İKİNCİ BÖLÜM
SAP2000 PROGRAMININ GRAFİK EKRANI VE KISA AÇIKLAMALAR (Version 7.12) Menüler
Üst İkonlar
Yan İkonlar
Görüntü Ekranı
Durum Çubuğu
Birim Seçim Kutusu
SAP2000 grafik ekranı birçok farklı işlevleri olan kısımlardan oluşmaktadır. Ekranın büyük bölümünü kaplayan görüntü ekranı, sistem modelinin geometrik olarak görüntülendiği alandır. Model üzerinde daha sonra da açıklanacağı gibi birçok özellik (data girdisi ve çıktısı olarak) görüntülenebilmektedir. Ekranın sol üst köşesinde data dosyasına ait başlığın yer aldığı kısım bulunmaktadır (SAP2000 logosu, dosyanın ismi ve aktif olan görünüm). En üst kısımda SAP2000
17
logosu ve dosya isminin yer aldığı kısmın altında menüler yer alır. Menülerin altında ise menülere hızlı ulaşmaya sağlayan ikonlar bulunur. Ekranın sol tarafında yine oldukça sık kullanılan ikonlar yer alır; bunlar yan ikon olarak isimlendirilir. Ekranın en alt kısmında durum çubuğu yer almaktadır. Durum çubuğunda fare imlecinin koordinatları bulunur. Durum çubuğunun en sağında ise sistemde kullanılan yük ve uzunluk birimlerinin belirlendiği birim seçim kutusu yer almaktadır. Grafik ekranın ilk görüntülendiği an, ikonların tamamı aktif değildir. Öngörülen ve uygulanan komuta bağlı olarak aktif hale gelir. İleriki bölümlerde menüler ve ikonlar ayrıntılı olarak irdelenecektir. 2.1. Menüler Bu bölümde Programda yer alan menüler ve bu menülerin içerdiği komutlar mümkün mertebe orjinal kullanım kılavuzuna (Grafic User Interface Manual) bağlı olacak şekilde açıklanmıştır. “File” (Dosya) Menüsü
18
New Model : Yeni bir sistem modeli oluşturur. New Model from Template : Yeni sistem modelini hazır şablonlardan oluşturur. Open : Varolan bir dosyayı açar. Save : Oluşturulmuş bir sistem modelini saklar. Save as : Oluşturulan bir sistem modelini farklı bir isim ile saklar. Import : Başka kaynaklardan bilgi aktarır. Export : Başka kaynaklara bilgi aktarır. Create Video : Video görüntüsü oluşturur. Print Setup : Yazıcı(Printer) ve çıktı ayarlarını yapar. Print Graphics : Grafiklerin çıktısını alır. Print Input Tables : Sistem girdi bilgilerinin çıktısını alır. Print Output Tables : Sonuç bilgilerin çıktısını alır. Print Design Tables : Tasarım ve boyutlandırma bilgilerinin çıktısını alır. User Comments and Session Log : Yapılan işlemlerin kaydını gösterir. Display Input/Output Text Files : Girdi ve çıktı dosyalarını gösterir. Exit : Programdan çıkar.
“Edit” (Düzenleme) Menüsü
Undo : Yapılan son işlemi iptal eder. Redo: İptal edilen işlemi tekrar yapar. Cut : Seçili nesneleri keser. Copy : Seçili nesneleri kopyalama hafızasına alır. Paste : Kesilen ya da kopyalanan nesneleri yapıştırır.
19
Delete : Seçili nesneleri siler. Add To Model From Template : Sisteme, hazır şablonlardan ekleme yapar. Merge Joints : Düğüm noktalarını birleştirir. Move : Seçili nesnelerin yerini değiştirir. Replicate : Seçili nesneleri çoğaltır. Divide Frames : Çubuk elemanlar için sonlu eleman ağı oluşturur. Mesh Shells : Kabuk elemanlar için sonlu eleman ağı oluşturur. Join Frames : Çubuk elemanları birleştirir. Disconnect : Aynı düğüm noktasını paylaşan elemanları ayırır. Connect : Ayrı elemanları birleştirir. Show Duplicates : Sistemde yinelenmiş elemanları gösterir. Change Labels : Eleman etiketlerini değiştirir. “View” (Görüntüleme) Menüsü
Set 3DView : Üç boyutlu görünüm ayarlarını yapmaya olanak verir. Set 2D View: İki boyutlu görünüm ayarlarını yapmaya olanak verir. Set Limits : Görüntü sınırlarını belirler. Set Elements : Elemanların, gösterilmesi istenen özelliklerini belirler. Rubberband Zoom : Pencere ile seçilen alanı daha yakından gösterir. Restore Full View : Sistemin tümünü gösterir. Previous Zoom : Bir önceki görünüme geri döner. Zoom In One Step : Görünümü bir adım büyütür. Zoom Out One Step : Görünümü bir adım küçültür. Pan : Görünümü, boyutunu değiştirmeden kaydırır. Show Grid : Yardımcı çizgilerin görünmesini sağlar. Show Axis : Koordinat eksenlerinin görünmesini sağlar. Show Selection Only : Sadece seçili nesnelerin görünmesini sağlar.. Show All: Tüm nesnelerin görünmesini sağlar.
20
Save Named View : Görüntülere isim vererek kaydeder. Show Named View : İsim verilen görüntüyü gösterir. Refresh Window : Ekran görüntüsünü tazeler. Refresh View : Tüm görüntüyü tazeler. Refine Hidden Lines : Gözükmeyen çizgileri gösterir .
“Define” (Tanımlama) Menüsü
Materials : Malzeme özelliklerini tanımlar. Frame Sections: Çubuk eleman kesit özelliklerini tanımlar. Shell Sections : Plak eleman kesit özelliklerini tanımlar. NLLink Properties : Doğrusal olmayan davranış için bağlantı elemanının özelliklerini tanımlar. Static Load Cases : Statik yükleri tanımlar. Moving Lad Cases : Katar (hareketleri yükleri) yüklerini tanımlar. Joint Patterns : Düğüm noktası etkilerini tanımlar. Groups : Grupları tanımlar. Response Spectrum Functions : Tepki (tasarım) spektrumu fonksiyonlarını tanımlar. Time History Functions : Zaman artım yöntemi için fonksiyonları tanımlar. Response Spectrum Cases : Tepki spektrumu fonksiyonlarını kullanarak yüklemeleri tanımlar. Time History Cases : Zaman artım yöntemi için yüklemeleri tanımlar. Hinge Properties : Plastik mafsal özelliklerini tanımlar. Static Pushover Cases : Yük artımı analizinde kullanılacak yükleri tanımlar. Load Combinations : Yük kombinasyonlarını tanımlar.
21
“Draw” (Çizim) Menüsü
Reshape Element : Seçilen elemanın şeklini değiştirir. Add Special Joint : Sisteme özel bir düğüm noktası ekler. Draw Frame Element : Çubuk eleman çizer. Draw Quad Shell Element : Genel dörtgen kabuk (Shell) eleman çizer. Draw Rectangular Shell Element : Dikdörtgen kabuk eleman çizer. Draw NLLink Element : Doğrusal olmayan davranış gösterebilen bağlantı elemanı çizer.
Quick Draw Frame Element : Hızlı çubuk(Frame) eleman çizer. Quick Draw Shell Element: Hızlı kabuk eleman çizer. Edit Grid : Yardımcı çizgileri düzenler. Lock Grid : Yardımcı çizgilerin konumunu sabitler. Glue Joints to Grid : Düğüm noktalarını yardımcı çizgilere yapıştırır. Snap to : Kenetlenme türünü belirler. Constrain Drawing to : Eleman akslarından birini sistem akslarından birine paralel duruma getirir. New Labels : Eleman etiketlerini değiştirir.
“Select” (Seçim) Menüsü
Select : İstenilen nesneleri seçer.
22
Deselect: Belirli bir seçimi iptal eder. Get Previous Selection : Bir önceki seçilen nesneleri tekrar seçer. Clear Selection : Seçilen nesnelerin hepsini iptal eder.
“Assign” (Atama) Menüsü Joint : Düğüm noktalarına atama işlemlerini yapar. Frame : Çubuk elemanlara atama işlemlerini yapar. Shell : Kabuk elemanlara atama işlemlerini yapar . NLLink : Link elemanlara atama işlemlerini yapar .
Joint Static Loads : Düğüm noktası için statik yükleri tanımlar. Frame Static Loads : Çubuk eleman için statik yükleri tanımlar. Shell Static Loads : Kabuk eleman için statik yükleri tanımlar. NLLink Loads : Link elemanlar için yük tanımlar. Joint Patterns : Düğüm noktalarındaki etkileri tanımlar. Group Name: Gruplara isim verir. Clear Display of Assigns : Yapılan atamaların gözükmemesini sağlar.
“Analyze” (Hesaplama, Çözümleme) Menüsü
Set Options : Hesap seçeneklerini belirler. Run : Sistem analizini başlatır. Run Minimized : Çözüme istenilen anda müdahele edilebilecek şekilde başlar. Run Static Pushover : Pushover analizini başlatır.
23
“Display” (Görüntüleme) Menüsü
Show Undeformed Shape : Şekil değiştirmemiş durumu gösterir. Show Loads : Yükleri gösterir. Show Patterns : Joint patterns seçeneği ile tanımlanmış düğüm yüklerini gösterir. Show Lanes : Yayılı ve açıklık yükleri gösterir. Show Input Tables : Sistem girdilerini gösterir. Show Deformed Shape: Şekil değiştirmiş durumu gösterir. Show Mode Shape : Mod şekillerini gösterir.
Show Element Forces/Stresses : Eleman iç kuvvetlerini ve gerilmelerini gösterir. Show Energy Diagram: Enerji diyagramını gösterir. Show Response Spectrum Curves : Tepki spektrum eğrilerini gösterir. Show Time History Traces: Zaman artım yöntemi çözüm sonuçlarını zaman ekseninde çizerek gösterir. Show Influence Lines : Tesir çizgilerini gösterir. Show Static Pushover Curve: Pushover sonuçlarını gösterir. Set Output Table Mode : Çözüm sonuçlarını veren tabloları düzenler.
“Design” (Tasarım, Boyutlandırma) Menüsü
24
Steel Design : Çelik çubuklarda (kolon, kiriş) boyutlandırma yapar. Concrete Design : Betonarme elemanlarda boyutlandırma yapar. Select Design Groups : Boyutlandırma gruplarını seçer. Start Design/Check of Structure : Boyutlandırmaya başlar. Select Design Combos : Boyutlandırma kombinasyonlarını seçer. Redefine Element Design Data : Boyutlandırma bilgilerini yeniden tanımlar. Replace Auto w/Optimal Sections : En uygun kesit seçimini program otomatik olarak yapar. Display Design Info : Boyutlandırma bilgilerini gösterir. Update Analysis Sections : Analizi yapılan kesitleri günceller. Reset Design Sections : Analizi yapılan kesitleri ilk durumuna getirir.
“Options” (Seçenekler) Menüsü
Preferences : Çalışma ortamı özelliklerini düzenler. Colors : Ekran ve çıktı renk ayarlarını düzenler. Windows : Ekrandaki pencere sayısını ve görünümü belirler. Set Coordinate Systems : Koordinat sistemini düzenler. Auto Refresh : Ekranı otomatik olarak günceller. Show Tips at Startup : Program açılışında ipuçları gösterir. Show Bounding Plane : Sınır düzlemini gösterir.
25
Moment Diagram on Tension Side : Moment diyagramlarını çubukların çekme yüzlerinde olacak şekilde çizer. Sound : Sesi düzenler. 3D View Up Direction : 3 boyutlu gösterimde düşey ekseni seçer. Lock Model : Modeli kilitler. Show Aerial View : Kuşbakışı görünümü aktif/pasif kılar.
26
2.2. Menülerde Sık Kullanılan Komutlar
Bu bölümde menülerde sıkça kullanılan komutlar yine orjinal kullanım kılavuzuna (Grafic User Interface Manual) bağlı kalacak şekilde tanımlanmış ve açıklanmıştır. 2.2.1. File (Dosya) •
New Model From Template :
Yeni modeller, programda önceden hazırlanmış şablonlar sayesinde kolaylıkla oluşturulabilir.
Şablonlardan yeni bir model oluşturmak için; 1) File menüsünde, New Model From Template komutu seçilir. Bu işlem yukarıda görülen Model Templates penceresini açar. 2) Modele uygun olan şablon seçilir. 3) Seçim sonucunda açılacak olan penceredeki (default) değerler çözümü yapılacak sistemin değerlerine dönüştürülür.
27
4)
OK (onaylama) kutusu tıklanır.
Not : Yukarıda verilen örneklerde ; Number of Stories: Kat sayısı Number of bays along X : X doğrultusundaki açıklık sayısı Number of bays along Y : Y doğrultusundaki açıklık sayısı Story Height : Kat Yüksekliği Bay width along X : X doğrultusundaki açıklıkların genişliği Bay width along Y : Y doğrultusundaki açıklıkların genişliği anlamına gelmektedir. •
Print Graphics :
1)
Çıktısı alınmak istenen, şekil değiştirmiş/şekil değiştirmemiş sistem Display menüsünün altındaki Show Deformed Shape/Show Undeformed Shape komutları ile ekrana getirilir. 2) File menüsündeki Print Graphics komutu seçilir. 3) Sistemde tanımlı printer sistemin çıktısını verir. •
Print Input Tables :
1)
Girdi bilgilerinin yazdırılmak istendiği sistem elemanları ya da düğüm noktaları seçilir. Eğer seçili eleman yoksa girdi bilgileri tüm sistem için yazdırılır.
28
2) File menüsündeki Print Input Tables komutu seçilir. Bu işlem aşağıdaki çıktı ayarlarının yapılabileceği Print Input Tables penceresini açar. 3) Açılan bu pencerede, çıktısı alınmak istenen bilgiler seçilir. 4) Eğer seçilmiş elemanlar olmasına rağmen bütün sistem elemanlarının bilgileri çıktıda görmek istenirse Selection Only kutusunun işareti kaldırılır. 5) OK kutusu tıklanır. •
Print Output Tables :
1)
Çıktı bilgileri yazdırılmak istenen sistem elemanları ya da düğüm noktaları seçilir. Eğer seçili eleman yoksa çıktı bilgileri tüm sistem için yazdırılır. 2) File menüsündeki Print Output Tables komutu seçilir. Bu işlem aşağıdaki çıktı ayarlarının yapılabileceği Print Output Tables penceresini açar.
3) 4) 5) 6) 7)
Açılan pencerede Select Loads komutu ile çıktısı almak istenen yükleme durumu ve/veya yük kombinasyonları seçilir. Birden fazla seçim yapmak için CTRL kutusu basılı tutulur. OK kutusu tıklanır. Çıktı bilgileri istenen büyüklükler; Displacement (Yer değiştirme), Reactions (Reaksiyon kuvvetleri), Spring Forces (Yay kuvvetleri), Frame Forces (Çubuk kuvvetleri) seçilir. Eğer seçilmiş elemanlar olmasına rağmen bütün sistem elemanlarının bilgileri çıktıda görmek istenirse Selection Only kutusunun işareti kaldırılır. OK kutusu tıklanır.
2.2.2. Edit (Düzenleme) Menüsü •
Undo/Redo : SAP2000 programı, Undo komutu sayesinde bir adım geri dönerek son yapılan işlemin iptal edilmesine izin verir. Eğer istenilenden fazla işlem iptal edilirse Redo komutu kullanılarak sistem eski haline getirilebilir.
29
Not : Undo/Redo komutları sadece taşınan, silinen ya da eklenen cisimler için geçerlidir ve dosya Save edildiği zaman bu komutlar geçersiz olur. •
Cut, Copy and Paste :
1)
SAP2000 programı windows özellikleri olan kes, kopyala ve yapıştır komutlarını destekler. 2) Bütün sistem ya da seçilen herhangi bir kısım kesilip ya da kopyalanıp ekranda istenilen yere yapıştırılabilir. 3) Kopyalanan ya da kesilen kısmın Excel programında bir dosyaya yapıştırılması, düzenlenip tekrar SAP2000 programına aktarılması da mümkündür. •
Delete :
1)
İstenilen elemanı/elemanları seçip, klavyedeki Delete kutusuna basarak silinebilir. 2) İstenilen elemanı/elemanları seçilip, Edit menüsündeki Delete komutu ile de silmek mümkündür. •
Move :
1) Taşınmak istenen eleman ya da düğüm noktaları seçilir. 2) Edit menüsündeki Move komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Move Selected Points penceresini açar.
3) 4)
Seçilen elemanların taşınması istenilen rölatif mesafe global proje eksenleri X, Y, Z eksen takımına göre yazılır. Seçilen elemanların taşınması için OK kutusu tıklanır.
•
Replicate :
Eğer eleman ve/veya düğüm noktası özellikleri doğrusal ya da açısal olarak benzerlik gösteriyorsa ya da simetri varsa, Replicate komutu sayesinde basit bir modelden daha kompleks bir model oluşturmak mümkündür. Eleman ya da düğüm noktası Replicate komutu ile kopyalandığı zaman, eleman ya da düğüm noktasına atanan özellikler de (Kesit tipi, yüklemeler, ve mafsal özellikleri vb.) kopyalanır. Cut, Copy,
30
Paste komutları ile yapılan işlemlerde ise sadece düğüm noktaları ve çizgiler kopyalanır, elemanlara ait atamalar kopyalanmaz. 1) Kopyalanmak istenen eleman ve düğüm noktaları seçilir. 2) Edit menüsündeki Replicate komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Replicate penceresini açar.
3) 4) 5) 6)
Linear komutu seçilir. X, Y, Z eksenlerindeki kopyalama mesafeleri kutulara yazılır. Number kutusuna istenilen kopya adedi yazılır. OK kutusu tıklanır.
•
Merge Joints :
Merge komutu iki ayrı modeli birleştirmenin en kolay yoludur. Eğer elemanlar çizilirken Snap özellikleri kullanılmamış ise düğüm noktaları elemanlardan ayrık olabilir. İşte bu ayrık düğüm noktaları Merge komutu sayesinde birleştirilebilir. Ayrıca CAD programlarında çizilmiş bir sistemde kiriş düğüm noktası ile kolon düğüm noktası tam olarak çakışmaz ise analizde sorun çıkmaması açısından Merge komutu ile bu düğüm noktaları birleştirilmelidir. 1) Birleştirmek istenen düğüm noktaları seçilir. 2) Edit menüsündeki Merge komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Merge Selected Joints penceresini açar.
3) 4)
Merge Tolerance değeri kabul edilir ya da değiştirilir. Aralarındaki mesafe bu değerden küçük olan düğüm noktaları otomatik olarak birleştirilir. OK kutusu tıklanır.
31
•
Divide Frames :
1) Küçük parçalara bölünmesi istenen çubuk eleman/çubuk elemanlar seçilir. 2) Edit menüsündeki Divide Frame komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Divide Selected Frames penceresini açar.
3) 4) 5) 6)
Divide Into kutusu işaretlenir. Çubuk elemanı bölmek istediğiniz parça sayısı yazılır. Eğer bölünen parçalar eşit uzunlukta olmayacak ise, son açıklığın ilk açıklığa oranı girilmelidir. OK kutusu tıklanır.
•
Mesh Shells :
1)
Daha küçük sonlu elemanlara ayrılması istenen kabuk eleman/kabuk elemanlar seçilir. 2) Edit menüsündeki Mesh Shells komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Mesh Selected Shells penceresini açar.
3) 4) 5)
Mesh Into kutusu seçilir. Kabuk elemanın her iki yönde bölünmesi istenen parça sayısı yazılır. OK kutusu tıklanır.
32
Kabuk elemanlar için sonlu eleman ağı oluşturulurken eğer sistemde bulunan mevcut düğümler kullanılacaksa Mesh using selected joints on edges seçeneğini aktif hale getirmek yeterlidir. •
Show Duplicates :
Show Duplicates komutu kopyalanmış düğüm noktalarını, çubuk elemanları, kabuk elemanları gösteren bir komuttur. Eğer kopyalanan elemanlar gereksiz ise, silinebilir ya da diğer elemanlar ile birleştirilebilir. 1) Düğüm noktaları ve/veya elemanlar seçilir. 2) Edit menüsündeki Show Duplicates komutu seçilir. 3) Kopyalanmış düğüm noktaları ve elemanlar farklı bir renkte tekrar çizilir. •
Change Labels :
SAP2000 programı, düğüm noktalarına, çubuk elemanlara ve kabuk elamanlara otomatik olarak etiket (Label) verir. Ancak, etiketleme özelliklerini ve atanmış etiketleri daha sonradan değiştirmek ya da yeni etiketler vermek mümkündür. 1) Etiketi değiştirmek istenen düğüm noktaları ve elemanlar seçilir. 2) Edit menüsündeki Change Labels komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Relabel Selected Items penceresini açar.
3) 4) 5)
Prefix kutusuna, vermek istenen ön ad yazılır, bu değer bir sayı ya da bir harf olabilir. Next number kutusuna istenen başlangıç numarası yazılır. Increment kutusuna artış miktarı yazılır.
33
6) 7)
Relabel Order kutusunda, etiketleme işlemi yapılırken hangi eksene öncelik tanınacağı belirlenir. OK kutusu tıklanır.
2.2.3. View (Görüntüleme) Menüsü •
Select 3-D Views :
Oluşturulan modeli üç boyutlu görmek bazı durumlarda kullanıcıya kolaylık sağlar. Üç boyutlu görünüme aşağıda görülen ikon sayesinde de hızlı bir şekilde ulaşılabilir.
1)
View menüsündeki Set 3D View komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Set 3D View penceresini açar.
2) Fast View kısmındaki tuşlardan (3-d, xy, xz, yz) uygun olanına basılır. 3) Plan, Elevation, Aperture kutularına istenen değeler yazılır ya da yandaki yukarı/aşağı tuşları ile mevcut değerler değiştirilir. 4) OK kutusu tıklanır. •
Select 2-D Views :
34
Uygun iki boyutlu görünüm sayesinde istenilen modeli daha hızlı oluşturmak mümkündür. İstenilen iki boyutlu görünüme aşağıdaki ikonlar sayesinde hızlı bir şekilde ulaşılabilir, oklar sayesinde ise istenilen düzlem kolayca seçilir.
1)
View menüsündeki Set 2D View komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Set 2D View penceresini açar.
2) X-Y, X-Z, Y-Z düzlemlerinden biri seçilir. 3) X, Y, Z kutularına uygun koordinatlar yazılır. 4) OK kutusu tıklanır. •
Set Elements :
Set Elements komutu elemanların istenilen özelliklerinin ekranda görünmesini sağlar. Bu sayede ekranda istenilen eleman tiplerini, kesit özelliklerini, mafsal şartlarını, eleman etiketlerini vs görmek mümkündür. 1)
View menüsündeki Set Elements komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Set Elements penceresini açar.
35
2) Aktif hale gelmesi istenilen özelliklerin yanındaki kutular işaretlenir. 3) Eğer herhangi bir elemanın (Düğüm noktası, çubuk eleman, kabuk eleman) ve bu elemanla ilgili özelliklerin görünmesi istenmezse Hide kutusu işaretlenir. 4) Eğer, elemanların bağlantı noktalarını tam olarak görebilmek için elemanları kısaltmak istenirse Shrink Elements kutusu işaretlenir. 5) Eğer çubuk elemanların kesitleri ekranda görülmek istenirse Show Extrusions kutusu işaretlenir. Bu komut ile elemanın istenilen şekilde yerleştirilip yerleştirilmediği de kontrol edilebilir. 6) Eğer kabuk elemanlar blok halinde görülmek istenirse Fill Elements kutusu işaretlenir. 7) Eğer elemanların uç noktaları ya da kenarları görülmek istenirse Show Edges kutusu işaretlenir. 8) Yapılan değişikliklerin modele uygulanması için OK kutusu tıklanır. Not : Set Elements komutu ile sadece aktif pencerede değişiklikler yapılır, tüm sistem bundan etkilenmez. Bu komut, her pencerede sistemin farklı özelliklerini görmek için kullanabilir. 2.2.4. Define (Tanımlama) Menüsü •
Define Materials :
Define menüsündeki Materials komutu seçilerek beton, çelik ya da başka bir malzeme tanımlamak mümkündür. Bu işlem aşağıda görülen Define Materials penceresini açar.
Add a New Steel Material Type
36
1)
Yeni bir çelik malzeme tipi tanımlanmak istenirse, Define Materials penceresindeki Add New Material komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen
Material Property Data penceresini açar. 2) Type of Design kutusundan Steel (Çelik) seçilir. 3) Material Name kutusuna malzeme ismi yazılır ya da programın verdiği isim kabul edilir. 4) Analysis Property Data kısmındaki Mass per unit Volume (Birim hacim kütlesi), Weight per unit Volume (Birim hacim ağırlığı), Modulus of Elasticity (Elastisite modülü), Poisson’s Ratio (Poisson oranı), Coeff of Thermal Expansion ( Isı genleşme katsayısı), Shear Modulii (Kayma modülü) kutularına yeni değerleri yazılır. 5) Design Property Data kısmındaki Steel yield stress, fy (Çelik akma gerilmesi) kutusuna istenilen değer yazılır ya da programın verdiği standart değer kabul edilir. 6) OK kutusu tıklanır. Yeni malzeme, ismi ve atanan özellikleri ile malzeme listesine eklenir. 7) Malzemelerin özelliklerini görmek için istenilen malzemelerden biri seçilir ve Modify/Show Material kutusu tıklanır, malzemelerden birini silmek için ise silmek istenen malzeme seçilir ve Delete Material kutusu tıklanır. 8) OK kutusu tıklanır. Add a New Concrete Material Type 1)
Yeni bir beton malzeme tipi tanımlanmak istenirse, Define Materials penceresindeki Add New Material komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Material Property Data penceresini açar.
37
2) Type of Design kutusunda Concrete (Beton) seçilir.
3)
7)
Material Name kutusuna malzeme ismi yazılır ya da programın verdiği isim kabul edilir. Analysis Property Data kısmındaki Mass per unit Volume (Birim hacim kütlesi), Weight per unit Volume (Birim hacim ağırlığı), Modulus of Elasticity (Elastisite modülü), Poisson’s Ratio (Poisson oranı), Coeff of Thermal Expansion ( Isı genleşme katsayısı), Shear Modulii (Kayma modülü) kutularına yeni değerleri yazılır. OK kutusu tıklanır. Yeni malzeme, ismi ve atanan özellikleri ile malzeme listesine eklenmiş olur. Malzemelerin özelliklerini görmek için malzemelerden biri seçilir ve Modify/Show Material kutusu tıklanır, malzemelerden birini silmek için ise malzemelerden biri seçilir ve Delete Material kutusu tıklanır. OK kutusu tıklanır.
•
Define Frame Sections :
4)
5) 6)
Çubuk elemanlara ait kesit özellikleri, elemanlara atama yapılmaya başlamadan önce belirlenir. Define Frame Sections penceresi önceden tanımlanmış kesitlerden oluşan bir listeyi içerir. Bu pencerede Import (Dışarıdan dosya çağır) veya Add (Ekle) seçenekleri mevcuttur. Import ile çeşitli ülke standartlarına uygun kesitler seçilir, Add ile istenilen kesite istenilen değerler atanır. Ayrıca Modify/Show Material kutusu sayesinde tanımlanan kesitlerin özellikleri görülebilir, Delete Material kutusu sayesinde de istenilen kesit silinebilir.
38
1)
Define menüsündeki Frame Sections komutu seçilir. Bu işlem yukarıda görülen Define Frame Sections penceresini açar. 2) Add kutusunun altındaki listeden uygun kesit, Tee (T kesit), I/Wide Flange (I kesit), Channel (U kesit), Angle (L kesit), Rectangular (Dikdörtgen kesit), Circle (Daire kesit) vs. seçilir. 3) 4) 5) 6)
Section Name kısmına kesit ismi yazılır ya da programın verdiği isim kabul edilir. Dimensions kısmındaki kutulara kesitin ebatları yazılır. Material kısmından malzeme tipi (Steel, Concrete, Other) seçilir. Section Properties kutusu sayesinde açılan Property Data penceresinden kesitin bazı özellikleri; Cross-section area (Kesit alanı), Torsional Constant (Burulma sabiti), Moment of Inertia about 3 axis (3-lokal eksenine göre eğilme atalet momenti), Shear area in 3 direction (Eğilme doğrultusunda tanımlı olan kesme alanı), Section modulus about 3 axis (3-eksenine göre kesit modülü (kesit mukavemet momenti)), Plastic Modulus about 3 axis (3-eksenine göre
kesit plastik modülü), Radius of Gyration about 3 axis (3-eksenine göre atalet yarıçapı) vs. görülebilir. 7)
Modification Factors kutusu ile açılan Analysis Property Modification Factors penceresinden istenilen kesit özellikleri değiştirilebilir. Program standart olarak tüm katsayıları n default değerlerini “1” alır; gerekeni kullanıcı değiştirir.
39
8)
OK kutusu tıklanarak kesit tanımlama işlemi tamamlanır. Böylece, yeni kesit ismi, kesit listesine eklenmiş olur. 9) Kesitlerin özelliklerini görmek için kesitlerden biri seçilir ve Modify/Show Section kutusu tıklanır, kesitlerden birini silmek için ise kesitlerden biri seçilir ve Delete Section kutusu tıklanır. 10) OK kutusu tıklanır. •
Define Shell Sections : Bu komut grubu ile, kabuk elemanlara ait kesit özellikleri çubuk elemanlarda olduğu gibi, belirlenebilir.
1)
Define menüsündeki Shell Sections komutu seçilir. Bu işlem Define Shell Sections penceresini açar. 2) Define Shell Sections penceresinde Add New Section kutusu tıklanır. Bu işlem Shell Sections penceresini açar.
3) 4) 5) 6)
Section Name kısmına kesit adı yazılır. Material kısmından malzeme cinsi seçilir. Thickness kısmına Membrane (Levha), Bending (Eğilme) kalınlıkları yazılır. Type kısmında Shell (Kabuk), Membrane (Levha), Plate (Plak) tiplerinden kullanılacak olan seçilir. 7) OK kutusu tıklanarak kesit tanımlama işlemi tamamlanır. Böylece; yeni kesit ismi, kesit listesine eklenmiş olur. 8) Kesitlerin özelliklerini görmek için kesitlerden biri seçilir ve Modify/Show Section kutusu tıklanır, kesitlerden birini silmek için ise kesitlerden biri seçilir ve Delete Section kutusu tıklanır. 9) OK kutusu tıklanır. •
Define Static Load Cases : Statik yük tanımlanmak için,
40
1)
Define menüsündeki Static Load Cases komutu seçilir. Bu işlem Define Static Load Case Names penceresini açar. 2) Loads kısmında bulunan Load kutusuna yeni bir isim yazılır. 3) Type kısmında Dead (Sabit), Live (Hareketli), Quake (Deprem), Wind (Rüzgar), Snow (Kar), Other (Diğer) olmak üzere yük tipi seçilir. 4) Self Weight Multiplier kısmına bir sayı yazılır; eğer hesaplarda elemanın kendi ağırlığı birebir dikkate alınmak istenirse “1”, ihmal edilmek istenirse “0” yazılır. 5) Add New Load kutusu tıklanır. 6) Atanan yükün adı, tipi ya da özağırlık çarpanı değiştirmek istenirse; kutularda gerekli değişiklikler yapılarak Change Load kutusu tıklanır. 7) Atanan bir yükün silinmesi istenirse; silinmesi istenen yük seçilir ve Delete Load kutusu tıklanır.
8)
OK kutusu tıklanır.
•
Define Response Spectrum Functions :
Tepki spektrum tanımlanmak istenirse, Define menüsündeki Response Spectrum Functions komutu seçilir. Bu işlem Define Response Spectrum Functions penceresini açar. Bu pencerede, tanımlanmış bulunan UNIT, UBC94S1, UBC94S2, UBC94S3 tepki spektrum fonksiyonları görülmektedir.
41
1)
Add New Function kutusu tıklanır. Bu işlem yukarıda görülen Function Definition penceresini açar. 2) Function Name kısmına fonksiyonun adı yazılır ya da programın verdiği isim kabul edilir. 3) Define Function kısmında, Time kutusuna periyot, Value kutusuna da karşılığı spektral değerler yazılır ve Add kutusu tıklanır. Böylece, istenilen tepki spektrum fonksiyonu oluşturulmuş olur. 4) Girilen değerleri değiştirmek için Modify kutusu, silmek için ise Delete kutusu kullanılır. 5) OK kutusu tıklanır. •
Define Response Spectrum Cases :
1)
Tepki spektrumlarının tanımlanması için, Define menüsündeki Response Spectrum Cases) komutu seçilir. Bu işlem Response Spectra (tasarım spektrumu) penceresini açar. 2) Add New Spectra kutusu tıklanır. Bu işlem Response Spectrum Case Data penceresini açar. 3) Spectrum Case Name kutusuna fonksiyonun adı yazılır (SPEC 1 gibi). 4) Excitation Angle kutusuna deprem doğrultusu açısı yazılır. Eğer bu değer “0” ise deprem X doğrultusunda, “1” ise Y doğrultusunda tanımlı demektir. 5) Modal Combination kısmında modal maksimumların süperpozisyonunda kullanılacak yöntem belirlenir: CQC, SRSS, ABS, GMC yöntemlerinden biri seçilir.
6)
Damping kutusuna sönüm oranı değeri yazılır (Bu oran yalnız modal kombinasyonlarda kullanılır).
42
7) Eğer GMC yöntemi seçilirse karakteristik frekans değerleri F1 ve F2 yazılır. 8) Directional Combination kısmında SRSS veya ABS yöntemlerinden biri seçilir. 9) Input Response Spektra kısmında U1, U2, ve U3 doğrultuları için spektrum fonksiyonları seçilir, Scale Factor kısmına her fonksiyon için ayrı ayrı çarpan değeri yazılır. 10) OK kutusu tıklanır; böylece yeni spektrum fonksiyonu listeye eklenmiş olur. 11) Spektrum fonksiyonunu silmek için; fonksiyonu seçilir ve Delete Spectra kutusu tıklanır. Spektrum fonksiyonunun özelliklerini görmek ya da değiştirmek için ise fonksiyon seçilip Modify/Show Spectra kutusu tıklanır. 12) OK kutusu tıklanır. •
Define Load Combinations : Yük birleşimlerini (yükleme kombinasyonları) tanımlamak için, 1) Define menüsündeki Load Combinations komutu seçilir. Bu işlem Load Combinations penceresini açar. 2) Yeni bir yük kombinasyonu tanımlamak için Add New Combo kutusu tıklanır. Bu işlem Load Combination Data penceresini açar. 3) Load Combination Name kutusuna kombinasyon adı yazılır. 4) Load Combination Type kutusunda uygun kombinasyon tipi seçilir; ADD, ENVE, ABS ve SRSS tipleri mevcuttur. 5) Title kutusuna, yük kombinasyonunu tanımlıyan bir başlık yazılır. 6) Case Name kutusundan kombinasyonda yer alması istenilen yük/yükler seçilir. Scale Factor kutusuna ise seçilen yükün katsayısı (çarpanı) yazılır ve Add kutusu tıklanır.
7)
Benzer şekilde diğer yükleri ve yük çarpanlarını da kombinasyonu oluşturulur.
ekliyerek istenilen yük
43
8) 9) 10) 11) 12)
İstenilirse, Modify kutusu kullanılarak yük ismi ve çarpanı değiştirelibilir ve Delete kutusu kullanılarak yük silinebilir. Kombinasyonun betonarme veya çelik boyutlandırma seçeneklerinden hangisi için kullanılacağı, Use for Steel Design veya Use for Concrete Design kutuları işaretlenerek seçilir. OK kutusu tıklanır, böylece oluşturulan yük kombinasyonu listeye eklenmiş olur. Oluşturulan yük kombinasyonunu silmek için kombinasyon seçilir ve Delete Combo kutusu tıklanır. Yük kombinasyonunun özelliklerini görmek ya da değiştirmek için ise kombinasyon seçilip Modify/Show Combo kutusu tıklanır. OK kutusu tıklanır.
2.2.5. Draw (Çizim) Menüsü •
Draw Mode :
Yukarıda görülen ikonlardan herhangi birine basılarak SAP2000 programı çizim moduna getirilebilir. Çizim modunda yeni bir eleman çizebilir ya da varolan bir çizime ilaveler yapılabilir. Yeni bir model oluşturulduğu zaman program çizim modunda başlar. •
Reshape Element :
Reshape Element seçeneği çizilmiş elemanların şekillerini ve boyutlarını değiştirir. Bu komut sayesinde Frame ve Shell elemanları yeniden şekillendirmek, genişletmek veya daraltmak mümkündür. 1)
View menüsündeki Show Grids komutu seçilir. Böylece ekranda yardımcı çizgiler görünür. 2) Draw menüsündeki Reshape Element komutu seçilir. 3) Yeniden şekillendirmek istenen çubuk ya da kabuk eleman seçilir. Bu işlem elemanın köşelerini seçili duruma getirir. 4) İstenilen köşeden tutarak, eleman genişletilebilir, daraltılabilir, çevrilebilir ya da istenilen herhangi bir forma getirilebilir. 5) Köşelerden tutulmamak kaydıyla, eleman istenilen yere taşınabilir. Not : Aynı anda birden fazla elemanın şeklini değiştirmek ya da elemanı taşımak mümkün değildir. •
Add Special Joints :
SAP2000 programında yeni bir model oluştururken düğüm noktalarını tanımlamak gerekmez. Düğüm noktaları elemanların uç ya da köşe noktalarına otomatik olarak yerleştirilir. Ancak Add Special Joints komutu sayesinde kullanıcı tarafından istenilen yere düğüm noktası koymak mümkündür. Bu, genelde doğrusal olmayan elemanların çiziminde karşılaşılan bir durumdur.
44
1)
View menüsündeki Show Grids komutu seçilir. Böylece ekranda yardımcı çizgiler görünür. 2) Draw menüsündeki Add Special Joints komutu seçilir. 3) Düğüm noktası koymak istenen herhangi bir yer, yardımcı çizgilerin kesişim noktaları ya da eleman üzerinde bir nokta, imleç ile seçilir. Not : Üç boyutlu görünümde sadece yardımcı çizgilerin kesişim noktalarına düğüm noktası konulur. Ayrıca bir düğüm noktası üzerinde fare ile sağ tuşa basılırsa Joint Information Edit penceresi açılır. Burada, Identification and Location kısmında X, Y, Z kutularına istenilen koordinatlar yazılarak da düğüm noktası istenilen yere taşınabilir.
•
Draw a Quick Frame Element : Hızlı “frame” elemanı çizmek için, 1) View menüsündeki Show Grids komutu seçilir. Böylece ekranda yardımcı çizgiler görünür. 2) Draw menüsündeki Quick Draw Frame Element komutu seçilir. 3) Yardımcı çizgilerden biri seçilerek hızlı bir şekilde çubuk eleman çizilebilir. 4) Etrafı dört yardımcı çizgi ile çevrili bir alan seçilirse, iki köşegen doğrultusunda çubuk eleman çizilir. Not : Üç boyutlu görünümde kapalı alan seçilerek köşegenler doğrultusunda çubuk eleman çizilemez.
45
•
Draw a Quick Shell Element : Hızlı “shell” eleman çizimi için, 1) View menüsündeki Show Grids komutu seçilir. Böylece ekranda yardımcı çizgiler görünür. 2) Draw menüsündeki Quick Draw Shell Element komutu seçilir. 3) Etrafı dört yardımcı çizgi ile çevrili bir alan seçilerek, hızlı bir şekilde kabuk eleman oluşturabilir. Not : Üç boyutlu görünümde kabuk eleman çizmek mümkün değildir. 2.2.6. Select (Seçim) Menüsü Çizim modu hariç diğer bütün durumlarda çoklu seçim (düğüm noktası, çubuk eleman) yapmak mümkündür. Çizim modunda ise sadece bir düğüm noktası ya da çubuk eleman seçilebilir. Herhangi bir elemanı fare ile işaretlemek o elemanı seçili duruma getirir, aynı elemanı bir daha işaretlemek seçme işlemini iptal eder. Deselect seçeneğinin kullanımı, Select seçeneğinin kullanımı ile aynıdır ve her iki komut da Select menüsünün altındadır. Aşağıdaki ikonlar sayesinde de select komutlarına hızlı bir şekilde ulaşmak mümkündür. (a) ikonu ile ekrandaki tüm elemanlar seçili duruma gelir, (b) ikonu ile tüm seçim işlemi iptal olur, (c) ikonu ile de bir önceki seçim işlemi yinelenir.
(a)
(b)
(c)
•
Select Objects by Window :
1)
Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Pointer/Window komutu seçilir. Bu işlem programı seçim moduna sokar. Bu işlem aşağıda görülen ikon ile hızlı bir şekilde yapılabilir.
2) Elemanları fare ile tek tek seçerek ya da etraflarında pencere oluşturarak seçmek mümkündür. Eğer pencere oluşturulursa sadece tamamı pencerenin içinde kalan elemanlar seçili duruma gelir. •
Select Objects by Intersecting Line :
1)
Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Intersecting Line komutu seçilir. Bu işlem programı seçim moduna sokar. Bu işlem aşağıda görülen ikon ile hızlı bir şekilde yapılabilir.
46
2) Fare sol kutusuna basılı tutarak bir uçtan diğer uca kadar bir çizgi çekilir ve fare sol kutusu bırakılır. Bu çizginin kestiği tüm elemanlar seçili duruma gelir. •
Select Objects by 2D Planes :
1)
Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki XY Plane, YZ Plane, XZ Plane komutlarından istenileni seçilir. Bu işlem programı seçim moduna sokar. 2) İstenilen düzlemdeki herhangi bir noktaya fare ile dokunarak o düzlemdeki tüm elemanlar seçili duruma getirilir. •
Select Objects by Groups :
1)
Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Groups komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Select Groups penceresini açar.
2) Daha önceden elemanlara atanmış olan grup isimlerinden biri ya da birkaçı seçilir. 3) OK kutusu tıklanır; böylece, bu gruplara ait tüm elemanlar seçili duruma gelir. • 1)
Select Objects by Frame Sections : “Frame” eleman kesitleri kullanılarak da eleman seçimi yapılabilir. Bunun için, Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Frame Sections komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Select Sections penceresini açar.
2) Daha önceden elemanlara atanmış olan kesit tiplerinden biri ya da birkaçı seçilir.
47
3)
OK kutusu tıklanır; böylece, bu kesitlere sahip olan tüm çubuk (frame) elemanlar seçili duruma gelir.
•
Select Objects by Shell Sections : “Shell” eleman kesit özellikleri kullanılarak da çoklu eleman seçilebilir. Bunun için, Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Shell Sections komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Select Sections penceresini açar.
1)
2) Daha önceden elemanlara atanmış olan “shell” tiplerinden biri ya da birkaçı seçilir. 3) OK kutusu tıklanır; böylece, bu kesitlere sahip olan tüm plak elemanlar seçili duruma gelir. • 1)
Select Objects by Constraints: Aynı “constraint” özellikleri atanmış düğümler seçilerek de çoklu düğüm seçimi yapılabilir. Bunun için, Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Constraints komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Select Constraints penceresini açar.
48
2) Daha önceden elemanlara atanmış olan Constraint özelliklerinden biri ya da birkaçı seçilir. 3) OK kutusu tıklanır; böylece, bu Constraint özelliklerine sahip olan tüm düğüm noktaları seçili duruma gelir. •
Select Objects by Labels: Düğüm ve/veya eleman numaraları seçilerek de çoklu düğüm ve/veya elemanlar seçilebilir. Bunun için, 1) Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki Labels komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Select by Labels penceresini açar. 2) Element Type kısmından eleman tipi Joint, Frame, Shell olmak üzere seçilir. 3) Select Labels kısmındaki Start Label kutusuna başlangıç etiket numarası yazılır. 4) Select Labels kısmındaki End Label kutusuna son etiket numarası yazılır. 5) Select Labels kısmındaki Increment kutusuna artış miktarı yazılır.
6) 7)
OK kutusu tıklatılarak belirlenen kriterlere uyan elamanlar ya da düğümler seçilmiş olur. Seçilen toplam eleman sayısı ekranın altındaki durum çubuğunda görülür.
Not: Bu özellik büyük ve karışık bir modelde istenilen spesifik elemanları bulmak için çok kullanışlı bir yoldur. •
Select All Objects :
1)
Select menüsündeki Select seçeneğinin altındaki All komutu seçilir. Bu işlem oluşturulmuş sistemin tüm elemanlarını seçili duruma getirir. 2) Seçilen toplam düğüm noktası ve çubuk eleman sayısı ekranın altındaki durum çubuğunda görülür. Not: Bu özellik büyük ve karışık bir modelde toplam düğüm noktası ve çubuk eleman sayısını bulmak için çok kullanışlı bir yoldur. •
Get Previous Selection :
49
1)
Select menüsündeki Get Previous Selection komutu seçilir. Bu işlem bir önceki seçim işlemini yineler.
Not: Bu özellik büyük ve karışık bir modelde aynı elemanların tekrar seçilmesi gerektiği zamanlarda büyük kolaylık sağlar. •
Clear Selection :
1)
Yapılan seçimleri iptal etmek istenirse; Select menüsündeki Clear Selection komutu seçilir. Bu işlem yapılmış tüm seçim işlemlerini iptal eder.
Not: Bu özellik büyük ve karışık bir modelde yanlışlıkla yapılan çoklu seçimleri iptal ederek kullanıcıya zaman kazandırır. 2.2.7. •
Assign (Atama) Menüsü
Assign Mode
Yukarıda görülen ikonlardan herhangi birine basılarak SAP2000 programı Assign (Atama) moduna getirilebilir. Tanımlama yapılmadan önce elemanlar veya düğüm noktaları seçilmelidir. •
Joint Restraints
1)
Düğüm noktası serbestlikleri ve mesnet şartları atanmak istenilen düğüm noktaları seçilir. 2) Assign menüsündeki Joint seçeneğinin altındaki Restraints komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Joint Restraints penceresini açar.
3)
Joint Restraints penceresinde ; Seçilen düğüm noktası için Restraints in Local Directions kutularından uygun olanları işaretlenir veya
50
4)
Fast Restraints kısmındaki uygun mesnet ikonlarından birine basılır. OK kutusu tıklanır.
Not : Assign Joint Restraint (Düğüm noktası mesnet tipi atama) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de hızlı bir şekilde yapılır. •
Joint Masses (Düğüm Kütleleri)
1) Noktasal kütlelerin atanacağı düğüm noktaları seçilir. 2) Assign menüsündeki Joint seçeneğinin altındaki Masses komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Joint Masses penceresini açar.
3)
4)
Joint Masses penceresinde ; Masses in Local Directions kısmındaki Direction 1, Direction 2, Direction 3 kutularına anılan lokal eksen doğrultularındaki kütle değerleri yazılır. Moment of Inertia in Local Directions kısmındaki Rotation about 1, Rotation about 2, Rotation about 3 kutularına bu eksenleri dönme eksenleri alan kütle atalet momenti değerleri yazılır. Options kısmından uygun seçenek aktif hale getirilir. OK kutusu tıklanır.
•
Joint Local Axes
1) Lokal eksenler atanmak istenilen bir veya daha fazla düğüm noktası seçilir. 2) Assign menüsündeki Joint seçeneğinin altındaki Local Axes komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Joint Local Axes penceresini açar.
51
3)
4)
Joint Local Axes penceresinde ; Z, Y', X'' eksenleri için kutulara derece cinsinden açı değerleri yazılır (X ve Y eksen isimleri yerine X' ve Y'' kullanılmasının nedeni Z ekseni için açı değeri tayin edildiğinde X ve Y lokal eksenlerininde değişiceğini vurgulamaktır). Eğer lokal eksenler için global tanımlama yapılacaksa Use default kutusu işaretlenir. OK kutusu tıklanır.
•
Frame Sections
1) Aynı özellikler atanmak istenen bir veya daha fazla çubuk eleman seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame seçeneğinin altındaki Frame Sections komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame Sections penceresini açar.
3) 4)
Frame Sections penceresinde ; Daha önceden tanımlanmış kesit tiplerinden biri seçilir. OK kutusu tıklanır.
Not : Çubuk elemanlara kesit tipi atama işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de hızlı bir şekilde yapılır.
52
•
Frame Releases
Çerçeve (frame) elemanların serbest bırakılmak (ihmal edilmek) istenen serbetlik dereceleri sözkonusu olduğunda; Releases komutundan yararlanabilir. Bunun için; 1) Serbestlik dereceleri çözülmek istenen çubuk elemanlar seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame seçeneğinin altındaki Frame Releases komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame Releases penceresini açar. 3) Frame Releases penceresinde ; Çubuk elemanların serbest bırakılmak istenen serbestlikleri işaretlenir. Sebestlik istenmiyorsa No Relaeses kutusu işaretlenir.
4)
OK kutusu tıklanır.
•
Frame Local Axes
1) Lokal eksenleri atanmak istenilen bir veya daha fazla çubuk eleman seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame seçeneğinin altındaki Frame Local Axes komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame Local Axes penceresini açar.
3)
Frame Local Axes penceresinde ; Angle in Degrees kutusuna açı değeri yazılır. Başlangıç ve son uçları tersine değiştirilmek istenirse, Reserve start and end connectivity kutusu işaretlenir.
53
4)
OK kutusu tıklanır.
•
Frame End Offsets Çubuk uçlarında rijit (katı) bölge atanmak istenirse; 1) Rijit bölge atamak istenilen çubuk elemanlar seçilir. 2) Assign menüsünde Frame seçeneğinin altındaki Frame End Offsets komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame End Offsets penceresini açar.
3)
4) •
Frame End Offsets penceresinde ; Kullanıcı tarafından belirlenmiş rijit bölge uzunlukları kullanılmak istenilirse, Define Lengths seçeneği aktif hale getirilir. Offset değerleri I ve J uçları için End-I , End-J kutularına yazılır. Programın End Offsets değerlerini modelin bağlantısından hesaplaması istenilirse, Update Lenghts from Curent Connectivity kutusu işaretlenir. Bu durumda program otomatik olarak çubuk elamanlar için tanımlanmış derinlik ve genişlikten End Offsets değerlerini hesaplar. Rijit Zone Factor, rijit bölge uzunluklarının yüzde kaçının tamamen rijit alınacağını belirtir. Bu yüzde değeri Rijit Zone Factor kutusuna yazılır. “O” rijit bölge yok demektir, “1” bütün bölge rijit alınacak demektir. OK kutusu tıklanır.
Shell Sections Shell elemanlara kesit özellikleri atanmak istendiğinde; 1) Özellikleri atanmak istenen bir veya daha fazla shell eleman seçilir. 2) Assign menüsündeki Shell seçeneğinin altındaki Sections komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Shell Sections penceresini açar.
54
3)
Shell Sections penceresinde ; Daha önceden tanımlanmış shell elaman kesit tiplerinden biri seçilir. OK kutusu tıklanır.
Not : Eğer daha önceden tanımlanmış kabuk elemanlar için kesit tipleri mevcut değilse, Add New Section seçeneği ile yeni kesitler eklenir. Assign Shell Section (Shell elemanlara özellik atama) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılır.
•
Shell Local Axes Shell elemanlara lokal eksen atanmak istendiğinde; 1) Aynı lokal ekseni atamak istenilen bir veya daha fazla kabuk eleman seçilir. 2) Assign menüsündeki Shell seçeneğinin altındaki Local Axes komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Shell Local Axes penceresini açar.
3)
Shell Local Axes penceresinde ; Angle in Degrees kutusuna derece cinsinden açı değeri yazılır. Bu açı, elemanların 2. lokal ekseninin 3. lokal eksen etrafında döndüreleceği değerdir. 3. lokal eksen kabuk elemanın dış normali doğrultusundadır. 2. lokal eksen daima 3-Z planındadır. Elemanın yatay olması durumu hariç, X eksenine paraleldir. Lokal eksenler sağ el kuralına uygun olacak şekilde belirlenir. 3. lokal eksen ters çevrilmek istenirse, Reverse direction of normal kutusu işaretlenir. OK kutusu tıklanır.
•
Joint Static Loads Forces and Ground Displacements
1) Yük atanmak ya da yer deplasmanı empoze etmek istenilen düğüm(ler) seçilir. 2) Assign menüsündeki Joint Static Loads seçeneğinin altındaki Forces veya Displacements komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Joint Forces veya Ground Displacements penceresini açar.
55
3)
4)
Joint Forces veya Ground Displacements penceresinde; Load Case Name kutusundan bu yük veya deplasman yüklemesine verilecek isim seçilir veya yazılır. Loads kısmındaki Force, Moment kutularına yük ve moment değerleri yazılır. Displacements kısmındaki Translations ve Rotations kutularına empoze edilmek istenen yer değiştirme ve dönme değerleri yazılır. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır.
Düğüm noktalarına yükler atandıktan sonra grafik ekran kendi kendini yeniler. Not : Assign Joint Forces (Düğüm noktalarına yük atama) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılır.
•
Frame Static Loads (Çerçeve Statik Yükleri) Gravity (Elemanın Kendi Ağırlığı)
Bu yükleme yöntemi çubuk elemanlarının kendi ağırlıklarını yük olarak herhangi bir eksen yönünde tanımlanması için kullanılan bir seçenektir. 1) Yüklerin atanması istenen çubuk eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame Static Loads seçeneğinin altındaki Gravity komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame Gravity Loads penceresini açar.
3)
4)
Frame Gravity Loads penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. Gravity Multipliers kısmındaki X, Y, Z kutularına ağırlık çarpanı değerleri yazılır. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır.
56
Ekranda seçili elemanlar görüntülenecektir.
üzerinde
grafiksel
olarak
atanan
yüklemeler
Point and Uniform Span Loads (Tekil ve Düzgün Yayılı Yük) 1) Yüklerin atanması istenen çubuk eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame Static Loads seçeneğinin altındaki Point and Uniform komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Point and Uniform Span Loads penceresini açar.
3)
4)
Point and Uniform Span Loads penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. Load Type and Direction kısmında yükleme tipi (kuvvet veya moment) seçilir ve yükleme yönü belirlenir. Point Loads kısmında noktasal yüklemelerin değerleri Load kutusuna, iucundan uzaklıkları Distance kutusuna yazılır. Yayılı yükün değeri Uniform Load kutusuna yazılır. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır.
Not : Assign Frame Point and Uniform Loads (Çubuk elemanlara noktasal ve yayılı yük atama) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılabilir.
Trapezoidal (Trapez Yayılı Yük) 1) Yüklerin atanması istenen çubuk eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame Static Loads seçeneğinin altındaki Trapezoidal komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Trapezoidal Span Loads penceresini açar. 3) Trapezoidal Span Loads penceresinde ; Load Case Name kutusundan yükleme durumu numarası (adı) seçilir.
57
Load Type and Direction kısmında yükleme tipi seçilir ve yükleme yönü belirlenir.
4)
Trapezoidal Loads kısmında trapez yüklemelerin değerleri Load kutusuna, iucundan mesafeleri Distance kutusuna yazılır. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır.
Ekranda seçili elemanlar görüntülenecektir.
üzerinde
grafiksel
olarak
atanan
yüklemeler
Temperature (Sıcaklık Yüklemesi) 1) Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. 2) Assign menüsündeki Frame Static Loads seçeneğinin altındaki Temperature komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Frame Temperature Loading penceresini açar. 3) Frame Temperature Loading penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. Type kısmında yükleme tipi Temperature, Temperature Gradient 2-2, Temperature Gradient 3-3 seçeneklerinden gerekeni işaretlenerek belirlenir. Temperature kısmında elemanın maruz kaldığı sıcaklık değeri By Element Temperature kutusu aktif hale getirilerek bu kutuya yazılır veya By Joint Pattern kutusu aktif hale getirilerek düğüm noktası modeli seçilir. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir.
58
4)
OK kutusu tıklanır.
Ekranda seçili elemanlar görüntülenecektir. •
üzerinde
grafiksel
olarak
atanan
yüklemeler
Shell Static Loads (Shell Statik Yükleri) Gravity (Ağırlık Yükü)
Bu yükleme yöntemi elemanların kendi ağırlıklarını yük olarak herhangi bir eksen yönünde kolaylıkla tanımlanabilmesi için kullanılan bir seçenektir. 1) Yüklerin atanması istenenshell eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Shell Static Loads seçeneğinin altındaki Gravity komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Shells Gravity Loads penceresini açar.
3)
4)
Shells Gravity Loads penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. Gravity Multipliers kısmındaki X, Y, Z kutularına ağırlık çarpanı değerleri yazılır. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır. Uniform (Düzgün Yayılı Yük)
1) Yüklerin atanması istenen shell eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Shell Static Loads seçeneğinin altındaki Uniform komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Shells Uniform Loads penceresini açar. 3) Shells Uniform Loads penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir. Uniform Load kısmında yayılı yük değeri Load kutusuna yazılır ve yayılı yükün yönü Direction kutusundan seçilir.
59
4)
Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gerekeni seçilir. OK kutusu tıklanır.
Not : Assign Shells Uniform Loads (Kabuk elemanlara yayılı yük atama) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılır.
Temperature (Sıcaklık Yüklemesi) 1) Yüklerin atanması istenen shell eleman(lar) seçilir. 2) Assign menüsündeki Shell Static Loads seçeneğinin altındaki Temperature komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Shells Temperature Loading penceresini açar.
3)
Shells Temperature Loading penceresinde ; Load Case Name kutusundan yük durumu seçilir.
60
Type kısmından Temperature veya Gradient seçeneklerinden gerekli olan işaretlenir.
61
4)
Temperature kısmında elemanın maruz kaldığı sıcaklık değeri By Element Temperature kutusu aktif hale getirilerek bu kutuya yazılır veya By Joint Pattern kutusu aktif hale getirilerek düğüm noktası modeli seçilir. Options kısmındaki Add, Replace, Delete (Ekle, değiştir, sil) kutularından gereken seçilir. OK kutusu tıklanır.
2.2.8.
Analyze (Hesap) Menüsü
•
Set Options (Seçenek Belirleme)
1)
Analyze menüsündeki Set Options komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Analyze Options penceresini açar.
2) Available DOF’s kısmında uygun serbestlik derecesi işaretlenir. 3) Seçenek olarak, mevcut serbestlik derecesi Fast DOFs kısmındaki dört ikondan (Space Frame, Plane Frame, Plane Grid, Space Truss) biri seçilerek otomatik olarak kontrol edilebilir. 4) Dinamik hesap yapılması isteniyorsa Dynamic Analysis kutusu işaretlenir. Bu kutu işaretlenince Set Dynamic Parameters kutusu aktif hale gelir. Bu tuşa basılınca aşağıdaki Dynamic Analysis Parameters penceresi açılır 5) Dynamic Analysis Parameters penceresinde ; Number of Modes kutusuna uygun görülen ilk mod sayısı yazılır. Type of Analysis kısmında hesap tipi (Eigenvectors veya Ritz Vectors) seçilir. Eğer Eigenvectors Analysis seçilirse, Eigen Value parametreleri tanımlanır. Edit box kısmında verilen değerler çoğu durumlar için yeterlidir. Ritz Vectors Analysis seçilmesi Starting Ritz Vectors penceresini aktif hale getirir. List of Load kısmındaki yükler, Add kutusu ile Rizt Load Vectors kısmına eklenir, Remove kutusu ile Rizt Load Vectors kısmından çıkarılır. OK kutusu tıklanır.
62
6)
Herhangibir hesap sonucunun Output file (Çıktı dosyası) olarak kayıt edilmesi isteniyorsa Generate Output kutusu işaretlenir. Bu işaretlenmiş kutu Select Output Options kutusunun seçilmesine izin verir. Bu tuşa basılarak aşağıdaki Select Output Results penceresi açılır.
7)
Select Output Results penceresinde ; İlgilenilen hesap sonuçları seçilir. İşaretlenen bu kutu Select/Show Loads kutusunun seçilmesine izin verir. Bu tuşa basılır ve bu kategori için çıktı bilgileri istenen yük durumu ve yük kombinasyonları seçilir. OK kutusu tıklanır.
8)
Analyze menüsündeki Run veya Run Minimized komutu seçilir.
63
2.2.9. •
Display (Görüntüleme) Menüsü
Display Options (Görüntüleme Seçenekleri)
Yukarıda görülen ikonlardan gerekeni seçilerek SAP 2000 programı display (görüntüleme) moduna getirilebilir. •
Show Undeformed Shape (Şekil Değiştirmemiş Yapıyı Çiz)
Display menüsündeki Show Undeformed Shape komutu seçilerek veya Tool Bar’da bulunan aşağıda gösterilen ikona basılarak şekil değiştirmemiş durum görüntülenir.
•
Show Loads (Yükleri Göster)
Yapı üzerindeki yükleri grafik olarak göstermek için: 1)
İlgili eleman işaretlenerek Display menüsündeki Show Loads seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Show (Joint, Frame, Shell) Loads penceresini açar.
2) Bu pencerede ; Load Name kısmından görülmek istenilen yükler seçilir. Load Type kısmında yükün tipi Forces (Kuvvet) veya Displacement (Yer değiştirme) seçilir. Yükün değerinin grafik üzerinde görülmesi için Show Loading Values kutusu işaretlenir. 3) Yükleri aktif pencerede görüntülemek için OK kutusu tıklanır.
64
•
Show Patterns
1) Display menüsündeki Show Joint Patterns komutu seçilir. 2) İlgilenilen model Select Pattern penceresinden seçilir. 3) Yük modelini aktif pencerede görüntülemek için OK kutusu tıklanır.
•
Show Input Tables (Giriş Çizelgelerini Göster)
1)
Display menüsündeki Show Input Tables seçeneğinin altındaki Geometry Data veya Loading Data komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Display Geometry Options veya Display Loading Options penceresini açar.
2) Display Geometry/Loading Options penceresinde ; İlgilenilen girdi bilgisi tipi (Joint Data, Frame Element Data…) seçilir. 3) OK kutusuna basılarak Input Tables görüntülenir.
Bu işlem data kontrolünde kullanılabilecek bir yoldur.
65
•
Show Deformed Shape (Şekil Değiştirmiş Sistemi-Elemanı Çiz)
1)
Display menüsündeki Show Deformed Shape komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Deformed Shape penceresini açar.
2) Deformed Shape penceresinde ; Load kısmındaki kutudan Load Case veya Load Combination (Yük durumu veya Yük kombinasyonu) seçilir. Scaling kısmında Auto veya Scale Factor seçeneği işaretlenir. Auto seçimi ölçek çarpanı değerini otamatik olarak atar. Wire Shadow kutusu işaretlenerek, şekil değiştirmiş ve şekil değiştirmemiş durumlar karşılaştırmalı olarak çizdirilebilir. Seçenekler işaretlendikten sonra OK kutusu tıklanır ve ekran görüntüsü yenilenir. 3) Start Animation kutusuna basılarak şekil değiştirmiş durumun modeli canlandırılabilir. Hareket hızı Animation kutusunun yanındaki (+) ve (–) tuşları ile kontrol edilebilir. Not : Display Show Deformed Shape (Şekil değiştirmiş durumu görüntüleme) işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılır.
• 1)
Show Element Forces/Stresses (Eleman Kesit Tesirlerini-Gerilmeleri Göster)
Display menüsündeki Show Elemet Force/Stresses komutu seçilir veya araç çubuğundaki F, S, J tuşlarından gerekene basılır. Bu işlem Member Force Diagram penceresini açar. 2) Member Force Diagram penceresinde ; Eğer Frames seçilmişse, Load kısmındaki kutudan Load Case veya Load Combination (Yük durumu veya Yük kombinasyonu) seçilir. Component kısmından istenilen diyagram tipi Axial force (Normal kuvvet), Shear (Kesme kuvveti), Moment (Eğilme momenti) seçilir. Scaling kısmında Auto veya Scale Factor seçeneği işaretlenir. Auto seçimi ölçek çarpanı değerini otamatik olarak atar.
66
Diyagramları renkli görünyülemek için Fill Diyagram kutusu işaretlenir. Diyagram üzerinde sayısal değerlerin gözükmesi için ise Show Values on Diagram kutusu işaretlenir.
Eğer Shell seçilmişse, Load kısmındaki kutudan Load Case veya Load Combination (Yük durumu veya Yük kombinasyonu) seçilir. Component kısmından istenilen diyagram tipi (F11, F22, F12, FMAX, FMIN, FVM…) seçilir. Contour Range kısmındaki kutulara minimum ve maksimum değerler yazılır. OK kutusu tıklanır.
67
Eğer Joints seçilmişse, Load kısmındaki kutudan Load Case veya Load Combination (Yük durumu veya Yük kombinasyonu) seçilir. Type kısmında düğüm noktaları ile ilgili kuvvet çıktı tipi belirlenir ; Reactions (Mesnet reaksyonları) veya Spring Forces (Yay kuvvetleri) seçilir.
Not : Display Show Element Forces/Stresses işlemi aşağıda görülen ikon sayesinde de kolayca yapılır.
2.2.10. •
Options (Seçenekler) Menüsü
Preferences (Tercihler)
SAP2000 programının değiştirilebilir. 1)
belirlediği
Tolerances
ve
Default
Values
değerleri
Options menüsündeki Preferences komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Preferences penceresini açar. Bu pencere Dimensions, Steel ve Concrete olmak üzere üç bölümden olşur. 2) İstenilen parametreler değiştirilir veya mevcut değerler aynen kabul edilir. 3) OK kutusu tıklanır.
68
•
Colors (Renkler)
SAP2000 grafik ekranında görüntülenecek ve çıktısı alınacak diyagramların renkleri değiştirilebilir. 1)
Options menüsündeki Colors komutu seçilir. Bu işlem aşağıda görülen Assign Colors penceresini açar.
Display kutusu tıklanır. Bu bölümde Joints, Frames, Shells, Grids, ve Background renkleri değiştirilebilir. Output kutusu tıklanır. Bu bölümde hesap ve boyutlandırma hesabı sonuçlarının renkleri değiştirilebilir.
69
2) Screen (Ekran) ve/veya Printer (Yazıcı) renkleri değiştirilebilir. Screen veya Printer seçeneklerinden biri işaretlenir. Display kısmında uygun tuşa basarak veya Output kısmında uygun renk üzerine fare ile çift tıklayarak renkler değiştirilebilir. Yeni renk seçilir ve OK kutusu tıklanır. 3) Eğer SAP2000 programının kendi renklerine dönülmesi istenirse Reset kutusu tıklanır. 4) OK kutusu tıklanır. •
Windows (Pencereler)
1)
Grafik ekranı pencerelere (One, Two tiled Vertically, Two tiled Horizontally, Three, Four) böler. 2) Üzerinde çalışılan yapı sistemi şekli kaç pencerede görüntülenmek isteniyorsa o tuşa basılır. 3) Grafik ekran kendini yeniler. •
Set Coordinate System
SAP2000 programında sistem geometrisini oluşturan düğüm noktalarının koordinatları, yük şekilleri, kuvvet çıktıları sağ el kuralı ile belirlenebilen Global Koordinat Sistemine göre tanımlanır. Eleman ve elemanlarla ilgili tüm özellikler ise Lokal Koordinat Sistemine göre tanımlanır. Eğer istenirse tüm koordinat eksenleri değiştirilebilir.
