Pikepamjet e Georges Gurvitch per te drejten dhe ligjin -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Xhorxh Gurvici(1894-1965) u lind ne rusi ne kohen e parandoris Cariste .Rrevulucioni I tetorit I v itit 1917 e zuri ne rusi por duke mos u pajtuar me qendrimet e fort ate kumunizmit eshte detyruar ta leshoi Rusin ne vitin 1920e te shkoi ne prage. -Ne vitin 1925 arriti ne franc.Pasnje kohe perhaditidisertacionin e doctorates me titullin “mbi te drejten shoqerore”qe u prit shume mre ne opinionin intelektual.ai ne kete punim “hulumtoi rrenjet rrenjet shoqerore te drejtes dhe shtori shtori nevojen per reforma te drejtes ne frymen e kerkesave te drejtes shoqerore.Ne vitin 1935 zgjedhet professor I sociologjis ne Universitetin e strasbugut Deri ne vitin 1940 ka botuar nje numer te konsiderushem te veprave dhe te punimeve ku mjafte seriozisht I ka trajtuar disa ceshtje te sociologjis se drejtesis sit e drejten ,ligjin dhe format e tyre per te cilat htot se burojn nga jeta shoqerore dhe organizimi I saj -Ai dha nje kontribut te rendesishum ne formimine sociologjis se drejtes duke I perckatuar ,studiuar dhe sqaruar ceshtjet te cilat duhet ti studijoj Sociologjia e se drejtes.Sipas Gruvicit sociologjia e se drejtes duhet te studijoj te drejten dhe ralitetin shoqerorte saj,llojet e te drejtes,sistemet drejtes,sistemet e te drejtes te cilat funksijonojn ne rethana te caktura shoqerore,te percaktoj lidhjen funksionale hde bashkepunimin ne mes llojeve te drejtes. Shteti per Gruvinin nuk eshte krijues I vetem I drejtes as garantues I vetem I vlefshmerin apo efikasitetine saj.E drejta vlen kur trupa shoqerore e cila krijon te drejten garanton njekosisht edhe respektimine saj. Gurvici duke u mbeshtetur ne faktoret te cilet ndikojn ne krijime e te drejtes thot:E drejta eshte perpjeke qe ne kornizat e caktuara shoqerore te zbatohet drejtesia duke vi lidhje te shumellojshme ne mes te kerkesave dhe detyrimeve. PIKEPAMJET E KORDOZES PER INTERPRETIMIN KREATIV DHE FUNKSIONAL TE SE DREJTES ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------BengjaminNtana --------BengjaminNtana Kordozo (1870-1938) punoi si gjyqtare I Gjykates Supreme te Nju Jo rkut,gjyqtar I gjykates se apelit dhe ishte Kryetare I kesaj kesaj gjykate.Nga viti 1932 e deri ne fund te jetes ishte gjyqtar I Gjykates Supreme SHBA.Ka shkruar per ceshtjet juridike dhe shoqerore ,te cilat I ka poblikuar ne disa libra.Libri libra.Libri I tij pare eshte “Natyra e procedurave procedurave gjysore “1921 “1921 .Me vone I ka botuar edhe veprat e tjera te cilat jane:”Zhvillimi jane:”Zhvillimi I te drejtes”1924 dhe “Paradoksi I shkencave juridike 1928 -Qellimi I tije kryesor ishte qe “procedurat gjysore te lirohen nga keqkuptimi apo moskuptimi I mireffilte I te drejtes. -Kordozo insiston qe te zvoglohet dallimi ne mes te drejtes dhe realitetit shoqeror duke I kushtuar kujdes te vacant punes se gjykateve .ai mendon se vendimet e gjykatave I karaklterizojn pasiguria qe sipas tije ishte rritje e siper sepse gjykatat gjate procedurave gjysore nuk duhet vetem ti zbulojne faktet,por ato duhet te bjen punen creative dhe zbatimin e te drejtes ta bejne ne raport me situaten aktuale. Rosko paund dhe pikepamjet e tij per jurisprudence sociologjike ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Rosko Paund (1870-1964) eshte nder mendimtaret me te mdhenj te kohes se tije I cili me punen qe e beri I k a dhene nje kontribut shum e te madhe literatures juridike boterore ne shek.XIX.Studimet prej drejtesi I ka kryer ne Universitetin e Nebrasitne SHBA Ka shkruar nje numer te konsiderushem te veprave ,por :Fryma e se drejtes se pergjithshme veprave ,por ne do I cekim veten disa prej tyre jane :Fryma “Hyrje ne filozofin e se drejtes:Intepretimi drejtes:Intepretimi I historis te te se drejtes,e drejta dhe morali morali ,gjyqesia penale ne amerike,organizimi I gjykatave dhe parimet e juriprudences. Reformat e Drejtesis sipas Roskos paund nuk mund te behen nese ne te drejten ,drejtesin,ligjin,sistemin juridike veshtrojme vetem nga nje pike apo I qasemi vetem nga aspekti istudimit sepse nuk ekzeston nje celes I vetem per te hyre ne shkencat sgoqerore ashtu sic nuk ekziston nje metode ato juridike. Paund mendon se ligji duhet te jete I pershtatshume,duhet te jep efekt per shoqerin.Ligji sipas tijeduhet te zbatohet ne menyre te paanshme dhe te barabart per te gjitha rastet .Paund mendon se e drejta reale nuk mund te reduktohet nenje formul abstrakte ,sipas tije eshte eshte e nevojshme te shkojme pertej simboleve simboleve ,ne ate cka ato simbolizojne Paundo duke I studiuar keto dy qasje ,qasjen teorike dhe ate te juris prudence sociologjike dallon dy lloje te ligjeve :”ligjin ne libra apo teorik dhe “ligjin ne perim apo efektet e ligjit me rastin e zbatimit.
OBJEKTI I STUDIMIT TE SOCIOLOGJIS SE DREJTES -----------------------------------------------------------------------Te drejten e studion :filozofia e se drejtes,sociologjia e se drejtes,shkencat juridikesi dhe lemi tjera .e drejta eshte objket I studimit te shkencave juridike ne menyre te drrejperdrejt por ketu kemi per qeelim qe te drejten ta trajtojm nga aspekti I sociologjise se drejtes e cila te drejtes I qaset ne menyre tjeter per dallim nga shkencat juridike apo nga teoria e paster juridike dhe filozofia e se drejtes - Mendimtaret te cilet mendojn se te drejtes I mjafton vetem teoria e paster juridike ata :e shohin te drejten sin je krijes shkencore e cila eshte ndertuar prej nocioneve dhe parimeve te shumta si dhe nga permbajtja e normave juridike -Sipas sociologve gjerman e drejta duhet te hulumtohet ne tri drejtime kryesore, Drejtimi I pare duhet te hulumtohet arsyshmerin e te drejtes dhe vlerat te cilat qendrojne prap rregullave te caktuara jurudike. Drejtimi I dyte duhet te hulumtohen rrethanat qe ne situaten te caktuara cka mund te konsiderohet si e drejt.Ketu per object hu.. e kemi normimin e te drejtes. Drejtimi I tret e hulumton realitetin shoqeror te normave juridik,respektivisht jeten juridike. -Objekt hulumtimi sipas ketij drejtimi eshte e drejta faktike,apo e drejta si pjes e jetes shoqerore praktike. -Ne baze te kesaj shkence juridike e cila merret me studimin e ligjit dhe te drejtes ndahet ne tri sferateorike te njohejs te cilat jane :sferaaksiologjike e cila studion vleraat,Sfera normative dhe sfera sociologjike e cila studion provojen -Nisur nga fakti sociologjia e se drejtes per object studimi dhe preokuptimi kryesor shkencor ka te drejten dhe studimine saj ne raport me shoqerin dhe fenomenet shoqerore “ajo niset nga supozimi se e drejtes eshte fenomen I realitetit shoqeror.Pra sociologjia e se drejteste drejten e she si pjes te jetes se njerzve e cila rregullon raportet ne mes tyre.Ajo e kundershton te drejten e cila eshte product I teoris se paster juridike qe me zbatimin a saj nuk ndimon ne funksionalizmin e shoqerise ,por e pengon zhvillimin e saj ORIGJINIA E TE DREJTES DHE RENDESIA E SAJ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Origjina e te drejtes eshte ne shoqeri.ajo buronm nga shoqeria si nevoje e domosdoshme per organizimin e saj dhe rregullimin e raportevene mes e individve,grupeve ,formave te organizimit shoqeror sic jane familja,bashkesit fetare ,organizatat ekonomikederi te raport et gjinore,racore dhe fetare.Andaj e drejta dhe shoqeria jane te pandashme -Norma e ruan njeriun prej te tjerve dhe te tjeret I ruan prej tije,sepse njeriu pa norma shoqerore dhe pa te drejten nuk ka mundesi per ta mbajtur balancen shoqerore dhe raportetnormale Brenda bashkesis se njerzve -Norma dhe e drejta u krijuan para se te krijohet shteti ato u krijuan ne menyr spontane duke I per seritur te njejtat per kohe te gjate me rastin e aktiviteteve dhe organizimeve te ndryshme shoqerore
SISTEMI I SE DREJTES DHE LLOJET E SAJ ------------------------------------------------------Sistemi I te drejtes perbehet nga tersia e normave juridike,parimeve e rregullave te cilat kane nderlidhje harmonike ku se bashku e perbejn nje teresi logjike e cila njihet si e drejta pozitive dhe vepron Brenda nje shteti apo tersie territorale. -Sistemet e se drejtes jane ten dare varsisht nga burimet e te drejtes dhe menyres se te kuptuarit te saj. Ato ndahen ne dy sisteme te medha te se drejtes,ne sistemin e tipit anglosakson dhe en ate eurokontinental. -Sistemi anglosakson ne menyre te qete mbeshtet ne cammon law qe nenkupton te drejten e pergjithshme zakonore e cila shpesh indifikohet me system e te drejtes angleze ne tersi,edhe pse e perfaqeson vetem nje pjes te atij sistemi qe mendohet ne pjesen me te vjeter te tij -Sistemi eurokoninental mbeshtet ne burimet e te drejtes romake e cila njihet si e drejta e shkruar ku itht aret e ketij sistemi njihen si me te qendryshme ndaj ndryshimeve te se drejtes. -Sistemi I se drejtes perbehet nga nora e pergjithshme juridike e cila ne kete system konsiderohet si pjesa me e vogel apo si fenomen fillestar perms se ciles fillon percaktimi I te drejtave dhe detyrave te qytetarve,apo si e quajn juristet “atomi I se drejtes.Ketu bejne pjes edhe instutucionet,degetdhe lemenjet e se drejtes…ku te gjithe sebahsku
ndikojne ne krijimin ,kuptimin ,sqarimin dhe zbatimine se drejtes. -Sistemi I se drejtes perbehet prej sy elementev:prej elementit shoqeror dhe elementit juridik apo thene me qarte nga sfera shoqerore dhe sfera juriridke. Per te drejten territorial te funksionimit te sistemit juridik kemi dy pikpamje:moniste dhe pluraliste. -Pikpamjet moniste mbron mendimin se ne nje shtet Sovran zbatohet nje system juridik kurse pikpamjet e pluraliste vlerson se Brenda nje shteti mund te ekzistojne me shume sisteme te se drejtes -Sociologet mendojne se pluralizmi juridik buron nga menyra e organizimit shoqeror duke thene se ek zistojne “grupe te vecanta te cilat kane force per krijimin e se drejtes, Sociologjia e se drejtes ka per qellim qe gjate studimit te fenomeneve te caktuara juridike siq eshte norma dhe e drejta apo gjate studimit te institucioneve shoqerore dhe organizimit te tyre ndimojne dhe te ndikojne ne zvoglimin e dallushmeris ne me te normative dhe reales ne tendenca qe normativja apo I ter mekanizmi juridik te jete ne sherbim te qytetarve dhe tu ndimoj ne funksionalizmin e jetes se tyre
