Rad

5. SAVETOVANJE SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM : ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE I ODRŽIVI RAZVOJ U ENERGETICI I RUDARSTVU 2017

REGULACIJA SANITARNIH OTPADNIH VODA NA POGONU RUDNIKA MRKOG UGLJA "JASENOVAC" - Krepoljin Goran Stanković, Dimitrije Ilić JP PEU Resavica, RMU „Jasenovac“ - Krepoljin

REZIME Opšte je poznato da rudarska proizvodnja nepovoljno utiče na okolni prostor i životnu sredinu. Eksploataciju ležišta mineralnih sirovina prati niz negativnih pojava koje dovode do procesa degradacije životne sredine u vidu iscrpljivanja resursa, razaranja geološke sredine, promene izgleda površine terena, zagađivanja podzemnih i površinskih voda i dr. Rad obuhvata problematiku sanitarnih i otpadnih voda na pogonu rudnika mrkog uglja "Jasenovac" (Krepoljin) i njihov uticaj na životnu sredinu. Akcenat je stavljen na način prikupljanja, odvođenja do kolektora i daljeg prečišćavanja otpadnih voda pomoću filtera. Hidraulički proračun količine otpadnih voda, dimenzionisanje gravitacionog kolektora, cevovoda i ostalih pripadajućih objekata (šahte, taložnici, filteri i sl.) obuhvata ukupan broj lica (smenski radnici, administrativni radnici i treća lica), koja koriste sanitarne uređaje. Sa aspekta zaštite životne sredine, odnosno uticaja na zdravlje ljudi i korišćenje vodotoka recipijenta kao privrednog i estetskog resursa, ovakvim načinom regulacije obezbeđuje se da prečišćena, otpadna voda nema negativan uticaj na životnu sredinu i da kvalitet vode vodoprijemnika odgovara propisima vodoprivrednih uslova. Ključne reči : sanitarne i otpadne vode, kolektor, filter, hidraulički proračun, zaštita životne sredine, rudnik mrkog uglja "Jasenovac"

ABSTRACT It is generally known that mining production adversely affects the surrounding area and the environment. Mineral deposits exploitation follows a set of negative occurrences that lead to the process of environmental degradation in the form resource depletion, destruction of geological environment, the changing of the ground surface, pollution of ground and surface water etc. The document deals with the issues of sanitation and waste water in the brown coal mine "Jasenovac" (Krepoljin) and their impact on the environment. The emphasis is placed on the method of their collection, removal to collectors and further purification using filters. Hydraulic calculation of the quantity of waste water, sizing gravity collectors, pipelines and other related installations (manholes, precipitators, filters etc.) includes the total number of persons (shift workers, administrative workers and third parties) who use sanitary appliances. From the standpoint of environmental protection, and the impact on human health and the use of watercourses recipient as an economic and aesthetic resources, this way of regulation ensures that the purified, waste water doesn't have impact on the environment and water quality of receiving waters corresponds to the regulations of water management conditions. Keywords: sanitary and waste water, collector, filter, hydraulic calculation, environmental protection, brown coal mine "Jasenovac"

1. UVOD

REGULACIJA SANITARNIH OTPADNIH VODA NA POGONU RMU "JASENOVAC", Krepoljin

1


Prirodna (kondicionirana voda), koja je iskorišćena za određenu namenu (kuvanje, pranje ili sanitarne potrebe), postaje upotrebljena ili otpadna voda. U njen sastav ulazi manja ili veća količina različitih primesa (zagađivača). Fizičke, hemijske i biološke karakteristike se u toku upotrebe toliko menjaju da ona postaje nepodobna za prvobitnu namenu. Pored mineralnih i organskih materija koje su već bile prisutne u vodi, otpadna voda sadrži i značajne količine humanih ekskremenata (izlučevina), papira, sapuna i drugih sredstava za pranje, otpadaka od hrane, mineralnih otpadaka i velikog broja drugih otpadnih materijala. Najveći deo zagađivača prirodne vode je organskog porekla zbog svoje visoke energetske vrednosti i podložan je delovanju saprofitnih mikro-organizama, odnosno mikroorganizmima koji se hrane mrtvim, organskim materijalom. Zato je ova vrsta otpadnih voda podložna mikro-biološkoj razgradnji, odnosno truljenju. Veći deo sanitarnih otpadnih voda čine upotrebljene vode iz već izvedenih objekata u kompleksu rudnika. Za njih je karakterističan konstantan sastav u jednom regionu u dužem periodu, kao rezultat životnog standarda i načina življenja stanovništva. Njihova količina i opterećenje zagađujućim materijama može se izraziti putem normativa, tj. standardnim vrednostima po zaposlenom radniku na pogonu.Glavna karakteristična osobina tih voda je izvestan sadržaj neorganskih i organskih malerija. Deo organskih materija nalazi se u suspendovanom stanju. U svim otpadnim vodama nalaze se mikroorganizmi. Najopasniji po ljudsko zdravlje su patogeni mikroorganizmi. Najvažnija osobina komunalnih otpadnih voda je biološka razgradljivost. Osnovni cilj obrade svake otpadne vode je njeno što potpunije oslobađanje od neželjenih komponenti – zagađivača, što se ostvaruje primenom jednog ili više osnovnih procesa obrade. Sanitarne otpadne vode, koje se stvaraju na pogonu rudnika, ispuštaju se u Jasenovački potok. Vođeni prethodnom činjenicom, definisan je način prikupljanja i odvođenja sanitarnih otpadnih voda sa svih delova pogona rudnika na kojima se iste stvaraju. To bi, praktično, omogućilo da se sanitarne otpadne vode ne ispuštaju u Jasenovački potok pre prečišćavanja. Zaštita pomenutog vodotoka od zagađenja je, ujedno, i obaveza rudnika na osnovu "Zakona o zaštiti životne sredine" i "Zakona o zaštiti voda". Objekti na pogonu RMU "Jasenovac" nemaju organizovano prikupljanje i prečišćavanje otpadnih sanitarnih voda. Sanitarne otpadne vode, koje se stvaraju na pogonu rudnika, ispuštaju se u septičku jamu i direknim ispustom u vodotok Jasenovačkog potoka. Broj radnika, koji u toku jednog dana koriste sanitarne uređaje (tuševe, lavaboe, česme i sl.), je 80. Takođe, na pogonu je moguć maksimalan broj administrativnih radnika i trećih lica oko 20 - što je ukupno 100 korisnika dnevno. Prethodno navedeni podatak je izuzetno bitan i to treba uzeti u obzir pri hidrauličkom proračunu količina otpadnih voda i dimenzionisanju gravitacionog kolektora - cevovoda pa i ostalih pripadajućih objekata (šahti, taložnika, filtera i sl.). Sa aspekta zaštite životne sredine, odnosno uticaja na zdravlje Ijudi i korišćenje vodotoka recipijenta kao privrednog i estetskog resursa, potrebno je obezbediti da prečišćena otpadna voda, koja se izliva iz postrojenja za prečišćavanje - filtera, ne utiče nepovoljno na životnu sredinu i da kvalitet vode vodoprijemnika odgovara propisima – vodoprivrednim uslovima Voda zagađena na bilo koji način tokom upotrebe predstavlja otpadnu vodu.

2. OPIS POSTOJEĆEG

STANJA

Celokupna količina sanitarnih otpadnih voda iz radničkog, kupatila kuhinje kao i fekalne vode iz postojećeg cevovodima do nepropusne septičke komunalnog preduzeća - po potrebi. U toalet, koji se po potrebi mehanički Na slici 1. prikazan je raspored cevovodima otiču sanitarno-tehničke

voda na pogonu rudnika "Jasenovac", odn. nadzorno-tehničkog osoblja, voda iz toaleta u upravnoj zgradi, se odvodi jame, koja se prazni cisternama blizini upravne zgrade postoji i spoljni prazni. navedenih prostorija iz kojih plastičnim vode do navedene septičke jame.


2


Slika 1. Raspored sanitarnih prostorija

2.1. ODVOĐENJA SANITARNIH OTPADNIH VODA Određivanje stepena prečišćavanja sistema bioaeracionih laguna na pogonu RMU "Jasenovac", bazira se na prikazu rezultata ispitivanja kvaliteta efluenta, kao i na fizičko-hemijskoj analizi prirodnog recipijenta (Jasenovačkog potoka) kao i prikaz rezultata periodičnih ispitivanja kvaliteta vode. Analize uzoraka su obuhvatile sve faze biolaguniranja, a svaki uzorak je analiziran u ovlašćenoj laboratoriji prema odgovarajućoj metodologiji kao srednja proba. Uzorkovanje otpadnih voda vršeno je na ulazu i izlazu iz sistema, pravljenjem kompozitnih uzoraka. Količina otpadnih voda varira između 20 i 40 dm 3/s - u zavisnosti od doba dana kada je vršeno uzorkovanje. Na mestu uzorkovanja, izmerena je temperatura i pH vrednost, a za Jasenovački potok je postavljen kiseonik. Karakteristike sanitarnih otpadnih voda su organska zagađenja i uticaj na kvalitet otpadnih voda pratimo preko specifičnih parametara kao što su suspendovane materije, utrošak (HPK), BPK5 (biološka potrošnja kiseonika za 5 dana), koncentracija amonijum jona i soli, nitrita itd. Biološka potrošnja kiseonika (BPK5) rađena je metodom razblaženja, a kao inokulum je korišćena voda recipijenta potoka. Uzorci su konzervisani u odnosu na zahtev metode i odmah su rađeni u laboratoriji standardnim metodama. Na uzorcima otpadne i rečne vode ispitivane su fizičko hemijske karakteristike, mogućnost oksidacije prisutnih jedinjenja (kalijumpermanganatom); zatim, biorazgradivost voda (BPK 5) i drugi parametri (amonijum jon, hloridi...), čije su koncentracije određivane metodom spektrofotometrije na aparatu tipa VARIAN Cany 50. Određivanje ulja i masti i ostalih organskih vodonerastvornih materija vršeno je metodom infracrvene spektrofotometrije na aparatu tipa SPECORD 71IR. Na osnovu izvršene identifikacije otpadnih voda, prema stepenu zagađenosti i nameni ispuštanja u Jasenovacki potok, a zatim u reku Mlavu, predlaženo je tehničko-tehnološko rešenje za prečišćavanje vode sistemom taložnice i filtera kojim će se obezbediti takav kvalitet prečišćene vode da se neće poremetiti kvalitet vode u prijemniku. Sanitarna otpadna voda bi se na pogonu RMU "Jasenovac" prikupljale sistemom dva paralelna cevovoda i dve šahte gde će se jednim cevovodom prikupljati sanitarno-fekalne vode iz postojećeg toaleta; a drugim cevovodom tehnička voda iz navedenih kupatila kao i kuhinje. Celokupna otpadna voda bi se sakupljala u taložnik gde će se prerađivati, a zatim filterom definitivno prečistiti i kao prečišćena voda iz filtera sistemom cevovoda, čija je ukupna dužina 225 metara, ispuštati u Jasenovački potok. Ukupna dužina cevovoda, od prve šahte u koju se uliva tehnička voda iz radničkog kupatila, nadzorno tehničkog kupatila kao i kuhinje, pa do tačke 3 je 70 metara. Prečnik cevovoda je 150mm, a generalni nagib cevovoda je oko 2° - što u potpunosti zadovoljava standarde i propise koje regulišu odvodjenje otpadnih voda (crtež 1.). Konačni prijemnik je reka Mlava, a predviđeno je direktno ispuštanje u Jasenovački potok. Prema "Uredbi o kategorizaciji vodotoka" i "Uredbi o klasifikaciji voda" ( Sl. glasnik SRS, br. 5/68), reka Mlava pripada II kategoriji (klasi) vode. Maksimalne količine opasnih materija za II klasu voda, koje se ne smeju prekoračiti , definisane su "Pravilnikom o opasnim REGULACIJA SANITARNIH OTPADNIH VODA NA POGONU RMU "JASENOVAC", Krepoljin

3


materijama u vodama" (Sl. glasnik SRS 31/86). Za ovu vrstu otpadnih voda karakterističan je konstantan sastav u jednom region, u dužem periodu. Specifične zagađujuće materije ovih voda čine : azot, fosfor, masnoće i deterdženti.

2.2. TRENUTNO STANJE I DISPOZICIJA OTPADNIH VODA Postojeći sistem, sakupljanja i ispuštanja otpadnih voda, je direktno povezan na Jasenovački potok. To praktično znači da otpadne vode direktno idu u Jasenovački potok, a stepen prerade praktično ne postoji – - što je prema vodoprivrednim uslovima najstrožije zabranjeno. Na osnovu urađenih nalaza o stanju i kvalitetu vode u Jasenovačkom potoku, na lokaciji koja nije zagađena sanitarnim otpadnim vodama, potrebno je projektovati sakupljanje otpadnih voda i projektovati kolektor, taložnik i filter za preradu i konačnu dispoziciju (prečišćavanje) sanitarnih, otpadnih voda na spoljnjem pogonu RMU "Jasenovac" (upravna zgrada, radničko i kupatilo nadzorno-tehničkog osoblja, toalet i kuhinja). Tehnički projekat je potrebno uraditi u skladu sa tehnološko-hidrauličnim proračunom i nalazom o potrebnom stepenu prerade otpadnih voda. Samo tehničko rešenje svodi se na : formiranje sabirne kanalizacione mreže, preradu vode mehaničkim postupkom u taložniku i filteru.

2.3. KOLIČINA OTPADNIH VODA Količine otpadnih voda sa pogona RMU "Jasenovac", u direktnoj su vezi sa potrošnjom čiste vode; a definisane su sledećim osnovnim veličinama : a) Specifična potrošnja vode po korisniku na kraju planskog razdoblja, b) Broj korisnika na kraju planskog razdoblja, c) Obuhvaćeno područje i raspored korisnika, d) Koeficijent neravnomernosti potrošnje. Broj korisnika predstavlja spisak izrađenih nadnica, na pogonu RMU "Jaenovac" za određeni period. Tako se može odrediti i specifična potrošnja vode po zaposlenom na pogonu, odnosno koeficijent neravnomernosti potrošnje. Specifična norma otpadne vode zavisi od načina vodosnabdevanja, strukture korisnika, delatnosti, klime i sl. Međutim kod određivanja specifičnih normi otpadnih voda treba uzeti u obzir da se deo vode troši i na neke nespecifične stvari. Obzirom na planirani broj zaposlenih (korisnika) od 100 na dan, a na osnovu standardizovanih normi, usvojena je vrednost specifične potrošnje vode od 150(lit/dan).

2.4. MERE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE


4


2.4.1. OCENA MOGUĆIH NEPOVOLJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Stepen mogućih nepovoljnih uticaja tehničkih postupaka, u procesu rada kao i opreme koja bi se koristila, prikazan je u tabelama 1 i 2. Tabela 1. Ocena nepovoljnih uticaja Ocena 1 2 3 4 5

Stepen uticaja Nema bitnih uticaja Mali uticaj (povremena pojava) Srednji uticaj (povremena pojava) Veći uticaj (stalna pojava) Moguć veći uticaj ukoliko se ne primene odgovarajuće zaštitne mere i odgovarajuća oprema

Tabela 2. Kvantitativna ocena mogućih nepovoljnih uticaja procesa rada na pojedine elemene životne sredine Naziv opreme Rovokopač Kompresor

Uticaj na Stanovništvo

Floru i faunu

Vodu

Vazduh

2 2

3 2

1 1

3 2

2.4.2. SMANJENJE NEPOVOLJNOG UTICAJA RADOVA NA PEJZAŽ, TEHNIČKIH OPERACIJA I OPREME NA STANOVNIŠTVO Površine koje su degradirane radovima nasipaće se zemljom i spontano će biti rekultivisane izrastanjem trave i šiblja. U okviru radova izrade pomoćnih objekata, usled rada kompresora, moguća je pojava buke koja bi se kretala oko 100dB odnosno zvučni pritisak od 70dB. Kinetičke delove mašina i sklopova na opremi, potrebno je redovno podmazivati i održavati da bi se buka, koja se javlja u toku njihove aktivnosti, svela na minimum. Međutim, treba imati u vidu da su objekti za stanovanje dovoljno udaljeni, tako da su uticaji buke na stanovništvo zanemarljivi.

2.4.3. MERE SMANJENJA NEPOVOLJNIH UTICAJA TEHNIČKIH OPERACIJA I OPREME NA PODZEMNE VODE U cilju smanjenja nepovoljnih uticaja, na podzemne vode, neophodno je poštovanje sledećih ograničenja: a) Zamena dotrajalog ulja iz mašinskih sklopova ručnih alata ne sme se vršiti na radilištu, već na površini na osnovnom platou koji mora biti obezbeđen, tako da slučajno curenje ulja ne može dospeti u zemlju. b) Otpadno ulje sakupljati i ustupati specijalizovanoj organizaciji, koja se bavi tretmanom ovakve vrste otpadne materije. c) Punjenje radnih mašina (kompresora) pogonskim gorivom potrebno je vršiti na za to predviđenom mestu, bez mogućnosti izlivanja u vodotokove. d) Na radilištu je potrebno instalirati toalet kontejnerskog tipa, koji će povremeno prazniti nadležno komunalno preduzeće. e) Radilište mora posedovati kontejner za odlaganje komunalnog otpada.

2.4.4. MERE SMANJENJA NEPOVOLJNIH UTICAJA TEHNIČKIH OPERACIJA I OPREME NA VAZDUH


5


U toku rada na izradi pomoćnih objekta, deo radova bi se odvijao ručnim pneumatskim alatom, koji će pogoniti kompresor, tako da će se zagađivanje svesti na polutante aero zagađenja, kao posledica rada motora sa unutrašnjim sagorevanjem. U tom smislu je obavezno redovno servisiranje mehanizacije, koja koristi SUS motore, a sve u cilju smanjenja prekomernog zagađivanja vazduha izduvnim gasovima.

ZAKLJUČAK Ovo je jedan primer na koji način jedno pravno lice može regulisati svoje otpadne-sanitarne vode i tako doprineti očuvanju zdrave životne sredine. Ovo je naročito bitno ako uzmemo u obzir da se RMU „Jasenovac“ nalazi u srcu Homolja, jednog od ekološki najčistijih predela Republike Srbije. Sama rudarska proizvodnja sama po sebi zagađuje životnu sredinu, pa je stoga veoma bitno uraditi sve da to zagađenje bude minimalno i ne dovede do trajnih promena i narušavanja prirodne ravnoteže okoline rudnika. Nadamo se da rudnik smešten u Homolju ispunjava taj zadatak, i da je glavni dokaz za to jezero u krugu rudnika puno ribe, kao i Jasenovački potok u kome se može naći mnoštvo rakova.

LITERATURA 1. 2. 3. 4.

http://ekologija.ba/index.php?w=c&id=26 http://www.izjzkg.rs/centri/centar-za-higijenu-i-humanu-ekologiju/89-higijena-i-dispozicija-otpadnih-voda http://documentslide.com/documents/dispozicija-otpadnih-materija.html Izveštaj "Fizičko-hemijska analiza uzoraka otpadnih i površinskih voda na pogonu RMU "Jasenovac", Krepoljin", Institut za bezbednost, kvalitet i zaštitu životne sredine i zdravlja "27.januar", Niš


6

Rad

Recommend Documents