Univerzitet u Beogradu - Fakultet Bezbednosti -
POLITIČKI SISTEM ITLI!E
"
Mentor# Pro$% &r 'el(ko Ivani)
Studenti# Ivanovi* Uro) +,-"./ Sto(anovi* Mili0a ++"./
Beograd1nove2bar +3
1. Uvod
Itali(a (e (u4na Evro5ska re5ublika ko(u 6ine veliko 5eninsko 5oluostrvo i dva velika ostrva# Si0ili(a i Sardini(a% Povr)ina Itali(e iznosi 7"%+7 k281 bro( stanovnika Itali(e iznosi 9:%93%,331 a du4ina ko5nene grani0e (e ";7+ k2%
,:32?1 na(du4a reka (e Po >/+ k2?1 a na(ve*e (ezero (e @arda >73 k28?% Aa(ve*i gradovi Itali(e su i21 Milano1 Aa5ul(%%% Slu4beni (ezik (e itali(anski% &r4avno ured(en(e (e vi)estrana6ko1a re5ublika (e sa dvodo2ni2 5arla2ento2% Etni6ki sastav 6ine 5rete4no Itali(ani >;,1"C?1 Sardin0i >+13 C? ostali >"1; C?%
Itali(a (e 5o Ustavu e5ublika1 5odel(ena na regione1 5okra(ine i ko2une1 u ko(e su ukl(u6eni gradovi1 urbane i ruralne oblasti% egioni su konstituisani kao autono2ne teritori(alne za(edni0e sa so5stveni2 nadle4nosti2a i $unk0i(a2a usklad(eni2 sa 5rin0i5i2a Ustava% Posebni obli0i i uslovi autono2i(e1 u skladu sa s5e0i(alni2 statusi2a 5ri=va*eni2 od Ustavnog 5rava1 dod(el(eni su Si0ili(i1 Sardini(i1 Trentinu1 Friuli
Parla2ent ta(ni2 glasan(e2 za(edno sa 2ali2 bro(e2 regionalni= 5oslanika% Predsednik 5redla4e 5redsednika
strukturu parlamenta, primenila egalitarni bikameralizam u odnosima izmedju dva doma. Ta jednakost u nadležnostima proizilazi, pre svega, iz činjenice da se i Ve će poslanika i Senat biraju na neposrednim, op štim izborima. Sistem prera čunavanja glasova u poslani čke, odnosno senatorske mandate uredjen je izbornim zakonima usvojenim 1993. godine. Njima je uveden novi izborni sistem, vrlo sli čan za oba doma, koji se svrstava, kako je re čeno, u kategoriju me šovitih izbornih sistema sa nagla šenim obeležijima većinskih izbora. Karakter mešovitog izbornog sistema ogleda se u povezivanju glasanja u uninominalnim izbornim jedinicama sa sistemom predstavni štva, kojim se posti že uravnotežavanje ukupnih rezultata izbora. Veće poslanika broji ukupno 630
članova
(član 56, stav 2 Ustava). Izbori za ovo ve će sprovode se
kombinovanjem ve ćinskog izbornog sistema, u okviru uninominalnih jedinica, i proporcionalnog izbornog sistema, koji se primenjuje na nacionalnom nivou. Ve ćinskim putem bira se 75 % članova Veća (odnosno 475 poslanika), a proporcionalnim sistemom 25 % (odnosno 155 poslanika). Uninominalne izborne jedinice (collegi elettorali) grupišu se u okruge (circoscrizioni) kojih ukupno ima 26. Granice okruga podudaraju se
sa područ jima regiona, jedinicama
politi čko-teritorijalne decentralizacije Italije, izuzev nekoliko
najnaseljenijih regiona koji se dele na 2, odnosno 3 okruga. . Na izborima bira či raspolažu s dva glasa čka listića. Jednim se opredeljuju izmedju pojedina čnih kandidata u okviru uninominalnih izbornih jedinica, dok drugim glasačkim listićem biraju izborne liste, istaknute na nivou okruga. Izborne liste su krute i bira či nemaju pravo personalnog glasa, kao što je to bio slu čaj sa izborima koji su se organizovali do usvajanja Zakona o izborima od 1993. godine. U uninominalnim izbornim jedinicama pobedio je onaj kandidat koji je osvojio najve ći broj važećih glasova. Raspodela preostalih 25 % mandata obavlja se na nivou cele Italije, primenom metode izbornog koli čnika. Deljenik se utvrdjuje sabiranjem glasova koje su izborne liste osvojile na područ ju cele Italije, dok delitelj odgovara broju poslani čkih mesta koja se raspodeljuju proporcionalnim putem i iznosi 155. Tako dobijen izborni koli čnik predstavlja broj glasova koji lista mora da osvoji da bi ostvarila pravo na poslani čko mesto. Koli čina glasova (cifra elettorale) koja listi pripada na nacionalnom nivou i na osnovu koje ona u čestvuje u raspodeli preostalih 155 mandata predmet je posebnog postupka računanja. Ovaj broj se utvrdjuje tako što se od zbira glasova koje je lista osvojila, u razli čitim izbornim okruzima, oduzme broj glasova, koji je osvojio drugoplasirani kandidat, uve ćan za jedan (augmente de l'unite), u uninominalnim izbornim jedinicama u kojima je pobedu ostvario kandidat koji njoj (izbornoj listi)
pripada. Ova ra čunska operacija se obja šnjava time što broj, kojim se oduzima, predstavlja koli činu glasova koja je neposredno potrebna za osvajanje poslani čkog mesta. 3.2. Italijanski Senat
7
Italijanski Senat se sastoji od 315 članova (član 57, stav 1 Ustava). Pored ovih, neposredno izabranih članova
Senata, Ustav Italije poznaje i kategoriju do životnih senatora. Funkcija do životnog senatora pripada
predsedniku Republike kome je istekao mandat, kao i gradjanima koje predsednik Republike postavlja (najvi še pet) zbog izuzetnih zasluga na polju dru štvenog delovanja, nauke i umetnosti( član 59 Ustava). Izabrani senatori se, takodje, biraju u skladu sa pravilima me šovitog izbornog sistema, ali u ne što jednostavnijem postupku nego što je to slu čaj s poslanicima. U uninomonalnim izbornim jedinicama, u skladu sa jednokru žnim većinskim sistemom, bira se 238 senatora (75 % od ukupnog broja izabranih
članova
Senata), a 77 senatorskih mesta (preostalih 25 %) dodeljuje se prema pravilima proporcionalnog izbornog sistema na nivou regiona. Obrazovanje izbornih jedinica, jo š u većoj meri nego kada je re č o izboru poslanika, uslovljeno je regionalnim oblikom dr žavnog uredjenja. Taj princip je postavljen samim Ustavom (član 57, stav 1) koji propisuje da se senatori biraju na regionalnoj osnovi. Vi še uninominalnih izbornih jedinica grupi še se u okviru jednog regiona. Ustav ( ćlan 57, stav 2) utvrdjuje da se u svakom regionu bira najmanje 7 senatora, sa izuzetkom dva regiona koji imaju poseban re žim. Za razliku od izbora za Ve će poslanika, bira či glasaju za senatore na jednom glasa čkom listi ću. Svaki kandidat, koji učestvuje na izborima u okviru uninominalnih izbornih jedinica, vezan je za jednu od lista koje sudeluje u raspodeli mandata na nivou regiona, kao jedne izborne jedinice. Kao i kada je re č o poslanicima, pojedina čni kandidati biraju se po sistemu relativne ve ćine. Za senatora je izabran onaj kandidat, koji je u uninominalnoj izbornoj jedinici osvojio najve ći broj glasova. U slu čaju izjednačenosti glasova mandat pripada onom kandidatu koji je stariji. Preostalih 25 % mandata, koji se dele rasporedjuju se primenom D'Ontovog metoda. Ukupan broj glasova koji pripada svakoj listi, na nivou regiona, utvrdjuje se sabiranjem glasova koje su osvojili njeni kandidati u uninominalnim izbornim jedinicama. Od tako dobijenog broja oduzimaju se glasovi kandidata koji su ve ć osvojili mandate, na ve ćinskim izborima. Razlika ova dva broja predstavlja izbornu sumu (cifra elettorale) svake liste na koju se, zatim, primjenjuje D'Ontov metod. Nakon što
se senatorska mesta raspodele medju listama, vr ši se rasporedjivanje osvojenih mandata unutar lista.
Regionalna izborna komisija progla šava za senatore kandidate koji su osvojili najve ći broj glasova, na nivou regiona, ne uzimaju ći u obzir one kandidate koji su ve ć stekli mandat u uninominalnim izbornim jedinicama.
4.
Izvršna vlast
4.1. Vlada
Premijer Italije
U Itali(i Predsednik Itali(anski# Presidente del Honsiglio dei Minstri? (e 5re2i(er ze2l(e ili 5redsedava(u*i vlade1 i zauzi2a 6etvrti 5o du4nosti 5olo4a(% Predsedni)tvo konstitu0ionalno? telo1 ustanovl(eno 6lanovi2a ;+1 ;71 ;,1 ;91 i ;/ Itali(anskog Ustava% Predsednika
Aaziv Je$ >5redsednik? itali(anske vlade se odnosi na itali(anski re6eno Presidente del Consiglio dei Ministri% &oslov0e 5revedeno ovo zna6i DPredsednik Gakono2 o izboru na osnovu 5unoletstva? da(e1 u 5raksi1 Predsedniku
>Itali(anski# Presidente della Repubblica Italiana) (e )e$ dr4ave Itali(e i isto tako1 na2era 2u (e da 5redstavl(a na0ionalno (edinstvo vi)e nego odreenu 5oliti6ku tenden0i(u% A(egov 2andat tra(e seda2 godina%Sada)n(i 5redsednik e5ublike (e &(ord(io Aa5olitano1 izabran na 6etvrto2 glasan(u " 2a(a +/% On (e 5ostao (edanaesti Predsednik re5ublike Itali(e "9% 2a(a +/% Predsednik stanu(e u i2u u Kuirinal Palati i takoe i2a na svo2 ras5olagan(u 5redsedni6ka dobra t(% i2an(a Kastel5or0iano1 5ored i2a I osi2 za osta
"% vezi sa sa 5redstavl(an(e2 u inostranstvu# -akreditu(e i 5ri2a di5lo2atske $unk0ionere -rati$iku(e 2eunarodne ugovore 5od ovla)*en(e2 Prala2enta - odlazi u zvani6ne 5osete u inostranstvo u 5ratn(i sa 6lanovi2a vlade -5rogla)ava stan(e rata1 raz2otreno od strane Parla2enta% +% vezi 5ri2(ene 5arla2entni= $unk0i(a# -no2inu(e do 9 senatora za 4ivota# -)al(e 5oruke odel(en(i2a.do2ovi2a1 5oziva(u*i i= na vanredne sedni0e1ras5u)ta(u*i i= u zadn(i= / 2ese0i n(egovog 2andata > beli se2estar?obezbeu(u*i da se oni ne 5odudara(u u 0elosti ili u delu sa 5olsedn(i= / 2ese0i zakonodavnog tela% -Saziva izbore i utvru(e datu2 5rvog sastanka novog do2a% 7% vezi zakonodavni= $unk0i(a# -obezbeu(e 5redstavl(an(e U Parla2netu 5redlog zakona u delu vlade -ob(avl(u(e zakone odobrene od strane Parla2enta -Podse*a &o2ove 5arla2enta sa ob(a)n(en(i2a i za=teva 5onovna raz2atran(a >i5ak1 5redsednik za=teva ob(avl(ivan(e zakona1 ako (e isti 5onovo raz2atran bez 2odi$ika0i(e? ,% slu6a(u 5o5ularizovan(a suvereniteta# -saziva re$erendu2 i u slu6a(u da (e raz2atran od strane glasa6a1 5rogla)ava ukinu*e zakona 9% slu6a(u $unk0i(a izvr)ne vlasti i 5oliti6ki= direktiva# -i2enu(e 5re2i(era Itali(e1 i na 5redlog kasni(e 2inistre1 -5ri=vata zakletvu i ostavke vlade -D5rote4e zakone ko(i 5roizilaze iz odluka dekreta 5redlo4eni= od strane vlade bez odobren(a 5arla2enata1 oni osta(u va4e*i sa2o na odreeno vre2e?kao i ad2inistrativane akte i regulativu valadinu -i2enu(e neke visoke dr4avne $unk0ionere -5redsedava
Itali(ansko sudstvo se zasniva na i2sko2 5ravu1 Aa5oleonsko2 kodu i statuti2a% Ustavni sud ko(i odlu6u(e o ustavnosti zakona osnovan (e tak nakon &rugog Svetskog rata% Ustavni sud se sasto(i od 5etnaest sudi(a >(ednu tre*inu bira 5redsednik1 drugu Parla2ent1 a tre*u
Ustavni sud donosi odluke o slede*i2 stvari2a# o 5roble2i2a u legiti2itetu zakona i 5ravni= akata ko(i se (avl(a(u u odnosu dr4ave i regiona o kon$likti2a u ras5od(eli 2o*i iz2ed(u dr4ave i regiona i iz2ed(u sa2i= regiona • •
Sudi(e Ustavnog suda se bira(u od velikog bro(a sudi(a1 ukl(u6u(u*i i one ko(i su 5enzionisani1 a takod(e i od univerzitetski= 5ro$esora 5rava i advokata ko(i 5osedu(u na(2an(e dvadeset godina 5rakse% Sudi(e se no2inu(u na devet godina% Kada sud donese nekakvu odluku1 ona stu5a na snagu od onoga dana kada (e odluka ob(avl(ena i 2ora biti 5rosled(ena u oba do2a i regionalni2 sudovi2a% Protiv odluke Ustavnog suda ni(e dozvol(eno 5ravo 4albe% 5.1. Vrhovni kasacioni sud Itali(anski# Suprema Corte di Cassacione) (e glavni sud ko2e se 5ribegava kao zadn(e2 u Itali(i%
>5osledn(a sudska distan0a?% On i2a svo(e sedi)te u i2sko( 5alati 5ravde% Aaziv suda se 5onekad 5revodi kao Dvr=ovni sud1 ali ovo (e nekako varl(ivo1 (er Kasa0ioni sud ne odlu6u(e o ustavnosti zakona% Ta $unk0i(a 5ri5ada Horte 0ostituzionale >Ustavno2 sudu?% Uloga ovoga suda (eDda osigura o5serva0i(u i 5ravilno tu2a6en(e zakona1 obezbeivan(e2 iste 5ri2ene zakona u ni4e2 a5ela0iono2 >4albeno2? sudu%Pored toga1 kasa0iono stan(e u ko(e2 sud i2a (urisdik0i(u i ko25etetnost (e kada ni(e (asno ko(a vrsta suda se 2ora 5ozvati da bi se odlu6ilo o sudsko2 slu6a(u >krivi6na.kaznena1 ad2initsrativna.u5ravna1 graanska1 vo(na (urisdik0i(a?% uz 5o2o*i svo(i= advokata? se 2ogu obratiti sudu% Kasa0ioni sud ne 2o4e izneti tu2a6en(e 6in(eni0a obu=va*eni= sud(en(e21 (edina stvar ko(u 2o4e da radi (e da 5oni)ti ne5ravilnu 5resudu > done)enu usled neta6nog tu2a6en(a zakona ili nadle4nosti i 5ravila ko25etentnosti? od strane a5ela0ionog suda1 i to iznose*i 5ravo tu2a6en(e zakona 5ri2enl(ivog na slu6a(1 ili iznose*i ko(i sud i2a nadle4nosti i ko25eten0i(e% Aor2alno >standardno?1 i2a izuzetaka1 kasa0ione 5resude 2ogu biti zatra4ene sa2o nakon odluka a5ela0ionog suda1 ne direktno nakon ni4i= sudski= 5resuda% U svako2 slu6a(u1 Kasa0ioni sud (e sud ko(i se 5ri2(en(u(e kao zadn(a distan0a% Odluka ne sa2o za one ko(e 5reuzi2a odluku za 5odneseni 2u slu6a(u?# ako ti sudovi u budu*e ne*e da se 5ovinu(u kas0iono2 tu2a6en(u1 n(i=ove 5resude 2ogu biti u6in(ene neva4e*i2% Aaravno1 oni nisu obavezu(u*i da 5rate 5ret=odna tu2a6en(a vr=ovni= sudova1 i oni 2ogu da 5oku)a(u da 5redlo4e razli6ite solu0i(e ka vr=ovno2 sudu% Kasa0ioni sud (e 5odel(en na razli6ite odseke1 5re2a razli6iti2 vrsta2a slu6a(eva ko(i 2u 2ogu biti 5odneseni% Aa 5ri2er1 5osto(e razli6iti odse0i za graanski sudski 5ro0es i krivi6ni sudski 5ro0es% Sud i2a glavnog 5redsedava(u*eg >5redsednika?1 a takoe i svaki odsek i2a tog glavno5redsedava(u*eg% Obi6no1 3
dovol(no (e1 da sa2o (edan odsek >sa 5et sudi(a? is5itu(e slu6a( da bi doneo odluku ali i2a slu6a(eva > na 5ri2er u slu6a(u stvarno 5roble2ati6nog tu2a6en(a? u to2 slu6a(u sud treba da odlu6i u(edin(u(u*e odseke > sa devet sudi(a?% Pored toga1 (avni tu4ila01 u svako2 sudsko2 5ostu5ku 5overeno2 sudu1 2ora da ka4e svo(e tu2a6en(e zakona 5ri2en(ivog na ta( slu6a(1 da bi 5o2ogao sudi(a2a da da(u svo(u so5stvenu 5resudu.kaznu% Kasa0ioni sud (e ustanovl(en kral(evo2 odluko2 >dekreto2? bro( "+ 1 7 (anuara ";,"% godine1 za2eniv)i rani(i Itali(anski graanski zakonik iz ":/9% 5otreba za ovo2 vrsto2 suda u Evro5i (e 5ostala o6igledna sa staro re4i2ski2 te)ko*a2a u odr4avan(u (ednolikosti tu2a6en(a i 5revlasti 0entralni= zakona u donosu na lokalne 5rivilegi(e i 5rava% Prvo 5o(avl(ivan(e ove vrste suda (e bilo za vre2e Fran0uske revolu0i(e%
!iteratura
-%iki5edia%org -=tt5#..i2e(%$u%edu.arti0les.";;;.".+.de2o.0ountrN5ro$iles.ital.govt%=t2 -%a2bbelgrado%esteri%it.a2bas0iataNbelgrado. -%0ia%gov.librarz.5ubli0ations.t=e-orld-$a0tbook.geos.ital%=t2l
Sadr"aj 1. 2. 3.
4.
Uvod %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%+ Politi6ko ured(en(e Itali(e %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%+ Gakonodavna vlast %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%+ 7%"% Parla2ent Itali(e %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%+ 7%+% Itali(anski Senat%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%7 Izvr)na vlast %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%, ,%"%
5.
Sudska vlast %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%str%9
6.
9%"%
;
