................gabus yg terdapat di bawah lapisan epidermis batang akan membentuk g.............. Pertumbuhan sekunder pada batang. 1. Batang tumbuhan mempunyai satu lapisan yg berupaya memb................ 2. Sel-sel ini disebut kam......................vaskular. 3. Kam................. vaskular didapati di antara tisu x............... dgn tisu f.................. 4. Sel-sel baharu yg dihasilkan pada bahagian d............... akibat pembahagian sel kam............... akan membentuk x................ baharu manakala sel-sel yg dihasilkan pada bahagian l............ dan menuju ke bahagian l............ akan membentuk f.............. 5. Tisu x............. baharu yg dibentuk akan menjadi x.............. s........................ manakala tisu f............. baharu akan menjadi f............. s....................... 6. Dinding salur x................ biasanya ditebalkan dengan l................ 7. L..................ialah suatu bahan yg kalis air dan kuat. 8. X.............. mengalami pertumbuhan sekunder, x.......... p................ ditolak ke bahagian tengah batang manakala f............. p................. akan ditolak ke arah epidermis batang. 9. Akibatnya, tisu-tisu x...............p.................... dimampatkan. 10. Lilitan batang bertambah menyebabkan epidermis batang meregang dan r............. 11. Tisu di bawah epidermis, iaitu tisu g............. yg dihasilkan oleh kam...............gabus berfungsi melindungi batang drp serangan serangga dan b................ apabila epidermis merekah.


141


Pertumbuhan sekunder batang tumbuhan dikotiledon

SPM 2014 (Esei) Rajah menunjukkan keratan rentas batang X dan batang Y daripada dua tumbuhan dikotiledon.

Batang X ialah daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan primer. Batang Y ialah daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder. Terangkan perbezaan dalam struktur antara batang X dengan batang Y. [6 markah] ©Zulkarnain Jamaluddin

142


................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 12. Tumbuhan yg tumbuh di kawasan beriklim s................ yg mempunyai empat musim mengalami kadar pertumbuhan yg tidak seragam. 13. Kadar pertumbuhan pada musim b............... lebih tinggi drp yg berlaku pada musim panas dan luruh. 14. Hal ini kerana keadaan persekitaran adalah lembap dan sel kam............ mula membahagi. 15. Jadi, salur x................ yg dibentuk adalah besar dan berdinding n............... supaya dapat mengangkut kuantiti air yg besar dr akar ke daun untuk proses f......................... 16. Tambahan pula, kadar f........................ adalah tinggi disebabkan keamatan cahaya yg tinggi. 17. Pada musim panas yg kurang kelembapan walaupun keamatan cahaya tinggi, saiz sel yg terbentuk menjadi lebih k............... 18. Begitu juga pada musim l..............., keamatan cahaya berkurang. 19. Jadi, salur x..............s.................... yg dibentuk adalah kecil dan berdinding t............ 20. Pada musim sejuk, kadar pertumbuhan pada kebanyakan pokok adalah r............... 21. Akibat kadar pertumbuhan yg berbeza, tumbuhan tersebut mempunyai ge............... ta..................... yg terdiri drp g...................cerah dan g.............. gelap ©Zulkarnain Jamaluddin

143


22. G.................. cerah yg terdiri drp x................ besar dibentuk pada musim b............. manakalaa g.............. gelap yg terdiri drp x.............. kecil dibentuk pada musim sa.......... 23. G.................tahunan membolehkan kita mengira usia sebatang pokok. 24. Setiap g..................gelap mewakili s.......... tahun dlm usia pokok. SPM 2014 (Esei) Rajah menunjukkan lengkuk pertumbuhan bagi tumbuhan saka (bermusim).

Terangkan corak pertumbuhan bagi tumbuhan itu.

[4 markah]

................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................


144


Pertumbuhan Sekunder pada Akar. 1. Akar tumbuhan juga mengalami pertumbuhan s..................... 2. Proses pertumbuhan s..................... pada akar adalah serupa dengan batang di..................... 3. Kam....................vaskular yg terletak di antara tisu x............... dengan tisu f............... primer membahagi untuk membentuk tisu x.............. s........................ di sebelah dalam dan tisu f................... s........................... di sebelah l.......... 4. Akibat pertumbuhan sekunder, tisu-tisu primer dimam................ 5. Kam....................gabus yg terletak di bawah eprdermis akan menghasilkan g.............. yg berfungsi memberikan perlindungan kpd tisu a............ 6.

Pertumbuhan sekunder pada akar tumbuhan dikotiledon. Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan Monokotiledon. 1. Secara lazimnya, tumbuhan monokotiledon dan tumbuhan h............ yang merupakan tumbuhan semusim tidak mengalami pertumbuhan s...................... 2. Akan tetapi, sesetengah tumbuhan monokotiledon seperti Aloe sp., Agave sp. dan Dracaena sp. adalah terk................... 3. Tumbuhan tersebut mengalami sedikit pertumbuhan s.................. kerana batang tumbuhan ini mempunyai ka...................... di kawasan ko................ batang dan di sebelah luar be............ va.....................


145


4. Kambium ini berupaya memb................. utk membentuk b................. v.......................... sekunder dan pa................... sekunder.

Pertumbuhan sekunder pada batang Dracaena sp.

Pertumbuhan sekunder pd batang tumbuhan monokotiledon

Perbandingan antara Tumbuhan yg mengalami Pertumbuhan Sekunder dengan Tumbuhan yang tidak mengalami Pertumbuhan Sekunder. Tumbuhan yg mengalami

Tumbuhan yg tidak mengalami

pertumbuhan sekunder

pertumbuhan sekunder

Pertumbuhan tidak berhenti dan

Pertumbuhan biasanya berhenti selepas

tumbuhan biasanya sangat

satu atau dua m................ dan

t..............

tumbuhan adalah t.......... tinggi.

Mempunyai me....................sisi

T.......... mempunyai meristem s..........

atau kambium.

atau kambium.

3

Mempunyai tisu berk..............

T........... mempunyai tisu berk..........

4

Sesetengah tumbuhan mempunyai

T........ mempunyai kam....................

kam..................gabus.

gabus.

Boleh h.......... betahun-tahun.

Hanya h.......... utk semusim atau dua

1

2

5

musim sahaja.

6

Pertumbuhan berlaku

Pertumbuhan berlaku hanya s.............

s...................... hayat.

tumbuhan hidup.


146


Kepentingan Ekonomi dan Kelebihan Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan. 1. Pokok yg mempunyai bahagian berk............ yang kuat dan keras menjadikannya sesuai digunakan utk membuat pe............., pagar, pi......... dan sebagainya. 2. Tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder mempunyai tempoh h........... yang panjang. 3. Hal ini menambahkan peluang tumbuhan itu menghasilkan b..........benih bagi tujuan menambahkan anak dan mengekalkan s.............. pokok. 4. Tumbuhan itu juga mempunyai a............. yg besar dan panjang utk mendapatkan a........... dengan lebih berkesan dr bahagian tanah yg d.......... 5. Hal ini akan meningkatkan keman................ tumbuhan semasa musim ke............... 6. Pertambahan tisu x............. dan f................ dapat menampung keperluan pokok yg sedang membesar. 7. Pertambahan tisu tersebut membolehkan pokok tumbuh dgn lebih tinggi dan Berjaya dlm pers.................. dengan tumbuhan lain utk mendapat cahaya matahari bagi proses f.......................


147


BAB 5 PERWARISAN 5.1 Mensintesis Konsep Perwarisan berdasarkan Eksperimen Mendel. Konsep perwarisan berdasarkan Eksperimen Mendel. 1. Perwarisan ialah pemindahan ciri drp ibu-bapa kpd a.......... atau drp generasi kpd ge................. yg lain. 2. Bidang kajian perwarisan ini dinamakan g................... 3. Ciri ialah faktor yg diwariskan spt ketinggian, warna kulit, bentuk m......... dan kumpulan d.............. 4. Setiap ciri mempunyai variasi t.............. 5. Contoh ciri dan trait; Ciri Ketinggian

Trait Tinggi Rendah

Warna

Putih Merah

Kumpulan darah

A B AB O

6. Kajian Genetik bermula dengan G.............. M................. (1822 hingga 1884) seorang paderi dari Brunn, Austria. Perwarisan Monohibrid 1. Menurut Mendel, trait tinggi adalah bersifat d....................., iaitu trait ini menindas kesan trait r............... 2. Trait r.................... dinamakan trait res............. iaitu trait itu tidak kelihatan walupun wujud pada induk asal.


148


3. Apabila anak-anak generasi filial pertama dikacukkan s................sendiri dan biji benih yg terhasil ditanam, ciri pokok generasi filial kedua (F2) direkodkan.

Kacukan monohibrid yg dijalankan oleh Mendel.

4. Dalam generasi filial kedua, pokok trait r.................. muncul semula sebanyak .........% drp keseluruhan pokok. 5. Kacukan ini menunjukkan perwarisan m...................... kerana hanya melibatkan s............ ciri sahaja, iaitu ketinggian pokok. 6. Seterusnya Mendel mengemukakan Hukum Mendel Pertama yg dikenali sebagai Hukum S.................... yg menyatakan: “ ciri sesuatu organisma dikawal oleh sep................... alel, hanya s.......... daripada pasangan alel ini akan diwariskan dalam g.................”.


149


Istilah- istilah yang digunakan dalam genetik. Istilah Gen

Maksud Merupakan unit a............. perwarisan yg terdapat pada k....................Gen mengawal ciri tertentu dlm sesuatu organism.

Alel

Merupakan satu ahli drp pasangan g....... yg terletaak pada l.......... tertentu pada kromosom yg mengawal t...............

Alel

Merupakan alel yg sentiasa menunjukkan traitnya apabila hadir.

d.................

Huruf besar digunakan utk mewakilinya.

Alel

Merupakan alel yg menunjukkan traitnya apabila kedua-dua sel

r.................

ialah alel resesif. Huruf kecil digunakan utk mewakilinya.

Genotip

Merupakan komposisi gen suatu organisma. Genotip suatu organisma tidak dapat dil............

Fenotip

Merupakan ciri-ciri yg dip................. pada suatu organisma.

Homozigot

Merupakan sepasang a........... yg s............, contohnya TT atau tt.

Heterozigot

Merupakan sepasang a........... yg berb............, contohnya Tt.

Perwarisan dihibrid 1. Kacukan antara d....... individu yg melibatkan d....... ciri berlainan menunjukkan perwarisan d..................... 2. Induk yg digunakan ialah pokok kacang pea baka tulen yg mempunyai trait d.............. biji kacang bulat dan berwarna kuning dengan pokok kacang pea baka tulen trait r.................. biji berkedut dan berwarna hijau. 3. Generasi filial pertama (F1) yg terhasil menunjukkan hanya trait d................., iaitu biji bulat dan berwarna kuning sahaja muncul tetapi trait r................ tidak kelihatan. 4. Apabila kacukan rawak antara generasi filial pertama F1 dilakukan, generasi filial kedua (F2) memberi empat variasi f................, iaitu biji


150


b............ kuning, biji bulat h.............., biji k............ kuning dan biji kedut h............. dgn nisbah 9:3:3:1 5. Trait r.................. muncul dlm generasi F2 dan trait ini bebas berkombinasi dgn trait lain. 6. Dalam generasi F1, ciri bg bentuk biji dikawal oleh sepasang alal Bb dan warna biji Kk. 7. Semasa pembentukan gamet F1, mana-mana a.......... bagi bentuk biji boleh berpasang dengan mana-mana a......... bagi warna biji. 8. Empat kombinasi gamet terhasil, iaitu: BK,Bk, Bk dan bk. 9. Apabila persenyawaan secara rawak berlaku, 16 kombinasi genotip F2 akan terhasil dan ini memberikan e............. jenis f.................. 10. Hukum Mendel Kedua juga dikenali sebagai Hukum Peng............. B............. 11. Hukum ini menyatakan: “Semasa pembentukan g.............., setiap ahli drp pasangan a............. boleh berkombinasi dgn mana-mana ahli drp pasangan a............. ciri yg lain.”


151


Uji Kefahaman Anda! 1. Apakah yang dimaksudkan dengan alel dominan dan alel resesif? [2 markah] ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 2. Apakah perbezaan antara baka homozigot dengan baka heterozigot? [1 markah] ....................................................................................................................... ©Zulkarnain Jamaluddin

152


3. Beri definisi fenotip dan genotip.

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 4. Jika pokok bunga berwarna merah heterozigot dikacukkan dengan pokok bunga berwarna putih homozigot resesif, apakah genotip yang terhasil dan apakah nisbah fenotip yang terhasil?

[2 markah]

....................................................................................................................... ....................................................................................................................... 5. Dalam kajian yang dibuat ke atas jagung, jagung berwarna kuning adalah dominan ke atas jagung berwarna ungu, dan biji bulat adalah dominan terhadap biji berkedut. Jika baka tulen jagung berwarna kuning dan bulat dikacukkan dengan baka tulen berwarna ungu dan berkedut, i) Berapa peratuskah anak generasi filial pertama akan membawa trait berwarna kuning dan berkedut?

[1 markah]

.................................................................................................................. ii) Apakah fenotip generasi filial pertama?

[1 markah]

.................................................................................................................. iii) Berapakah fenotip generasi filial kedua dan nisbah fenotip generasi filial kedua?

[2 markah]

.................................................................................................................. .................................................................................................................. SPM 2014(Struktur) Rajah menunjukkan pokok kacang pea tinggi berbunga putih dikacukkan dengan pokok kacang pea rendah berbunga ungu. T

: mewakili alel dominan bagi pokok tinggi

t

: mewakili alel resesif bagi pokok rendah


153


B

: mewakili alel dominan bagi bunga ungu

b

: mewakili alel resesif bagi bunga putih

Induk Genotip induk Meiosis Gamet

Generasi F1

(a) Nyatakan fenotip bagi induk tersebut. Tumbuhan 1

:.................................................................................................

Tumbuhan 2

:................................................................................................. [2 markah]

(b)(i) Tulis genotip bagi gamet dalam bulatan yang disediakan pada Rajah di atas.

[2 markah]

(ii) Nyatakan fenotip bagi generasi F1. ......................................................................................................................... [1 markah] (c) Jadual menunjukkan genotip generasi F2 selepas generasi F1 dikacukkan dengan generasi F1 yang lain. Jumlah bilangan anak F2 ialah 16.


154


Gamet dari induk F1

TB

Tb

tB

tb

Gamet dari induk F1 yang lain TB

TTBB TTBb

TtBB

TtBb

Tb

TTBb

TTbb

TtBb

Ttbb

Tb

TtBB

TtBb

ttBB

ttBb

tb

TtBb

Ttbb

ttBb

ttbb

Nyatakan kebarangkalian generasi F2 berikut: (i) Pokok kacang pea tinggi, berbunga putih ............................................................................................................................. [1 markah] (ii) Pokok kacang pea tinggi, berbunga ungu ............................................................................................................................ [1 markah] (d) Dalam jadual di atas, bulatkan genotip generasi F2 bagi pokok kacang pea rendah berbunga ungu. Kemudian tentukan kebarangkalian generasi F2 bagi fenotip tersebut. ............................................................................................................................ [2 markah]


155


(e) Nyatakan nisbah fenotip anak dalam generasi F2 dalam jadual di atas. Tinggi,

Tinggi,

Rendah,

Rendah,

bunga ungu

bunga putih

bunga ungu

bunga putih

.................

:

.................

:

.................

:

............... [1 markah]

(f) Berdasarkan Rajah dan jadual di atas, huraikan Hukum Mendel Kedua. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. [2 markah] 5.2 Perwarisan Perwarisan kumpulan darah dalam manusia. 1. Kumpulan darah dikelaskan kpd A, B, AB dan O. 2. Terdapat t............ alel yang mengawal ciri kumpulan darah, iaitu A, B dan O. 3. Alel A dan alel B bersifat d.................. manakala alel O adalah r................... 4. Oleh itu, kombinasi alel AO akan member f................. A manakala BO akan memberi f............... B. 5. Kumpulan O akan hanya terjadi jika kedua-dua a............. adalah r..................., iaitu OO. 6. Oleh sebab A dan B adalah d..................., kombinasi ini dinamakan ko......................... dan individu yang mempunyai kedua-dua a............. ini mempunyai darah jenis AB.


156


F..................

G............................

Kumpulan A

AA atau .............

Kumpulan B

........ atau BO

Kumpulan ............

AB

Kumpulan O

..........

7. Individu yg mempunyai darah jenis A mungkin mempunyai g............... homozigot ......... atau heterozigot AO. 8. Dalam proses pembentukan g.............. bagi genotip AA, semua gametnya membawa alel ......... 9. Bagi genotip AO pula 50% gamet yg terhasil akan membawa alel ...... dan 50% lagi membawa alel ....... 10. Bagi individu yang berdarah ......, gamet yg terbentuk akan hanya membawa alel ...... Rajah menunjukkan satu contoh perwarisan kumpulan darah.

Induk:

Ibu

x

Genotip:

IA IO

Bapa IB IB

Meiosis: Gamet:

IA

.........

.........

IB

Genotip anak:

............

IA IB

IB I O

............

Fenotip anak:

AB

.........

.........

B

Persenyawaan:


157


Perwarisan Faktor Rhesus (Rh) dalam manusia. 1. Faktor rhesus ialah sejenis a................ yg terdapat di permukaan sel darah m............ 2. A................. ini akan membentuk aglutinat (gumpalan) apabila bertindak balas dgn antibodi drp individu yg t............ mempunyai an............... berkenaan. 3. Keadaan apabila terdapat sejenis protein a................ dipermukaan sel darah merah dinamakan faktor Rh p............... (Rh+) dan keadaan yg t.......... antigen ini dinamakan kumpulan Rh n................ (Rh-). 4. Rh+ bersifat d.................... manakala Rh- adalah r................... 5. Jika seseorang ubi Rh- mengandungkan bayi Rh+ yg diwariskan drp bapa Rh+, masalah tidak timbul kerana arah ibu terpisah drp darah f......... oleh plasenta. 6. Masalah akan timbul pada akhir kehamilan dan waktu melahirkan bayi kerana terdapat kemungkinan besar darah b....... boleh bercampur dgn darah i....... melalui plasenta yg mula tanggal. 7. Apabila darah b......... yg mempunyai a................ Rh memasuki sistem darah ibu ini akan merangsang darah i....... utk menghasilkan antibodi bagi melawan a................. ini. 8. Bayi pertama akan lahir dgn s................... tetapi apabila ibu itu mengandung pada kali kedua bayi Rh+, a.......................... yg berada dlm plasma darah ibu akan dapat merentasi p................. dan menyerang sel darah merah b........... lalu menyebabkan sel darah merah b.......... mengembang dan me............... 9. Keadaan ini boleh menyebabkan kerosakan o........... dan keg................ akibat tindakan kadar factor R................. dalam badan ibu.


158


10. Alel untuk Rh+ adalah d................... kpd Rh-, oleh itu ibu bapa yg he........................ akan menyebabkan 25% drp anaknya berkemungkinan mempunyai darah Rh-. Perwarisan faktor Rhesus

Autosom dan Kromosom seks 1. Dalam manusia, setiap sel soma mempunyai ........ pasang kromosom atau ........ kromosom. 2. Daripada ........ pasangan ini, ........ pasang ialah pasangan kromosom ho............... yg disebut au..............., iaitu kromosom yg kelihatan s............ pada lelaki dan perempuan.


159


3. Pasangan kromosom yg ke-.......... ialah kromosom s........, iaitu kromosom yg membawa gen-gen yg menentukan ciri-ciri seks. 4. Pasangan kromosom ini b............... antara lelaki dengan perempuan. 5. Dalam perempuan terdapat dua kromosom seks XX, iaitu ........ autosom + krosom seks ......... 6. Dalam lelaki terdapat satu kromosom seks ...... dan satu kromosom ........, iaitu ...... autosom + kromosom seks ......... 7. Set kromosom yg lengkap di dalam nukleus yg kelihatan di bawah mikroskop cahaya dinamakan ka................ 8. Ka.............. manusia boleh disediakan dgn mengambil gambar kromosom semasa sel soma ssedang membahagi, iaitu kromosom memendek dan menebal.

Kariotip perempuan

Kariotip lelaki

9. Perubahan bilangan kromosom boleh terjadi akibat kegagalan kromatid ber............. (non disjunction) atau tidak .................. semasa me............. pada kromosom tertentu. 10. Kesannya, g................. (ovum atau sperma) tidak mempunyai bilangan kromosom ........ yang normal tetapi mungkin membawa 24 atau 22 kromosom.


160


11. Sekiranya g........... ini bersenyawa dgn g............ normal, pertambahan atau pengurangan bilangan kromosom berlaku. 12. Z........... mungkin mempunyai ......... kromosom atau 45 kromosom sahaja. 13. Antara kesan perubahan bilangan kromosom ialah keadaan S.................D............. (47 kromosom), sindrom Kl............................. (47 kromosom) dan sindrom T............. (45 kromosom) pada manusia.

Kariotip Sindrom Down (45+XY)

Kariotip Sindrom Klinefelter’s (44+XXY)


Kariotip Sindrom Turner (44+X)

161


Penentuan Seks atau Jantina Anak 1. Lelaki mempunyai 44+ ......... kromosom dan perempuan 44+......... 2. Sperma yg dihasilkan oleh lelaki membawa d....... jenis kromosom, iaitu ........+X dan 22+ ....... manakala perempuan menghasilkan s......... jenis gamet sahaja, iaitu 22 + ...........

Penentuan seks anak

Perwarisan Terangkai Seks Buta Warna 1. Penghidap buta warna tidak dapat membezakan beberapa w............. tertentu, iaitu 99% penghidap ialah jenis buta warna m............. h............. 2. Penyakit ini diwariskan drp generasi kpd generasi lain dan kebanyakan penghidap ialah l............. 3. Gen yg mengawal t............ penglihatan warna terdiri drp sepasang a.........., iaitu alel utk penglihatan normal dan alel utk b........... w............ 4. Alel d.............. diwakili N dan alel r............... diwakili ........... 5. Kedua-dua alel ini terdapat pada kromosom ...........


162


F................. Wanita h......................... dominan utk penglihatan warna normal. Wanita he...................... utk penglihatan warna normal (wanita ini ialah

Genotip XNXN XNX......

pembawa gen r......................) Wanita h............................ resesif utk buta warna.

X....X.....

Lelaki dgn penglihatan warna n............... Lelaki dengan b..........w................

XNY ......nY

6. Disebabkan lelaki mempunyai satu kromosom X sahaja maka f................ penglihatan lelaki alah buta warna jika kromosom X tersebut membawa alel r................. Rajah skema perwarisan buta warna

Hemofilia 1. Penghidap hemofilia kekurangan salah satu f............. yg terlibat dlm pemb.............. darah, oleh itu apabila luka atau salur darah pecah, darah sangat l............... atau tidak membeku utk menutup luka. 2. Hal ini menyebabkan pendarahan yg teruk dan boleh membawa m..........


163


3. Pendarahan dalaman juga boleh berlaku terutama di lutut, siku dan buku lali. 4. Keadaan ini boleh merosakkan o............ badan. 5. Kehadiran alel r.................. ini pada kromosom ........ menyebabkan lelaki menjadi penghidap hemofilia dan perempuan hanya hemofilia jika terdapat dua a.......... resesif pada kedua-dua kromosom ........nya. F.................

Genotip

Wanita h......................... dominan utk pembekuan daah. Wanita he...................... utk pemebekuan darah (wanita ini

XHXH XHX......

ialah pembawa gen r......................) Wanita h............................ resesif utk penghidap penyakit

X....X.....

hemofilia. Lelaki n............... Lelaki yg menghidap penyakit hemofilia.

XHY ......nY

Penyakit Perwarisan Talasemia 1. Talasemia ialah penyakit g............., iaitu penghidapnya membina sel darah merah yg mempunyai he........................... tidak normal dan pemusnahan sel darah merah berlebihan berlaku menyebabkan keadaan a............... 2. Sel darah merah pesakit juga k............. daripada normal dan peratus h...................... darah juga berada di bawah aras normal. 3. Terdapat d......... jenis talasemia, iaitu talasemia m.............. dan talasemia mi.......... 4. Oleh sebab talasemia dikawal oleh alel r............... maka pesakit talasemia m............ mewarisi dua alel r.............. dan talasemia mi.......... ialah pembawa penyakit. 5. Penyakit ini t........... terangkai seks.


164


Anemia sel sabit 1. Penghidap penyakit ini mempunyai sel darah merah berbentu b............ sabit yg menyebabkan fungsi pengangkutan o................ tidak sempurna. 2. Pesakit ini mudah letih, p........... dan lemah.

5.3

Gen dan Kromosom

1. Gen ialah unit a............ dalam perwarisan. 2. Kedudukan gen atau l........... gen adalah tetap pada kromosom. 3. Dua kromosom h................ mempunyai lokus gen yang sama, iaitu setiap gen terdiri drp sepasang a.........

4. Molekul DNA dibina drp dua rantai p................. polimer nukleotida atau poli..................., iaitu bahagian molekul gula d....................... dan kumpulan f............. membentuk tulang belakang. 5. B...... nitrogen berada di antara dua rantai ini.


165


Struktur nukleus, kromosom dan DNA

6. Kedua-dua rantai ini berpintal, iaitu membentuk struktur h............. g........... dua. 7. Molekul DNA dibina drp unit-unit asas yg dikenali sbg nu............................ 8. Setiap n........................... terdiri drp tiga bahagian, iaitu gula d.............................., kumpulan f................. dan bes bern....................... 9. Terdapat empat jenis b........... bernitrogen, iaitu ad.............. (A), t.................. (T), si.................. (C) dan gu.................. (G) yg menjadikan empat jenis n.......................... berbeza. 10. N................................. yg mempunyai b....... bernitrogen A akan berpasang dgn nukleotida bes ..........., Bes C pula berpasang dgn bes .........


166


Susunan nukleotida membentuk rantai DNA ganda dua dan unit nukleotida

Hubungkait trait dengan unit asas perwarisan. 1. Satu segmen rantai polin...................... pada molekul DNA merupakan satu g......... 2. Urutan tiga b.......... tertentu pada rantai DNA ini akan membentuk kod a................ yg akan dibaca oleh asid r........................... (RNA) yg kemudiannya akan membina a.......... a.................... 3. Asid a................. ini akan bergabung membentuk polip............... atau pr.............. 4. Protein ialah struktur asas binaan badan manusia seperti o..........., ku.........., sel, hor.......... dan sebagainya yg membentuk trait manusia.


167


Perkaitan susunan bes kod DNA dan pembentukan protein.

Kromosom

DNA

mengandungi

mengandungi

DNA

n..................

Segmen DNA

Kod g........... dlm

mengandungi

gen bertanggung

urutan unit

jawab utk

b.....

mensintesiskan

bernitrogen

asid a........... yg

yg bertindak

membentuk

sbg g...........

p.............

p.............. ialah struktur asas yg membentuk trait organisma.

Skema hubung kait trait dgn unit asas perwarisan. Kepentingan Genetik kpd Manusia Sejagat. Pembiakbakaan 1. Pembiakbakaan ialah pengacukan haiwan atau t........................ utk tujuan tertentu, biasanya utk menghasilkan haiwan atau t......................... yg mempunyai ciri yg lebih baik seperti kematangan yg lebih c..............., ketahanan terhadap p....................., panas, kemarau dan lain-lain. 2. Pembiakbakaan ialah satu sumbangan kajian g................... yg banyak digunakan dalam industri pengeluaran makanan dan komersial. 3. Penghassilan hi............... tanaman adalah dgn mengawal pend......................... antara dua tumbuhan dgn ciri-ciri tertentu. 4. Antaranya ialah: (i)

Penghasilan baka k............. sawit Te............ ialah hasil pembiakbakaan drp dua varieti D......... dan Pi....................


168


(ii)

Penghasilan baka Hi.............. kambing tempatan, iaitu kambing Kac.......... (katjang) hanya digunakan utk pengeluaran daging tetapi saiznya kecil dan berat kambing dewasa hanya mencapai 30 kg seekor. Kambing ini dikacukkan dgn kambing Jam.................. dari India yg banyak mempunyai kelebiihan dar segi s........... dan d................ Baka hibrid ini dinamakan kambing Ka............. lebih banyak membawa ciri Jam.................., cepat membesar, tahan cuaca Malaysia, dan banyak mengeluarkan s.............. Berat dewasa juga meningkat sehingga 9... kg seekor.


169


(iii)

Penghasilan Jagung jenis Manis M......... atau M................. dari MARDI ialah hasil pembiakbakaan antara jagung H............ Jean No.2 dari Taiwan yg mempunyai ketinggian pokok dan sifat tongkol yg seragam dgn jagung C............ 7824 baka tempatan. Jagung ini juga lebih c.............. matang.

Kejuruteraan Genetik (KG) 1. Bidang kajian dlm KG melibatkan pengendalian atau mani................ gen, iaitu dgn memindahkan segmen DNA drp satu organism ke dalam organism lain utk menghasilkan organism b............ yg membawa ciri yg dipindahkan. 2. Organisma ini dinamakan Organisma Pe................ s............... genetik atau GMO (Genetically Modified Organism). 3. Antara sumbangan bidang KG utk manusia sejagat adalah dlm bidang berikut: (i)

Pertanian Contohnya t.................


170


(ii)

Perubatan Contohnya: in............... dan hormon t...................................

(iii)

Industri Contohnya: bakteria yg diubah suai yg dpt menguraikan t...................... minyak, pencemaran k................... dan bahan t......................

Cap Jari DNA atau Profil DNA 1. Cap jari DNA atau profil DNA banyak mempunyai kegunaan. 2. Antaranya adalah untuk mengenal pasti penyakit perw.................. atau kecacatan g.................. semasa ibu mengandung dan pada bayi yg baru l............... seperti fibrosis sistik, hemo.............., anemia s.......... s................., dan tale........... 3. Profil DNA juga digunakan sbg bukti b.................. bagi kes-kes jenayah, iaitu penemuan sedikit tisu spt r.................... dan darah di tempat kejadian memadai utk mengenal pasti individu terlibat.


171


Rajah: Perkaitan profil DNA dalam keluarga. Kajian Potensi Sel Stem 1. Sel S............. ialah sel-sel utama (master cells) yg membentuk pelbagai tisu, organ dan s............... dlm keseluruhan system badan kita. 2. Sel-sel itu boleh membahagi secara m..................... utk menambah bilangan dan boleh membeza utk membentuk sel yg sp................. dgn fungsi tertentu. 3. Sel s.......... diperoleh drp d............. tali pusat bayi, s...................... tulang dan sel-sel dlm blas............... embrio manusia yg disebut sbg sel s............. embrio. 4. Pelbagai penyakit dapat dirawat menggunakan sel s............ iaitu leu.............. kanser, Park..............., kecederaan s............. tunjang dan kerosakan o..............


172


Uji Kefahaman Anda! 1) Apakah yang dimaksudkan dengan pembiakbakaan?

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 2) Beri definisi kejuruteraan genetik.

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 3) Apakah perbezaan antara organisma yang terhasil daripada pembiakbakaan dengan kejuruteraan genetik?

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 4) Berikan contoh- contoh kebaikan penggunaan kejuruteraan genetik. [3 markah] ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................


173


5) Bincangkan keburukan penggunaan kejuruteraan genetik yang tidak mengikut etika.

[3 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 6) Dari manakah sel stem diperoleh?

[1 markah]

............................................................................................................................ 7) Apakah kegunaan sel stem ini pada manusia?

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 8) Nyatakan kepentingan projek genom manusia.

[2 markah]

............................................................................................................................ ............................................................................................................................


174


BAB 6 VARIASI 6.1

Variasi dalam Organisma

Jenis variasi 1. Terdapat d........ jenis variasi iaitu variasi s....................... (VS) dan variasi t........ s.................... (VTS)

Rajah: Variasi pada manusia


175


2. Perbezaan antara VS dan VTS;

Variasi Selanjar (VS)

Variasi Tak Selanjar (VTS)

Variasi yg t............. menunjukkan

Variasi yg menunjukkan

p................... yg ketara.

p........................ yg ketara.

Terdapat ciri-ciri

Tidak ada ciri-ciri

pera......................... antara individu.

pera...........................

Graf berbentuk loceng atau graf

Taburan di...............

taburan n............... Kuantitatif sebab cirinya boleh

Kualitatif kerana trait bg cirinya

diukur.

adalah sama ada hadir atau tidak hadir.

Ciri-ciri dikawal oleh sebilangan

Cirinya dikawal oleh s............ gen

g....... Dipengaruhi oleh pers.....................

Dipengaruhi oleh g..........................

Contohnya: ket...................,

Contohnya: kebolehan

j................. badan, warna

m........................ lidah, jenis

k................ dan IQ

c........... ibu jari, jenis cu................... telinga, jenis r.................... dan kehadiran l..................... pipit.

Rajah: variasi selanjar ©Zulkarnain Jamaluddin

176


Rajah: variasi tidak selanjar 6.2

Punca Variasi

1. Terdapat d......... faktor utama, iaitu faktor g................... dan faktor p............................ 2. Variasi yg disebabkan oleh faktor g................... tidak boleh dipengaruhi oleh faktor per.......................... 3. Ia menyebabkan per........................... pada kandungan g.................. pd individu spesies yg s.............. 4. Akibatnya terdapat variasi dari segi g................ yg dinamakan variasi g................ 5. Keadaan ini biasa berlaku semasa proses me.............. seperti penggabunggan s............. genetik melalui p............... s..........................., penyusunan r............... kromosom h......................... dan juga semasa pers....................... secara rawak. 6. M............... juga merupakan faktor yg menyebabkan perubahan pada kandungan g................ dan boleh diwarisi. (a) Penggabungan semula genetik melalui pindah silang. (i)

Pindah s.............. berlaku semasa p..................I proses meiosis.

(ii)

Kromatid tidak s....................... pada kromosom homolog bersilang pada k................

(iii)

Pertukaran segmen kromatid berlaku antara kromatid t............. seiras.


177


(iv)

Penggabungan s................... genetik berlaku utk menghasilkan kombinasi g......... yang baharu pada kromatid itu.

(v)

Apabila kromatid berp.............. semasa peringkat a.....................II proses meiosis, g............ dgn pelbagai kombinasi gen dihasilkan.

(vi)

Akibatnya, terdapat pelbagai jenis g................ dgn kandungan genetik yang berb.............

(b) Penyusunan rawak kromosom homolog. (i)

Semasa pembentukan g............... pada peringkat m...................... I, pasangan kromosom homolog (satu kromosom paternal dan satu kromosom maternal) tersusun secara r.................. pada kh............................. sel.

(ii)

Setiap pasang kromosom h........................ tersusun menghadap kutub secara b.............., tidak bergantung kpd pasangan kromosom h................... lain.

(iii)

Bagi sel d................... (2n=4), terdapat dua kemungkinan alternative bagi penyusunan dua pasangan kromosom h................... itu.

(iv)

Semasa a........................ I, pasangan kromosom homolog berp.................. utk membentuk sel anak h................ dgn pelbagai kombinasi kromosom paternal dan kromosom m......................

(v)

Pada akhir me................. terdapat pelbagai gamet dgn kombinasi kr..................... paternal dan maternal yg berbeza.

(vi)

Dengan demikian, kandungan g................ dlm setiap gamet juga berbeza.

(c) Persenyawaan secara rawak. (i)

Persenyawaan antara s................ dgn o............. adalah secara rawak dan boleh menyebabkan v................... genetik.

(ii)

Melalui penggabungan s................. genetik semasa pindah s............., terdapat pelbagai s.............. dan o............ dgn kandungan genetik yg berbeza dihasilkan.


178


(iii)

Melalui penyusunan r................ kromosom homolog semasa m................I dalam me..............., s............. dan o............. dgn pelbagai kombinasi kromosom dihasilkan.

(iv)

Akibatnya, terdapat pelbagai gamet dgn kandungan genetik yg berbeza.

(v)

Apabila persenyawaan berlaku secara rawak, z.............. yg terhasil akan mempunyai kombinasi gen yang sangat berb............

(vi)

Keadaan ini menyebabkan v.............. dlm kalangan individu dlm spesies yg sama.

Mutasi. 1. Mutasi ialah perubahan secara s.................... dan rawak pada kandungan g................. dlm sel organisma. 2. Mutasi menyebabkan perubahan pada s..................... gen atau kromosom. 3. Mutasi boleh berlaku pada sel s......... atau gamet. 4. Jika berlaku dlm gamet, mutasi ini boleh diw................. dan menyebabkan kecacatan atau pe................. genetik kpd anaknya. 5. Bahan yg menyebabkan mutasi dinamakan mu................... 6. Antara contoh mu.................... ialah sinaran radioaktif, sinar-......, sinar u........................ dan sinar g............., bahan kimia seperti pes.............., ka............, dadah, fo.........................., asid nitrus, bahan awet dan benzoα-pirena dlm asap r................. 7. Hasil mutasi dinamakan m............... 8. Terdapat dua jenis mutasi, iaitu mutasi k........................... dan mutasi g........... Mutasi Kromosom. 1. Mutasi kromosom ialah pe.......................... pada struktur kromosom atau bilangan kromosom semasa me...............


179


2. Perubahan pada struktur kromosom boleh berlaku semasa p................. s..................... dlm proses me................. melalui cara pel...................., pengg..................., penyo.................... dan tra...................

Mutasi kromosom yg menyebabkan perubahan pada struktur kromosom.

3. Mutasi kromosom boleh menyebabkan perubahan dlm bilangan k........................ 4. Keadaan ini berlaku apabila kromosom h................. atau kromatid seiras g............. berpisah semasa me.............. 5. Akibatnya terdapat kehilangan atau pert...................... kromosom dlm g...............


180


Mutasi kromosom yg menyebabkan bilangan kromosom dlm gamet berubah.

6. Mutasi kromosom akibat perubahan pada bilangan kromosom menyebabkan penyakit genetik seperti S...................D............, Sindrom T.............. dan Sindrom K.........................


181


Penyakit

Bilangan

Kromosom

Jantina

Ciri-ciri

kromosom

yg terlibat

Sindrom

47

Terlebih satu

Perempuan

Terencat akal,

D.........

(45 +

kromosom

atau lelaki

dahi yg

.............)

drp

l............, mata

atau

pasangan

s...............,

(........+ XY)

ke-.......

hidung pe...........

Sindrom T................

.........

Kekurangan

P................

Mandul,

(44+.......)

s..........

......

kekurangan ciri

kromosom

s...........

seks

sekunder perempuan

Sindrom K................ ......

47

Lebih

L...............

m................,

(........ +

s..........

terdapat ciri

XX....)

kromosom

s..........

seks

sekunder perempuan seperti buah d......... membesar.

Mutasi gen. 1. Mutasi gen melibatkan perubahan k................ pada struktur gen. 2. Gen ialah urutan b........ bernitrogen dlm molekul DNA. 3. Oleh itu, mutasi gen menyebabkan perubahan pada urutan b....... bernitrogen dlm DNA. 4. Perubahan ini mengubah k....... genetik dan seterusnya mengubah k......... utk sintesis a.......... a................... ©Zulkarnain Jamaluddin

182


5. Terdapat perubahan urutan asid amino dlm DNA. 6. Akibatnya, struktur pr................ yg dihasilkan berubah dan pr................ baharu disintesis tidak dapat berfungsi. Mutasi gen berlaku pada DNA

7. Perubahan pada struktur g........ akan menyebabkan perubahan pada struktur pr............... yg disintesis. 8. Maka ciri organisma berubah dan menyebabkan v.................. 9. Mutasi gen menyebabkan penyakit genetik seperti a.................. sel sabit, alb.............. dan he................... Pengaruh Faktor Persekitaran ke atas variasi. 1. Pada tumbuhan, variasi boleh disebabkan oleh faktor persekitaran seperti k........................ cahaya, p...... tanah, kesuburan tanah, ik............ dan bekalan a....... 2. Factor persekitaran yg berlainan menyebabkan variasi yg berb............. pada tumbuhan. 3. Sebagai contoh, sesuatu tumbuhan yg terlindung di bawah satu pokok yg besar akan tumbuh menjadi lebih tinggi utk cuba mendapat c................ matahari yg maksimum.


183


4. Ciri-ciri pada manusia boleh dipengaruhi oleh faktor persekitaran seperti ik.........., gizi makanan, kemalangan, g.......... hidup, kebudayaan, sen.............., pend............... dan pengalaman. Kepentingan Variasi dalam Kemandirian Spesies. 1. Variasi dlm spesies yg sama membantu sesuatu spesies meny................. diri dgn per...................... persekitaran. 2. Individu dlm spesies yg tidak mempunyai variasi akan mu............ apabila terdapat bencana persekitaran tetapi individu yg mempunyai variasi mampu menyesuaikan diri utk terus hidup dan mengelakkan kep................ spesies. 3. Variasi juga penting bagi kem........................ organisma terutama bagi organisma yang merupakan mangsa kpd p.................. 4. Dalam keadaan ini, variasi membolehkan mangsa melindungi diri darip ada p................. melalui peny.................. 5. Sebagai contoh, peny.................. rama-rama Biston betularia utk menyesuaikan diri dengan persekitaran. 6. Dalam persekitaran yang tidak tercemar, rama-rama yang berwarna kelabu cerah dapat menyamar dengan li........... pada batang pokok. 7. Oleh itu, rama-rama berwarna kelabu cerah tidak mudah dikesan oleh p.................


184


SPM 2013 (Struktur) Rajah menunjukkan seekor kupu-kupu putih dan seekor kupu-kupu kelabu yang sama spesies pada sebatang pokok.

Populasi kupu-kupu kelabu melebihi populasi kupu-kupu putih. Terangkan mengapa. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [2 markah]


185


SPM 2014 (Struktur) Mutasi ialah perubahan rawak dalam komposisi genetik bagi satu sel. Seorang murid dikendaki menyediakan sebuah risalah berkaitan mutasi. Terangkan satu contoh mutasi yang boleh ditulis dalam risalah itu. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. [3 markah]

“ Semoga anda semua memperoleh kejayaan yang cemerlang di dunia dan di akhirat”


186

Modul Sempoi Biologi T5

Recommend Documents