PENGENALAN Sains dan teknologi adalah merupakan satu elemen penting sebagai asas pembangunan dalam sesebuah negara didunia. Tanpa asas ini, sesebuah negara itu tidak dapat mencapai banyak kemajuan. Penyelidikan dan pembangunan ( R & D ) sesuatu produk itu bermuladari sebuah makmal sains. Tidak terkecuali di Malaysia. Di Malaysia, kewujudan makmal-makmal sains bukan saja terfokus kepada institusi pendidikan milik kerajaan semata-mata bahkan dimajoriti institusi pendidikan swastajuga ada disediakan kemudahan ini. Semua kemudahan ini disediakan adalah khusus bagi membolehkan pelajar-pelajar menjalankan pelbagai kaji selidik dalam pelbagai bidangakademik. Dengan segala kemudahan dan kelengkapan makmal yang tersedia, proses pengajaran dan pembelajaran sains amat mudah difahami dan memberikan lebih impak langsung kepada pelajar dan kemahiran saintifik yang lebih optimum diperolehi. Aktiviti amali dalam proses P & P merupakan wadah utama bagi membolehkan pelajar menguasai kemahiran. Bagi memastikan penggunaan makmal sains yang berkesan, sistem pengurusan danpentadbiran makmal sains yang lebih cekap diwujudkan. Jawatan-jawatan pentadbiran dan pengurusan seperti Ketua Bidang Sains, Ketua Panitia Mata Pelajaran serta kakitangan sokongan seperti Pembantu Makmal dan Pembantu Am Pejabat telah diwujudkan. Dengan adanya organisasi ini, sistem pengurusan makmal akan
lebih
cekap
danpenggunaan
yang
optimum
serta
berkesan
dapat
direalisasikan.
MAKMAL DAN BILIK SAINS (Makmal Sains untuk Sekolah Menengah , Bilik Sains untuk Sekolah Rendah ) Makmal atau bilik sains merupakan tempat yang penting dan istimewa bagi guru dan pelajar meneroka konsep dan melakukan kerja amali. Definisi makmal atau bilik sains adalah seperti berikut:
1
1.1 Definisi Makmal
sains
ialah
ruang
yang
digunakan
untuk
mengajar,
membuat
analisis,penyelidikan, menjalankan eksperimen dan penghasilan bahan di sekolah menengah. Laboratory.Design.com Makmal ialah tempat mengadakan percubaan atau penyelidikan segala sesuatu yang berhubung dengan ilmu sains (fizik, kimia, dan lain-lain). Kamus Dewan edisi keempat
Dalam konteks Sekolah Rendah, Bilik sains ialah ruang yang digunakan untukmengajar, membuat analisis, penyelidikan, menjalankan eksperimen, dan penghasilan Satu lawatan ke Makmal Sains Sekolah Menengah Sains Kuala Terengganu telah dibuat untuk mendapatkan maklumat mengenai pengurusan Makmal Sains. Sekolah tersebut atau lebih dikenali sebagai SESTER mempunyai Makmal Kimia, Makmal Biologi dan juga Makmal Fizik yang cukup lengkap. Makmal tersebut mempunyai pelbagai kemudahan yang diperlukan oleh pelajar di sekolah tersebut untuk menjalankan uji kaji dan juga eksperimen. Pengurusan makmal Sains merupakan aspek yang sangat penting kerana makmal sains yang teratur dan baik dapat menjadikan proses pengajaran Sains yang lebih bermakna kepada murid.
2
STRUKTUR ORGANISASI Susun atur bagi organisasi Jabatan Sains di Sekolah Menengah Sains Kuala Terengganu diketuai oleh Pengetua Sekolah sendiri iaitu Tuan Haji Zakaria bin Awang dan dibantu oleh Penolong Kanan Akademik, Tuan Haji Jamil Sakmin, Penolong Kanan HEM, Encik Rozazat bin Ramli dan seterusnya Ketua Bidang Sains iaitu Tuan Haji Latif bin Mohd. Seterusnya ialah guru-guru bagi matapelajaran Fizik, Kimia dan juga Biologi. Guru- guru ini dibantu oleh Pembantu Makmal iaitu Puan Zainab bin Awang dan juga Encik Zakaria bin Nawang dan juga Pembantu Am Rendah Makmal iaitu Puan Rosnani Md Noor. Struktur organisasi jawatankuasa pengurusan makmal ini kemudiannya dipecahkan kepada tiga organisasi kecil iaitu berdasarkan makmal. Sebagai contoh struktur organisasi jawatankuasa pengurusan bagi Makmal Kimia diketuai oleh Ketua Bidang iaitu Tuan Haji Abdul Latif bin Mohd dan dibantu oleh Guru Kimia iaitu Puan Noraidah bt Abdul Rahman, Puan Hajah Noryati bt Sidi dan Puan Suzanawaty Suraini bt Kamal. Ketiga-tiga guru kimia ini akan dibantu oleh Pembantu Makmal iaitu Puan Zainah bin Awang. Bagi makmal Fizik dan Kimia juga mempunyai struktur organisasi yang sama iaitu diketua oleh Ketua Bidang dan dibantu oleh guru matapelajaran serta Pembantu Makmal.
3
PERANAN
DAN
TANGGUNGJAWAB
JAWATANKUASA
PENGURUSAN
MAKMAL SAINS Semua anggota di bawah organisasi Bidang Sains adalah terlibat secara langsung dalam pengurusan dan pentadbiran makmal dan bilik sains di sekolah. Pengetua sekolah bertanggungjawab atas keseluruhan pengurusan makmal dan bilik sains dalam pengendalian program kurikulum dan kokurikulum sains di sekolah dari segi perancangan, pelaksanaan, penyelarasan, penilaian dan pemantauan. Pengetua merupakan pemimpin kurikulum yang bertanggungjawab ke atas guru-guru dan kakitangan makmal dan bilik sains dalam aspek profesional dan pengurusan Penolong Kanan Akademik, Penolong Kanan Hal Ehwal Murid, Penolong Kanan dan Ketua Bidang Sains dan Matematik bertanggungjawab membantu Pengetua dalam keseluruhan pengurusan makmal dan bilik sains berkaitan pengendalian program kurikulum dan .kokurikulum sains di sekolah dari segi perancangan, perlaksanaan, penyelarasan, penilaian dan pemantauan. Setiap anggota mestilah mempunyai komitmen dan berkemahiran untuk memastikan Bidang Sains berjalan dengan lancar. Ketua Bidang Sains bertanggungjawab kepada Pengetua dalam pengendalian program kurikulum dan kokurikulum semua mata pelajaran sains dan matematik di sekolah dari segi perancangan, pelaksanaan, penyelarasan, penilaian dan pemantauan. Ketua Bidang Sains dan Matematik juga bertanggungjawab dalam memberi bimbingan profesional kepada guru-guru sains dan kakitangan makmal sains. Bimbingan ini adalah untuk memastikan peningkatan kemahiran mereka, khususnya dalam bidang pengajaran dan pembelajaran serta pengurusan makmal melalui program perkembangan staf. Tugas dan tanggungjawab Ketua Bidang Sains dalam pengurusan makmal sains pula adalah seperti menyelia dan memastikan segala kemudahan fizikal seperti sistem bekalan elektrik,gas,air, kerusi dan meja mempunyai kuantiti yang mencukupi, berfungsi dan menepati ciri-ciri keselamatan. Selain itu, Ketua Bidang juga perlu memastikan segala kelengkapan makmal sentiasa berada dalam keadaan bersih dan selamat digunakan. Pelan tindakan keselamatan semasa kecemasan, peraturan keselamatan, latihan kecemasan kebakaran, kelengkapakan pencegahan kebakaran dan jadual penyelenggaraan juga perlu dirancanga dan disediakan oleh Ketua 4
Bidang Sains. Selain daripada itu, Ketua Bidang Sains juga mengurus dan memastikan penyemakan stok makmal Sains dibuat sekurang-kurangnya enam bulan sekali. Dalam proses hapus kira dan pelupusan peralatan pula, Ketua Bidang Sains perlu memnastikan kerja hapus kira dan pelupusan peralatan serta bahan sains dijalankan mengikut peraturan yang ditetapkan. Bagi urusan perbelanjaan pula, Ketua Bidang perlu merancang dan menyediakan anggaran perbelanjaan tahunan bagi pengajaran dan pembelajaran sains serta keperluan makmal sains. Setelah segala pembelian dilakukan, tugas ketua bidang ialah mengurus serta memeriksa peralatan dan bahan Sains yang baru dibeli diterima mengikut bilangan dan spesifikasinya. Beliau juga perlu mengenal pasti dan menguruskan perolehan peralatan dan bahan Sains mengikut Arahan Perbendaharaan dan Surat Pekeliling yang berkuatkuasa. Guru Sains iaitu guru Kimia, Biologi dan Fizik secara automatik menjadi anggota Panitia Sains. Tugas guru sains dalam pengurusan makmal dan bilik sains adalah mematuhi jadual penggunaan makmal dan bilik sains. Selain melaksanakan PEKA Sains guru juga perlu memastikan murid mematuhi dan mengamalkan peraturan keselamatan makmal dan bilik sains. Selain itu guru juga perlu mengenal pasti keperluan peralatan dan bahan sains yang akan digunakan dalam kerja amali serta mengisi borang atau buku pesanan untuk tindakan kakitangan makmal dan bilik sains. Guru bukan sahaja bertindak sebagai tenaga pengajar tetapi turut membantu Ketua Bidang Sains merekod, menyemak dan mengemas kini stok dan juga mengendalikan sistem maklumat bagi senarai dan bahan sains. Antara tugas harian bagi pembantu makmal ialah membuka pintu makmal dan pintu bilik persediaan makmal sains sebelum waktu sesi pembelajaran bermula dan mengunci pintu makmal apabila sesi pembelajaran makmal berakhir. Menurut Puan Zainab Awang, Pembantu Makmal Sekolah Menengah Sains Kuala Terengganu, tugas pembantu makmal melakukan kerja-kerja pembersihan makmal sains agar sentiasa dalam keadaan bersih serta perlu memastikan makmal dalam keadaan ceria dan selamat. Selain itu, beliau turut perlu menyediakan alat, radas dan bahan sains seperti yang dipesan oleh guru sains dalam buku penyediaan alat / radas atau borang pesanan. SESTER merupakan sebuah sekolah berasrama penuh yang mana banyak uji kaji 5
dan juga eksperimen dilakukan oleh pelajar sekolah di dalam makmal. Oleh itu tugas pembantu makmal adalah memastikan semua peralatan dan bahan sains berfungsi sebelum kerja amali dijalankan. PERANCANGAN BELANJAWAN, PESANAN DAN PROSEDUR PEMBELIAN YANG DILAKSANAKAN DI SEKOLAH Menurut Puan Zainab Awang lagi, belanjawan bagi setiap makmal dilakukan sebanyak dua kali geran setahun iaitu pada awal tahun dan juga pada lewat pertengahan tahun. Sumber kewangan bagi setiap sekolah untuk perbelanjaan makmal Sains adalah daripada Bantuan Perkapita Mata Pelajaran (PCG). Pemberian bantuan ini adalah berdasarkan bilangan pelajar di sekolah terbabit. Bagi pengurusan perolehan, terdapat 5 lima sumber dimana pihak sekolah boleh dapatkan pembekal bagi membekalkan barang- barang yang diperlukan. Sumber pertama ialah kontrak pusat. Kontrak ini adalah antara berbendaharaan dengan syarikat. Pembelian juga perlu dibuat dengan syarikat yang telah ditetapkan melainkan jika pesanan tidak mencapai had minima yang telah ditetapkan. Senarai kontrak pusat ini boleh diperolehi dari unit kewangan Jabatan Pelajaran Negeri. Jila pesanan tidak mencapai had minima, pembelian boleh dilakukan dengan bukan kontrak pusat. Pihak sekolah hanya dibenarkan melalukan pembelian jika bekalan adalah tidak lebih daripada RM 10,000 setahun dan pembekal boleh sama ada berdaftar atau tidak berdaftar. Bagi pembelian sebut harga pula, perolehan mestilah bernilai RM 50,000 DAN KURANG RM 200,000 setahun. Perlantikan jawatankuasa sebut harga adalah seramai tiga orang dan dipengerusikan oleh Pengetua Sekolah sendiri. Melalui jawatankuasa ini, satu dokumen sebut harga disediakan. Pembelian Panjar Wang Runcit ( PWR ) adalah pembelian runcit kurang RM 100 secara tunai. Pembelian ini boleh dibelanjakan untuk semua jenis kumpulan wang yang diselenggara oleh sekolah. Proses pesanan dan juga pembelian akan melalui beberapa prosedur. Langkah pertama ialah Ketua Bidang Sains akan membuat satu surat kepada semua Pembantu Makmal. Surat tersebut mengkehendaki agar semua Pembantu Makmal di setiap makmal untuk membuat satu senarai keperluan peralatan dan juga bahan 6
yang baru. Langkah seterusnya ialah mengetahui jumlah peruntukan tahunan dan jumlah peruntukan tahunan tersebut boleh di perolehi daripada ketua bidang. Sebelum borang Nota Minta diisi, pihak sekolah akan terlebih dahulu mendapatkan sebut harga bagi barang-barang dinyatakan di dalam Nota Minta. Pihak sekolah akan mendapatkan sebut harga daripada tiga syarikat pembekal yang berbeza. Pihak pembekal akan dipilih berdasarkan jenama barang, servis dan juga harga. Menurut Pembantu Makmal SESTER lagi, pemilihan pihak pembekal dibuat berdasarkan servis dan juga harga kerana dua-dua aspek ini begitu penting. Menurut beliau, pihak pembekal yang mempunyai kecekapan yang tinggia dalam pengendalian pembelian barang secara pukal akan dipilih kerana barang-barang yang akan dipesan perlu sampai dalam tempoh masa tertentu. Selain itu, aspek harga perlu dititik beratkan kerana terdapat barang yang diletakkan pada harga rendah tetapi mempunyai kualiti bahan yang rendah. Terdapat juga peralatan yang berkualiti tinggi namun harga terlampau tinggi. Hal ini penting kerana peralatan di dalam makmal akan digunakan dalam tempoh masa yang lama dan juga barang tersebut hendaklah selamat digunakan oleh pelajar. Untuk membuat pesanan, satu nota minta perlu dibuat dan perlu disemak terlebih dahulu oleh Ketua Bidang Sains iaitu Tuan Haji Abdul Latif bin Mohamad. Antara perkara yang terdapat di dalam nota minta ini ialah rujukan, tarikh, kepada ( pengetua ) dan juga nama pemohon iaitu Ketua Bidang Sains. Barang yang dimohon juga perlu diperihalkan secara terperinci seperti nama barang yang dimohon, kuantiti yang diperlukan serta anggaran harga bagi setiap barang yang dipohon. Selain itu, baki peruntukan semasa bagi mata pelajaran Sains Tulen juga perlu dinyatakan. Baki peruntukan ini perlu dinyatakan agar situasi sebenar kewangan bagi mata pelajaran Sains Tulen. Permohonan mendapatkan bekalatan peralatan ini perlu mendapat kelulusan daripada Pengetua Sekolah terlebih dahulu sebelum Borang Pesanan diisi. Apabila Nota Minta telah diluluskan barulah Borang Pesanan Sekolah akan diisi. Namun, jika Nota Minta tersebut tidak mendapat kelulusan, satu penjelasan perlu diperolehi daripada Pengetua Sekolah. Borang peasanan ini akan diisi oleh Pembantu Makmal Sekolah dan ditandatangani oleh Pengetua Sekolah. Menurut Pembantu Makmal, Borang Pesanan Sekolah ini perlu diisi dalam tiga salinan. Nama sekolah yang membuat pesanan dinyatakan 7
pada bahagian atas borang diikuti dengan nama pembekal yang bakal m embekalkan barang tersebut kepada sekolah. Dalam borang pesanan ini, setiap barang yang bakal dipesan ditulis dengan lengkap berserta dengan kuantiti serta harga dan diskaun serta harga bersih bagi setiap barang yang dipesan. Selain itu, turut dinyatakan di dalam borang pesanan tersebut bahawa pembayaran tidak akan dibua t jika perakuan mengenai mutu tidak dipenuhkan. Ini bermakna bahawa pihak sekolah benar-benar mementingkan mutu barang yang dipesan bagi menjamin mutu dan juga keselamata pelajar ketika menggunakan peralatan di dalam makmal. Apabila barang-barang dipesan telah diterima Pembantu Makmal akan menandatangani borang pesanan ini sebagai pengesahan bahawa barang yang dipesan telah diterima. PENYIMPANAN STOK BAGI PERALATAN DAN ALAT RADAS Penyimpanan stok bagi peralatan dan alat radas adalah berbeza-beza mengikut jenis makmal. Hal ini kerana setiap makmal mempunyai peralatan dan alat radas yang berbeza. Sebagai contoh tiada bahan kimia di dalam Makmal Fizik. Bahan kimia hanya boleh didapati di dalam makmal Kimia serta terdapat juga dalam jumlah yang sedikit di dalam makmal Biologi. Makmal Kimia Semua bahan kimia adalah merbahaya jika tidak disusun secara teratur dan sistematik dan juga tidak boleh berselerakan di dalam makmal. Hal ini kerana bahan kimia mudah terbakar, mengkakis, beracun serta bertindak balas dengan bahan lain lalu menghasilkan bahan yang lebih merbahaya. Bahan kimia di makmal haruslah disimpan dalam stor yang sesuai mengikut kategori keaktifan dimana bahan kimia yang terlalu aktif mestilah diasingkan daripada bahan kimia yang lain. Contoh tempat penyimpanan bahan kimia yang terlalu aktif di SESTER adalah di kebuk wasap. Contoh bahan kimia yang disimpan di dalam kebuk wasap ialah bahan kimia organik seperti fenol dan asid metanoik. Kebanyakaan bahan kimia organik adalah bahan yang mudah meruap serta beracun. Pengaliran udara yang sempurna adalah penting dalam penyimpanan bahan kimia organik. Asid dan alkali pula mempunyai sifat mengkakis yang begitu kuat. Asid dan alkali tidak boleh diletakkan pada rak yang terlalu tinggi kerana jika sekiranya bahan 8
tersebut jatuh daripada rak ianya akan terpercik ke muka dan badan orang yang berhampiran. Manakala bagi cecair mudah terbakar pula disimpan pada aras terbawah di dalam almari simpanan bagi mengelakkan berlaku sebarang kebakaran. Penyimpanan bahan kimia di dalam bekas plastik adalah tidak digalakkan sama sekali terutama larutan yang mempunyai sifat mengkakis. Selain itu, asid juga perlu diasing dariapda bes MAKMAL BIOLOGI Mikroskop merupakan antara peralatan yang boleh dijumpai di dalam makmal Biologi. Selepas digunakan mikroskop haruslah di simpan di dalam peti atau almari yang dibuat khas untuk penyimpanan mikroskop. Peti khas ini penting untuk memastikan kanta-kanta dan juga cermin tidak di selaputi debu dan juga kotoran. Almari tersebut hendaklah mempunyai pemanas bertujuan untuk memanaskan ruang penyimpanan mikroskop. Pemanasan ini bertujuan untuk mengelak berlakunya pembiakan kulat pada kanta-kanta mikroskop.almari yang bertutup juga boleh digunakan untuk penyimpanan mikroskop,namun kadar kelembapan yang tinggi di dalam almari menyebabkan silica gel digunakan untuk menyerap kelembapan yang terdapat di dalam almari yang bertutup. Silica jel mestilah dikeringkan apabila ia berubah warna kepada biru. BAGAIMANA REKOD STOK DIURUSKAN Apabila barang atau peralatan yang dipesan daripada pembekal telah selamat diterima, ia akan didaftarkan dalam Buku Rekod Penerimaan Peralatan dan Bahan Makmal Sains. Pekeliling yang digunakan untuk mengurukan stok sekolah ialah Pekeliling Perbendaharaan BIL 5 Tahun 2007 serta Pe keliling Perbendaharaan BIL 5 Tahun 2009.Untuk memudahkan pengurusan rekod stok, stok tersebut direkodkan berdasarkan jenis-jenis stok. Terdapat tiga jenis kategori stok yang iaitu harta modal, inventori dan juga bekalan pejabat. Setiap kategori rekod stok akan direkodkan dengan menggunakan borang rekod yang berbeza. Bagi kategori pertama iaitu harta modal,ianya akan direkodkan ke dalam stok berdasarkan pada harga. Aset alih yang berharga melebihi RM1000 dan juga aset alih yang memerlukan penyelenggaraan berjadual tanpa mengira kos merupakan antara contoh harta modal. Terdapat 3 kategori harta modal iaitu: 9
Loji/ jentera berat
Kenderaan
Peralatan, kelengkapan ICT, telekomunikasi, penyiaran, makmal, pejabat, perubatan, bengkel, dapur, sukan
Bagi pendaftaran harta modal, ianya akan direkodkan kedalam borang Daftar Harta Modal KEWPa 2 dan juga Senarai Harta Modal KEW PA 4. Contoh-contoh peralatan makmal yang dikategorikan sebagai harta modal ialah mikroskop binokular. Jenis stok yang kedua ialah inventori. Stok inventori ialah barang besar yang berharga kurang daripada RM1000 dan tidak memerlukan penyelenggaraan berjadual akan didaftarkan dan direkodkan dengan menggunakan borang Daftar Inventori KEWPa 3 dan juga Borang Senarai Inventori KEW PA 5. Akan terdapat satu daftar atau kad untuk satu jenis inventori dalam satu pesanan kerajaan (L/O) Contoh aset alih inventori ialah papan periodic table yang berharga RM300 akan direkodkan dengan menggunakan borang KEWPa 3. Sebarang pergerakan bagi harta modal dan juga inventori akan dicatatkan ke dalam borang Daftar Pergerakan Harta Modal dan Inventori KEW PA 6. Melalui borang ini, penempatan bagi harta modal dan inventori boleh diperolehi dan nama pegawai peminjam dan pegawai pengeluar turut dicatatkan Bagi jenis bekalan pejabat, borang yang akan digunakan ialah kad petak KEW PS 4 dan juga Borang Pesanan Pengeluaran Stok KEW PS 11. Peralatan bekalan pejabat ialah barang-barang yang kerap digunakan, mudah rosak dan sebagainya. Contoh bagi barang tersebut ialah jarum, tabung uji, penunu bunsen dan lain-lain lagi. Pembantu Makmal juga memberitahu bahawa setiap makmal mempunyai kod dalaman bagi setiap stok tersebut. Sekolah yang lain turut mempunyai kod dalaman tetapi berlainan daripada sekolah yang lain. Sebagai contoh makmal SESTER menggunakan kod AR bagi alat radas, AK bagi alat kaca, BK bagi bahan kimia dan sebagainya. Barang yang telah direkodkan akan ditulis sama ada dengan menggunakan pen merah ataupun pen hitam sahaja. Apabila barang tersebut ditulis dengan menggunakan pen merah, ianya bermakna bahawa barang tersebut telah direkodkan dan juga di simpan di dalam stok utama. Pen hitam atau biru bermakna barang tersebut telah diagihkan kepada makmal sama ada makmal Kimia, makmal Fizik atau pun makmal Biologi. Barang-barang tersebut diagihkan berdasarkan 10
borang permohonan stok KEW PS 11. Borang ini diisi oleh pembantu makmal di setiap makmal sekolah seperti makmal Kimia. Pembantu Makmal Kimia akan mengisi borang ini untuk mendapatkan barang-barang daripada stor utama. Borang KEW PS 11 ini perlu diisi di dalam 2 salinan dan terikat dengan tatacara pengurusan stor 143. Borang permohonan stok ini kemudiannya akan diserahkan kepada Ketua Bidang Sains sama ada diluluskan atau tidak. Kerani kewangan akan menyimpan borang 3 serangkai yang merangkumi invois, nota minta dan juga borang pesanan
PROSEDUR BAGI PELUPUSAN DAN HAPUS KIRA PERALATAN ATAU BAHAN MAKMAL Pelupusan merupakan satu proses dimana aset dari milikan, kawalan, simpanan serta rekod dikeluarkan mengikut kaedah yang ditetapkan. Aset yang boleh dilupuskan adalah berdasarkan justifikasi berikut o
Tidak ekonomik untuk diperbaiki
Usang
o
o
Rosak dan tidak boleh digunakan
o
Luput tempoh penggunaan
o
Keupayaan aset tidak lagi di peringkat optimum
o
Tiada alat ganti
o
Pembekal tidak lagi memberi khidmat sokongan
o
Disyor selepas pemeriksaan aset
o
Tidak lagi diperlukan jabatan
o
Perubahan teknologi
o
Melebihi keperluan
Terdapat
dua
kuasa
yang
boleh
meluluskan
proses
pelupusan
ini
iaitu
perbendaharaan dan juga kementerian atau jabatan. Untuk melakukan pelupusan, terdapat beberapa borang yang digunakan. Antaranya ialah borang Perlantikan Lembaga Pemeriksa KEW PA 15, borang Perakuan Pelupusan KEW PA 16, borang laporan Lembaga Pemeriksa KEW PA 17, borang sijil Penyaksian Pemusnahan Aset
11
KEW PA 18, borang Sijil Pelupusan Aset KEW PA 19, serta borang Laporan Tahunan Pelupusan Aset. Terdapat pelbagai kaedah pelupusan boleh diguna pakai. Kuasa melulus boleh menetapkan sendiri kaedah pelupusan dan kaedah yang dipilih hendaklah bersesuain dan paling menguntungkan kerajaan. Antara kaedah pelupusan ialah jualan secara tender, jualan sisa, tukar barang, tukar beli, tukar ganti, pindahan, hadiah serta musnah secara ditanam, dibakar , dibuang mahupun ditenggelamkan. Ketika proses pelupusan dilaksanakan, label HAK KERAJAAN MALAYSIA dan juga nama jabatan atau kementerian pada aset perlulah dibuang terlebih dahulu. Menurut Puan Zainab Awang, Pembantu Makmal SESTER , untuk tujuan penghapusan borang KEW PA 16 perlu diisi terlebih dahulu. Borang tersebut juga dikenali sebagai Perakuan Pelupusan Aset Alih Kerajaan. Untuk melengkapkan borang tersebut, nombor Siri Pendaftaran Aset diperlukan. Nombor siri tersebut boleh diperolehi di dalam borang KEWPa 2 dan borang KEWPa 3. Lembaga Pemeriksaan Aset Alih Kerajaan akan datang untuk memeriksa serta membuat laporan berdasarkan borang KEW PA 16 yang telah diisi dan telah disahkan. Laporan Lembaga Pemeriksaan Aset Alih Kerajaan ini juga dikenali sebagai KEW PA 17. Di dalam laporan tersebut harga perolehan asal barang akan ditulis serta nilai semasa aset tersebut. Lembaga Pemeriksa akan melakukan pemeriksaan dan akan mensyorkan kaedah pelupusan dan justifikasi bagi aset tersebut. Apabila borang KEW PA 17 telah ditandatangani oleh Lembaga Pemeriksa borang tersebut akan dikemukakan kepada urus setia pelupusan. Tugas urus setia pelupusan ialah menyemak borang KEW PA 17 serta segala segala dokumen sokongan turut disertakan. Antara dokumen sokongan yang perlu disertakan ialah PEP bagi aset mekanikal atau komputer, Justifikasi Jabatan, Laporan kemalangan, gambar aset serta surat permohonan daripada Kementerian atau Jabatan bagi kaedah hadiah atau pindahan. Jika borang tersebut adalah lengkap urus setia akan menentukan Kuasa melulus serta menyemak bidang Kuasa Melulus. Tetapi, jika permohonan tersebut tidak lengkap, ianya akan dikembalikan kepada Lembaga Pemeriksa. Kuasa Melulus sama ada Perbendaharaan atau Kementerian akan membuat keputusan sama ada 12
akan meluluskan permohonan pelupusan atau tidak. Permohonan yang telah diluluskan akan diberitahu kepada pemohon manakala permohonan yang tidak diluluskan akan dikembalikan kepada Urus Setia Pelupusan. Proses pelupusan kemudiannya akan dilaksanakan mengikut keputusan yang telah dibuat.
13
PERANCANGAN DAN REKA BENTUK MAKMAL SAINS DILAKSANAKAN DI SEKOLAH DAN PELAN REKA BENTUK MAKMAL
14
Papan Hitam
Meja Murid
Tempat duduk guru
Meja Panjang
Sudut bacaan
Tempat membaca
Tempat letak alat kebersihan
Papan kenyataan
15
Mengikut Sharifah Alwiah Alsagoff (1984), persekitaran fizikal bilik darjah yang baik dapat meningkatkan kuasa pengajaran guru. Begitu juga dengan makmal sains sekolah. Iklim makmal sains yang baik ini dapat menyumbang kepada pembelajaran yang berkesan, kawalan kelas yang terjamin, perhubungan guru-murid yang aktif, dan menjamin keseronokan untuk belajar. Beliau juga menekankan aspek pengurusan bilik darjah ataupun makmal sekolah yang kondusif melibatkan tugas seorang guru dan juga pembantu makmal untuk menyusun organisasi kelas, menyusun tempat duduk murid-murid dan menyusun alat-alat bantu mengajar. Oleh itu aspek-aspek yang terlibat dalam penyediaan fizikal sebuah bilik darjah harus ditekankan. Antaranya adalah seperti wujudnya guru, sekumpulan pelajar, dan kemudahan-kemudahan seperti meja, kerusi, papan tulis, alat bantu mengajar, papan kenyataan, dan sudut pembelajaran murid perlulah ditekankan. Meja guru diletakkan di hadapan kelas dan guru akan sentiasa berada di hadapan kelas kerana murid-murid pada tahap KBSR dan KBSM memerlukan tunjuk ajar daripada seorang guru dalam menjalankan sesuatu aktiviti. Justeru, tidak wajarlah untuk guru berada di belakang kelas kerana murid tidak dapat untuk melihat dan meneladani tindak tanduk guru tersebut. Hal ini bersesuaian dengan ciri-ciri seorang guru yang ditekankan oleh Falsafah Pendidikan iaitu menjaga keterampilan. Pengajaran yang bercorak amali juga amat memerlukan tumpuan terhadap guru sebagai pemudah cara. Meja guru juga diletakkan di penjuru hadapan supaya tidak mengganggu pergerakan aktiviti kelas. Di samping itu, guru dapat menggunakan papan tulis serta memberikan sepenuh perhatian terhadap semua murid di dalam kelas Susunan kedudukan murid yang begitu kondusif kerana meja makmal yang besar membolehkan terbentuknya kumpulan. Hal ini bersesuaian dengan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) yang menekankan penyusunan meja murid secara berkumpulan seperti mana yang dinyatakan oleh Kamarudin Hj. Husin dalam bukunya Asas Pendidikan 1, Terbitan Longman Malaysia. Mengikut Gibb (1969) pula, pembelajaran berkumpulan bermaksud penukaran maklumat, kepakaran, dan keperluan dalam kalangan ahli kumpulan. Sumbangan daripada setiap ahli kumpulan adalah matlamat utama dalam pembelajaran berkumpulan sejajar dengan pendapat Jim Murphy dalam bukunya Teaching Practise Conversations. Beliau menyatakan bahawa salah satu kaedah 16
untuk mengekalkan tumpuan murid adalah dengan membahagikan murid kepada kumpulan. Pengajaran secara berkumpulan dapat menjadikan murid lebih aktif dan mempunyai semangat belajar. Murid juga memperoleh kemahiran bersosialisasi hasil daripada perbincangan yang dilakukan dalam kumpulan. Selain itu, kedudukan susun atur secara
kumpulan
ini
dapat
menjimatkan
ruang
kelas.
Justeru, guru boleh membahagikan murid dalam kumpulan mengikut pelbagai kriteria. Mengikut Kamarudin Hj Husin dalam bukunya KBSM dan Model-model Pengajaran Bahasa, pembelajaran berkumpulan dalam kelas KBSM adalah berdasarkan pencapaian, kebolehan (ability grouping), dan juga berdasarkan minat dan tujuan sesuatu kumpulan itu didirikan. Bagi kumpulan yang meletakkan muridmurid yang berpencapaian tinggi dalam akademik, pembelajaran secara kumpulan dapat meningkatkan lagi kemahiran kognitif mereka kerana mereka telah didedahkan dengan bahan pengajaran yang lebih mendalam dan tinggi. Sementara bagi kumpulan yang mempunyai murid-murid yang berpencapaian rendah, bahan pengajaran mereka akan disesuaikan oleh guru mengikut tahap kognitif mereka. Jadi, mereka dapat membentuk konsep diri kerana tidak terjejas dengan pertandingan bersama murid-murid yang lebih baik dalam bidang akademik. Oleh itu, meja dan kerusi murid hendaklah disusun mengikut kumpulan-kumpulan kecil mengikut kesesuaian guru setelah membuat penilaian terhadap prestasi dan kebolehan mereka. Kedudukan tingkap juga tidak dihalangi oleh rak buku menjadi satu masalah bagi kelas ini. Seorang guru perlulah mengambil kira faktor iklim makmal sains untuk mewujudkan suasana makmal sains yang berkesan. Aspek pencahayaan mestilah diambil kira dalam menentukan kedudukan fizikal makmal sains. Keadaan makmal sains perlulah berada dalam keadaan stabil iaitu tidak terlalu terang ataupun tidak terlalu gelap. Langsir juga dipasangkan di tingkap bagi memastikan faktor pencahayaan ini seimbang. Makmal sains yang gelap akan memberi kesan terhadap pandangan murid. Murid juga berkemungkinan untuk tidur dalam makmal sains yang gelap, sementara makmal sains yang terang pula akan menyilaukan penglihatan murid. Namun begitu, terdapat masalah berkenaan dengan kedudukan stesen komputer yang berada di belakang kelas. Kedudukan tersebut menjadikan pengurusan 17
teknologi ini tidak cekap kerana jarak fokus LCD projektor yang jauh. Kedudukannya yang berdekatan dengan bilik air juga memberi risiko ke atas alat-alat komputer. Alatalat bantu mengajar seperti komputer, pengunjur overhead (OHP), dan LCD pr ojektor yang terdapat di stesen ini sepatutnya digunakan sepenuhnya oleh guru bagi menjamin keberkesanan pengajaran. Jadi, wajarlah stesen komputer tersebut diletakkan di bahagian hadapan kanan kelas. Guru perlu menggunakannya dengan cekap bagi mencapai objektif pengajaran dan pembelajaran. Masalah lain dalam pelan fizikal bilik darjah ini adalah ketiadaan bakul sampah yang sepatutnya terdapat di dalam sesebuah makmal. Ketiadaan bakul sampah di dalam makmal sains boleh menyebabkan keadaan makmal akan menjadi bersepah lebihlebih lagi selepas uji kaji di jalankan. Menurut buku „Asas Pendidikan 1 Dinamika Sekolah dan Bilik Darjah‟ menyatakan bahawa aspek psikososial iaitu persekitaran bilik darjah memainkan peranan penting dalam memupuk minat murid supaya terus belajar.
Jika
ketiadaan
bakul
sampah,
besar
kemungkinan
akan
terdapat
sekumpulan murid yang tidak selesa dengan keadaan kelas yang berselerakan dengan sampah. Oleh itu, sudah pastilah murid tersebut tidak dapat belajar dengan tekun. Justeru, bakul sampah perlu diwujudkan dan kedudukan bakul sampah perlu diletakkan ke bahagian belakang kelas. Mengikut Jim Murphy pula, aspek kebersihan seperti penghiasan kelas dapat menyediakan keadaan pembelajaran yang selesa kepada murid-murid di samping membudayakan mereka dengan amalan kebersihan. Dalam kecanggihan zaman teknologi siber, alat bantu mengajar (ABM) tradisional masih lagi digunakan sebagai asas pengajaran kerana bahan yang digunakan adalah lebih murah. Mengikut Noraziah Abdul Hamid dalam bukunya yang bertajuk Alatan Mengajar Dalam Pengajaran Bahasa, ABM merupakan satu medium bagi menyampaikan wadah kepada murid memalui proses P&P dengan lancar. Bahan ini dapat menjadikan suasana pembelajaran menjadi lebih kondusif dan menarik minat murid untuk terus belajar. Guru juga dapat menerangkan dengan lebih mendalam di samping membuat demonstrasi secara amali. Oleh itu, ABM perlu disusun dengan baik oleh guru dalam perabot dan rak buku supaya ia mudah digunakan apabila diperlukan. Sesebuah kelas atau makmal sains perlu mengadakan ruangan kawasan lapang di dalam supaya pengajaran yang bercorak amali dan aktiviti dapat dijalankan. Hal ini 18
dapat menjadikan murid cergas dan aktif berbanding dengan hanya duduk di tempat masing-masing. Murid-murid juga menjadi lebih tertarik dengan kaedah pengajaran guru ini. Secara fitrahnya seorang murid memang suka bermain. Justeru, guru perlulah memahami mereka dengan melaksanakan pelbagai teknik pengajaran seperti main peranan, dan sosiodrama. Jadi, konsep belajar sambil bermain perlu diaplikasikan oleh guru dengan menyediakan ruangan kosong di dalam kelas untuk melaksanakan aktivit tersebut. Dalam buku yang berjudul Open Education and The American School, R.S Barth menyatakan bahawa, “Konsep pendidikan terbuka merupakan satu pendekatan dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Murid bebas untuk memilih bahan pembelajarannya sendiri dan guru hanya berperanan sebagai penasihat dan pemantau aktiviti pembelajaran yang dilakukan murid itu.” Jadi, ruang-ruang pembelajaran seperti ruang bacaan perlu diwujudkan bagi menjayakan proses pembelajaran. Aspek fizikal lain yang perlu ditambah dalam kelas ini adalah papan kenyataan. Papan kenyataan penting dalam makmal sains untuk memaparkan informasi, peraturan, serta jadual bertugas. Peraturan penting supaya murid-murid mematuhi undang-undang dan larangan semasa berada di dalam makmal kerana makmal mempunyai bahan-bahan yang sensitif dan merbahaya. Jadual bertugas pula dapat mempamerkan tanggungjawab murid untuk membersihkan kelas. Peraturan dan undang-undang ini jelasnya dapat menjimatkan masa guru. Makmal sains yang berada dalam keadaan bersih mempermudah proses pengajaran yang hendak dilakukan. Selain itu, kewujudan papan kenyataan ini akan memberikan impak positif ke dalam diri murid. Murid-murid akan dilatih supaya sentiasa peka dengan informasi yang diberikan oleh guru. Oleh itu, guru hendaklah meletakkan papan kenyataan di depan kelas supaya dapat menjadi rujukan oleh semua murid.
19
2) Huraian cara pengunaan bahan bantu mengajar (teater lutsinar, lutcahaya dan legap) Tajuk bahan yang unik merupakan topik Sains tahun 4. Melalui tajuk ini, murid-murid akan mengenali bahan lutsinar, bahan lutcahaya dan juga bahan legap. Bahan lutsinar merupakan bahan yang membenarkan cahaya melaluinya menyebabkan tiada bayang-bayang yang terhasil manakala bahan lutcahaya hanya membenarkan sedikit cahaya menembusinya maka bayang-bayang yang tidak jelas akan terhasil. Bahan legap tidak akan membenarkan cahaya menembusinya. Oleh sebab itu, bayang-bayang yang jelas akan terhasil. Untuk membolehkan murid-murid tahun empat lebih memahami tajuk ini, kami telah menghasilkan satu bahan bantu mengajar yang membolehkan murid-murid lebih mengetahui apakah itu bahan lutsinar, lutcahaya dan juga bahan legap.Berikut merupakan butiran berkaitan BBM yang dihasilkan: Nama: teater lutsinar, lutcahaya dan legap Bahan yang digunakan: 1. Kotak 2. Kertas turas 3. Kertas pembalut 4. Lampu suluh 5. Kertas lutsinar 6. Kertas lutcahaya 7. Kertas A4 80gsm 8. Batang kayu ais krim 9. Pembalut buku Bahan bantu mengajar ini diinspirasikan dari aktiviti buku teks sains tahun 4 dan dari aktiviti tersebut kami telah merancang satu bahan bantu mengajar dengan mengunakan bayang bayang terhasil. Dengan bahan bantu mengajar ini murid-murid dapat membezakan sama ada bahan tersebut adalah lutsinar, lutcahaya ataupun legap berdasarkan baying-bayang terhasil. 3.1) Panduan pengunaan bahan bantu mengajar teater lutsinar, lutcahaya dan legap 20
1. Alat ini digunakan secara berkumpulan. 2. Nyalakan lampu dibahagian dalam kotak teater lutsinar, lutcahaya dan legap dengan menekan tombol suiz pada lampu di dalam kotak teater lutsinar, lutcahaya dan legap. 3. Ambil puppet dari sebelah kotak yang diletakkan didalam sampul bewarna kuning yang ditampal pada sisi kotak. 4. Terdapat tiga puppet yang diperbuat daripada tiga bahan berbeza iaitu daripada bahan lutsinar, bahan lutcahaya dan juga bahan legap 5. Puppet dimasukkan kedalam kotak teater lutsinar, lutcahaya dan legap dan dipegang dengan jarak 3cm dari skrin. 6. Bayang bayang akan terbentuk pada skrin dan diperhatikan oleh wakil kumpulan. 7. Setiap kumpulan perlu memerhatikan ciri-ciri bayang-bayang yang terbentuk. Hal ini kerana setiap puppet akan menghasilkan ciri-ciri bayang- bayang yang berbeza. Penyediaan
dan
pemilihan
sumber
yang
dihasilkan
sesuai
serta
dapat
meningkatkan pembelajaran Sains sekolah rendah kerana ketiga-tiga pupper tersebut diperbuat daripada tiga bahan yang berbeza iaitu kertas lutsinar, kertas lutcahaya serta kertas A4 80gsm yang bersifat legap. Melalui pemerhatian, muridmurid akan dapat membezakan ketiga-ketiga bahan tersebut berdasarkan bayangbayang yang terbentuk. Bahan bantu mengajar yang dicipta ini juga mengambil kira faktor ruang penyimpanan bagi bahan bantu mengajar ini. Bahan ini amat mudah disimpan dibawa kerana ianya sememangnya sebuat kotak yang diubah suai menjadi pentas bagi teater lutsinar, lutcahaya dan legap ini. Ini membolehkan bahan bantu mengajar ini boleh disimpan dengan mudah seperti di dalam almari ataupun di atas almari. Oleh kerana puppet-puppet tersebut disimpan didalam sampul surat khas, kotak pentas teater ini akan sentiasa kelihatan kemas dan tidak bersepah. Selain itu, bahan yang digunakan ialah juga merupakan bahan yang boleh diguna semula seperti kotak. Selain itu penggunaan kotak, lidi dan juga kertas menyebabkan bahan bantu mengajar ini begitu ringan dan mudah dibawa ke dalam kelas. Bahkan muridmurid sendiri boleh membuat sendiri bahan bantu mengajar ini dirumah dengan bantuan ibu bapa. Hal ini kerana bahan bantu mengajar ini mampu menjadi panduan 21
untuk murid-murid memahami sifat-sifat bagi bahan lutsinar, lutcahaya dan juga bahan legap 2.2 )Gambar bahan bantu mengajar teater lutsinar, lutcahaya dan legap
22
REFLEKSI ABDUL MUIZZ BIN MOHD RASANI 890907-03-6093 Kekuatan yang dapat saya lihat semasa saya menyelesaikan Kerja Kursus Projek bagi subjek SCE 3112 ini adalah kerjsama dan juga sumbangan yang telah diberikan oleh Pembantu Makmal Sekolah Menengah Sains Kuala Terengganu, Puan Zainab bt Awang. Banyak input yang berguna serta pelbagai bahan lampiran berjaya saya perolehi daripada beliau.Selain itu, saya dan pasangan saya telah bekerjasama sepenuhnya semasa menyelesaikan tugasan ini. Walaupun pada mulanya kami berasa agak keliru mengenai tugasan yang perlu dibuat terutamanya yang melibatkan esei mengenai pengurusan makmal, namun setelah mendapatkan bimbingan daripada pensyarah penasihat iaitu Encik Rosli Bin Omar dan melakukan perbincangan bersama-sama, kami akhirnya dapat memahami skop tugasan yang perlu kami laksanakan dan kami mula mencari maklumat untuk digunakan dalam tugasan ini. Semasa
menyelesaikan tugasan ini pelbagai input berguna yang berjaya saya
perolehi terutamanya mengenai hal ehwal pengurusan makmal Sains sekolah. Jika sebelum ini saya hanya bertindak sebagai pengguna makmal dan hanya melihat makmal sains sekolah dari sudut perspektif seorang pengguna sahaja. Namun, melalui pengalaman membuat lawatan ke makmal sains SESTER, barulah saya dapat melihat makmal sains dari sudut yang berbeza iaitu sebagai pengurus untuk menguruskan segala hal mengenai makmal sains sekolah bermula daripada peranan jawatankuasa makmal sekolah sehinggalah mengenai pelupusan peralatan. Melalui lawatan ini, barulah saya mengetahui bahawa aset kerajaan mempunyai 3 jenis aset yang berbeza iaitu harta modal, inventori dan juga bekalan pejabat. Jika sebelum ini apabila terpandang peralatan yang mempunyai cop HAK MILIK KERAJAAN yang bermain dalam minda saya ialah barang tersebut daripada kerajaan. Selain itu, saya juga dapat mempelajari tugas-tugas seorang guru selain daripada tugas mengajar. Antara tugas-tugas lain guru terutama guru Sains ialah memastikan murid mematuhi peraturan makmal, merekodkan peralatan di makmal dan banyak lagi. 23
Setiap kekuatan pasti akan ada kelemahannya. Begitu juga dengan diri saya. Antara kelemahan yang dapat saya kesan adalah sikap saya yang suka menangguhkan kerja dan melaksanakan kerja pada saat akhir. Ini menyebabkan saya menjadi agakl tertekan dengan bebanan tugasan yang lain juga. Di samping itu, saya terlampau lebih Walaubagaimanapun
kepada persiapan untuk membuat microteaching sahaja. saya
telah
berusaha
dengan
sebaik
mungkin
untuk
menyelesaikan kesemua tugasan dengan baik. Selain itu, bebanan tugasan yang lain juga menyebabkan saya kesuntukan masa untuk menyiapkan tugasan. Namun, saya tidak akan pernah untuk menjadikan perkara ini sebagai alasan untuk saya tidak berusaha dengan sebaik mungkin bagi menyiapkan tugasan ini. Saya sedar akan tanggungjawab saya sebagai seorang guru pelatih dan seorang bakal guru dan pengorbanan yang saya perlu lakukan untuk melatih saya supaya menjadi seorang guru yang berkaliber satu masa nanti. Banyak peluang dan ilmu yang dapat saya kutip semasa saya menyelesaikan tugasan ini. Antaranya adalah, saya lebih memahami pengurusan makmal sains sekolah. Selain itu, saya dapat belajar bagaimana hendak menguruskan stok dan juga peralatan di makmal Cabaran yang saya perlu hadapi semasa menyelesaikan tugasan ini adalah faktor kekangan masa. Bebanan tugasan yang banyak membuatkan pada mulanya saya menjadi agak tertekan namun saya perlu sentiasa berfikiran positif di mana sebagai seorang guru pelatih dan seorang bakal guru, saya perlu sentiasa tabah dalam menghadapi sebarang dugaan dan cabaran. Konklusinya, banyak pengalaman yang dapat saya kutip semasa menjalankan tugasan ini. Semoga apa yang telah saya pelajari akan dapat membantu saya untuk menjadi seorang guru yang berkualiti pada satu hari nanti.
24
