PISMENA PRIPREMA ZA NASTAVU
Nastavnik: Datum:
Škola i rezred: Početak Prvog svjetskog rata
Nastavna cjelina:
Prvi svjetski rat, od atentata do ulaska SAD-a u rat 1917.godine
Nastavna jedinica: Zadatci:
Materijalni:
Objasniti učenicima šta su uzroci a šta povod za Prvi svjetski rat, pri tome ponoviti prethodno odrađeno odrađeno gradivo prilikom razgovora razgovora o uzrocima Velikog rata. Upoznati učenike sa političko revolucionarnom organizacijom Mlada Bosna i političkim težnjama toga vremena. Objasniti stvaranje saveza i otvaranje frontova u Evropi.
Funkcionalni:
Povezivanje gradiva i praćenje uzroka i posljedica historijskih događaja. Vježbanje snalaženja u vremenu i prostoru , kao i analiziranje slikovnog materijala i teksta. Uočavanj e i razlikovanje binog od nebitnog.
Odgojni:
Razvijanje pozitivnog
odnosa kod učenika prema mirnim
rješavanjima sukoba. Razvijanje tolerancije i osuđivanje osvajačke politike.
Tip sata:
Obrada novog gradiva
Nastavni oblici:
Frontalni i individalni rad
Metoda usmenog izlaganje, metoda razgovora, rada sa tekstom,
Nastavna metoda:
historijskom kartom i slikovnim materijalom Prezentacija, film, karta.
Nastavna sredstva:
Korelacija sa drugim predmetima:
Upoznavanje sa državama koje učestuju u ratu, i
njihovim teritorijalnim položajima, učenici mogu detaljnije obrađivati na času geografije. Udžbenik Povijest 8, Miroslav Akmadža, Stjepan Bekavac i Miro slav
Literatura:
Rozić, Alfa Mostar, 2015.
Artikulacija sata: 1. Najava zadatka :
Naglasiti naslov nastavne jedinice koja će biti obrađena i reći učenicima da zapišu naslov lekcije: Prvi svjetski rat – od atentata u Sarajevu do ulaska SAD-a u rat 1917. 2. Uvodni dio (10min):
Kao uvod u Prvi svjetski rat, prvo
ćemo prvo preko projektora pustiti kratki film koji ukratko
opisuje i slikovito približava učenicima najznačajnija zbivanja Prvog svjetskog rata, kao i uzroke i povod koji su doveli do tog rata. Poslije odgledanog film a
pristupit će se razgovoru
sa učenicima na osnovu njihovih zapažanja. Nakon razgovora sa učenicima o filmu, napraviti kratki usmeni uvod općenito o prvom svjetskom ratu,
primarno spomenuti one bitne karakteristike koje učenici nisu zapazili
prilikom razgovora o filmu. 3. Obrada novog gradiva (25min):
Metodom usmenog izlaganja i demonstracije, preko postavljanja pitanja, nastavnik će pristupiti obradi novog gradiva.
Prvi svjetki rat je vojni sukob koji je trajao do 1914. do 1918. godine. U njemu je učestovala većina velikih svjetskih sila, grupisanih u dva sukobljena vojna saveza: Centralne sile i Antanta.
Centralne sile – Njemačka, Autrougarska, Osmansko carstvo, Bu garska... Korjen ovog saveza je vojni sporazum 1879. godine sklopljen
između Njemačke i Austrougarske, ovom savezu se
1882. godine priključila Italija i tako nastaje tzv. TROJNI SAVEZ ili CENTRALNE SILE. Italija se početkom Prvog svjetskog rata oslučuje na nautralnost i nakon određenog vremena pristupa savezu Antatnte. U toku 1915. godine Njemačkoj i Austrougarskoj pristupaju Osmansko carstvo i Bugarska. Antanta – Francuska, Rusija, Velika Britanija... Korjen ovog saveza predstavlja Entente cordiale ili srdačni
sporazum, sklopljen u Londonu 1904. godine između Velike Britanije i
Francuske kojim su kolonijalne sile riješile sporna pitanja i podjelu kolonijalnih teritorija među sobom. Velika Britanija je 1907. godine sklopila sporazum sa Rusijom o razdiobi utjecajnih
sfera u Aziji, dok je Francuska već imala sporazum sa Rusijom iz 1892. godine .
Izbijanjem Prvog svjetskog rata, kako bi se uspotavila protuteža Centralnim silama, natao je Trojni sporazum ili sporazum sila Antante – Velike Britanije, Francuske i Rusije.
Prvi svjetski rat ili Veliki rat vođen je prvenstveno radi odbrane ili stjecanja svjetske političke, vojne i gospodarske prevlasti. Nazvan je velikim ratom zbog učešća država sa svih kontineta kao i zbog višemilionske mobilizacije. Glavna karakteristika ovog rata je pozicioni rat, tzv. rovovski rat. U ovom ratu
korištene su i mnoge inovacije kao što su : tenkovi, avioni, bojni
otrovi, mitraljezi, radio i sl. Uzroci rata predstavljaju razloge koji su izazvali ratni sukob, dok povod predstavlja konkretan
događaj koji je doveo do ratnog sukoba. Neposredan povod za izbijanje Prvog svjetskog rata je Sarajevski atentat, međutim uzroci rata leže u višedecenijskoj složenoj vojno - političkoj situaciji i rivalitetima. Militarizam, savezništvo, imperijalizam i nac ionalizam igrali su glavne
uloge u izbijanju konflikta najširih razmjera koje svijet do tada nije vidio. Nakon Aneksione krize (1908-09), Prve (1905-06) i Druge marokanske krize (1911), krize oko Balkanskih ratova (1912-13),
došlo je do Julske krize 1914. godine. Julska kriza dovela je do zategnute
političke situacije u Europi u kojoj Austrougarska nije htjela da popusti u svojim zahtjevima, a Srbija nije mogla da dozvoli taj stepen poniženja. Neuspjeh u mirnom prevazilaženju krize završio je Austrougarskom objavom rata 28. Jula 1914. godine, nakon čega je uslijedio niz objava rata, tako da se veći dio Europe, podjeljen u dva saveza, našao u sitauciji koja je mogla da se riješi samo vojnim sredstvima.
Tokom objašnjava uzroka samog rata, pristupit će se razgovoru sa učenicima i ponavljanju prethodno stečenog gradiva. Krize koje smo naveli kao uzroke predstavljaju prethodno rađene lekcije u sklopu nastave historije, prvenstveno Balkanki ratovi.
Nakon objašnjavanja uzroka rata prelazimo na povod rata, dakle n a Sarajevski atentat i njegove
sudionike.
Sarajevski
prestolonasljednika Franje
atentat
predstavlja
čin
ubistva
Austrouga rskog
Ferdinanda i njegove supruge Sofije. Ovaj čin izvršio je Gavrilo
Princpi, pripadnik političko-revolucionarne organizacije Mlada Bosna. Mlada Bosna je u neku ruku i političko nacionalistički pokret koji je prilikom izvršenja atentata surađivao sa srpskom tajnom
organizacijom Crna ruka ili Ujedinjenje ili smrt. Članovi organizacije koji su
učestovali u smišljanju i izvršavanju ovog zadatka su: Gavrilo Princip, Nedeljko Čabrinović, Trifko Grabež, Vaso Ćubrilović, Cvjetko Popović, Muhamed Mehmedbašić i Danilo Ilić. Nacionalni pokreti i opredjeljivanje za stvaranje Slavenske države glavne su karakteristike društvenih i političkih prilika tadašnjeg vremena. Također treba istaći prosvjedne pokrete studenata koji su tada vladali
u zemljama jugoistočne E urope, i kak o i na koji način su
literarni i kulturni događaji utjecali na tadašnju omladinu. Pripadnici organizacije Mlada Bosna istakli su se kao pristaše jugoslavizma (nacionalnog ujedinjenja svih južnih Slavenskih naroda), i stalno su isticali potrebu za stvaranje m zasebne države.
Nakon izvršenog atentata 28. Juna 1914. godine, Austrougarska vlada sprovela je niz akcija da se
uhvate počinitelji i da se saznaju njihovi ciljevi. U ovim akcijama uhvaćeni su svi
atentatori i njihovi saradnici. Istraga je pokazala umješanost
Srbije i dobavljanje oružja od
strane lica koji borave na njihovoj teritoriji. Ovim zaključkom Austrougarska vlada poslala je ultimatum Srpskoj vladi 23. Jula 1914. godine. Ultimatum je sadržavao deset tačaka: 1)
Da zabrani sve publikacije koje pišu protiv Austrougarke i svojom opštom tendencijom ugrožavaju njen teritorijalni integritet.
2)
Da odmah raspusti Narodnu odbranu i slična udruženja i da spriječi da one nastave svoj rad pod drugim imenom i u drugom vidu.
3) Da iz javne scene u Srbiji izbaci sve ono
što predstavja propagandu protiv
Austrougarske. 4)
Da iz službe ukoni sve oficire i činovnike koji su odgovorni za propagandu protiv Austrougarske.
5) Da prihvati saradnju organa carsko- kraljevske
vlade u ugušivanju subverzivnog
pokreta usmjerenog protiv teritorijalnog integriteta Carstva.
6)
Da otvori istragu protiv učesnika u Sarajevskom atentatu i da prihvati da u ovoj istrazi učestuju organi Austrougarske .
7)
Da odmah uhapsi Vojislava Tankosića i Milana Ciganovića .
8)
Da spriječi pomaganje nedozvoljene trgovine oružja preko granice i da otpusti i strogo kazni pripadnike pogranične službe koji su pomogli prebacivanje atentatora .
9)
Da objasni izjave srpskih visokih činovnika protiv monarhije date poslije 28. Juna .
10) Da obavještava carsko -kraljevsku vladu o ispunjavanju ovih zahtjeva.
Srpska vlada nije mogla prihvatiti tačke 5. i 6., jer bi time dopustila direktno miješanje Austrougarskih organa vlasti u njene unutrašnje poslove i zakone. Nakon negativnog odgovora Austrougarska vlada objavila je rat Srbiji 28. 7. 1914. godine. Nakon objave rata Srbiji uslijedile su i druge objave rata:
1.8. – Njemačka objavljuje rat Rusiji
3.8. – Njemačka objavljuje rat Francuskoj i napada Belgiju
4.8. – Velika Britanija objavljuje rat
6.8. – Austrougarska objavljuje rat Rusiji
11. i 12. 8. Francuska i Velika Britanija objavljuju rat
Njemačkoj
Austrougarskoj
23.8. Japan objavljuje rat Njemačkoj
Nakon objava rata dolazi do ratnih operacija. Glavni frontovi prvog svjetskog rata su:
Zapadni front – od Sjevernog mora do Švicarske
Istočni front – od Baltika do Rumunije
Balkanki front – duž Save, Dunava i Drine
Talijanski front – otvara se ulaskom Italije u rat 1915. godine
Solunski front – otvara se nakon okupacije Srbije i Crne gore 1915.godine
Najznačajnije i najveće bitke tokom prve tri god ine rata su:
Bitka na rijeci Marni
– Francuska i Velika Britanija protiv Njemačke (5. -12.
Septembra 1914.)
Bitka kod Tanenberga – Rusija protiv Njemačke (17. Augusta – 2. Septebra 1914.)
Bitka na planini Cer – Srbija protiv Austrougarske (16. – 19. Augusta 1914.)
Bitka na rijeci Kolubari – Srbija protiv Austrougarske (6. Novembra 1914.)
Bitka za Ypres (Belgija) – Kanada protiv Njemačke (22. April 1914.)
Galipoljska bitka (Dardanelska ekspedicija) – Engleska i Francuska protiv Osmanskog carstva (25. April 1915. – 6. Januar 1916.)
Bitka za Verdun – Francuska protiv Njemačke (21. Februar – 18. Decembar 1916.)
Bitka na rijeci Somme – Velika
Britanija protiv Njemačke (1. Juli – 18. Novembar
1916.)
Bitka kod Jyllanda (Danska) – Velika Britanija protiv Njemačke, pomorska bitka (31. Maj – 1. Juni 1916.)
4.
Zaključni dio sata (10min):
Nakon ispredavanog gradiva treba sa nekoliko pitanja provjeriti koliko su učenici slušali i zapamtili novo gradivo.
Šta je bio uzrok a šta povod Prvom svjetskom ratu?
Ko su pripadnici or ganizacije Mlada Bosna i šta je
Koji su razlozi ulaska velikih sila u rat?
Koji su glavni frontovi?
Koje su najznačajnije bitke?
njihov cilj?
Na samom kraju sata pustiti učenicima kratki film o tome kako su Britanski i Njemački vojnici prekinuli ratne suko be
za vrijeme Božića 1914. godine, taj dan iskoristili su za
razgovor i za partiju fudbala. Pojmovi:
Uzroci – razlozi koji su izazvali ratni sukob
Povod – konkretan događaj koji je doveo do ratnog sukoba
Atentat – oružani napad na neku istaknutu osobu s namjerom njenog ubistva
Ultimatum – zahtjev praćen prijetnjama u
Front – prva borbena linija
Rovovski rat
slučaju neispunjenja
– rat koji se vodi duž utvrđene linije fronta bez velikih
pomjeranja, pozicioni rat.
Militarizam – prevlast vojnih ideja, običaja i interesa.
Imperijalizam – sistem političke dominacije ili
ekonomske eksploatacije.
