MENAXHIMI STRA STRATEGJIK TEGJIK Kapitulli - I
1. Cfar e bene nje biznes te suksesshem? Studimet e fundit kane treguar qe kompanite jane te suksesshme kur menaxhimi balanon ndermarrjen e riskut afatgjate me angazhimet afatshkurtra me qellim qe te bejne permiresimin e !eprimtarise se organizates. "shte e !eshtire qe nje biznes te jete i suksesshem per nje kohe te gjate pa marre ne konsiderate keta faktore # 1. $gjidh biznesin e duhur % ka per qellim nje biznes i ili te sjell fitime& te mundesoje rritjen dhe te kete potenial di!ersifikimi.'a potenialin e rritjes dhe te fitimit biznesi eshte i det(ruar te notoj )kunder rr(mes*. +. Krijo strategjine korrekte % Strategjia korrekte do te siguronte nje a!antazh maksimal te poteialit te biznesit.'er te arritur kete menaxhimi duhet te njohe koneptin e strategjise dhe proesin e saj,analizen e industrise& njohjen e alternati!a!e strategjike dhe !leresimin dhe zgjedhjen e strategjise se pershtatshme. . 'rojekto dhe z!hillo infrastrukturen korrekte % ,sistemet dhe struktura nganjeher nen!letesohen. Sistemet jane te rendesishme sepse jane rruget rutine te perpunimit te informata!e dhe !endime!e.Struktura ka efektin e saj ne sistemet dhe strategjite.Keshtu nje strukture e perputhur me strategji eshte mjfate e rendesishme. /. 'erdor burimet korrekte # "kziston nje !aritet burimesh qe nje organizte ka ne!oje dhe perdor,tekonologjia&koha&inofrmatat&burimet fizike e finaniare dhe njerezore.0ga pikepamja afatgjate burimet njerezore kane rendesi me te madhe&sepse njerezit jane ata qe do te peraktojne llojet e burime!e qe do te perdoren dhe men(ren e perdorimit te t(re.
+.abimet e planifikimit strategjik ? o o o •
•
•
abimi i parashikimit abimi i shkeputjes abimi i formalizimit
abimi I parashikimit % 'lanifikuesit strategjik presupozonin se bota nuk do te ndr(shonte gjate periudhes se hartimit dhe zbatimit te planit. abimi i shkeputjes % 'lanifikuesit ishin persona qe hartonin planet.2e tjeret I zbatonin ato.Kjo i ktheu ata ne perpunues te informata!e te furnizuar nga te tjeret. abimi i formalizimit % 0je strategji mund te jete e paramenduar.3jo mund t4i realizoj qellimet e menaxhimit te larte.'or nje strategji mund te jete edhe emergjente do te thote te kete lindur si domosdoshmeri e disa !eprime!e te organizates.'ra rendesi ka te shitet produkti.Smund te jete gjithmone e mire nje strategji e paramenduar dhe e keqe ajo emergjente.
.'lanifikimi # Strategjik& taktik& taktik& operaional ? 'lanifikimi Strategjik # perfshine probleme qe janen nen efektin e elemente!e te mjedisit te jashtem te organiz organizates. ates. 3i gjithashtu gjithashtu perfshine perfshine !endime qe qe ne men(re men(re te konsiderushme konsiderushme mund mund ta ndr(shojne karakterin ose menaxhimin e organizates. 3i ka te beje me ate se fare do te jete
firma ne te ardhmen& gjithashtu perfshine se ne fare lloj biznesesh duhet te operoj firma& si do te finanohen ato dhe si do te shperndahen burimet e rralla. 'lanifikimi 2aktik # ka te beje me zbatimin dhe mbeshtetjen e plane!e afatmesme.3i perfshine buxhetimin e kapitalit& zgjerimin ose mb(lljen e fabrikes& !endosjen e mime!e dhe !endimin per linjat e produkte!e dhe zh!illimet e tregut.Ka te beje me te ardhmen e njesi!e te prodhimit ose te planifikimit te produkte!e. 3i perakton# Cilat jane !ariantet me optimale te in!estime!e per zbatimin e planit afatgjate Cfare !endimesh rreth !endosjes se paisje!e&zgjerimit apo shkurtimit do te maksimizonin fitimet Cilat produkte duhet te shtohen apo pakesohen Cili eshte mimi me optimal i produktit 'lanifikimi 5peraional # Iu shperndan det(rat njesi!e te !eanta ekszistuese per te arritur objekti!at te !eanta ne do periudhe planifikimi. 6enaxhimi i operaione!e ka te beje me operaionet e perditshme te biznesit. 3i perfshine prodhimin&marketingun&shtijen e mallra!e ose sherbime!e qe prodhon organizate.'lanifikimi operaional perakton# Cili eshte plani operues me optimal per te arritur objekti!at Cili eshte plani me i mire operaional ne te ilin do te mbeshteten planifikimet e prodhimit dhe te shperndarjes.
/.Karaktersitikat e !endime!e strategjike ? 0e pergjithesi problemet strategjike qe kerkojne !emendjen e menaxhimit strategjik kane keto karakteristika # 7endimet strategjike # kane te bejne me fushen e akti!itete!e te nje organizate.8uhet • organizata te !eproj ne nje fushe akti!iteti apo ne disa?'roblemi i fushes se akti!itetit eshte themelor per !endimet strategjike sepse ai perakton kufijte e !eprimit te drejtues!e strategjik.3i ka te beje me ate ka organizata deshiron te jete. Strategjia realizon perputhjen e akti!itete!e te organizates me mjedisin ne te ilin ajo • operon. 3jo ka det(re te shmange kerenimet e mjedisit dhe te shfr(tezoj ne interes te organizates shanset qe i ofrohen nga k( mjedis Strategjia realizon gjithashtu perputhjen e akti!itete!e te nje organizate me burimet • disponibel.Strategjia jo !etem qe identifikon shanset dhe kerenimet e mjedisit te organizates por edhe ben edhe nje perputhje te t(re me burimet qe ajo disponon 6eanxhimi strategjik kerkon marrjen e !endime!e nga menaxhimi i larte.6eqenese • !edimet strategjike kapin disa fusha te !eprimtarise se firmes ato kerkojne doemos pjesemarrjen e menaxhimit te larte si presidenti shefit ekzekuti! dhe z!.presidenti ekzekuti!. 0e pergjithesi !etem menaxhimi i larte ka te qarte persepkti!en dhe ndikim e !endime!e te tilla ne te ardhmen dhe gjithashtu eshte i pushtetshem ne shperndarjen e burime!e te ne!ojshme Kerkojne sasi te medha te burime!e te firmes. 7endimet strategjike per nga rendesia e • t(re kerkojne burime te konsiderushme ne njerez mjete monetare e fizike qe mund te sigurohen nga burimet e brendshme ose te jashtme te firmes.3ta gjithashtu angazhojne firmen ne akti!itete qe kapin nje periudhe te gjate kohe pra qe kerkojne burime te bollshme.
•
•
•
0dikojne ne prosporitetin afatgjate te firmes. 6egjithese !endimet strategjike organizojne firmen ne nje periudhe te gjate kohe ndikimi i t(re ne !eprimtarine e saj zgjat shume me teper. Kur nje firme perdor strategji te suksesshme ajo behet e njohur per disa tregje e produkte dhe per teknologjite e perdorura . 0dr(shimi i strategjise mund ti shkaktoje asaj humbje te tregje!e dhe per rrjedhoje ulje te fitime!e. 9ane te orientuara nga e ardhmja !endimet strategjike !ene theksin ne projekte te tilla qe jane premtuese per te ardhmen. 0je firme qe !epron ne nje mjedis te trubullt dhe konkurrues do te kete sukses nese ajo parashikon ndr(shumet ambientale dhe ndermerr masa mbrojtese ndaj t(re. 0dikojne ne shume fusha funksionale ose binzese te firmes. 7endimet strategjike per qeshtje te tilla si perberja e konsumatore!e a!antazhi konkurues ose struktura organizati!e merren duke u bazuar ne shume njesi strategji!e di!izione apo njesi funksionale.
:.0i!elet e strategjise ? 'er ta lehtesuar studimin& !eanerisht korporatat e medha ndahen ne njesi strategjike biznesi ,S;<. =ierarkia e marrjes se !endime!e perbehet nga tre , ni!ele # 0i!eli i korporates # "shte ne maje te kesaj hierarkie dhe perbehet nga bordi i drejtore!e&shefi ekzekuti! dhe personeli administrati!. 3ta perpiqen per rezultatet finaiare dhe jofinaniare te firmes si rritja e imazhit te firmes dhe pergjegjesia soiale. 0e firmat me shume biznese drejtuesit ne kete ni!el peraktojne bizneset ku do te perfshihet firma.3ta hartojne plane afatgjate zakonisht : !jeare. 6enaxhimi strategjik ne ni!el korporate kerkon ti ipet pergjigje ket(re p(etje!e# Cilat jane qemllimet e organizates? • Cfare imazhi do te kete projekti i organizates ? • Cilaet jane idealet qe duhet te kene anetaret e organizates? • Cila eshte !eprimtaria me te ilen do te merret organizata? • Si mund te perdoren me mire burimet e organizates per te realizuar qellimet? • 0i!eli i biznesit # 0i!eli i mesem I herarkis se marrjes se !endime!e eshte ai I biznesit & I perbere nga menaxheret e njesi!e te biznesit dhe te korporates. 6eanxheret e ketij ni!eli zberthejne dhe konkretizojne objekti!at dhe strategjite e ni!elit te korporates& ne objekti!a e strategji ne ni!el di!izioni e S;<-je. K( menaxhim kerkon t4i ipet pergjigje ket(re p(etje!e# Cfare produktesh duhet te prodhoje S;<-ja ? • Cilet jane klientet e S;<-se ? • Si mund te konkurojne me mire S;< ne segmentin e saj te prodhimit dhe sherbime!e? • Si mund te kordinohen me mire !eprimtaria e S;< me ate te korporates? • 0i!eli >unskional # 0i!eli me I ulet I hirarkise se marrjes se !endime!e eshte ai funksional& I ili perbehet kr(esisht nga menaxher te fusha!e te prodhimit&operaione!e&kerkimzh!illimit&finana!e e kontabilitetit&marketingut dhe burime!e njerezore. 6eanxheret e ketij
ni!eli zh!illojne objekti!at afatshkurtra ,!jetore ose me pak se 1 !jet dhe per fushat funskionale. 'ergjegjesi e t(re eshte !enia ne zbatim e plane!e strategjike te firmes. 7endimet ne ni!el funskioni perfshijne !edimet per # marken dhe etiketimin e produkte!e& per kerkim-zh!illim& ni!elet e biznesit per paisjet e prodhimit dhe per mbikeq(rjen e akti!itete!e.
Kapitulli - II
6.Krijimi i vizionit te organizates ? Krijimi i nje vizioni te organizates nuk eshte nje detyre aq e lehte,nderkohe qe eshte hapi I pare esencial qe perkufizon te ardhmen tone.Nje vizion nuk eshte nje harte rruge.i eshte nje pershkrim I destinacionit ku ne synojme te shkojme.!a te , harta e rruges nuk ka vlere.!asi te hartojme vizonin, ne mund te perdorim rruge te ndryshme per te arritur atje. "izioni i organizates nenkupton se cfare kjo deshiron te #ehet ne te ardhmen dhe te realizoj. "izioni eshte nje koncept specifik I asaj qe kompania po perpiqet te #ehet. i duhet te #azohet jo vetem ne nje nocion te qarte m#i tregjet, por gjitashtu edhe ne koncepte te qarta sesi do te mund te pozicionohet kompania ne keto tregje.
"izoni m#eshtetet dhe perfshine tre komponente te rendesishem $ i ndertohet m#i misionin ose qellimin %perse ekziston& perfshine pikesynimet dhe aspiratat %cfare synojme te #ejme& si dhe filozofine e kompanise %vlerat dhe #esimet #aze&.
'.!erkufizimi i filozofise se organizates ? (ilozofia e organizates perfshine $ vlerat,#esimet dhe udhezimet per menyren ne te cilen organizata do te zhvilloje #iznesin e saj. jo krijon marredheniet midis organizates dhe stakeholdersve te saj $ punonjesve, klienteve, aksionereve, furnitoreve, qeverise dhe pu#likut ne pergjithesi. (ilozofia e kompanise pasqyron ose specifikon #esimet ,vlerat,apiratat dhe prioritetet filozofike tek te cilat hartuesit e strategjise m#eshtesin drejtimin e kompanise.
(ilozofia e nje organizate eshte nje deklarate formale pse jo formale e cila pergjithesisht nuk ndryshon gjate gjithe jetes se organizates. (ilozofite e kompanive te suksesshme perfshijne #esimet #aze te cilat jane $ a&)ezimi ne te qenit me I miri. #&)esimi ne rendesine e individeve. c&)esimi ne cilesine dhe sher#imin superior.d&)esimi se shumica e anetareve te organizates duhet te jene novator. e& )esimi ne rendesine e komunikimit #renda organizates f&)esimi ne njohjen e rendesise se rritjes ekonomike dhe fitimeve.
*. (ormulimi i misionit te organizates ? Nje nga aspektet me te rendesishme dhe shpesh me te veshtira te procesit te mena+himit strategjik eshte formulimi i misionit te organizates, do te thote te nje deklarimi te shkurter te arsyeve te ekzistences se organizates, te qellimeve apo funksioneve qe ajo deshiron te realizoje, te klienteve kryesor te saj si dhe te metodave qe ajo do te perdore per arritjen e ketyre qellimeve. Nje daklarate misioni krijon kontekstin per specifikimin e linjave te #iznesit ne te cilat do te angazhohet organizata si dhe te strategjive qe ajo do te perdor. isioni I organizates percakton $ !- organizata ekziston, /(0 funksiones ajo do te kryeje, per /I1IN do ti kreyeje kete funksione , dhe -I do ti plotesoje keto funksione.
isioni i kompanise tregon se cila eshte arsyeja kryesore e ekzistences se saj ne dallim me firmat e tjera te njejtit lloj, cilat jane qellimet #aze, karakteristikat dhe filozofite e kompanise. !yetja /(0 ? 2 nenkupton perkufizimin e nevojave qe organizata po perpiqet te plotesoj. !yetja /I1I3 ? 2 treg apo segment tregu do ti sher#ej organizata jone. !yetja -I ? 4 organizata do te perpiqet te arrije qellimet e saj.
!yetja !-? 4 organizata po kryen funsionet aktula konsiderohet si pyetje qe ka te #eje me arsyen e ekzistences se organizates.
5. 1ista e elementeve te nevojshme per formulimin e nje misioni ? Identifikimi i produktit, sher#imit apo funksionit primar te organizates Identifikimi i regut specifik ose i grup klienteve te organizates Identifikimi i teknikave qe perdoren per sigurimin e produktit,sher#imit apo marketingut Identifikimi i arsyeve te ekzistences se organizates !ercaktimi i faktoreve primar te suksesit !ercaktimi i kompetences ose kompetencave dalluese 0enia dakord per deklaraten e misionit
7. !se ka rendesi misioni ? Nje mision i shprehur formalisht krijon premisa per suksesin e kompanise. i $ Ndihmon ne perqendrimin e forcave per nje qellim unanim.%mo#ilizimi i te gjithe • antareve te kompanise per arritjen e qellimeve& Ndihmon kompanine te shmange konfliktet %8ellimet qe nuk perputhen me njeri4tjetrin • flasin per ecjen e firmes jo ne drejtimin e duhur&. -her#en per racionalizimin e pergjithshem te #urimeve organizacionale %Nje mision • i zhviluar mire perm#ane udhezime te pergjithshme m#i #urimet e organizates dhe menyres se shperndarjes se tyre&. -her#en si #aze per zhvillimin e o#jektivave organizacionale%eqenese shpallja e • misionit pervijon qellimin e pergjithshem te kompanise ai sher#en si pikenisje per hartimin e o#jektivave organizacionale me specifike.
.Karakteristikat e nje misioni efektiv ? !er te qene efektiv nje mision duhet te jete $ i orientuar nga tregu, i arritshem, motivues dhe specifik. I orientuar nga tregu $ Nje deklarte e qarte msiioni percakton sferen e #iznesit nga • pikepamja e tregut qe do ti sher#ehet.%klases se produkteve, grupit te konsumatoreve, nevojave te tregut ose kom#inimin e ketyre te gjithave&. I arritshem $ Nje deklarate misioni nuk duhet te percaktoje trgun shum te ngushte ose • shume te gjere.!ra nje deklarate misioni duhet te percaktoje 9rrugen e mesme per operacionet. otivues $ Nje deklarate misioni duhet te motivoje. jo duhet ti frymezoje punonjesit te • punojne duke #ere ata te ndjehen qe perpjeket e tyre jane te rendesishme dhe nje komtri#ut per permiresimin e shoqerise. -pecifik $ Nje deklarate misioni duhet te jape orientime specifike ne menyre qe ti jape • mundesi mena+hereve te firmes qe te zgjedhin midis alternativave te mundshme.
:. 8ellimet e organizates ? !a nje perkufizim te qarte te qellimit te firmes, eshte e pamundur te hartosh nje deklarate misioni.Komponenti i ;4te i vizionit eshte percaktimi i qellimeve kryesore te kompanise.8ellimet e kompanise tregojne ate cfare firma kerkon te arrije. 3e gjitha qellimet kane nje perfundim qe eshte maksimizimi i te ardhurave te aksionereve. Keto te ardhura aksioneret i marrin nga dy rruge $ 1. Nepermjet pagesave te dividenteve dhe +. "leresimit te kapitalit me vleren e tregut te nje aksioni.
!er realizimine qellimit kryesor te permendur me siper cdo kompani para se te hartoje mision e saj ka tre qellime ekonomike $ m#ijetesen, rritjen dhe perfitushmerine. !erfitushmeria 2 afatgjate duhet te jete qellimi kryesor i nje #iznesi. (itimi afatgjate eshte treguesi me i mire i qarte i aftesise mena+heriale te nje firme. 0ritja 2 e lidhur me m#ijetesen dhe perfitueshmerine e firmes. Koncepti i rritjes eshte i gjere megjithate studimet tregojne se rritja e pjeses se tregut krahas formave te tjera te rritjes ka lidhje korelative te drejte me perfitueshmerine.
;. -takeholders te organizates ? 8ellimet e organizates influencohen ne nje mase te madhe nga shpresat e stakeholder4sve te saj. Keshtu qellimet e nje organizate tentojne te orientohen nga ata stakeholder4s qe kane fuqi me te madhe. -takeholders %pretendent& jane ata individe ose grupe qe ndikojne ose ndikohen nga veprimtaria e organizates duke perfshire ketu $ investitoret, drejtoret, mena+heret, punonjesit,sindikatat,klientet,qeverine, pu#likun e gjere etj. -takeholders mund te ndahen ne $ stakeholders te #rendshem dhe stakeholders te jashtem. Ne stakeholders te #rendshem jane $ aksionaret dhe nenpunesit, duke perfshire zyrtaret ekzektutiv dhe anetaret e #ordit. -takeholders te jashtem jane te gjithe individet e grupet e tjere qe ndikohen nga veprimtaria e kompanise. shte pergjegjesi e mena+himit ti m#aje te kenaqur sa me shume prej ketyre pretendeteve, nese kompania nuk i ploteson interesat e tyre stakeholders nuk do te m#eshtesin veprimtarin e tyre. ksioneret mund te shesin aksionet e tyre, nenpunesit largohen nga puna e keshtu me radhe.
<. atrica (uqi=>inamizem (igura tregon matricen (uqi=>inamizem ne te cilen mund te klasifikohen stakeholders.Kjo eshte nje menyre qe mund te perdoret per te percaktuar se ku duhet te kanalizohen perpjekjet e organizates gjate zhvillimit te strategjive te reja. rupi me i veshtire per tu per#alluar eshte ai ne segmentin >,i cili eshte ne pozicion per te #llokuar apo m#eshtetur strategjit e reja, ndersa qendrimi i tyre eshte veshtir te parashikohet.>uhet gjetur nje mjet i cili teston nese strategjite e reja i pershtaten ketij grupi stakeholders. Ne te kunderten stakeholders ne segmentin / do te mund te influecojne strategjine e kompanise por interesat e tyre mund te merren ne koniderate nepermjet ndertimit te strategjive qe do te knaqnin keto interesa.rupi dhe ) kane pak fuqi por nun do te thote qe ata jane me pak te rendesishem. Ne fakt m#eshtetja aktive e tyre mund te influecoje qendrimin e stakeholderve me te fuqishem.
!arashikueshmeria larte
)
!ak pro#leme
3e paparashikueshem por te mena+hueshem
/
>
3e fuqishem por te parashikushem
0rezik ose opurtunitete te medha
ulet
@.atrica (uqi=Interes ? (igura eshte nje zhvillim i metejshem i matrices (uqi=>inamizem. Ne kete figure stakeholders klasifikohen duke u m#eshtetur ne fuqine qe ata kane dhe ne interesin qe ata tregojne per strategjite e organizates. atrica tregon llojin e relacioneve qe duhet te krijoje organizata me cdo grup stakeholders. shte e qarte qe pranueshmeria e strategjive nga lojtaret kyc%sgmenti >& duhet te merret ne konsiderate gjate formulimit apo vleresimit te strategjive te reja.-hpesh stakeholders me te veshtire jane ata ne segmenti /. egjithese ata pergjithesisht jane pasiv, por nuk duhet harruar qe ne raste ngjarjesh specifike ky grup tenton te influencoje strategjine e kompanise.Ketij grupi duhet kushtuar rendesi te vecante gjate procesit te hartimit te strategjive te se ardhmes.-ituata do te ishte shkaterruese nese rritej niveli i interesit te ketij grupi, dhe ai papritmas ri pozicionohej ne segmentin > duke kerkuar adoptimin e nje strategjie te re.Njekohesisht duhet te njihen mire nevojat e stakeholders4ve te segmentit ).Ky grup mund te influencoje qendrimet e stakeholders4ve me te fuqishem.
Niveli i interesit I ulet
i larte
)
!erpjekje minimale
>uhen m#ajtur te informuar
/
>
>uhen m#ajtur te kenaqur
1ojtaret kyc
6.!ergjegjesia socila ? Koncepti i pergjegjesise se kompanise nenkupton qe veprimtaria e kompanise krahas interesave te saj, te m#roje e tepermiresoj mireqenien e shoqerise."endimet strategjike te korporatave te medha ne menyre te pashmangshme duhet te perfshijne si pasojat socilae ashtu dhe ato ekonomike te pandara nga njera4tjetra.Nese nje kompani zgjedh strategjin duke u m#eshtetur vetem ne kriterin ekonomik, pasojat sociale do te jene te medha.
/ilat jane pro#lemet qe nje organizate duhet te marre ne konsiderate gjate hartimit dhe z#atimit te strategjise $
/ilat jane shpenzimet shtese qe duhen #ere per tju pergjigjur kerkesave te pergjegjesise sociale. ka ndonje perfitim organizata po te ndryshoje qendrimin ne favor te pergjegjesise sociale? Aane legjitime shpenzimet?
Kapitulli - III
1.Klasifikimi i mjedisit te larget ? % 6jedisi i jashtem i nje firme perbehet nga tre elemente kr(esore # mjedisi i larget& mjedisi i industrise dhe mjedisi oprati!.6jedisi i larget perfshine ata faktore qe qendrojne jasht dhe pa!aresisht !eprimtarise se firmes. >aktoret e mjedisit te larget jane # ekonomik& soial& politike& teknologjike& dhe ekologjike.Shq(rtimi i ket(re faktore!e ka rendesi per gjetjen e shanse!e dhe kerenime!e qe paraqet tregu per firmen.
1@. >aktoret ekonomike ,mjedisi i larget ? >aktoret ekonomik kane te bejne me nat(ren dhe drejtimin e ekonomise ku firma zh!illon akti!itetin e saj.6eqenese konsumi eshte i ndr(shem per segmente tregu te ndr(shme planifikimi strategjik i do firme duhet te marre ne konsiderate prirjet ekonomike te segmente!e te tregut ne industrine e tij.Si ne ni!el kombetar ashtu edhe ne ate nderkombetar ai duhet te shq(rtoje
efekti!itetin e pergjitshem te kreditit& ni!elin e te ardhura!e disponibel dhe prirjet e popullates per te shepnzuar. 'or si ndikon mjedisi ekonomik ne fitimet dhe shitjet e firmes? 0i!eli i zh!illimit ekonomik ndikon direkt ne keta faktor ne disa prej t(re. Stadi i iklit ekonomik ka ndikim te drejtperdrejte ne 8'& ni!elin e te ardhura!e& ni!elin e in!estime!e dhe shitje!e. jithnje e me te redesishme po behen influenat ekonomike nderkombetare. Ketu perfshihen faktore te tille si produkti!iteti relati! i ekonomise& i partnere!e dhe konkurrente!e& efektet e kursit te kembimit ne importet dhe eksportet si dhe politikat fiskale te !ende!e tjera. 0ikimi i faktore!e ekonomike nderkombetar u rrit shum me krijimin e Komunitetit "!ropian ose 2regut te perbashket& 5raganizates se 7ende!e "ksportuese te 0aftes ,5'"C dhe koaliione!e te tjera te !ende!e te zh!illuara. >aktore te tille ndikojne per mire ose per keq ne ekonomine e nje !endi& gje qe shton perher e me shume ne!ojen e parashikimit jo !etem te faktore!e ekonomike brenda !endit por edhe at(re nderkombetare.
1A.>aktoret Soial ,mjedisi i larget ? >aktoret Soiale perfshijne besimet&!lerat&qendrimet&opinionet dhe men(ren e jeteses se indi!ide!e qe bejne pjese ne mjedisin e jashtem te firmes. >aktoret soiale kushtezohen nga gjendja kulturore&ekologjike&demografike&fetare&arsimore dhe etnike e !endit ku firma zh!illon akti!itetin e saj. 7ite!e te fundit jane !ene re ndr(shime te thella soiale.0je nga keto eshte rritja e numrit te gra!e ne tregun e punes. >irmat qe reagun shpejt ndaj ketij ndr(shimi kane zh!illuar biznese per prodhimin e produkte!e dhe sherbime!e qe kompensojne mungesen e gra!e ne shtepi&si prodhimin e produkte!e te gatshme&furra!e me mikro!al&sigurimin e qendra!e per perkujdesje ditore. 'arashikimi i faktore!e soial ne akti!itetin e firma!e nuk eshte nje proes i lehte.rumbullimi i te dhena!e ne kete drejtim paraqet !eshtiresi dhe nganjehere behet i pamundur. 6egjithate marrja ne konsiderate e alternati!a!e te mundshme qe paaraqiten ndihmon firmen te hartoje nje strategji me afer realitetit.
+B.>aktoret 'olitik ,mjedisi i larget ? 8rejtimi dhe stabiliteti i faktore!e politik eshte nej eshtje qe menaxheret mbajne paras(sh ne formulimin e strategjise. >aktoret politike peraktojne parametrat ligjore dhe rregullues brenda te ila!e firma duhet te !eproje.0der keta faktore permendim # !edimet per nje tregti te ndershme&ligjet antitrust&origramet e taksa!e& legjislaioni per pagen minimale&politikat dhe programet e mbrojtjes se mjedist nga ndotja& si dhe nje sere politikash te tjera per mbrojtjen e interesa!e te punonjes!e& konsumatore!e e publikut ne pergjithesi.>aktoret e mesiperm ulin mundesite poteniale te fitime!e.'or krahas t(re ka edhe !eprime politike qe jane ne fa!or dhe ne mbrojtje te interesa!e te firmes si# ligji per mbrojtjen e patentes&sub!enionet shteterore etj.>aktoret politik mund te kufizojne ose fa!orizojne firmen ne !eprimtarine e saj.'er kete ars(e firmat ne hartimin e strategji!e duhet te kne paras(sh qe jane lojtar ne nje arene politike te aktuar dhe duhet te !leresojne dhe !eprimtarine e lojtare!e tjere.'er!eq konkurente!e firmat duhet te marrin ne konsiderate sindikatat&bordet legjislati!e& agjenite qe!eritare shoqerite tregtare& grupet e konsumatore!e&median etj.
+1.>aktoret teknologjik ,mjedisi i larget ? 'er te shmangur !jeterimin para kohe te makineri!e e pajisje!e dhe per te nxitur no!aionet& nje firme duhet te jete ne dijeni te ndr(shime!e teknologjike qe influenojne ne akti!itetin e saj.'ershtatjet teknologjike mund te krijojne mundesi per prodhim produktesh te reja&per permiresimin e produkte!e ekzistuese ose te teknika!e te prodhimit e te marketingut.0je
ndr(shim tekonologjik mund te shkaktoje nje efekt te papritur ne mjedisin e fimres& k( ndr(shim teknologjik mund te sjelle krijimin e tregje!e e produkte!e te reja te sofistikuara& ose te shkurtoje ne nje mase te konsiderushme jetegjatesine e makinerei!e e pajisje!e.0e pergjithesi firmat sidomos ato te industrise qe kane ritme te larta rritje duhet te bejne perpjekje per njohjen e a!antazhe!e teknologjike per te sotmen e te ardhmen. 'erpjekjet per parashikimin e progresit ne tekonlogji dhe !leresimi i efektit te t(re mbi !eprimtarine e firma!e jane te njohura si
) parashikime teknologjike”
.
7endimet strategjike kritike ne fushen e teknologjise jane # Cilen teknologji te perdorim dhe kur ta perdorim ate? • Si te menaxhojme tranziionin nga nje teknologji ne tjetren? • Si te pergatisim kopmanine per ndr(shime teknologjike ? •
'arashikimi i mjedisit ++.'arashikimet ekonomike ? 6e pare ne menaxhimin strategjike beheshin !etem parashikime ekonomike.'arashikimet kishin te benin me faktoret e mjedisit shoqeror si konditat e pergjithshme ekonomike& te ardhurat per fr(me&indeksi i mime!e te konsumatorit&raportet e peaga!e dhe produkti!iteti.Keto parashikime ekonomike qe merreshin nga burimet pri!ate dhe qe!eritare& sherbenin si baze per parashikimet qe benin firmat e !eanta lidhur me shitjet&pjesen e tregut & etj. 6e shafqjen e kompjutere!e te sofistikuar& firma te fuqishme kontraktojne me firma konsultuese pri!ate per te hartuar te ashtequajturit )modele shakesore* qe jane me baze ekonometrike. Keto modele perdorin ekuaione komplekse te regresionit& ku zbulohet lidhja midis tregues!e te pergjithshem ekonomike dhe akti!itetit te korporates. 8( metodat me te perdorshme me me pak te kushtushme jane # )modelet e seri!e kohore* dhe )modelet logjike*. 6odelet e seri!e kohore % mbeshteten mbi lidhjet qe ekzistojne midis tendena!e historike dhe faktore!e iklik dhe sezonal. Keto teknika presupozijne se e ardhmja eshte !azhdim i se kaluares& pra qe ekziston e njejta tenden zh!illimi.Supozojne se te gjitha kushtet e tjera mbeten te pandr(shuara. 6odelet logjike % jane me te perdorshme kur nuk diponojme te dhena hisotrike ose kur ato eshte !eshtire te perdoren.*7leresimi i fores se shtijes* dhe )gj(kimi i opinionit te menaxhere!e* jane shembuj te metoda!e te tilla.
+.'arashikimet politike ? 8isa ekonomiste i kushtojne rendesi parashikime!e politike te njejten rendesi si at(re ekonomike.3ta besojne se suksesi i biznesit !aret ne shalle te madhe nga faktoret politike si# madhesia e buxhetit te qe!erise& tarifat& taksat shpenzimet per mbrojtjen dhe rritja e ndikimit te biznese!e fuqishem ne planet qe!eritare. 'arashikimet politike te !ende!e tjera jane te rendesishme.0gjarjet politike ne keto !ende ndikojne ne eorine e firma!e shumekombeshe. 'er shkak te bilione dollare!e te humbura d( dekadat e fundit si rezultat i lutera!e rajonale&naionale& dhe manifestime!e te tjera& firmat shumekomebeshe perdorin nje shumellojshmeri proedurash per parashikimet e situata!e nderkombetara. 0je nder to eshte ajo 38 eshte me ambiiozja dhe me e sofistikuara. 6e ndihmen e kompjutere!e& 38 ndjek progresin e do !endi duke u nisur nga : kritere# zh!illimi soial& a!animi tekonologjik&burimet nat(rore&ni!eli i qetesise brenda !endit dhe tipi i sistemit politik.
+/.'arashikimet teknologjike ?
$hi!llimet mjfate te shpejta te teknologjise i kane det(ruar shume firma qe te in!estojne shume ne kete fushe.0johja e zh!illime!e te pritshme tekonologjike i ndihmon strategjistet qe te pergatisin firmat e t(re qe te perfitojne nga ndr(shimet.'er parashikimet teknologije mund te perdoren te gjitha teknikat me perjashtim te metoda!e ekonometrike.6egjithate informaioni i pasigurt qe perdorekt ne kete rast&fa!orizon perodimin e metodes se kenere!e dhe d( metoda!e tjera );rainstorming* dhe )8elphi*.
+:.'arashikimet soiale ? 0e raste se parashikimi strategjik mbeshtetet !etem ne treguesit ekonomik& mund te neglizhohen tendenat soiale& te ilat kohet e fundit kane marre nje rendesi te madhe.Keto parashikime perqendrohen kr(esisht ne analizen e le!zijes se popullesise&banesa!e&sigurise soiale& mireqenies&shendetit&ushqimit&arsimimit dhe kualifikimit& te ardhura!e dhe shpenzime!e. "dhe ketu perdoren nje sere teknikash duke perfshire edhe analizat e seri!e kohore dhe analizat logjike. 6egjithate metoda e skenare!e eshte me e perdorshmja ne parashikimet soiale. Skenaret jane histori imagjinare qe presupozohet qe te ndodhin ne te ardhmen.3to ndertohen me qellim qe tii pergatitin menaxheret strategjike per alternati!at qe mund te shfaqen ne te ardhmen & duke i ndihmuar ato ne hartimin e plane!e afatgjata.
>uqia e bleres!e dhe e furnitore!e +D.>uqia e bleres!e? ;leresit ndikojne ne nje industri nepermjet aftesise qe ata kane per te imponuar mimet e uleta. 3ta bejne marre!eshje per ilesi me te larte ose per me shume sherbime duke !ene konkurruesit perball njeri-tjetrit. 0je beleres ose nje grup bleresish eshte i fuqishem kur # •
;len nje pjese te m adhe te produkte!e ose sherbime!e te shitesit
•
Ka mundesi te prodhoje produktin !ete
•
>urnizuesit e mundeshem jane te shumte
•
0derrimi i furnitore!e nuk i kushton shume
+.>uqia e furnitore!e ? >urnitoret mund te ndikojne ne nje industri nepermjet aftesi!e qe ata kane per rritjen e mime!e ose uljen e ilesise se produkte!e dhe sherbime!e.0je grup furnizuesish eshte i fuqishem kur# •
Induestria furnizuese dominohet nga pak firma por furnizon shume te tjera
•
$e!endesuesit jane puthaj te pamundur
•
>urnizuesit integrohen me bleresit dhe konkurrojne direkt me konsumatoret
•
Kur nje industri blen !etem nje pjese te !ogel te produkte!e dhe sherbime!e nga grupi i furnitore!e
Kapitulli - I7 Struktura e organizates 0e analizen e mjedisit te brendshem njohja struktures se organizates eshte mjfate e rendesishme.Struktura e organizates shpesh perkufizohet me termant e kumunikimit&autoritetit dhe marredhenie!e te ndersjellta brenda organizates.0johja e struktures ka rendesi per formulimin e misionit te korporates.0ese struktura perputhet me ndr(shimet e propozuara kemi te bejme me nje fuqi dhe ne te kunderten kemi te bejme me nje dobesi te firmes. +@. 8imensionet e struktures se orgainzates? Struktura perakton marredheniet formale dhe informale midis anetare!e te organizates.Struktura mund te jete e )fuqishme* me role dhe pergjegjesi te speifikuara mire & ose e )dobet*& me njesi autonome.Struktura organizaionale duhet pare ne kater dimensione # 'erqendrimi % ka te beje me shakllen e perqendrimit te autoritetit ne ni!elet me te larta. • Speializimi % eshte shtrirja ne te ilen akti!itetet oranizaionale jane ndare ne funksione • te !eanta.
•
•
>leksibiliteti % ka te beje me faktin nese marredheniet brenda organizates tentojne te mbeten konstante ne kohe. >ormalizimi % ka te beje me mbeshtetjen ne rregulla dhe proedura formale.
+A.Kultura e orgniazates % Kultura eshte nje koleksion besimesh&shpresash dhe !lerash te misheruara ne anetaret e organizates dhe qe transmetohetn brez pas brezi.Kjo krijon normat qe peraktojne sjelljen e punonjes!e te firmes& qe nga drejtimi i larte deri tek punonjesi me i thjesht.Kultura e organizates ne pergjithesi reflekton misionin e saj. Kultura perbehet nga tri elemente kr(esore 1. 7lerat % mund te jete e lehte te identifikohen dhe shpeshe jane te shkruara ne formen e deklarime!e&misionit&objekti!a!e apo strategji!e te organizates +. ;esimet % jane me speifike por megjithate ato jane probleme qe njerezit ne organizte mund ti dallojne dhe bisedojne rreth t(re. . Supozimet ,shpresat jane )esena* e kultures se organizates.3to jane aspekte te jetes ne organizate te ilat anetaret e organizates i kane perfituar nga mjedisi dhe i trashegojne nga nje brez punonjesish ne tjetrin Kapitulli - I7 5bjekti!at e organizates 5bejti!at jane rezultate qe firma kerkon te arrije brenda nje periudhe te aktuar kohe.*2e rrisim fitimin me 1:E ne fund te !itit* eshte shembull i nje objekti!i te kufizuar.6egjithate nje qellim i pakufizuar eshte nje stad i ne!ojshem per krijimin e nje objekti!i. 'er shembull qellimi i nje binzesi eshte te reduktoje gabimet e berea,per shembull nje shtepi botuese shpes ka transportuar ngarkesen e gabuar ne destinaionin e gabuar. 'er te rezliauar kete qellim&hartohet nje objekti! )per uljen e gabime!e ne transport me +E per 1 !it*.
+A.Strategjite e bazuara ne mimet ,Fruget 1&+? Fruga I % mund te duhet jo terheqese&por shume organizata kane pasur sukses duke ndjekur kete rruge. K( eshte posini me )i lire dhe me i papelq(eshem* i ili nenkupton reduktimin e mime!e dhe te !leres se shtuar dhe fokusimin ne nje segment te ndjeshem ndaj mime!e.K( opsion mund te kete !lere ne ato raste kur ekzistion nje segment i tregut i ili& megjithese njihet qe ilesia e produktit apo sherbimet eshte e ulet& nuk ka zgjedhje tjeter per!eese blerjen e ketij produkti. Fruga II % eshte nje strategjike tipike qe kerkon a!antazh mbi konkurrentet. 3jo nenkupton reduktimin e mime!e nderkohe qe perpiqet te ruaj ilesine e produktit apo sherbimit.'roblemi ketu qendron ne faktin se kjo alternati!e mund te kopjohet me lehtesi nga konkurrentet&te ilet gjitashtu mund te ulin mimet.Fruga e !etme per te fituar a!antazh ketu eshte nese konkurrentet nuk mund te ulin mimet.0je organizate mund te mbaje mime te reduktuara !etem nese ajo ka nje baze kosto me te ulet se konkurrentet dhe eshte e pergatitur per betejen e uljes se mime!e& nga eksperiena kjo eshte e !eshtire te arrihet.
B.Strategjia e !leres se shtuar ose diferenimit , Fruga / ? "shte mjfate efekti!e te ndjekesh nje strategji te uljes se mime!e per te fituar nej a!antazh konkorrues ne nje segment tregu ne te ilin aCmimi i ulet eshte i rendesishem bnje biznes ka a!antazhe kostoje mbi konkurrentet qe operojne ne ate sgement.3ta jane ne gjendje te aplikojne mime te uleta sepse shpenzimet e pergjithsme i kane te !ogela. 6egjithate ata mund te jene te
sukseshem !etem per sa kohe jan te fokusuar ne ate segment tregu dhe nderkohe te tjeret nuk mund te arrijne ni!elin e kostos se t(re. 0je tjeter opsion eshte nje strategji e gjere diferenimi# 5frimi i nje !elre me te larte se konkurrentet me ne mim te njejte apo me te larte.Gellimi eshte te arrihen pjese te larta tregu&dhe per rrjedhim !ellim shitje me te larte se konkurrentet&duke ofruar produkte apo sherbime me te mira me te njejtin mimH ose fitime me te larta si rezultat i mime!e me te larta.Kjo strategji mund te arrihet # 0epermjet produkte!e unike ose te permiresuara • 0permjet teknika!e te bazuara ne marketigun. •
1.Strategjia hibride ,Fruga ? "kziston mundesi qe perkohesit te sigurohet nje !lere e shtuar ne termat e kliente!e duke mbajtur mimet e uleta.Suksesi i strategjise kete mbeshtetet ne aftesin per njohjen nga njera ane e ne!oja!e te kliente!e dhe sigurimin nga ana tjeter te kostos se ulet.Kjo do te mund te onte ne uljen e mime!e dhe njekohesisht uljen e mundesise se imitimit nga konkurrentet. Strategjia hibride mund te kete a!antazhe # 0ese siguron nje !ellim shitje shume me te madh se konkurrena&dhe si rezultat fitimet mbeten shume te larta per shkak te kostos se ulet. 0ese perdoret si nje strtegji per h(rje ne treg. Kjo eshte nje alternati!e strategjike per zh!illimin e tregje!e te reja qe firmat japoneze ka disa !jet qe e ndjekin.Gellimi i saj eshte te fitohet pjesa e tregut& te terhiqet !emendja e konkurrente!e& dhe te perdoret kjo si trampoline per te !azhduar me tej.6egjithate ne ndjekjen e nje strategjie te tille eshte e rendesishme te sigurohemi qe abaza e kostos eshte e tille qe te mund te mbethetet ne mimet e uleta dhe b eshte parashikuar nje strategji e metejshme per penetrim ne treg.
+.8iferenimi i fokusuar ,Fruga : ? 6und qe nje biznes te konkurroje duke ofruar !lere te larte tek klientet& me nje mim relati!isht te larte. 6egjithate& nese ndiqet kjo strategji nenkuptohet se biznesi po konkurron ne nje segment te !eante tregu % gje qe sjelle nje a!antazh konkurrues.0e tregun e auto!etura!e te gjithe prodhuesit konkurrojne brenda te njejtit treg& duke u perpjekur te bindin klientet se produkti i t(re eshte i diferenuar nga ai i konkurrente!e.0dr(she ndodh me ;6.Kjo kompani nuk kerkon te konkurroje direkt me prodhuesit e tjere& ajo ofron nje produkt me !lere shum te larte dhe shpesh me mim me te larte.3jo pra& perpiqet te terheqe nje segment te aktuar tregu.6egjithate kjo strategji ngre disa probleme te rendesishme # •
8uhet bere zgjedhja midis nje diferenimi te gjere dhe nje strategjie fokusimi.
•
Ka rendesi te jete e qarte se ne fare segmenti tregu po konkurron firma& e perkufiziar kjo ne termat e ne!oja!e te kliente!e.
•
Strategjite e fokusimit mund te krijojne konflikte me interesat e stakeholder-!e
•
3!antazhet e strategjise se fokusimit duhet te monitorohen me kujdes sepse tregu ndr(shon !azhdimisht.
.Strategjite e deshtimit ,Fruget D&&@ ? Strategjite e sugjeruara nga rruget D& dhe @ kane probabilitet te larte deshtimi. Fruga D % propozon rritjen e mimit pa rritur !leren e produktit per kientin."dhe nese kemi te bejme me nje organizate ne pozita monopoli& eshte shume e !eshtire qe kjo strategji te jete e suksesshme.Kjo eshte strategjia per te ilen akuzohesh organizatat monopol.6egjithese orgnizata eshte e mbrojtur nga legjislaioni apo barrierat e larta te h(rjes konkurrena do te perpiqet te shkaterroje pjesen e tregut. Fruga % eshte !azhdim me agresi! i rruges D # reduktimi i !leres se produktit apo sherbimit te shoqeruara me rritjen e mime!e.
Fruga @ % Sipas se iles reduktohet !lera e produktit dhe mbahen mimet e pandr(shuara& eshte gjithashtu e rrezikshme& megjithese shume firma e kane ndjekur ate. Shume kompani ulin !leren e produktit ne termat e ilesise&paketiit& reklames e keshtu me radhe& me besimin se pjesa e tregut qe ato kane mjafton per te ruajtur poziionin e t(re konkurrues.'or shuem shpejt konkurrentet me pjese te !ogel tregu fillojne te zgjerohen ne treg. /. Integrimi !ertikal % eshte strategji e rritjes qe perfshine zgjerimin e biznese!e te organizates ne d( drejtime te mundshme qe kane lidhje me prodhimin dhe shperndarjen e produkte!e te firmes.'ra strategjia e integrimit !ertikal mund te kuptohet duke perdorur koneptin e zinxhirit te !leres.Integrimi i hershem ,i perparmeka te beje me h(rjen e firmes ne nje biznes te ri qe ka lidhje me lendet e para dhe materialet qe i ne!ojiten firmes. Integrimi i !onshem ,i prapme ka te beje me h(rjen e firmes ne nje biznes te ri te shperndarjes se peroduktit te gatshem. 8( faktoret qe mund te merren ne koiderate nese !endosim te integrohemi !ertikalisht jane kosto dhe kontrolli. :.Integrimi horizontal % eshte nje strategji ne rritje qe perfshine blerejen e nje konkurrenti.Kjo strategji mund te realizohet nepermjet shkrirjes se d( biznese!e.0e rastin e integrimit horizontal firma blerese # $gjeron operaionet e prodhimit& duke rritur keshtu pjesen e tregut& permiresuar • ekonomine e shkalles dhe rritur efekti!itetin e perdorimit te kapitalit Frite fuqine ne treg dhe redukton koston e menaxhimit • D.8i!ersifikimi konentrik % realizohet nepermjet blerjes se biznese!e qe kane karakteristika te perbashketa me firmen blerese per sa i perket teknologjise& tregje!e dhe produkte!e.8i!ersifikimi ideal konentrik realizohet kur si rezltat i bashkimit te d( biznese!e rriten fuqite dhe shanset& ulen dobesite dhe kerenimet. .8i!ersifikimi konglomerat % eshte nje strategji rritje qe perfshine angazhimin ne produktet apo sherbime te reja qe ndr(shojne plotesisht nga produktet apo sherbimet ekzistuese te organizates etj. Kapitulli - 7I
@.6atria e zgjedhjes se strategji!e te medha ? 0je mjet mjate i rendesishem qe sherben per zgjedhjen e strategjise se nje firme eshte matria ne figure.Ideja baze ku mbeshtet ndertimi i matries eshte se d( !ariablat e perdorur kane ndikim te madhe ne proesin e zgjedhjes strategjike. 8( !ariablat jane 1 Gellimi kr(esor i strategjise dhe +0je tregues i jashtem apo i brendshem qe ndikon ne rritjen e firmes . 0e te kaluaren planifikuesit strategjike keshilloeshin te ndiqnin disa rregulla te aktuara ne zgjedhjen e strategji!e. 2ani shume eksperte mendojna qe zgjedhja strategjike eshte me mire te mbeshtetet ne konditat e periudhes se planifikuar dhe fuqite e firmes. 'ikerisht mbi keto konsiderata mbeshtet matria e zgjedhjes se strategjike ne figure.
Kaperimi i dobesi!e Freth xhirimiJShkurtimi
Integrimi !ertikal 8i!ersifikimi konglomerat
$h!eshja ikuidimi
I brendshem ,Shperndarje e burime!e burime!e
II
I I jasht.,blerja per rritjen e
III Fritja e perqendruar $h!illimi i tregut $h!illimi i produktit 0o!aioni
I7 Integrimi horizontal 8i!ersifikimi Konentrik 0dermarrje e perbashket
aksimizimi i fuqive Ne kuadratin e I4re , nje firme qe i ka 9te gjitha vezet vetem ne nje shporteB shpesh e sheh veten te tejangazhuar ne nje #iznes me shanse te vogla per rritje dhe risk te madh.Nje zgjedhje e arsyshme do te ishte $ 1 I ntegrimi vertikal $ i cili do ti mundesonte firmes reduktimin e riskut nepermjet uljes se pasigurise se furnitoreve apo klienteve te saj. Nje strategji tjeter do te ishte :. >iversifikimi konglomerat $ i cili siguron nje alternative investimesh fitimprurese pa e shkeputur vemendjen nga #iznesi ekzistues. % "rejtje $ Integrimi vertikal dhe >iversfikimi koncentrit gjinden ne kuadratin e pare ne figure me larte &
3e tjetra alternativa strategjike qe kane per qellim kapercimin e do#esive te kompanise me anen e rishperndarjes se #urimeve paraqiten ne kudratin e dyte 2 ne kete kuadrat firmat zgjedhin variantin e kalimit te #urimeve nga nje #iznes ne tjetrin.-ipas saj firma angazhohet ne misinon #aze te saj, vlereson suksesin dhe zhvillon me te tej avantazhet konkurruse. e e pershtatshmja si strategji ne kete kuadrat eshte $ -hkurtimi qe 9krasitB nje pjese te mire te aktiviteteve ekzistuese te #iznesit. • 0reth+hirimi 2 Ne raste se do#esite e firmes e kane #azen ne ifeciencen e, perdoret • strategjia e rrotullimit qe cone ne ftimin e fuqive te reja si rezultat i reduktimit te dis ashpenzimeve. Ne raste se keto do#esijane pengesa kryesore per sukses dhe shpenzimet per per#allimin e tyre nuk justifikohen atehere do te ishe me mire eleminimi i #iznesit. Chveshja 2 Ne kete rast zhveshja ofron mundesine me te mire per kompensimin e • investimeve te firmes. Nje opsin me vlere mumd te ishte edhe 1ikuidimi ne rast se do te ndoheshim perpara alternatives se likudimit. % "rejtje te gjitha keto $ -hkurtimi,0reth+hirimi,Chveshja dhe 1ikuidimi jane pjese e kuadratit III ne figur me lart & Ne kuadratin e III4te $ strategjia me e perdorur eshte $ 0ritja e perqendruar $ qe nenkupton penetrimin e tregut.(irma qe zgjedh kete • strategji eshte angazhuar fuqimisht ne tregjet dhe produktet ekzistuatese.jo perpiqet te konsulidoje pozicionin e saj duke riinvestuar #urimet per te maksimizuar fuqite e saj. Chvillimi i tregut dhe i produktit 2 e keto strategji firma perpiqet te zgjeroje • operacionet e saj. Chvilli i tregut zgjidhet ne rast se mena+heret e firmes ndjejne qe produktet ekzistuese do te a#sor#oheshin me mire nga grupe te reja klientesh. Cvhillimi i produktit 2 zgjedhet ne rast se keta mena+here ndjenje qe kilentet • ekzistues jane mjfate te interesuar ne produkte te reja te perafert me ato ekzsituese. %avantazhet tekonologjike ose konkorruese&. lternativa finale ne kuadratin e III eshte 0inovimi. Ne kuadratin e I"4te $
•
•
•
Integrimi horizontal 2 #ene te mundur nje rritje te shpejte te kapaciteteve te prodhimit. >iversifikmi koncentrik $ eshte nje zgjedhje e dyte mjfate e mire per te njejtat aryse. !er shkak se #izneset ekzistuese dhe ato te #lera kane ngjashmeri midis tyre, ekziston mundesia e rritjes se kompentencave dalluese te firmave te diversifikuara. lternativa finale per rritjen e #urimeve me anene e nderhyrjes ne mjedisin e jashtem eshte nje ndermarrje e per#ashket.Kjo alternative i jep mundesi firmes te zgjeroje fuqite e saj ne fushat kompetitive.
"azhdimi faqe :D
;5.odeli i tufezimit te strategjive te medha ? y model m#eshtetet ne idene qe situate e nje #iznesi mund te paraqitet me anen e termave te ritmit te rritjes ne treg dhe pozicionit konkorrues te firmes. Ne kete model #iznesi mud te pozicionohet ne nje pre kuadrateve.
0ritje e shpejte tregu 0ritje e perqendruar Integrimi vertikal >iversifikimi koncentrik
0iformulimi i rritjes se perqendruar Integrimi horizontal Chveshja 1ikuidimi I I7
8i!ersifikimi konentrik 8i!ersifikimi konglumerat 0dermarrje e perbashket
II III Fethxhirimi shkurtimi 8i!ersifikimi konentrik 8i!ersifikimi konglumerat $h!eshja ikuidimi
Fritje e ngadalshme Kuadrati I-re - eshte poziion i fuqishem konkurrues ne nje treg me rritje te shpejte.>irmat ne kete kuadrat jane ne poziion strategjik te shkelq(er.Strategjia me e perdorur per firmat eshte !azhdimi i perqendrimit ne biznesin ekzsitues.0ese burimet e firmes i tejkalojne ne!ojat e strategjise se rritjes se perqendruar mund te zbatohet edhe strategjia e integrimit !ertikal.Se fundi per te ulur rrezikun qe rezulton nga nje linje e ngushte produkti& mund te zbatohet strategjia e di!ersifikimit konentrik.6e kete strategji firma !azhdon te in!estoje ne fusha tashme te njohura.
Kuadrati II-te - poziion i dobet konkurrues ne nje treg me rritje te shpejte. >irmat ne kete kuadrat duhet te !leresojne seriozisht sjelljen e t(re ndaj tregut.0eqoftese nje firme ka konkurruar kaq gjate ne nje treg sa eshte ne gjendje te !leresoje strategjine e saj korrente& ajo duhet te peraktoje 1 pse strategjia eshte joefekti!e dhe +nese ajo eshte e afte te konkurroje e!ekti!isht.0e !aresi te pergjigje!e firma duhet te zgjedhe nje prej kater opsione!e strategjike formulimin ose riformulimin e strategjise se perqendruar& integrimin horizontal& zh!eshjes ose likuidimit.0e tregjet me rritje te shpejte edhe bizneset relati!isht te dobeta kane mundesi te gjejne nje qoshe fitimprurese.Keshtu formilimi apo riformulimi i shtrategjise se rritjes se perqendruar&duhet te jete alternati!a e pare qe duhet marre ne koidserate.0eqoftese firmes i mungon nje element kritik konkurrues ose ekonomia e shkalles per arritjen e kostos konkurruese& atehere duhet perdorur strategjia e integrimit !ertikal.0je firme qe prodhom shume produkte mund te shohe si rruge te mundshme shpetimi zh!shjen prej njerut nga bizneset e saj.Si alternati!e te fundit firma mund te zgjedhe strategjine e likudimit.Kjo nenkutpn qe nuk ekziston ndonje mundesi e shitjes se biznesit si i tere& por !item i disa pajisje!e dhe maknieri!e te tij. Kuadrati i III-te % eshte poziion i dobet konkurrues ne nje treg m e rritje te ngadalshme.6enaxheret strategjik qe kane nje biznes ne kuadratin e trete dhe parashikojne nje !azhdim te rritjes se ngadalshme te regut dhe te poziionit te dobet konkurrues duhet te z!ogelojne burimet e destinuara per kete biznes.3lternati!a me e pranushme ne kete rast duhet te ishte shkurtimi. Kjo strategj lejon perdorimin e burime!e per in!estime ne biznese te tjera.Kjo alternati!e perfshine di!ersifikimin konentrik ashtu edhe ate konglomerat&sepse firma deshiron te h (je ne fusha me premtuese te konkurrenes.5psioni perfundimtar per bizneset e kuadratit te trete eshte zh!eshja ose likuidimi. Kuadrati I7-te % 'oziion i fuqishem konkurrues ne nje treg me rritje te ngadalshmeSeili nga keto kuadrate sugjeron nje grup aleternati!ash premtuese& kane disa fuqi te ilat i ndihmojne per te kaluar ne akti!itete me premtuese.Keto biznese kane karakteristike ni!elet e larta te qarkullimit te para!e dhe mundesit e kufizuara per rritje te brendshme.3lternati!a me e pershtatshme ne kete rast do te ishte di!ersifikimi konentrik.0je opsion i d(te do te ishte di!ersifikimi konglomerat&i ili shperndan riskun in!estime!e dhe nuk largon !emendjen prej biznesit aktual.5psioni i fundit eshte ndermarrja e perbashket&strategji qe eshte shum atrakti!e per firmat shumekombeshe.6e anen e ndermarrjes se perbashket nje biznes mund te fitoje a!antazhe konkurruese ne fushta te reja premtuese.
/B.6atria ;C ? 0e fund te !itit 1ADB& rupi Konsultati! i ;ostonit ,;oston Consulting roup ofroi nje men(re te re te studimit te akti!itete!e te planifikimit strategjik.0e esene matria ;C e sheh firmen si nje protofl biznesesh& dhe seili prej t(re ofron nje kontribut unik ne rritjen dhe perfitueshmeri. 6atria ;C eshte e perbere nga / kutiza dhe mbeshtetet mbi d( tregues& rritjen e biznesit dhe pjesen e tregut.3ksi horizontal korrespondon me pjesen e tregut qe zoteron nje biznes ne krahasim me konkurrenetin kr(esor te tij& dhe nje men(re e karakterizimit te fuqise se firmes ne ate biznes.3ksi !ertikal tregon perqindjen e rrijtes ne treg ose atrakti!itetin e tregut per biznesin.Frathet perfaqesojne seilin biznes dhe siperfaqja e do rrethi eshte proporionale me shitjet totale. 6atria ;C i jep nje ndihme te madhe planifikimit strategjik ne tre men(ra # Se pari paraqitja grafike ofron nje pikture te fuqi!e te seilit biznes ne protofilin e firmes • Se d(ti ajo identifikon kapaitetin e selit biznes per te prodhuar para& dhe gjiathashtu • nxjerr ne pah ne!ojat per paraH keshtu ajo ndihmon ne ballafaqimin e qarkullimit monetar te firmes Se treti ajo tregon karakteristikat dalluese te seilit binzes duke sugjeruar edhe drejtimet • strategjike.
/1.6atria me A kutiza ," ? 0e fillim te !ite!e 1AB& eneral "ketrik hartoi nje matrie te re me A kutiza dhe + dimensioneH atrakti!iteti i induestrise ne te ilen operon biznesi dhe fuqia e brenshme e biznesit.Si nje organizate me shume biznese&" konstatoi se kjo matrie do te sherbente si mjet per njohjen e prioritete!e te do biznesi dhe per te marre !endime te drejta lidhur me in!estimet dhe shperndarjen e burime!e.
'erpara se te shpjegojme ne detaje te gjitha stadet e ne!ojshme per zbatimin e matries lete paraqesim nje analize te elemente!e perberese te saj # •
6atria kerkon identifikimin dhe !leresimin e faktore!e te brendshem dhe te jashtem.>aktoret e brenshem kritik te ilet nuk jane te kontrollueshem prej firmes& perdoren per te peraktuar aktrakti!itetin e pergjithshem te industrise se iles biznesi i perket.8isa faktore te jashtem te rendesishem jane medhesia e tregut& ritmi i rritjes se tregut& barrierat e h (rjes& tekonologjia& inflaioni&problemet ambientale e politike etj.
•
0e te nejten kohe identifikohen edhe faktoret e brendshem kritike ose faktoret kritik te suksesit te ilet jane te kontrollueshem nga firma # pjesea e tregut& forat e shtijes&marketingut&sherbimi konsumator etj.'oziioni qe nje biznes arrin ne keta faktore eshte nje mates i fuqise se firmes ne biznesin e marre ne analize.
•
Sapo te identifikohen dhe !leresohen faktoret e brendshem dhe te jashte do biznes poziionohet ne nje matrie me A kutiza
•
Siperfaqja e rrathe!e eshte proporionale me madhesine e industrie ,ne termat e shitje!e.'jeset e !izuara brenda rrathe!e tregojne pjesen e tregut per do produkt apo S;<.
/+.oja e biznesit ? oja e biznesit mbeshtetet plotesisht ne !leren # krijimin dhe posedimin e saj. Cilet jane pjesemarresit ne kete loje? 'er ti pershkruar ata do tju perezantojme me rrjetin !leror& nje skeme qe paraqet lojtaret qe marrin pjese ne lojen e biznesit dhe relaionet midis t(re.
;ashke!eprimi realizohet ne d( dimensione. jate dimensionit !ertikal jane kilentet dhe furnitoret e komanise. ;urimet si puna dhe lendet e para le!izin nga furniotret ne drejtim te komanise tone ,shih figuren dhe produktet dhe sherbimet kalojne nga pomapnia jon tek klientet. jate dimensionit horizontal # jane lojtaret me te ilet kompania bashke!epron por nuk ka transaksione.3ta jane ze!endesuesit dhe plotesuesit. $e!endesuesit jane lojtaret alternati!e prej te ile!e klientet &und te blejne produkte& ose te ile!e furnitoret mund ti shesin burimet e t(re.'lotesuesit jane lojtaret prej te ile!e klientet blejne produktet plotesuese ose te ile!e furnitortet i shesin burme plotesuese. Frjeti !leror zbulon d( simetri themelore ne lojen e biznesit # se pari midis kliente!e dhe furnitore!e dhe se d(ti midis ze!endesues!e dhe plotesues!e.0johja e ket(re simetri!e ndihmon menaxheret te aplikojne strategji te reja per ndr(shimin e lojes. 6enaxheret kuptojne me intuite qe gjate dimensionit !ertikal te rrjetit !leror& ka nje derthurje te kooperimit dhe konkurrenes.Kemi kooperim kur furnitoret& kompanite dhe kilentet bashkohen per krijimin e !leres.Kemi konkurrene kur ata seili perpiqen te marrin pjesen e t(re.0dersa gjate dimensionit horizontal menaxheret ne pergjithesi shohin !etem gj(smen e pamjes.$e!endesuesit shihen si )armiq*. 'lotesuesit shihen si miq. 2eoria e lojes na jep nje kend!eshtrim te ri."kziston nje element konkurrimi me plotesuesit.
Kapitulli - 7II
/.Struktura e orgnizates ? Cdo organizate ka nje strukture formale. Struktura formale konsiton ne departamentet&di!izionet&det(rat dhe relaionet brenda organizates.3jo gjithashu perkufizon linjen e autoritetit&pergjegjesise dhe kanalet e komunikimit. 0je karte organizaionale eshte nje diagram qe ilustron poziionet e departamente!e&di!izione!e menaxhere!e dhe punonjes!e& dhe funksionet e t(re. Karta e organizates ilustron pese aspekte kresore te struktures se organizates.Keto pese aspekte perfshijne # ndarjen e punes& marredhninet midis menaxhere!e dhe !artes!e& llojin e punes qe do te kr(het&kombinimin ose grupimin e punes dhe ni!elet e menaxhimit brenda organizates.
//. $h!illimi i strategji!e funksionale ?
Strategjite funksionale pershkruajne men(rat ose metodat qe do te perdoren nga do departament i organizates per zbatimin e strategjise ne ni!el korporate ose ne ni!el biznesi.Strategjite funksionale ndr(shojne nga strategjite ne ni!el korporate apo biznesi ne disa aspekte. 1 Strategjite funsionale zakonisht mbulojne nje periudhe me te shkurter kohe se strategjite e korporates + Strategjite funksionale jane me speifike dhe me te orentuara nga !eprimi se strategjite ne ni!el korporate apo biznesi. =artimi i strategji!e funksionale kerkon nje pjesemarrje me te gjere nga ni!elet e uleta te menaxhimit. >ushat funksionale me te rendesishme per te ilat hartohen strategjite funksionale jane #6arketing& >inana& prodhimiJoperaionet& ;urimet njerezoreJpersoneli& kerkimi dhe zh!illimi.
Kapitulli - 7III
//.'roesi i kontrollit strategjik ? Kontrolli strategjik ndjek planifikim e strategjise. 3i siguron qe organizata eshte duke arritur fare eshte planifikuar te arrije.'lanifikimi s(non hartimin e objekti!a!e dhe strategji!e& proesi i kontrollit krahason rezultatet faktike me rezultatet e deshiruara dhe siguron ushqimin apo informaionin e ne!ojshem per !leresimin e rezultate!e dhe ndermarrjen e !eprime!e korrigjuese ne rast se eshte e ne!ojshme. K( proes mund te shihet si nje model me pese stade# 1. 'erakto fare do te masesh # 8rejtuesit e larte sikurse edhe menaxheret operaionale duhet te speifikojne se ilat proese dhe rezultate duhet te kontrollohen dhe !leresohen. +. Krijo standartet e rezultatit % Standartet e perdorura per te m atur rezultatin jane shprehje te detajuara te objekti!a!e strategjike.Cdo standart perfhine nje shaklle tolerane ,L&- brenda se iles pranohet de!iaionet. . 6at rezultatin % matjet mund te behen ne kohe te paraaktuar.
/. 0dermerr !eprimet e korrigjimit % 0ese rezultatet aktuale jane jashte kufij!e te toleranes& duhen ndermarre !eprimet e korrigjimit te de!iaione!e.8uhet peraktuar fillimisht problemet e meposhtme # a "shte de!iaioni !etem nje lekundje e rastit ? b 9ane kr(er proeset ne men(ren jo korrekte ? 9ane proeset ne perputhje me standardet e deshiruara ? 7eprimi duhet te merret jo !etem per korrigjimin e gabime!e por edhe per te mos leojar perseritjen e t(re.
/:. 8isa fusha k(e te performanes ? 6e qellim qe menaxhimi i larte te krijoje nje sistem efekti! kontrolli per tere organizaten& ai duhet te peraktoje #fushat k(e te rezultatit*. Keto fusha duhet te reflektojne objekti!at me te rendesishme te organizates. >ushat k(e te rezultatit te orgniazates jane ato aspekte te akti!itetit te organizates qe duhet te funsionojne me efekti!itet ne men(re qe te gjithe organizata te jete e suksesshme.Kontrollet qe ushtrojne menaxheret e larte ne keto fusha ndihmojne ne peraktimin e standarde!e per menaxheret e ni!elit me te ulet. 'egjithesisht nihen tete fusha k(e te rezultatit# 1. 'erfitushmeria % >itimet totale minus nje zbritje per in!estimet kapitale
+. 'oziioni i tregut % pjesa e tregut per do produkt apo sherbim . 'rodukti!iteti % Ketu perdoren d( tregues % shpenzimet per paga dhe shpenzimet per amortizimin /.
poziioni i tregut per seilin produkt ekzistues apo te planifikuar $h!illimi i personelit % =arohen raporte per te !leresuar men(resn sesi po plotesohen ne!ojat e tashme dhe te ardhme per personel. Gendrimet e punonjes!e % Gendrimet e punonjes!e kunderjt organizates maten ne men(re te drejtperdrejte me anen e !rtojtime!e te rregullta dhe ne men(re indirekte nepermjet rrethxhirime!e 'egjegjesia publike % Ketu perdoren disa tregues per !leresimin e pergjegjesi!e ndaj punetore!e& furnitore!e dhe komunitete!e lokale ;linai midis qellime!e afatshkurtra dhe afatgjata % 0e baze te analiza!e !leresohet nese qellimet afatshkurtra jane mbi!leresuar ne kurriz te qellime!e afatgjata.
/D.7leresimi i menaxhimit te larte ? 'ermes strategji!e te organizates& ;ordi i 8rejtore!e !lereson performanen e shefa!e ekzekuti! dhe menaxhimit te larte. 0at(risht kjo performane eshte e lidhur fillimisht me efekti!itetin e pergjithshem te organizates te matur me treguesit e mesiperm ,F5I&F5"& fitimet per aksion dhe pasuaria e aksionere!e.6ungesa e efekti!itetit afatshkurter sigurisht do te behej shkak per largimin nga puna te ndonje shefi ekzekuti!.;ordi duhet gjithashtu te intereshohet edhe per faktore te tjere qe kane lidhje me praktikat e menaxhimit strategjik.Kur !leresohet rezultati i menaxhimit te larte bordi duhet te ngreh disa p(etje si jane # 3 ka hartuar drejtimi i larte objekti!at afatgjata apo afatshkurta te arsueshme? • 3 ka formular ai strategji rino!imi • 3k ka hartuar dhe perdorur ai treguesit e pershtatshem per matjen e kontrollit e rezultatit • te organizates 3 ka furnizuar ai paraprakisht bordin me informaionin e ne!ojshem&sidomos ne rastin e • !endime!e te rednesishme.
/.6enaxhimi nxites strategjik ? 0ga studimet e bera rezultojne mangesi ne shperblimin e drejtues!e per mendimin e t (re strategjikShpeshhere shperbilimi i shefa!e ekzekuti! behet ne !aresi te m adhesise se firmes dhe jo fitime!e te saj.Kjo do ti nxiste menaxheret te rritnin biznesin e t(re sa me shpejt te jete e mundur.Shperblimi i menaxhere!e duhet te lidhet me qarte me rezultatin strategjik % me misionin e organizates& me rezultatet afatgjata dhe afatshkurtra dhe me shkallen e riskut te perfshire ne strategji.'er shperblimin e mendimit strategjik sugjerohen tri m etodat# •
6etoda e faktore!e peshe # Kjo metode eshte e pershtatshme per peraktimin e shperblimit te drejtues!e te larte te S;<-!e& kur faktoret e rezultatit dhe rendesia e t(re ndr(shojne nga nje S;< ne tjetren. ;renda nje korporate mund te opereojne tri lloj S;<-sh# S;< me rritje te shpejte&S;< me rritje te ngadalshme dhe S;< me rritje mesatare.
•
6etoda e !leresimit afatgjate # Kjo metode i shperblen menaxheret per arritjen e objekti!a!e afatgjata.0e kete rast menaxhere!e i premtohen disa aksione te kompanise ne !aresi te rezultatit strategjik.
6etoda e fonde!e strategjike # Kjo m etode i inkurajon menaxheret te kujdesen per shpenzimet e zh!illimit& te ilat ndr(shojne prej shpenzime!e te prodhimit.0e kete rast ne pas(rat kontabile fondet strategjike ndahen si zi i !eante.Kjo bene te mundur te behet dallimi midis shpenzime!e afatshkurtra dhe at(re afatgjata. 0je rruge efekti!e per arritjen e rezultate!e te deshiruara strategjike permes sitemit te shperblimit eshte kombinimi i tri metoda!e te mesiperme. •