İÇİNDEKİLER
BÖLÜM1 KURULUŞ HAKKINDAKİ GENEL BİLGİLER .................................................... 3 1.1 KOÇ HOLDİNG A.Ş............................................................................................................ 3 1.2 KURULUŞUN ADI VE ADRESİ ...................................................................................... 4 1.3 FİRMANIN TANITIMI ....................................................................................................... 5 1.4 FİRMANIN TARİHÇESİ .................................................................................................... 7 1.5 BULAŞIK MAKİNESİ İŞLETMESİNİN TANITIMI.................................................... 11 1.6 ŞİRKETİN TÜRÜ VE HİSSEDARLARI ......................................................................... 13 1.7 PERSONEL BİLGİLERİ .................................................................................................. 14 1.8 FİRMANIN ÜRETTİĞİ ÜRÜNLER ................................................................................ 15 1.9 FİRMANIN TÜRKİYE VE DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ ............................... 16 DÜNYADAKİ DURUM ...................................................................................................... 16 TÜRKİYEDEKİ DURUM.................................................................................................... 18 1.10 FİRMANIN YURT İÇİ VE YURT DIŞI PAZAR PAYI BİLGİLERİ ......................... 20 1.11 ORGANİZASYON ŞEMASI .......................................................................................... 21 1.12 BİRİMLERİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI........................................................ 25 GENEL MÜDÜR YARDIMCISI ........................................................................................ 25 ÜRETİM YÖNETİCİSİ ........................................................................................................ 26 İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİLİĞİ .......................................................................... 26 ÜRETİM MÜHENDİSLİĞİ YÖNETİCİLİĞİ .................................................................... 27 MALİ İŞLER YÖNETİCİLİĞİ ............................................................................................ 28 ÜRÜN GELİŞTİRME YÖNETİCİLİĞİ .............................................................................. 30 KALİTE GÜVENCE YÖNETİCİLİĞİ ............................................................................... 31 OTOMASYON VE BİLGİ SİSTEM YÖNETİCİLİĞİ ...................................................... 32 ÜRETİM PLANLAMA YÖNETİCİLİĞİ ........................................................................... 33 ÜRÜN DİREKTÖRLÜĞÜNE BAĞLI TAKIMLAR ........................................................ 34 2. ÜRETİM BİLGİLERİ .............................................................................................................. 35 2.1 ÜRETİMİN GERÇEKLEŞMESİNE KATKIDA BULUNAN GİRDİLER ................... 35 2.1.1 Hammadde:................................................................................................................... 35 2.1.2. Makine ve Teçhizat: .................................................................................................... 36 2.1.3. Enerji:........................................................................................................................... 45 2.1.4. İşgücü: .......................................................................................................................... 46 2.1.5. Bilgi: ............................................................................................................................ 47 1
2.1.6. Sermaye: ...................................................................................................................... 47 2.2 KURULUŞUN TEDARİKÇİLERİ VE İLİŞKİLER ...................................................... 47 2.3 TESİS YER SEÇİMİ VE YERLEŞİM PLANI ................................................................ 53 3. ÜRETİM VE PLANLAMA FALİYETLERİ ......................................................................... 57 3.1 ÜRETİM KARARLARI ................................................................................................... 57 3.2 KAPASİTE......................................................................................................................... 58 3.3 ÜRETİM SİSTEMLERİ ..................................................................................................... 58 3.3.1 AKIM TİPİ ÜRETİM SİSTEMİ ( FLOW SHOP)..................................................... 59 3.3.2 GÖREV TİPİ ÜRETİM SİSTEMİ ( JOB SHOP) ...................................................... 59 3.3.3 YALIN ÜRETİM ......................................................................................................... 60 3.3.4 TAM ZAMANINDA ÜRETİM ( JIT ) ...................................................................... 60 3.4 ÜRETİM PLANLAMA FALİYETLERİ ......................................................................... 61 3.5 STOK ................................................................................................................................... 62 4. KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI .............................................................................. 65 5. YAZILIM VE DONANIM ALT YAPISI ............................................................................... 72 7. KURULUŞUN MALİYET YAPISI ........................................................................................ 74 7.1 BİRİM MALİYETİN HESAPLANMASI ........................................................................ 76 7.2 BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ .................................................................................... 80 7.3 FİYATLARDAKİ DALGALANMALAR VE ÜRETİM MİKTARLARI ..................... 82 8. YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI .............................................................................................. 84 9. PROSES DİYAGRAMI .......................................................................................................... 87 10. YAZ STAJININ DEĞERLENDİRİLMESİ ......................................................................... 87
.
2
BÖLÜM1 KURULUŞ HAKKINDAKİ GENEL BİLGİLER
1.1 KOÇ HOLDİNG A.Ş Temelleri 1926 da atılan Koç Holding, 80 yılı aşan yolculuğunda değişimin hep bir adım önünde giderek sadece Türkiye’nin değil Avrupa’nın da en büyük ve başarılı gruplarından birisidir.Tüm faaliyetlerinde uluslar arası standartlara uyum ve sürekli gelişim amacını izleyen Koç Topluluğu ülkesinde yakaladığı başarıyı dünyada yakalamayı hedefleyen bir şirkettir. Topluluk; 27 ülkede 100’den fazla şirketi bünyesinde barındırıyor. Dünya genelinde 70.000 çalışan,Türkiye’de 11.000 yetkili satıcısıyla 4 ana iş alanına odaklanılmıştır.
Dayanıklı tüketim
Otomotiv
Arçelik A.Ş
Tofaş,Ford otosan,Türk Traktör
3
Enerji
Finans
Tüpraz ,Aygaz,Opet,Entek
Yapı Kredi
1.2 KURULUŞUN ADI VE ADRESİ
ARÇELİK A.Ş BULAŞIK MAKİNESİ İŞLETMESİ
ADRES:
Altınordu Cad. No:5 Organize Sanayi Bölgesi 06931 SİNCAN/ANKARA
TELEFON: (312) 589 20 20 FAXS:
(312) 267 05 99
WEB :
www.arçelik.com.tr
4
1.3 FİRMANIN TANITIMI Dayanıklı tüketim ve tüketici elektroniği sektörlerinde üretim, pazarlama ve satış sonrası destek hizmetleri ile faaliyet gösteren Arçelik A.Ş. yaklaşık 19.000 çalışanı, Türkiye, Romanya, Rusya ve Çin'de 11 üretim tesisi, dünyanın dört bir yanındaki satış ve pazarlama organizasyonu ve kendisine ait 10 markasıyla (Arçelik, Beko, Grundig, Altus, Blomberg, Elektrabregenz, Arctic, Leisure, Flavel ve Arstil) 100’den fazla ülkede ürün ve hizmet sunmaktadır. Vizyonuna paralel olarak “Sürdürülebilir Gelişim” yaklaşımı ile hareket eder. Arçelik A.Ş., çevreyi ve doğal kaynakları korumayı, sürdürülebilir kılmayı tüm faaliyetlerinde benimsemiştir.Arçelik A.Ş., hedefi ; yüksek verime sahip, daha az enerji ve kaynak harcayan, teknoloji ve tasarımda yenilikçi, kullanımı kolay ürünler geliştirmeyi ve tüketicilere sunmaktır. Arçelik A.Ş., “ürün hayat çevrimi” boyunca çevre etkilerinin kontrol altına alınmasını, tasarım aşamasından başlayan bir süreç olarak ele almakta, bu amaca hizmet edecek Ar-Ge ve tasarım faaliyetleri yürütmektedir.Tüm süreçlerde Toplam Kalite felsefesini esas alan Arçelik A.Ş., faaliyetlerini Kalite Yönetimi, Çevre Yönetim Sistemi, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri ile birlikte bütünleşik bir şekilde yönetmektedir.Uluslararası standartlarda, ürün tasarımı, yüksek üretim teknolojisi ve kalitesine sahip olan Arçelik A.Ş., İşletmelerinde TPM ve Altı Sigma Metodolojilerini uygulayarak, maliyet azaltma, kalite ve süreç iyileştirme projeleri gerçekleştirmekte ve esnek üretim yapısıyla her geçen gün rekabet üstünlüğünü daha da artırmaktadır. 2010 yılında “Çevreci Üretim” sloganıyla Arçelik A.Ş. İşletmelerinin su, enerji tüketimi ve atıkların azaltımına yönelik birçok proje gerçekleştirmiştir.Arçelik A.Ş. İşletmeleri "Enerji Verimli" alanlardır. Verimlilik çalışmaları kapsamında, dünyada beyaz eşya sektöründe ilki gerçekleştiren Arçelik A.Ş.'nin Türkiye'deki 8 üretim tesisi enerji verimliliği (Energy Efficiency in Green Factories) ''Gold Certificate" belgesine sahiptir. Şirket başta Batı Avrupa olmak üzere ana ihracat pazarlarında yeni dağıtım kanallarına girerek, sektöründe Pazar payını en çok arttıran şirketlerden biri olmuş, özellikle İngiltere ve Romanya’da önemli kazanımlar elde etmiştir. İngiltere’de altı ana beyaz eşya ürün grubundaki payını %9’dan %15’e
çıkaran Arçelik 5
A.Ş. , pazardaki ikinciliğini
sağlamlaştırmış; Romanya’daki payını ise %35’e çıkararak, uzak ara liderliğini devam ettirmiştir. ARÇELİK A.Ş. BÜNYESİNDEKİ MARKALAR ; Arçelik: Türkiye’de marka denince ilk akla gelen isim olan Arçelik, Türkiye beyaz eşya sektörünün, lider, yenilikçi ve teknolojik üstünlüğe sahip markasıdır. Beyaz eşya, ankastre ürünler, elektronik ürünler, klima, hazır mutfak, küçük ev aletleri ile geniş bir ürün yelpazesine ve Türkiye’nin en güçlü satış ve servis ağına sahiptir. Beko: Yurtdışında ve Türkiye’de solo, ankastre beyaz eşya, küçük ev aleti, klima ve elektronik ürünleri ile akıllı çözümler sağlayan, çok geniş bir tüketici kitlesinin ihtiyaçlarını karşılayan markadır. İngiltere’de soğutucuda %19, dondurucuda %16, fırında %12 pazar payı ile lider konumdadır. Blomberg: Alman orjinli 127 yıllık köklü bir marka olan Blomberg solo ve ankastre beyaz eşya ürün gamına sahiptir. Arctic: Romanya orjinli, %99 bilinirliğe sahip köklü ve yerel markadır. %30’un üzerindeki pazar payı ile Romanya beyaz eşya pazarının lideridir. Grundig: Alman orjinli, Türkiye ve Avrupa pazarında bilinirliği yüksek, 65 yıllık güçlü elektronik markasıdır. Tüketici elektroniği ve kişisel bakım ürünlerinden oluşan zengin bir ürün gamına sahiptir. Altus: Dayanıklı tüketim ihtiyaçlarını en ekonomik şekilde karşılamak isteyen tüketicilerin markasıdır. Flavel: İngiltere ve İrlanda pazarının beyaz eşya markalarından biri olan Flavel’in
ürün
yelpazesinde
solo
ve
ankastre
beyaz
eşya
ürünleri
bulunmaktadır. ElektraBregenz: Avusturya orjinli, 117 yıllık köklü ve yerel bir markadır. Kendi ülkesinin beyaz eşya sektörünün en bilinen markalarından biridir. Leisure: İngiltere solo pişiriciler pazarının geleneksel markasıdır.Ürün gamında klasik ve çağdaş çizgide tasarlanmış gazlı ve elektrikli kuzineler ile ankastre ürünler bulunmaktadır. Arstil Mobilya: Mobilya ve ev tekstilinde zengin ürün yelpazesine sahip markadır.
6
ARÇELİK A.Ş. ÜRETİM TESİSLERİ ; Buzdolabı İşletmesi -
Eskişehir/TÜRKİYE
Çamaşır Makinesi İşletmesi - Tuzla/İstanbul/TÜRKİYE Pişirici Cihazlar İşletmesi -
Bolu/TÜRKİYE
Bulaşık Makinesi İşletmesi -
Ankara/TÜRKİYE
Elektrik Motorları İşletmesi -
Çerkezköy/Tekirdağ/TÜRKİYE
Çamaşır Kurutma Makinesi İşletmesi -
Çerkezköy/Tekirdağ/TÜRKİYE
Kompresör İşletmesi -
Eskişehir/TÜRKİYE
Elektronik İşletmesi -
Beylikdüzü/İstanbul/TÜRKİYE
Buzdolabı ve Çamaşır Makinesi İşletmesi Soğutucu Cihazlar İşletmesi -
Kirzhacah/RUSYA
Gaesti/ROMANYA
Çamaşır Makinesi İşletmesi - Changzahou/ÇİN
1.4 FİRMANIN TARİHÇESİ Arçelik, 1955 yılında Vehbi Koç tarafından kurulan Türkiye merkezli bir beyaz eşya ve teknoloji şirketidir. Türk Beyaz Eşya Sektöründe ilk adımları atan Arçelik, 1959'da ilk çamaşır makinesini, 1960'da ilk buzdolabını üretmiştir. 1968 yılında Çayırova tesislerine taşınmış, 1970'li ve 80'li yıllarda ürün gamını süratle genişleterek 1975'de Eskişehir Buzdolabı, 1979'da İzmir Elektrikli Süpürge, 1993 yılında Ankara Bulaşık Makinesi işletmeleri faaliyete geçirilmiştir. 1999 büyüme ve yeniden yapılanma yılı olmuştur. Haziran ayında, pişirici cihazlar üretimi yapan Ardem'in ardından, aynı yıl Aralık ayında Türk Elektrik Endüstrisi A.Ş., Atılım ve Gelişim Pazarlama A.Ş. tek tüzel kişilik olarak Arçelik A.Ş çatısı altında birleştirilmiştir. 7
Ocak 2001 tarihi itibariyle Beko Ticaret tarafından yürütülen Beko markalı ürünlerin yurt içinde pazarlanması ve satışı Arçelik A.Ş. tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Üretim ve satış/pazarlama faaliyetlerinin tek elden yönetimini sağlayan yeni organizasyon modeli ile faaliyetlerin eşgüdümlü yürütülmesine ve verimlilik artışına imkan tanıyan bir yapı oluşturulmuştur. Ar-Ge merkezinin yarattığı ve tüm dünyada yankı uyandıran Orbital Çamaşır Makinesi ile 1998 yılında ilk Teknoloji Büyük Ödülü, 1999 yılında ise MQM-Motor Hata Tanılama projesi ile 2. Teknoloji Büyük Ödülü kazanılmıştır. İletişim ve Bilgi Sistemleri teknolojisinde yaşanan hızlı gelişim, sektörde "akıllı ürünler" ve "ev otomasyonu"nu gündeme getirmiştir. 2000 yılında bu konuda dünyada öncü teknolojiler geliştiren şirketler ile işbirliğine gidilmiştir. Bu çalışmaların bir ürünü olarak Türkiye'nin ilk internet üzerinden erişilebilir buzdolabı geliştirilmiştir. Geleceğin evi tasarlanarak satışa sunulan "Akıllı Yaşam" ürünleri, internet üzerinden ve telefon tuşları kullanmadan sesle kumanda edilebilmektedir. Geleceğin evinde, teknolojik altyapısı tümüyle Arçelik tarafından geliştirilen buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi ve klima birbirleriyle entegre olarak çalışmakta ve hayatı daha da kolaylaştırmaktadır. 2000 yılında alınan bir önemli karar da, hazır mutfak sektörüne girmek olmuştur. Türkiye'nin en büyük özel sektör şirketi ve en tanınmış firması olan Arçelik'in 2003 yılı konsolide net satışı 1,915 milyon Euro'dur. 2003 yılında 72 milyon Euro konsolide yatırım harcaması gerçekleştirilmiş, Ar-Ge harcamalarının ciro içindeki payı %1,1 olmuştur. Ürün geliştirmedeki başarılarını teknoloji geliştirmeye de taşıyan Arçelik, Avrupa Beyaz Eşya sektöründe, enerji, su ve ses seviyelerinde en verimli noktaları hedefleyen teknolojik yeniliklere odaklanmıştır. Ulaşılan AA sınıfı ürünler bunun en belirgin göstergesi olmuştur. Ayrıca ürünlerin estetik görünümü için Avrupa'nın en önemli dizayn şirketleriyle ortak çalışmalar yapılmaktadır. Arçelik'in Çamaşır Makinesi ve Buzdolabı İşletmeleri, 2003 yılında, Türkiye Kojenerasyon Derneği tarafından, Gaz Motorlu Kojenerasyon Tesisleri kategorisinde "En Başarılı Tesis" ödülünü almıştır. Şirket, ulaşılan AA sınıfı ürünler bunun en belirgin göstergesi olmuştur. Ayrıca ürünlerin estetik görünümü için Avrupa'nın en önemli dizayn şirketleriyle ortak çalışmalar yapılmaktadır. Arçelik'in Çamaşır Makinesi ve Buzdolabı İşletmeleri, 2003 yılında, Türkiye Kojenerasyon Derneği tarafından, Gaz Motorlu Kojenerasyon Tesisleri kategorisinde En
8
başarılı tesis ödülünü almıştır. Fikri haklar konusunda yaratılan teknolojik yenilikler, patentlerle koruma altına alınmıştır. Şirket, Türkiye'de son üç yılda yapılan toplam patent başvurusunun %10'unu gerçekleştirmiştir. Üniversite-Sanayi işbirliği ile endüstriyel tasarım konusunda başarılı projeler geliştirilmektedir. Hazır Mutfak sektöründe kısa sürede başarılı bir konuma gelen Arçelik, bu alandaki tecrübe ve imkanlarını ankastre ürünler üzerine yoğunlaştırmıştır. Avrupa'da önemli bir pazara sahip ankastre mutfak konseptinin Türkiye'de de önem kazanmasıyla bu alana ciddi yatırımlar yapan Şirket, yaygın yetkili satıcı ve servis teşkilatıyla tüketicilerinin karşısına iddialı çıkmaktadır. Model sayısı 46'dan 82'ye ulaşan ankastre ürün gamı, estetik görünümleri ve teknolojik üstünlükleriyle tüketici beklentilerini aşmaktadır. Birçok çevre ve enerji ödülüne layık görülen Arçelik, kaliteli ürün ve hizmetler sunmakla kalmamakta, toplumsal sorumlulukları doğrultusunda katma değer yaratacak eğitim, sanat, kültür, çevre ve spora yönelik faaliyetlerini de başarı ile sürdürmektedir. Şirket, 2006 yılında konsolide satış gelirlerini bir önceki yıla oranla %11,4 artışla 6,3 milyar YTL’den 7 milyar YTL’ ye yükseltmiştir. Yurt dışı satışlarının konsolide ciro içindeki payı ise %48’e ulaşmıştır. 2006 yılını, beyaz eşya üretimini, bir önceki yıla göre %23 oranında artırarak, yaklaşık 10 milyon adetle kapatan Arçelik A.Ş., konsolide yurt dışı beyaz eşya satış adetlerinde de bir önceki yıla göre %24 artış sağlayarak 6,5 milyon adede ulaşmıştır. Şirket, Ekim 2006’da, Rusya’da, Buzdolabı, Çamaşır Makinesi ve T elevizyon üretim tesislerinin resmi açılışını gerçekleştirmiştir. Arçelik A.Ş. yurt içinde beyaz eşya sektöründe Arçelik, Beko ve Altus markalarıyla liderliğini güçlendirirken, yurt dışında da başta Beko ve Blomberg olmak üzere diğer markaları ile büyümeye devam etmektedir. Şirket, uluslararası satış cirosunun yaklaşık %80’ini markalı satışlarla gerçekleştirmektedir. Bağımsız araştırma kuruluşu GFK tarafından yapılan; Avrupa, Türkiye ve Rusya olmak üzere 27 ülkeyi kapsayan analize göre, bu coğrafyada Arçelik A.Ş.’nin markalarıyla elde ettiği pazar payının %10 seviyesine ulaştığı belirlenmiştir. Şirket, Türkiye pazarında kurmuş olduğu satış-dağıtım modelini de ihraç etmektedir. Türkiye sınırları dışında; Sırbistan’dan Moğolistan’a, Ukrayna’dan Lübnan’a uzanan bir coğrafyada 200’e yakın sadece Beko markalı ürünlerin satıldığı “Özel Mağazalar” mevcuttur. 9
Mart 2006’da Beko markalı çamaşır ve bulaşık makineleri ile Çin’e ilk ihracat gerçekleşmiştir. Arçelik A.Ş., Kasım 2006 itibariyle Çin’de 7 eyalette, 4 zincir mağaza ve 46 satış noktasında dört bin adedin üzerinde ürün satışı yapmıştır. Çin’e ihracatı takip eden aylarda dünyanın en büyük beyaz eşya pazarı olan ABD’ye de bulaşık makinesi ihraç edilmiştir. Sektördeki konumunu daha da güçlendirmeyi amaçlayan Arçelik A.Ş., Ekim 2006’da Beko Elektronik A.Ş.’deki %22,36 hisse oranını %72,46’ya yükselterek şirketin en büyük hissedarı olmuştur. Arçelik A.Ş. 2005 yılında kapasite artışı ve yeni ürün geliştirme için toplam 153 milyon Euro yatırım harcaması yaparken, bu rakam 2006 yılında 181 milyon Euro olarak gerçekleşmiştir. Bugüne dek 300’ü aşan patentin ve uluslararası platformda verilen 34 ödülün sahibi olan Arçelik A.Ş., 2006 yılında da yenilikçi yaklaşımıyla patent alanındaki üstünlüğünü göstermiştir. Yıllardır kararlılıkla, disiplinle, doğru stratejilerle ve tutarlı vizyonuyla sektörde daima öncülüğünü koruyan Şirket, 2006 yılında pek çok “ilk”e imza atmayı başarmıştır. 7 kg. az kirli çamaşırı sadece 30 dakikada, üstün su tasarrufuyla mükemmel yıkayan dünyanın en hızlı çamaşır makinesini üretmeyi başaran Arçelik A.Ş.; 12 kişilik tam kapasite bulaşığı 58 dakika gibi çok kısa sürede A performansı ile yıkama özelliğine sahip olan dünyanın en hızlı bulaşık makinesine de imza atmıştır. 2006 yılında yaşanan ilklerden biri de, Eskişehir İşletmesi’nde, Türkiye’nin ilk gardırop tipi buzdolabı üretim tesisinin hizmete girmesi olmuştur. Türkiye’nin patent şampiyonu Şirket, “IF Design” ödüllü Türk kahve makinesi “Telve”den sonra, aynı ürünün ev tipi modeli olan Mini Türk Kahve Makinesini de tüketicilerinin beğenisine sunmuştur. Arçelik A.Ş. ülkemizin kalkınması için ekonomik alanda olduğu gibi, sosyal alanlarda da faaliyetlerini sürdürmektedir. Üzerine düşen sorumlulukların bilinci ve “sürdürülebilir gelişime katkı” anlayışı doğrultusunda, 2006 yılında da eğitim, çevre, spor, kültür ve sanat alanlarında pek çok önemli projeyi gerçekleştirmiştir. 2008 yılında ise Türkiye’nin ilk Çamaşır Kurutma Makinesi İşletmesi Çerkezköy’de üretime başladı. “Dünyada bir ilk” olma özelliği taşıyan “Divide&Cool (DAC): Bölünebilir
10
Soğutma Teknolojisi” pazara sunuldu. Beko Elektronik A.Ş.'nin ticari unvanı ise Grundig Elektronik A.Ş. olarak değiştirildi. 2009 yılına gelindiğinde Arçelik Klima Akademisi açıldı. Arçelik A.Ş. ile Grundig Elektronik A.Ş. birleşmesi tamamlandı. Türkiye’nin ilk 4 kapılı buzdolabı üretildi. A enerji sınıfından %30 daha tasarruflu “Dünyanın En Az Enerji Harcayan, “Hızlı 14 programlı” ve “Dünyanın İlk En Hızlı” çamaşır makinesi üretildi.
Maksimum soğutma ve ısıtma
performansı sergilerken, A sınıfı klimalara göre %60 daha verimli çalışan Arçelik “Super Invertech” klimalar pazara sunuldu. %45 daha az elektrik harcayan ve çevreye duyarlı Arçelik Eko panel LCD TV'ler tüketicilerin beğenisine sunuldu. Beko, Avrupa Basketbol Şampiyonası EuroBasket 2009'a, Rusya Gençler Buz Hokeyi Ligi'ne, Almanya Basketbol Ligi ''Basketball Bundesliga''ya, FIBA Asya Basketbol Şampiyonası’na sponsor oldu. 2009 yılı içinde Arçelik A.Ş. ve Koç Sistem'in birlikte geliştirdiği “Yeni Nesil Sayısal Yayıncılık” projesinin tanıtımı gerçekleştirildi. “Yeni Nesil Sayısal Yayıncılık'' çözümü, İngiltere Premier Lig Stadları’nda kullanılmaya başlandı. 2010 A sınıfından %50 daha az enerji tüketen yeni çamaşır makinesi 8124 HST Ekonomist piyasaya sunuldu. Arctic, kuruluşunun 40.yılını kutladı. Türkiye’nin ilk 3 boyutlu LED televizyonu üretildi. “Dünyanın En Tasarruflu Bulaşık Makinesi” A-%30 62107 HIT Ekonomist tüketicilerin beğenisine sunuldu. Arçelik Türkiye’de ilk “Konsept” mağazasını hizmete açtı. Kendi sınıfında “Dünyanın En Az Elektrik Enerjisini Tüketen”, ilk A+++ No Frost :Buzdolabı Üretildi
1.5 BULAŞIK MAKİNESİ İŞLETMESİNİN TANITIMI Arçelik A.Ş. Bulaşık Makinesi İşletmesi, Sincan yakınlarında, organize sanayi bölgesinde, Altınordu Caddesi’nde kurulmuştur. Ocak 1992 itibariyle proje çalışmaları başlayan işletmenin temeli, 22.09.1992 tarihinde dönemin başbakanı Süleyman Demirel tarafından atılmıştır. İşletme 1 yıldan az bir sürede imalata başlanacak hale getirilmiş ve 15.09.1993 tarihinde montaj bandında deneme üretimine başlanmıştır. Seri üretime ise 20.10.1993 tarihinden itibaren geçilmiştir. Çayırova işletmesinde bulunan Bulaşık Makinesi
11
üretimi ile ilgili teçhizatın 1993 yılı Kasım ayında Ankara İşletmesine transfer edilmesi ile birlikte, bulaşık makinelerinin tamamı Ankara İşletmesinde üretilir hale gelmiştir. Fabrika, 109.000m2 toplam açık alan içinde 18.400m2lik alanda inşa edilmiştir. Fabrikanın yanında ise yaklaşık 10000m2lik alan kaplayan bir ürün deposu bulunmaktadır. Futbol, basketbol, voleybol sahasının yanı sıra bir tenis kortu bulunan tesiste
çevresel
düzenlemelere önem verilmektedir. Bu amaçla toz boya kaplamacılığı sistemi,modern atık su tesisi,radyatörlü ısıtma sistemi mevcuttur ve arazisi yaklaşık 700 ağaç 23000 çayırla yeşillendirilmiştir. Ankara İşletmesi için toplam yatırım bedeli 1993 yılı itibariyle 52 milyon U.S. $'dır. Bu miktarın 41 milyon U.S. $'ı makine / teçhizat yatırımıdır. Toplam makine / teçhizat ‘ın 1/4'ü yerli olarak temin edilmiştir.800.000 adet / yıl üretim kapasitesine uygun olarak kurulan Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesinin 2000 yılı üretim miktarı 400.000 adet / yıl olup, 3. Hidrolik Pres Hattının kurulması
ile bu değer yaklaşık 1.000.000 adet / yıl olduğu
belirlenmiştir. 2005 yılında, JIPM (Japon Planlı Bakım) Enstitüsü’nden alınan TPM Mükemmellik Ödülü’yle üretimde rekabetçi yapısını tescilleyen işletme, esnek üretim yapısıyla rekabetçiliğini artırmaktadır. İşletme, dünyanın en büyük ilk üç beyaz eşya şirketinden biri olan Whirlpool'a yılda 100 bin adet bulaşık makinesi üretmektedir. Bir üretim şirketi olan bulaşık makinesi işletmesi, aynı zamanda bir pazarlama şirketi değildir. Pazarlama işlerini Koç Topluluğu’na bağlı pazarlama şirketleri üstlenmiştir. Bulaşık makinesi işletmesinde yalnızca malzemeleri kullanarak üstün ve gelişmiş bulaşık makineleri üretmek için faaliyette bulunulmaktadır. Bu konuda seçilmiş bir kadro yapısına sahiptir ve çok fazla sayılmayacak bir kadroyla yüksek teknolojik donanımlar ve teknolojik üretim prosesleri kullanılarak, minimum hatalı ürün, maksimum kalite hedeflenmektedir. Şirket başta Batı Avrupa olmak üzere ana ihracat pazarlarında yeni dağıtım kanallarına girerek, sektöründe Pazar payını en çok arttıran şirketlerden biri olmuş, özellikle İngiltere ve Romanya’da önemli kazanımlar elde etmiştir. İngiltere’de altı ana beyaz eşya ürün grubundaki payını %9’dan %15’e
çıkaran Arçelik
A.Ş. , pazardaki ikinciliğini
sağlamlaştırmış; Romanya’daki payını ise %35’e çıkararak, uzak ara liderliğini devam ettirmiştir.
12
Marka bazında ise, Beko 2010 yılında, 2009 yılındaki başarısını tekrarlayarak, sekiz ana ürün grubunda dünyanın en çok satan ilk 10 beyaz eşya markası arasında yer almıştır
1.6 ŞİRKETİN TÜRÜ VE HİSSEDARLARI Arçelik anonim bir şirkettir. Ortak yapısı ;
KOÇ HOLDİNG
21,3 7,7 56,3
14,70
TEKNOSAN A.Ş
BURLA TİCARET VE YATIRIM A.Ş
13
1.7 PERSONEL BİLGİLERİ
Beyaz Yaka - 2011
Mavi Yaka - 2011 100%
100%
67%
50%
50%
21%
11%
1%
0%
Lisans Lisansüstü Doktora
Diğer
30
35 30
36
36 32
31
14%
3%
Meslek Ön Lisans Lisans+YL. Lisesi+Diğer Lise
KADIN ERKEK DAĞILIMI
40 35
0%
60%
32
20
Beyaz Yaka Mavi Yaka
10
0 2007
2008
2009
10 9
2010
9,4
9,3
8,7
7,3
7,1 6
KIDEM ORTALAMASI
5,7
5
Beyaz Yaka Mavi Yaka
0 2007
2008
2009
2010 14
23% Diğer
O sm an g a zi Ü n iv .(E sk işeh i r) 2%
İstan b u l Te kn ik Ü n iv 21%
D iğ e r 1 5%
İs ta nbul T ek nik Ü niv
H a cettep e Ü n i v.(A nk ara ) 2%
Or ta D o ğ u T ek n ik Ü n i v.(An k ara ) 12%
B il ken t Ü n iv .(An ka ra) 2%
O rta D o ğu T ek nik Ü niv .(A nk ara) Y ıld ız T e kn ik Ü n iv .(İs t.) A nad olu Ü niv. (E s k iş ehir) İs ta nbul Ü n iv M a rm ara Ü niv.(İs t. )
G az i Ü n i v.(An k ara ) 3%
D ok u z E y lül Ü n iv .(İz m ir) B oğa ziçi Ü n iv (İs tan bul)
U l u d ağ Ü n iv .(B u rsa ) 3%
Y ıld ız T ek n ik Ü n i v.(İst.) 11 %
B o ğ az içi Ü n iv (İ stan b u l) 4%
U luda ğ Ü n iv .(Bu rs a) G az i Ü niv .(A nk ara) B ilk ent Ü niv.(A nk ara) H ac e ttep e Ü niv .(Ank a ra )
D o k u z Eylü l Ü n iv.(İz m i r) 4%
O s m a ngaz i Ü niv. (E s k iş ehir)
M ar m ar a Ü n i v.(İst.) 5%
A n ad o lu Ü n i v.(E skiş eh ir) 8%
D iğer
İ stan b u l Ü n i v 8%
1.8 FİRMANIN ÜRETTİĞİ ÜRÜNLER Arçelik Anonim Şirketi bir üretim şirketidir.Şirketin bünyesindeki tesislerde temel beyaz eşya ,ısıtma ve havalandırma ürünleri,elektronik ürünler, küçük ev aletleri, komponentler ve ankastre ürünler üretilmektir. Ürün gamı ;
15
Arçelik bulaşık makinesi İşletmesinde ise üretilen ürünler normal, elektronik ve kombili (ocaklı) bulaşık makineleridir. Yurt içinde Beko ve Arçelik etiketleriyle farklı modellerde ürünler piyasaya sürülmektedir. Yurt dışındaysa 2000 yılına kadar birçok model, farklı etiketlerle, Bosch-Siemens lisansıyla üretilmişse de, patent anlaşmasının sona ermesiyle birlikte farklı etikette yeni modellerin üretimine son verilmemiştir. Bu da Arçelik’in dış patent olmaksızın model geliştirebileceğinin kanıtı olmuştur. Bunun somut örneği ise 2000 Eylülünde üretimine başlanan, tamamen Türk mühendislerinin projesi olan Turkuaz modeli olmuştur. Bu proje ile yabancı firma denetiminden çıkılıp, serbest pazara açılma olanağı elde edilmiş oldu. 2000 yılından itibaren de yalnızca Turkuaz platformunda üretim yapılmaktadır. Malzeme maliyetinde azalmayı sağlayan Turkuaz Projesini 2003 yılında üretimine geçilen, çok daha sessiz çalışma özelliğini gündeme getiren Albatros Projesi takip etmiştir.Tesisde üretilen bulaşık makineleri çok fazla model ve çeşittedir.Ancak bunları gruplandırmak istersek ; 45’lik model model
60’lık
Ekranlı Ekransız
Ekranlı Ekransız
Tek Tuş
1.9 FİRMANIN TÜRKİYE VE DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ DÜNYADAKİ DURUM
Beyaz eşya sektöründe kullanılan teknolojinin belli bir olgunluğa gelmesi, gelişmekte olan ülkelerin bu teknolojiyi lisans yoluyla edinmesi ve aynı zamanda beyaz eşya talebinin artması ile birlikte üretim gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru kaymaya başlamıştır. Örneğin Batı Avrupa sektörde lider konumundayken, son dönemlerde bu
16
liderliğini Güney Avrupa ülkelerine kaptırmış durumdadır. Amerika kıtasında da üretim ABD’den Latin Amerika ülkelerine doğru kaymaya başlamıştır. Teknolojinin gelişmesiyle ülkeler arasındaki teknolojik fark giderek azalmaktadır. Gün geçtikçe gelişmekte olan ülkelerin üreticileri de beyaz eşyayı gelişmiş ülkelerin üreticilerinin ürettiği kalitede ve daha ucuza üretebilir duruma gelmişlerdir. Bundan dolayı gelişmiş ülkelerin üreticileri kendilerini koruyabilme refleksi ile AR-GE çalışmalarına büyük önem vererek, teknolojik yenilikleri bir an önce ürünlerine yansıtmaya çalışarak farklılık yaratmak istemektedirler. Bunu gerçekleştirebilmek için de şirket birleşmeleri yoğun olarak yaşanmaktadır. Bunun sonucunda dünyada gittikçe daha az sayıda şirket toplamda daha çok beyaz eşya üretmektedir. Dünya da beyaz eşya üreticisi şirketler genel olarak üçe ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi uluslararası şirketlerdir. Bu şirketler, tüm dünya genelinde üretim ve satış ağına sahiptir. İkinci gruptaki şirketler ise “bölgesel” olarak faaliyet göstermekte ve kendi ülkeleriyle birlikte yakın komşu ülke pazarlarında da etkili olmaktadır. Üçüncü grubu ise yerel şirketler oluşturmakta olup, söz konusu firmalar tek bir ülkede üretim yapmakta ve ağırlıklı olarak kendi ülkelerinin pazarına hitap etmektedir. ABD ve İngiltere’de beyaz eşya sektörü rekabette büyük bir değişim yaşamamakla birlikte, Almanya’nın rekabet gücü yüksek düzeyden orta düzeye inmiştir. ABD ve Almanya gibi ülkelerdeki beyaz eşya sanayicilerinin uluslararası yatırımlar yapmaları, ülkelerinin rekabet güçlerinin mevcut durumundan nispeten daha düşük görülmesine neden olmaktadır. Özellikle son dönemlerde Güney Kore ve Çin’in ihracatı önemli oranlarda artmakta, İtalya’nın yüksek seviyedeki rekabet gücü ise artarak devam etmektedir. Japonya’nın rekabet gücü ise son dönemlerde düşme yönündedir. Dünya beyaz eşya ticareti 2009 yılında 61,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Dünya ticaretinde son dört yılda yıllık ortalama % 11,9 oranında büyüme gerçekleşmiştir. 2010 yılındaki büyüme oranı % 9,9 olarak gerçekleşmiştir. Çin, dünya ihracatındaki % 25,9’luk payı ile en çok ihracat yapan ülkeler arasında birinci sıradadır. Çin’den sonra Avrupa’nın en önemli beyaz eşya üreticilerinden olan Almanya (%11,7), ve İtalya (%11,6) gelmektedir. Türkiye, beyaz eşya ihracatında % 4,3’lük pay ile dördüncü sıradadır. Ürün bazında bakıldığında ise, buzdolabı ihracatında % 6,7 ile altıncı sırada, çamaşır makinesi ihracatında % 6,6 ile dördüncü, bulaşık makinesi ihracatında % 8 ile dördüncü ve fırın ihracatında % 3,2 ile yedinci sırada bulunmaktadır. İthalat durumlarına bakıldığında ise, dünyanın en büyük ekonomisi durumunda olan ABD % 19,3 ile birinci sıradadır. ABD’yi, % 6,8 ile Almanya, % 6,2 ile İngiltere, % 5,9 ile Fransa ve %4 ile Rusya izlemektedir
17
TÜRKİYEDEKİ DURUM
Türkiye’de beyaz eşya sektöründe ilk fabrika Arçelik tarafından 1955 yılında İstanbul Sütlüce’de kuruldu. İlk yerli çamaşır makinesi 1959 yılında üretilirken, 1960 yılında da ilk yerli buzdolabı Türk halkının mutfağında yerini aldı. İthal ikameci politikaların 1980 sonrasında yerini ihracata dayalı büyümeye bırakmasıyla birlikte, sektör ülke sanayisinin en önemli kollarından biri haline geldi. İstanbul, Manisa, Eskişehir, Bolu, Gebze, Bursa, İzmir, Ankara, Kocaeli, Yalova, Kayseri, Konya ve Bilecik beyaz eşya sektörünün fabrikalarının yer aldığı kentlere dönüştü. 55 yıllık süreçte, Arçelik, Beko, Vestel, Ariston, Indesit, Altus, Aygaz, Profilo, Bosch, Siemens gibi pek çok yerli yabancı markayla, 50’nin üzerinde orta ölçekli imalatçı, 500’ün üzerinde aksam ve parça imalatçısı sektörde faaliyet göstermeye başladı. Sektördeki bu gelişmeler beyaz eşyayı, yurtiçinde 2 milyondan fazla kişinin ekmek kapısı haline getirdi. 55 yıllık tecrübe, 500 büyük sanayi kuruluşu içinde yer alan beyaz eşya üreticilerini yıllık 25 milyon adedi aşan üretim kapasitesine ulaştırırken, ürün gamı, tıraş makinesinden, dev buzdolaplarına, çamaşır makinelerinden mikro dalga fırınlara kadar farklı geniş bir yelpazeye ulaştı. Türk beyaz eşya üreticileri, basit montaj hatlarıyla başladıkları üretimi yıllar içinde yurtdışına teknoloji transfer edecek düzeye getirdi. Öyle ki, Arçelik Ekonomist Çamaşır Makinesi, A enerji sınıfından bile yüzde 30 daha tasarruflu olmasıyla “Dünyanın en az enerji harcayan çamaşır makinesi”, hızlı 14 programıyla da “Dünyanın ilk en hızlı çamaşır makinesi” unvanını ele geçirdi. AB pazarının yüzde 15’i Türklerin Yaratılan güçlü markalar, başta AB olmak üzere dış pazarlarda Türk beyaz eşya sektörünün varlığını güçlendirdi. Türkiye’de içinde bulunduğu sektörde lider konumunda olan Arçelik, daha önce de değinildiği gibi birçok yerli ve yabancı markayı bünyesine katıp yurt içi ve yurt dışında pazar payını genişletmiştir. Dünya pazarında Arçelik’in konumuna baktığımızda Avrupa’da ilk 3 firma arasında ve Dünya’da 13. sırayı almıştır. Firmanın gelecekte ki hedefi ise Dünya’da ilk 10 firma arasına girmektir. Beyaz eşya sektöründe Türkiye içinde % 65, yurt dışında da % 20 pazar payına sahip işletmenin başlıca rakiplerinden olan firmaların adları ve ülkeleri aşağıda verilmiştir.
18
Arçelik, rakipleri takip edip değerlendirmek ve bu doğrultuda şirket stratejisi belirlemek için stratejik planlama yöneticiliğini kurmuş durumdadır. Bu stratejilerin kazancını pazar payının artırılması, ihracat ciro ve miktarının arttırılması, patent sayısının artması, kapasite kullanımının ve yeni kapasite ihtiyacının artması, vergi öncesi kar / ciro oranının yükselmesi, servis şikâyetlerinin azalması, satış sonrası problemlerinin azalması şeklinde özetleyebiliriz. İşletme içindeyse, iç ve dış pazarlardaki rakip ürünler ve gelişmeler Ürün Geliştirme Yöneticiliğince yakından takip edilmektedir. Rakip ürünlerle ilgili teknik özellikler, ürün ve üretim teknolojisi araştırılıp, Üretim Planlama Bölümüne konuyla ilgili bilgi verilmektedir. Arçelik Türkiye de üretimde aşağıdaki tabloda da görüleceği gibi hakim rol oynamaktadır.
19
1.10 FİRMANIN YURT İÇİ VE YURT DIŞI PAZAR PAYI BİLGİLERİ Özel olarak Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesinin net satış rakamlarına ulaşmak firmanın gizlilik prensipleri nedeniyle mümkün değildir. Fakat Arçelik A.Ş.’nin toplam satışları Arçelik A.Ş.’nin resmi internet sitesinde yayınladığı beş yıllık konsolide finansal gözden geçirme raporlarında yer almaktadır. Firmanın dış piyasada rakiplerine karşı en büyük dezavantajı yan sanayidir. Türkiye’de yan sanayi kuruluşlarının yetersiz kalması firmayı da etkilemektedir. İstenilen kalitede parça üretememesi, yeterli miktarda üretim kapasitesi olmayışı, teslimatlarda gecikmeler olması firmanın üretimini olumsuz etkilemektedir. Ayrıca Çin’in ürettiği malların genel olarak Asya kıtasında satılması, bu kıtadaki Pazar payını etkilemektedir. Bu olumsuz yönlere; yüksek personel maliyetlerini, lojistik sıkıntısını, düşük kapasite kullanım oranını ve ekonomik krizler de eklenebilir.
20
1.11 ORGANİZASYON ŞEMASI
ARÇELİK A.Ş ORGANİZASYON ŞEMASI
21
Arçelik Bulaşık Makinası İşletmesi’nde çalışmakta olan mavi yakalı personelin tamamına yakını Endüstri Meslek Lisesi mezunudur. Mühendis olarak ise makine, endüstri, elektrik, elektrik-elektronik,
elektronik, çevre, kalite, bilgisayar ve
kimya mühendisleri
bulunmaktadır. İşletmedeki mühendislerin önemli bir kısmını makine mühendisleri oluşturmaktadır. Ağırlıklı olarak ürün geliştirme departmanında çalışmaktadırlar. Üretim mühendisliği, üretim planlama ve benzeri departmanlarda çalışan makine mühendisleri de mevcuttur.Makine mühendislerinin görevleri arasında, rakip firmaları ve teknolojik yenilikleri takip ederek yeni ürün tasarımları yapmak, mevcut ürünler üzerinde gerekli tasarım değişikliklerini gerçekleştirmek, belirli zaman aralıkları için öngörülen üretim hacmi doğrultusunda malzeme temin edilmesi gibi çalışmalar bulunmaktadır. İşletmede mühendis personelinin ikinci önemli kısmını, endüstri mühendisleri oluşturmaktadır. Endüstri mühendisleri ağırlıklı olarak üretim planlama bölümünde çalışmaktadırlar. Yurt içi-yurt dışı yardımcı sanayiyle koordinasyonun sağlanması, parçaların üretime aktarılması ve SAP sistemi vasıtasıyla malzeme hareketinin takip edilmesi endüstri mühendislerinin görevleri arasındadır. İş etüdü, montaj hattındaki planlamalar, malzeme planlaması işletmedeki diğer endüstri mühendisliği faaliyetleri arasında bulunmaktadır. Ayrıca yardımcı firmalarla olan ilişkiler dikkate alınarak malzeme maliyetinin raporlanması ürün geliştirme bölümünce hazırlanan ağaca göre hazırlanmaktadır. Operasyon planlama departmanı bulunmayan işletmede bu departmanın görevlerini üretim mühendisliği departmanında çalışan endüstri mühendisleri üstlenmektedir. İşletmedeki elektrik, elektronik ve elektrik-elektronik mühendisleri de Kalite Güvence, Üretim Mühendisliği, Montaj Bantları gibi bölümlerde, genellikle bulaşık makinelerinin kartları, yeni bir ürün üretilecekse yeni sistem set-up’lanması gibi görevler üstlenmişlerdir. Kimya mühendisinin görevi ise genellikle fizik kimya laboratuarıyla sınırlıdır. Üretim ve kalite kontrol esnasında boyalı parçalar ile ilgilenirler. Korozyon testi, pH testi, toplam asit miktarı testi gibi testlerin uygulanmasında görev alırlar.
22
Bilgisayar mühendisi, işletmenin bilgisayar, donanım ve yazılım ihtiyaçlarını belirlemek bu ihtiyaçların çerçevesinde gerekli sistemlerin kurulmasını ve etkin bir biçimde kullanılmasını sağlamaktadır. İşletme için özel yazılım çalışmaları da yapmaktadırlar. İşletmede yalın bir organizasyon olup, yöneticiler ve takım liderleri aynı statüdedirler. Onların altındaysa işçiler bulunmaktadır. Bu yalın sistem ile işletme içinde, çalışanlar arasında iletişim kopukluğu oluşmasının ve ast-üst ilişkisi doğmasının önüne geçmek amaçlanmıştır. İşletmede işçiler arasında herhangi bir hiyerarşi bulunmamaktadır. Önceleri klasik bir organizasyon yapısına sahip olan Arçelik A.Ş. sürekli gelişen ve büyüyen yapısı, değişen rekabet koşulları nedeniyle organizasyon yapısında değişikliğe gitme gereksinimi duymuş ve papatya modeli örneğine benzer bir yaklaşımla süreç bazlı organizasyona geçiş yapmış ve işletmelerin katma değer yaratmayan işlerini dışarıdan anlaştığı taşeron firmalara yaptırmaya başlamıştır. Örneğin, “Bakım Onarım” adında ayrı bir bölüm oluşturmak yerine, gerekli bakımı ve onarımı işçiye öğretmek suretiyle böyle bir bölüm açılmayarak, maliyet artışının önüne geçilmektedir. Yapısal organizasyonlar işletmeler için sürekliliğin bir göstergesidir. Piyasadaki dalgalanmalardan en az derecede etkilenmek için işletmeler dengede olmalıdır. Ancak bu şekilde sağlıklı işletmeler, şartlara göre, hızlı bir şekilde büyüme ve küçülme yapabilirler. İşletmenin dengesi de iyi bir yapısal organizasyona sahip olmak, bu yapısal organizasyondaki görev tanımlarını açık ve net bir şekilde belirtmek ve bölümler arasında iyi bir koordinasyon sağlamakla korunur. Arçelik A.Ş. Bulaşık Makinesi İşletmesi’nin yapısal organizasyon şeması aşağıda verilmiştir. o Üretim Mühendisliği Yöneticiliği o Üretim Planlama Yöneticiliği o Kalite Güvence Yöneticiliği o Bilgi Sistem Yöneticiliği o Ürün Geliştirme Yöneticiliği o Mali İşler Yöneticiliği o İnsan Kaynakları Yöneticiliği o Ar-ge bölümü 23
ÜRÜN DİREKTÖRÜ
Hakan KOZAN
ÜRETİM MÜHENDİSLİĞİ YÖNETİCİSİ Sinan AKAY
ARGE YÖNETİCİSİ
Mete UNLUSOY
ÜRETİM YÖNETİCİSİ Tanzer TUNÇALP
YAPISAL TASARIM1 TAKIM LİDERLİĞİ Güven NUMANOĞLU
İÇ GÖVDE VE BOYAMA TAKIM LİDERLİĞİ Saygın YURTSEVEN
ÜRETİM PLANLAMA YÖNETİCİSİ Ali ALTUNCU
YAPISAL TASARIM2 TAKIM LİDERLİĞİ Oytun ÖZTÜRK
MEKANİK ÜRETİM TAKIM LİDERLİĞİ Oğuzcan KESKİN
OTOMASYON VE BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ YÖNETİCİSİ
SİSTEM TASARIM TAKIM LİDERLİĞİ
KALİTE GÜVENCE YÖNETİCİSİ Korkut ANAPA
Songül BAYRAKTAR
MONTAJ TAKIM LİDERLİĞİ
Bülent KARANLIK
Tanzer TUNÇALP ELEKTRONİK VE KONT. SİSTEMLERİ TAKIM LİDERLİĞİ
MALİ İŞLER YÖNETİCİSİ Mahir DOĞAN
Bülent KÜÇÜKCOŞKUN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİSİ Serkan TEPE
ARÇELİK BULAŞIK MAKİNESİ İŞLETMESİ ORGANİZASYON ŞEMASI
24
1.12 BİRİMLERİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
Şirket hedef politika, stratejileri, müşteri istek ve ihtiyaçları doğrultusunda işletmede üretilecek bulaşık makinelerini gerçekleştirilmesinden ve mevcut ürün tasarım kalitesinin müşteri beklentilerinin üstünde gerçekleşecek şekilde geliştirilmesinden işletme çapında nihai sorumludur. Öngörülen kalite ve miktarda ürünün hedeflere ve üretim programlarına uygun olarak en kısa zamanda,
en az maliyetle üretilmesini sağlayacak ve mevcut iş gücü, makine
kapasitesi ve malzemelerin verimliliğini arttırıcı yönde tedbirler alır ve aldırır. Üretim teknolojisinin ve metotların geliştirilmesi amacıyla alan yöneticilikleri kanalı ile etütler, operasyon analizleri ve iş basitleştirme çalışmaları yapar, gelişmeleri yürürlüğe koyar ve kontrol ettirir. Bulaşık makinesi işletmesi için ön görülen plan ve programlarının gerçekleştirilmesi için kapasite ve kaynak ayrımı ihtiyaçlarını tespit ettirir. Zamanında tedbir alınabilmesi için genel müdür’ e öneri getirir. Kalite sisteminin işleyişini, uygulamaların etkinliğini Kalite Güvence Yöneticiliği’nin sunduğu raporlar ile ilgili gelişmeleri izleyerek sapmaların, ölçümlerin ve değerlendirmelerin sonuçlarını inceleyerek düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılmasını sağlar. İşletme kalite sisteminin gözden geçirilmesi konulu toplantıların düzenlenmesini ve bu toplantılarda kalite sisteminin iyileştirilmesini ve geliştirilmesine yönelik alınan kararların işletme bünyesinde takibini ve uygulanmasını sağlar ve gerekli tedbirleri alır. Yılda iki kez düzenlenen “ Şirket Kalite Yönetimi Koordinasyon Toplantılarına “
Kalite Güvence
Yöneticisi ile birlikte katılır. İşletme üretim ve hizmet faaliyetlerinde önlenebilir maliyet unsurlarının tespit ve önlenebilmesi için faaliyetlerin planlanmasını, önlenemeyen maliyet unsurları içinde indirime yönelik düzenleyici, önleyici tedbirler alınmasını ve işletme genelinde uygulanmasını sağlar
25
ÜRETİM YÖNETİCİSİ
Şirketin hedef politika ve stratejileri ile müşteri istek ve ihtiyaçları doğrultusunda bulaşık makinelerinin üretildiği makine parkuru ve montaj hatlarının verimli ve etkin biçimde kullanılmasından sorumludur. Bu kapsamda;
Önceden belirlenmiş kalite ve miktarda ürünün hedeflere ve üretim programlarına uygun olarak en kısa zamanda, minimum maliyetle üretilmesini sağlayacak, mevcut iş gücü, makine kapasitesi ve malzemelerin verimliliğini arttıracak tedbirleri ve karaları alır.
Mevcut üretim sisteminin geliştirilmesi için gerekli olan etütlerinin, operasyon analizlerinin ve iş basitleştirme çalışmalarının yapılmasını sağlar.
Bulaşık makinesi işletmesi için yapılan plan ve programların gerçekleştirilebilmesi için gerekli kapasite ve kaynak ihtiyaçlarını tespit ettirerek; genel müdürlüğe öneri götürür.
Kalite sistemi çerçevesinde düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılmasını sağlar.
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİLİĞİ
Şirketin hedef politika ve stratejileri ile müşteri istek ve ihtiyaçları doğrultusunda bulaşık makinelerinin üretildiği makine parkuru ve montaj hatlarının verimli ve etkin biçimde kullanılmasından sorumludur. Bu kapsamda;
Önceden belirlenmiş kalite ve miktarda ürünün hedeflere ve üretim programlarına uygun olarak en kısa zamanda, minimum maliyetle üretilmesini sağlayacak, mevcut iş gücü, makine kapasitesi ve malzemelerin verimliliğini arttıracak tedbirleri ve karaları alır.
Mevcut üretim sisteminin geliştirilmesi için gerekli olan etütlerinin, operasyon analizlerinin ve iş basitleştirme çalışmalarının yapılmasını sağlar.
26
Bulaşık makinesi işletmesi için yapılan plan ve programların gerçekleştirilebilmesi için gerekli kapasite ve kaynak ihtiyaçlarını tespit ettirerek; genel müdürlüğe öneri götürür.
Kalite sistemi çerçevesinde düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılmasını sağlar. İNSAN KAYNAKLARI UYGULAMALARI
ÜRETİM MÜHENDİSLİĞİ YÖNETİCİLİĞİ
Prosesler için gereken altyapı, makine-ekipman, kalıp-aparat yatırımlarını planlar ve gerçekleştirilmesini sağlar Yeni teknolojileri araştırır, gerekli olanların uygulanmasını sağlar. Yardımcı sanayi gelişim programına destek verir. Yardımcı sanayideki prosesler ile ilgili olarak gerekli ekipman yatırımı, idamesi ve verimlilik süreçlerini yönetir. İnsan–Malzeme-Makinadan
oluşan
entegre
sistemler için uygulanan tüm
endüstri
mühendisliği ve diğer yardımcı teknikleri (ekonomik, sosyolojik, psikolojik) dikkate alarak ve Arçelik kalite politikasını göz önünde bulundurarak Arçelik’te üretilen ve üretilecek olan ürünlerin proje aşamalarının tamamında görev alır; bunlarla ilgili insan gücü, Lay-Out çalışmalarını yapar.
27
Yurtiçi ve yurtdışında yeni tesis kurma, mevcut tesislerde yeni yatırım, kapasite artırımı, modernizasyon gibi çeşitli yatırım projelerinin etüdü ve fizibilite çalışmalarını gerçekleştirir. Yatırım bütçesinin oluşturulması, izlenmesi,gerçekleştirilmesi bu etkinlikler kapsamındadır. İşletmenin ürünleri için tariflenmiş tasarımlara en yüksek seviyede uygunluk kalitesi sağlanması amacıyla en uygun proseslerin ve operasyonların tespiti ve uygulanmasını, malzeme, işgücü, çevre etütlerinin yapılmasını sağlar Bütün yöneticiler gibi sorumluluk alanındaki sahalarda olumsuz çevresel etkilerle Mesleki Sağlık ve Güvenlik risklerinin en düşük düzeyde tutulmasını sağlar. Olumsuz durumları raporlayarak düzeltici faaliyet başlatır / başlattırır. İşletmede üretim verimini artırıcı, kaynak israfını azaltıcı çalışmaları yürütür. Planlanan yeni yatırımların çevresel etkilerinin değerlendirilmesinde ve gerektiğinde düzeltici ve önleyici faaliyetlerde diğer yöneticiliklerle birlikte çalışır. Arçelik Çevre Yönetim Sistemi ve çevre yasal mevzuatına uygunluğun sağlanmasında ekibine liderlik eder. MALİ İŞLER YÖNETİCİLİĞİ
Şirketin Mali Kaynakların Yönetimi Sürecine uygun olarak, yürürlükte bulunan yasalar doğrultusunda; Ürün maliyetlerinin belirlenmesi (Kanuni, UMS), yatırım takibi, emanet malzeme yönetimi ile maliyet düşürme çalışmalarına katkıda bulunmak amacıyla takımlara gerekli desteğin verilmesini koordine eder ve kontrolünü sağlar. İşletmenin konsolide bütçesini (maliyet merkezleri bazında) oluşturarak aylık fiili durum ile karşılaştırmaları yapar ve takımlar ile yönetime bilgi verir. Düzeltici önlemlerin alınmasını teknik olarak destekler ve yönlendirir. Mali kayıtlar kanuni raporlamanın mevzuata uygun, zamanında ve hatasız olarak yapılmasını sağlar ve bu konuda merkezle koordinasyon içerisinde bulunur.
28
Koç Topluluğu yönetim raporlama sistemlerinden Uluslararası Muhasebe Standartları'na uygun muhasebe prensipleri doğrultusunda gerekli raporların zamanında ve hatasız yapılmasını denetleyerek yönetime bilgi verir. Kayıtlar ile fiili durumun aynı olması için malzeme, sabit kıymetler, vs. sayımlarının doğru ve zamanında yapılmasını sağlar ve kontrol eder. İşletmede bankalar ve Yardımcı Sanayi ile nakit alış verişinin zamanında ve tam olarak yapılmasını sağlayarak şirket genelinde nakit akış planlarının doğru olmasına ve finansal kaynakların etkin kullanılmasına katkıda bulunur. Teşvikli yatırım takibinin sağlanması ve iş programı ile karşılaşmalı olarak raporlanmasını sağlar. Çevre ile ilgili bütçe çalışmalarını yürütür. Yeni proses tasarlanmasında, yeni yatırımlarda, yeni ürün projelerinde veya iyileştirme projeleri sırasında İşletme'deki ilgili çalışanlar veya uzman kişi / kuruluş tarafından hazırlanan ön çevresel etki değerlendirme raporlarının Çevre Yönetim Sistemi Sorumlusu’nun onayından geçip geçmediğini YMSF (Yatırım Malı Sipariş Formları) üzerinden kontrol ederek, onayın görülmemesi durumunda ilgili bölümleri uyarır. Mali işler yöneticiliğinin iç organizasyon yapısı ve görev dağılımı şöyledir: Mali İşler Yöneticisi:
Maliyet Muhasebesi Uzmanı
Maliyet Muhasebesi ve Yatırım Memuru
Maliyet Muhasebe Memuru
Ticari Muhasebe Memuru
Tahakkuk Memuru Maliyet Muhasebesi Uzmanı: Mali İşler Yöneticisi’nin direktifleri dâhilinde Arçelik
A.Ş. Ankara İşletmesi’nde yürütülen maliyet muhasebesi, bütçe ve masraf takibi çalışmalarının yapmak. Yatırımların ve amortismanların takibini ve kontrolünü yapmak. İşletme kar zararı ile birim karlılıklarını tespit etmek. Maliyet Muhasebesi ve Yatırım Memuru: Maliyet muhasebesi uzmanına kendisine verilen direktiflere uygun biçimde yardımcı olmak.
29
Maliyet Muhasebe Memuru: Mali İşler Yöneticisi’nin direktifleri dahilinde Arçelik A.Ş. Ankara İşletmesi’nde yürütülen maliyet muhasebesi, bütçe ve masraf takibi çalışmalarının yapmak. İşletme kar zararı ile birim karlılıkların tespit edilmesi faaliyetlerine katılmak.
ÜRÜN GELİŞTİRME YÖNETİCİLİĞİ
Yapısal tasarım takımı ve sistem tasarım takımı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Şirket hedef – politika – stratejileri ve müşteri istek ve ihtiyaçları doğrultusunda işletmede üretilecek yeni bulaşık makinelerinin tasarımından sorumludur. Bu tasarımları CAD CAM istasyonlarında yapmaktadır.İç ve dış pazarlardaki rakip ürünleri, gelişmeleri takip eder. Rakip ürünlerle ilgili benchmark çalışmaları, raporlama, ürün teknik özellikleri, ürün ve üretim teknolojisi takibi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesini sağlayarak Üretim Planlama Bölümüne yeni ürünlerin tasarlanması ve mevcut ürünlerin iyileştirilip maliyetlerin düşürülmesi konusunda öneriler getirir. Malzeme, ara ürün ve bitmiş ürünlerle ilgili teknik belirlemelerin yapılıp, tasarım özelliklerinin geliştirilmesini, böylece kalite problemlerinin önlenmesini sağlayan çalışmalar yürütür. Bu konuda işletme içindeki teknik birimler ile merkezdeki mühendislik departmanı ile birlikte çalışır. Ürün kalite auditlerinde, çalıştırma deneylerinde ortaya çıkan sorunların önlenmesinde düzeltici
ve
önleyici
faaliyetlerin
planlanmasında
ve
gerçekleştirilmesinde
diğer
yöneticiliklerle beraber çalışır. Bu faaliyetlerin etkinliğinin arttırılması için önerilerde bulunur. Yeni ürün tasarımı ve mevcut ürün tasarım değişikliği faaliyetlerine gerekli geri besleme bilgilerinin dâhil edilmesini sağlar. Bulaşık makinesi performans göstergelerinin sürekli iyileştirilmesi yönünde çalışmalar gerçekleştirir. Bu bölümde bulunan Ürün Geliştirme Laboratuarı, yıkama laboratuarı, ses laboratuarı, elektronik laboratuarı ve prototip laboratuar olmak üzere 4 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde tasarım aşamasındaki komponentler için deneyler yapılarak buradan elde edilen bilgiler doğrultusunda kullanılması düşünülen parçanın o iş için uygun olmadığına karar
30
verilir. Arçelik A.Ş. AR-GE’si merkezi birimler ile ürün işletmelerinin koordineli çalışacağı biçimde şekillendirilmiştir. Bu yapılanmayı gösteren şemalar aşağıda verilmiştir FİRMANIN ARGE ÇALIŞMALARI
KALİTE GÜVENCE YÖNETİCİLİĞİ
Şirketin TKY
(Toplam Kalite Yönetimi ) faaliyetlerinin stratejik kalite planını
oluşturarak uygulama ve gelişmeleri izler, bu faaliyetlerin bir bütün halinde yürütülmesinde yönetim takımına destek verir. Stratejik kalite planı doğrultusunda yeni kalite sistem, araç ve tekniklerinin araştırılıp etüt edilmesini, şirkete uygun şekilde tasarlanması, test edilmesini, sonuçların gözden geçirilerek standartlaştırılmasını ve şirket içinde yayılmasını sağlar . Ayrıca mevcut kalite, sistem araç ve tekniklerinin geliştirilmesi çalışmalarını yürütür.Mevcut üretim kapasitesinin sürekliliğini sağlar ve geliştirilmesi konusunda çalışmalar yapar. Üretim kalitesini arttırmak için , ürün auditleri ve çalıştırma deneyleri yaptırır. Bunları raporlayarak düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılmasını sağlar. Kalite sisteminin geliştirilmesi aşamasında seçilen projeler ve yeni çıkan iyileştirme metotlarına yönelik inceleme, öğrenme, organizasyona taşıma çalışmalarında işletme içi ve dışı yöneticiliklerle koordineli çalışır. Kalite programlarına aktif katılım amacıyla, İPK ( İstatistiksel Proses Kontrol ), öneri geliştirme, kalite çemberleri çalışmalarını koordine ederek bütün bölümlerle iş birliği ile çalışır.
31
İşletmenin kalite politikası ve hedeflerini belirlenmesine, bunlara paralel olarak mevcut kalite sisteminin geliştirilmesine yönelik faaliyetleri yürütür. Mevcut üretim kalitesinin sürekliliğini sağlar ve geliştirilmesi konusunda çalışmalar yapar. İşletmede bu bölümün yöneticisine bağlı çalışanlar kalite güvence mühendisi, giriş kalite güvence mühendisi, kalibrasyon işçileri, çalıştırma deneyi işçileri, ürün audit işçileri, komponent deneyi işçileri, giriş kalite güvence işçileri, fizik kimya laboratuar işçisi ve iade ürün değerlendirme işçisidir. OTOMASYON VE BİLGİ SİSTEM YÖNETİCİLİĞİ
İşletmenin bilgisayar, donanım ve yazılım ihtiyaçlarını belirlemek bu ihtiyaçların çerçevesinde gerekli sistemlerin kurulmasını ve etkin bir biçimde kullanılmasını sağlar. İşletmenin ihtiyacı olan yazılım ve donanım yatırımların analiz eder, planlar. İşletme için özel yazılımları yazar ve yazdırır. Network ve PC ‘lere gereken yazılım ve donanımın bakımını yapar ve yaptırır. PC’ lerin güncelleştirme çalışmalarını yapar. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi ‘ nde merkezi İstanbul olan Bilgi Sistem Yöneticiliği bulunmaktadır. Bölümün amacı ARÇELİK ‘liğin vizyona destek vermesi için kullanması gereken programları tespit edip bunları kurmaktır. Ayrıca var olan bilgisayar ve yazıcıların bakımını ve tamirini yapar. Fabrikada toplam 250 adet PC ekipmanı bulunmaktadır. Tasarımda genellikle daha çok Ideas olmak üzere Unigraphics de kullanılmaktadır. Üretim planlama hariç tüm bölümler networke bağlı olduğu ve Microsoft Exchange sayesinde şirket içi hızlı bir haberleşmenin sağlandığı fabrika Koç net adlı bir hat ile internete bağlanmaktadır. Bir üretim yönetim sistemi olan SAP fabrikada yaygın olarak kullanılmaktadır. Ağustos 2001 de SAP sistemi 3,0 dan 4,6 versiyonuna geçmiştir. SAP sisteminin amacı, üretim satış bilgilerinin tek yerde ve tek server da toplanmasıdır, planlama, mali işler, depo, mal giriş gibi departmanlar SAP sisteminden yararlanmaktadırlar. Fabrikada 98’den beri e-dönüşüm programı uygulanmaktadır, amaç her türlü bilgi alış verişini Internet üzerinden yürütmek, kâğıt kullanımını azaltarak, sistemin daha dinamik ve hızlı olmasını sağlamaktır.
32
İşletmedeki bilgisayarlar ve yazılımlar yeterli oldukları sürece yenilenmemektedir, yeni çıkan donanımlar ve yazılımlar, ancak eldeki mevcutlar yetersiz oldukları zaman alınmaktadır. ÜRETİM PLANLAMA YÖNETİCİLİĞİ
Bu bölüm, İstanbul’daki genel merkezce çeşitli talep tahmin yöntemleri kullanılarak tespit edilen kendisine bildirilen üretim miktarlarını istenilen zamanda üretmek için nasıl bir program izleneceğini belirleyip, bu programın uygulanmasından sorumludur. Doğrudan üretim müdürlüğüne bağlı olan bu departmanda; Malzemelerin satın alınmasından ürün haline dönüştürülmesine kadar olan süreç içinde malzeme, yarı mamul ve bitmiş ürünlere ayrılan kaynakları minimize edecek ve ürünlerin pazara zamanında, istenilen miktarda ve kalitede ulaşmasını sağlayacak şekilde üretimin yapılması için gerekli olan planları hazırlar. Pazarlama bölümlerinden gelen talepler doğrultusunda üretim programını hazırlanır, üretim programı doğrultusunda ihtiyaç duyulacak ithal–yerli malzeme siparişleri verilir. Sipariş doğrultusunda malzemelerin, giriş ambarlama ve depolama faaliyetleri gerçekleştirilir. Servis yedek parça planlaması, bunların temin ve sevkıyatları koordine edilir. Bütün bu işler için öncelikle bulaşık makinesi üretimini etkileyen unsurlar belirlenmeli bu unsurlara göre planlama yapılmalıdır. Üretimi etkileyen faktörleri sıralarsak;
Direkt ve endirekt işçilik.
Üretimde kullanılan hammadde, yarı mamul.
Satış tahminleri.
Malzeme temin ve ürün emrin zamanları
Yardımcı sanayiler.
Planlama faaliyeti
Elektrik, su, yakıt, vb. giderler.
Taşeron firmalar.
33
Ay içinde 3 kez satış grubu SAP R/3 adındaki ERP sistemine yıllı (bulunulan aydan itibaren 12 aylık süre esas alınılır) satış tahminlerini girerler. Bu tahminler doğrultusunda eski tahminler revize edilir. Bu şekilde hesaplanan tahmini satış miktarları İstanbul-Sütlüce’den işletmeye bildirilir. Böylece yapılacak üretim miktarı belirlenmiş olur. Bu aşamadan sonra mevcut satış tahmin rakamı SAP R/3’e girilerek ileriye doğru üretimin programı yapılır. SAP ürünlerin ürün ağaçları, malzemelerin temin süreleri gibi bilgileri veri tabanında bulundurduğundan MRPII yaklaşımıyla gerekli olan malzeme miktarını ve ne zaman sipariş açılması gerektiğini belirler. İşletmedeki stok politikasına da değinilecek olursa; işletme hemen hemen bütün hammadde ve yarı mamulden az veya çok (malzemenin kritikliğine ve maliyetine bağlı olarak değişiyor) stok tutmakta. Stok tutma ve sipariş açma politikası her malzeme için katı kurallara bağlanmış değil. Esnek bir yapı ile stok maliyetlerini en aza indirecek her yöntem kabul ediliyor. İşletme yardımcı sanayilerinden birçoğunun organize sanayi bölgesi içinde olmasından yaralamakta ve JIT uygulayarak malzeme maliyetlerini minimize etmeyi başarmaktadır. JIT kapsamında olan yardımcı sanayilerden işletmeye gün aşırı sevkıyat yapılmaktadır. Bunun dışında negatif stok adı verilen bir uygulamada mevcuttur. Bu uygulamada yardımcı sanayinin malı işletme ambarında durur; işletme bu malzemeden kullanır ve kullandığı malzeme miktarı için sipariş verme işlemi yapar. Burada işletme malzemenin siparişini kullandıktan sonra verdiğinden envanter maliyeti neredeyse hiç yok gibidir. Ancak bu yönteminde sakıncaları da vardır. Eğer yardımcı sanayinin üretim programında bir aksama olursa bu aksama doğrudan sizin üretiminizi de etkileyecektir. Bu yöntemle çalışmanın sonucu yardımcı sanayiye organik biçimde bağlanma demektir. Ayrıca
yardımcı
sanayinin
sevkıyatını
geciktirmesinden
kaynaklanan
bant
duruşlarından kaynaklanan üretim kaybı bu duruştan sorumlu tutulan yardımcı sanayiye fatura edilir. ÜRÜN DİREKTÖRLÜĞÜNE BAĞLI TAKIMLAR Montaj Bantları Takımı Bu departman endüstri, makine ve elektrik mühendislerinden oluşmaktadır. Bunlar, montaj bantlarında optimum çalışma koşullarını sağlayarak ilgili problemleri çözmekle sorumludurlar. Bu bölümün takım lideri montaj bantlarının yöneticiliğini üstlenmiştir. 34
İç Gövde Takımı Bu bölüm tamamen makine mühendislerinden oluşmaktadır. İç Gövde Takımı ve lideri
bulaşık
makinesinin
mekanik
üretiminden,
üretilen
parçaların
kaynak
ve
boyanmasından, seçiminden ve üretim yapan makinelerin çalışma düzeninden sorumludurlar. Mekanik ve Boyahane Takımı Preslerden gelen dış kapı, yan duvarlar ve üst parçaların boyahaneye geldiği zaman sırayla yağ alma, katoforez ve toz boyama işlemlerinden geçtiği bölümde el değmeden, sadece operatörün düğmeye basmasıyla işlem yapılmaktadır.
2. ÜRETİM BİLGİLERİ 2.1 ÜRETİMİN GERÇEKLEŞMESİNE KATKIDA BULUNAN GİRDİLER İşletmede üretimde kullanılan başlıca girdiler şunlardır: Hammadde Makine ve Teçhizat Enerji İş gücü Sermaye Bilgi 2.1.1 Hammadde: Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi, kullandığı hammadde ve malzemelerin %60 ‘ını, ithallere oranla daha pahalı olmasına rağmen, yurt içi satış sektörünün ve firmaların gelişmesi için, yurt içinden sağlamaktadır. Diğer materyallerin sadece yurt dışında bulunması, yurt dışından daha ucuza satın alınması ya da dışarıdan satın alınan bu malların yurt içine göre daha kaliteli olması nedeniyle kalan % 40’lık bir kısım ithal edilmektedir. Kullanılan en önemli hammadde, paslanmaz sac, soğuk sac ve kaplamalı sac olup soğuk sac ve kaplamalı sac yurt içinden, temin edilirken, korozyona karşı direnci oldukça yüksek olan paslanmaz sacın tamamı başta Fransa, Uzakdoğu, Kore ve Almanya’ olmak üzere tamamen yurt dışından karşılanmaktadır. Üretilen bulaşık makinelerinde başta sızdırmazlık elemanları, izolasyon malzemeleri, kablo, bağlantı elemanları cam, lastik, boya, elektronik ve mekanik parçalar, ısıtıcı program cihazları, plastik, paslanmaz çelikler, sunta tahta, ambalaj malzemeleri olmak 35
üzere yaklaşık 400 adet malzeme kullanılmaktadır. Kullanılan en önemli hammadde, paslanmaz sac, soğuk sac ve kaplamalı sac olup, soğuk sac ve kaplamalı sac yurt içinden temin edilirken, korozyona karşı direnci oldukça yüksek olan paslanmaz sacın tamamı yurt dışından ithal edilmektedir. 2.1.2. Makine ve Teçhizat:
lk önceleri Alman Bosch firması tarafından kurulan makine ve teçhizat, daha sonra KOÇ Topluluğu’na bağlı
İstanbul’daki merkez işletmeden sağlanmıştır. Bunların başlıcaları
şöyledir: ●Mekanik Pres ●Hidrolik Pres ●Arka Duvar ve İç Kapı Üretim Hattı ●Havai Konveyör Sistemi ●Boyahane ●İç Gövde Üretim Hattı ●Montaj Bandı ●Laboratuar İmkanları ●Yardımcı Tesisler
ÜRETİM İŞ AKIŞ ŞEMASI: MALZEME (DIŞARIDAN SATIN ALINAN SAÇLAR)
PRES
HİDROLİK PRES
MEKANİK PRES
36
BANYO + KURUTMA
MONTAJ
MONTAJ-1
MONTAJ-2
ÜRÜN
KALİTE KONTROL
PİYASA
PAKET
Mekanik Pres İşletmede 4 çeşit mekanik pres bulunmaktadır. Bunlar 100 ton mekanil pres 315 ton Rovetta, 315 ton Fagor, 315 ton Manzoni preslerdir.Bunların dışında ayrıva 800 tonluk Rovetta transfer pres de bulunmaktadır. Genellikle seri çalışan bu preslerin yine işletmede üretilebilen kalıpları, değiştirilebilir niteliktedir.800 tonluk mekanik pres ile bulaşık makinesinin yan duvar ve dış kapı sacları gibi büyük boyalı parçaları basılmaktadır. Basma işlemi 4 aşamalıdır. Bu pres,rulo sac beslemeli olarak çalışmaktadır. Diğer preslerde ise daha küçük parçalar basılmaktadır. MEKANİK PRES HATTI:
37
4.pres
3.pres
2. pres
1.pres
100 tonluk
315 tonluk
315 tonluk
315 tonluk
ROVETTA MEKANİK PRES
Sac besleme Dar ebatlı rulo sac besleme ünitesi (Saronni) Basılan
Gövde çerçevesi, ayak takviye sacı, alt sızdırmazlık sacı, Whirlpool
parçalar
menteşe kolu (sağ/sol)
MANZONİ MEKANİK PRES
38
Sac
Geniş ebatlı rulo sac besleme ünitesi (Saronni)
besleme Basılan
Alt pervane, tekmelik sacı, ön takviye, arka üst takviye, beton sacı, iç kapı
parçalar
tesbit sacı, motor askı sacı, ayak sacı (sağ/sol), ön üst takviye, komponent bağlantı sacı, menteşe kolu (sağ/sol), menteşe plakası (sağ/sol), ray, Whirlpool alt sızdırmazlık sacı, Whirlpool arka üst takviye, Whirlpool arka braket (beton), Whirlpool pano takviye, Whirlpool ayak sacı, Whirlpool dekoratif çerçeve (sağ/sol), Whirlpool dekoratif çerçeve altlığı, Whirlpool ön takviye, Whirlpool menteşe tutucusu (sağ/sol), Whirlpool program cihazı
800 TON KAPASİTELİ TRANSFER PRES
39
Sac besleme Basılan parçalar
Geniş ebatlı rulo sac besleme ünitesi (Saronni) Yan duvar, dış kapı, şasi, Whirlpool yanduvar, Whirlpool ankastre dış kapı, Whirlpool stand free dış kapı
100 TON KAPASİTELİ MEKANİK PRES
Sac
Dar ebatlı rulo sac besleme ünitesi (Saronni)
40
besleme Basılan
Braket (sağ/sol), yay tutucusu, ısıtıcı bağlantı sacı, termostat koruma sacı, alt
parçalar pervane rondelası
Hidrolik Pres Bu preste derin çekme operasyonu uygulanır. Hidrolik presler, istenilen safhada istenildiği gibi kontrol edilir.
Mekanik preste bulunmayan, presin hızını azaltma veya
arttırma yada basıncını değiştirme gibi özellikler bu preslerde mevcuttur. Bilgisayarla programlanabilen hidrolik preslerin kullanıldığı hatlar oldukça esnek hatlardır. İç gövdenin yapımında kullanılan hidrolik preslerden oluşan Expander Hattı, dünyada sayılı fabrikalarda kullanılmaktadır. 100 TON KAPASİTELİ HİDROLİK PRES
Arka Duvar ve İç Kapı Üretim Hattı Forkliftler aracılığı ile boy kesme makinesinden bu hatta getirilen sac parçalar burada bulunan 4 adet hidrolik presle şekillendirilir. Malzeme besleme ve presler arası malzeme transferi için 5 adet robot
bulunmaktadır. Üretimde esneklik ve ürün kalitesinde
artış
sağlanması amacıyla alınan ABB İsveç markalı bu robotlar 6 eksenli olup 250 kg yük taşıma kapasitesine sahiptir. İşçileri preslerin arasında çalıştırmak oldukça tehlikeli olduğu için de robot sistemini tercih eden
fabrika, bu sistemle hazırlık zamanı 10 dakikanın altına 41
indirilebilmektedir. Bu sistem üretim esnekliği ve ürün kalitesinde artışı da beraberinde getirmektedir.
BOY KESME HATTI
Havai Konveyör Sistemi Preslerden boyahaneye ve boyahaneden montaj bantlarına, boyanacak ve boyanmış parçalar, Power & Free ve EHB konveyör sistemleri ile kullanım noktalarına hasarsız, otomatik olarak ve istenilen zaman ve miktarda ulaştırılmaktadır. İç gövde ve iç kapı üretim bantlarında çıkan bitümlü gövde ve kapılar, montaj bandı üzerindeki bulaşık makinesine monte edilecekleri noktalara, iç gövde ve iç kapı nakil konveyörü vasıtasıyla taşınmaktadır.
Boyahane Buraya gelen dış kapı, üst tabla ve yan duvarlar, öncelikle preslerde yırtılmamaları ve kolay şekillendirilebilmeleri için yağ alma operasyonuna tabi tutulup, fosfat hattında da paslanmayı engelleyici fosfat+çinko karışımıyla kaplanmaktadırlar. Ardından laboratuar koşullarına yakın bir ortamda katoforetik astar kat üzerine son kat toz boya uygulaması ile hiç el değmeden işlem görmektedirler. Aslında otomotiv sektöründe kullanılan katoforetik astar kaplama yöntemi, korozyona karşı en etkin korumayı sağlamakla birlikte yüzey kalitesini de arttırmaktadır. Dekoratif son kat kaplamada toz boya yöntemi, hem dış darbelere karşı
42
maksimum fiziksel direnci sağlayan hem de çevre kirliliğine yol açmayan bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Burada kullanılan EHB konveyörler sayesinde, seperatörler içine koyulan boyalı parçalar, montajda çalışan operatörün düğmeye basması ile hiç el değmeden yan tarafa iletilirler. İç Gövde Üretim Hattı Bu hatta yağ alma ve bitüm fırınları kullanılmaktadır. Daha önceden sac stok sahasından alınarak, boy kesme makinesinde istenilen boyutlarda kesilen paslanmaz saclar, forkliftler aracılığı ile istenilen yerlere ulaştırılır. Whirlpool ve Turkuaz gibi modellerin iç gövde yapımında U ve L adı verilen iki sac parça kullanılır.Yine boy kesme makinesinden forkliftler aracılığıyla Hidrolik II presin hattına gelen paslanmaz saclara burada sırasıyla derin çekme, çevre kesim ve büküm operasyonları yapılır. Bu işlemler bir tane 500 tonluk ve 2 tane de 300 tonluk pres ile yapılmaktadır.Daha sonra kaynaklanan bu U ve L parçalarına çerçeve takılarak penetran testi uygulanır. Kaynaklanmış parçanın üzerine penetran sürülerek ultra-viyole ışık altında bakılır. Testi geçen iç gövde Power & Free konveyörler aracılığı ile önce banyoya, buradan montaj bantlarına gönderilir. Montaj Bandı Yılda 800.000 adet ürün üretebilecek kapasitedeki montaj bandında malzemeler “çekme sistemi” denilen bir sistemle otomatik olarak gönderilmektedir. Bandın “dur-kalk” mantığıyla çalışıyor olması yapılacak işin tam ve doğru yapılmasına olanak vermektedir. Aynı anda farklı modellerin üretilebileceği bu bantta, ileriye dönük, yalın, esnek üretim, otomasyon ve bilgisayarla bütünleşik üretim çalışmaları yapılmasına olanak sağlanmıştır. Power & Free konveyörler vasıtasıyla montaj hattına gelen bitümlenmiş makinelere burada gerekli olan malzemeler sırayla monte edilir. Bu monte edilen parçaların yeri tespit edilirken tamamen MTM ( motion time measurement)’den yararlanılarak malzemelerin ve bunların koyulacağı yerlerin işçiye uzaklığı ve bunun ergonomik açıdan değerlendirilmesi yapılmaktadır. Fabrika makinenin üretim süresini en aza indirmek için MTM çalışmalarına gereken önemi vermektedir. İşletme başta hat dengeleme ve çalıştırılması gereken işçi sayısının hesaplanması olmak üzere pek çok alanda MTM’den yararlanmaktadır.
43
Montaj hattında çalışan bir operatörün, ilgili makine ile işini bitirdikten
sonra
düğmeye basmasıyla ,makinenin üzerinde bulunduğu palet harekete geçerek makinenin bir sonraki istasyona gitmesini sağlamaktadır. Bu durumda ancak işçi işini doğru bir şekilde yaptıktan sonra makine diğer istasyona gidebilmektedir. Bu da hata riskini azaltan bir faktördür. İstasyonlar arasında olabilecek beklemeleri de kısmen önlemek amacıyla “buffer” bulunan fabrikada montaj bantlarının yanlarında bulunan yardımcı istasyonlar sayesinde bazı malzemeler gruplanarak istasyonlara verilmektedir. Banttaki operatör, ihtiyaç duyduğu malzemeleri bir düğmeye basarak yanına çağırır. Multipicker vasıtasıyla hiç insan gücü kullanılmadan hızlı ve hasarsız bir şekilde gelen bu malzemeler sırayla makinelere monte edilir. İşletmede işçilerin multipicker ile malzeme istemek yerine folklift veya transpalet ile istemeyi tercih etmeleri verimliliği olumsuz yönde etkilemektedir.Tüm işçilerin bu sistemi kullanmasının yaygınlaşması folkliftlerde çalışan işçilerin başka alana kaydırılmasına olanak sağlayacaktır. Bunun yanı sıra karton katlama otomasyonunun gerçekleştirilmesiyle operatör tasarrufu sağlanabilecektir.
Laboratuar İmkanları A. Audit Laboratuarı Montaj bantlarında montajı tamamlanan makinelerin tesadüfi seçilen %3’ü burada audit testi denen bir dizi teste tabi tutulurlar. Bu testlerin başında dış görünüşteki kusurları tespit etme amaçlı görünüş testi gelir. Bunu elektriksel güvenlik testi takip eder. Testin amacı, hem kullanıcıya yönelik kaçak riskinin ortadan kaldırılması, hem de diğer testleri yapacak olan işçinin sağlığının riske atılmamasıdır. Ardından gelen fonksiyon testi makinelere hızlandırılmış, yaklaşık 25 dakika süren bir çevrim yaptırılmasından ibarettir. Su sızması, rejenerasyon, makinenin istenilen sıcaklığa ulaşıp ulaşmadığına bu test esnasında bakılmaktadır. Son olarak çizik, çapak gibi oluşumların gözlendiği son görünüş testi uygulanır ve testi geçen makineler ambalaj bandına gönderilir. Audit testleri işletmede “kalite indeksi”nin hesaplanması açısından büyük önem taşımaktadır. Audit laboratuarında yapılan diğer testler arasında 50 ,300, 900 ve 3000 çevrim deneyleri yer almaktadır. Bunlardan 300 çevrim 1 yıllık, 900 çevrim 3 yıllık, 3000 çevrim ise ömürlük kullanıma denk gelip, bu testler sayesinde hangi komponentin ne kadarlık kullanım sonucu hasar gördüğü tespit edilmektedir.
44
Komponentin niteliği ne kadar kritikse çevrim sayısı da o denli artış göstermektedir. Bu testlerden çıkan makineler hurdaya gönderilmektedir. Audit laboratuarında yapılan son diğer test ise klimatize odada makinenin farklı sıcaklıklardaki performansının gözlemlendiği testtir. B. Fizik Kimya Laboratuarı Burada boyahaneden çıkan parçalara örnekleme yöntemi ile fiziksel ve kimyasal testler uygulanır. Fosfatlama ile ilgili olan fiziksel testlerde pH değeri, toplam asit miktarlarının ölçümü gibi testler uygulanırken, kimyasal testlerde katoforez kalitesine bakılarak korozyon testi yapılır. C.Ürün Geliştirme Laboratuarı Bu laboratuar, yıkama laboratuarı, ses laboratuarı, elektronik laboratuarı ve prototip laboratuar olmak üzere 4 bölümden oluşmaktadır.Bu bölümlerde tasarım aşamasındaki komponentler için deneyler yapılarak buradan elde edilen bilgiler doğrultusunda kullanılması düşünülen parçanın o iş için uygun olmadığına karar verilir. Yardımcı Tesisler Yardımcı tesisler arıtma tesisleri ve kazan dairesidir. Kazan dairesi bazı teçhizatların gereksinimi olan sıcak veya soğuk suyun hazırlanmasını sağlar. Arıtma tesisleri ise iki türlüdür. Bunlardan kesikli arıtmada yıkama banyolarında kullanılan sular kimyasal arıtmalara tabi tutularak bir havuzda biriktirilmektedir. Bu havuzdan gelen su ile ayrı bir yerde biriktirilen yağmur suyu çimlerin sulanmasında kullanılmaktadır. Sürekli arıtma ise, evsel atıklardan biriken suyun, biyolojik arıtmayla temizlendikten sonra tuvaletlerde kullanılmasını sağlamaktadır. Arıtma tesislerinde günde ortalama 120 m3 evsel atık, saatteyse 10 m3 endüstriyel atık işlem görebilmektedir.. 2.1.3. Enerji: Fabrikada tüm prosesler ve ısıtma için doğal gaz kullanılmaktadır. Gelen gaz basıncının yüksek olduğu durumlarda, bu basınç doğal gaz tesislerinde düşürülmektedir. Isıtmadaysa modern bir teknoloji olan radyant ısıtma sistemi kullanılmaktadır. Sistem 45
sayesinde, klasik sistemlerdeki gibi havanın ısıtılması yerine, ışınım yoluyla çalışanlar ısıtılarak daha konforlu bir ortam sağlanmaktadır. Bunun yanında, daha az ısı kaybı oluşması nedeniyle klasik sistemlere göre, işletme masraflarında %30’a varan enerji tasarrufu sağlanabilmektedir. Kesintisiz elektrik verilebilen fabrikanın aydınlatma sisteminde, özel olarak seçilmiş beyaz ışık veren ampuller kullanılmaktadır. Bunların ışık şiddeti 700 lükstür. Beyaz eşya üretiminde, üretilen ürünlerin istenilen renk spesifikasyonlarına uygunluğunun her aşamasında testi için uygun bir aydınlatma sağlanmıştır. 2.1.4. İşgücü:
Daha önce de değinildiği gibi fabrikada 68 beyaz yaka, 887 mavi yaka olmak üzere toplam 955 kişi çalışmaktadır. Mavi yakalı çalışanlar en az Endüstri meslek lisesi mezunu olup, mesleki yeterlik ölçen mülakatın yanı sıra psikoteknik testlerden geçerek işe alınmaktadırlar. Beyaz yakalılar ise mühendis, işletmeci ve teknisyenlerden oluşmaktadır. Arçelik, çalışanlarına temel, davranışsal ve fonksiyonel yeterliliklerini arttırmak amacıyla üç alanda eğitim vermektedir. Bu eğitim, dışarıda maliyet çok yüksek olduğundan, iç eğitimci havuzundan seçilen uzmanlaşmış bir kadroyla sağlanmaktadır. Eğitim verildikten sonra ne kadar fayda sağlandığının da ölçülmesi amacıyla eğitime başlandıktan 6 saat sonra bir değerlendirme yapılmaktadır. Kendi alanlarında en iyi eğitimi veren firmalarla da desteklenen eğitimler, daha önceden çalışanı motive etmek amacıyla verilirken şimdi işin daha iyi yapılması, dolayısıyla verimin arttırılması için verilmektedir. Bu tarz bir eğitim verileceği zaman Arçelik’in diğer işletmelerine de haber verilmektedir. Yeni gelen bir mavi yaka elemana 3 günlük bir iş başı oryantasyonu yapılmaktadır. Bu oryantasyon kapsamında servis, yemek, tezgah, ücret, iş güvenliği gibi konularda bilgiler verilerek yeni başlayan işçinin fabrikayı tanıması sağlanmaktadır. Beyaza yakalar içinse 3 haftalık bir eğitim oryantasyonu bulunmaktadır. SEB 101 adı verilen bir eğitim programı ile beyaz yaka elemana tüm işletmeler gezdirilmektedir. Ayrıca işletmedeki mevcut çalışanlar için değişik kurslar düzenlenerek kendilerini geliştirmeleri sağlanmaktadır. Her bölüme bölümün gerektirdiği nitelikte işçinin alınmasına özen gösterilen işletmede, işçilerin ücretlendirilmesinde performans ve yetkinliğe bağlı ücretlendirme esastır. Yıl başlangıcında performans ve enflasyona dayalı artış ve yıl ortasında enflasyon ayarlı maaş üzerinden, iki kez ücret ayarlaması yapılır. Ücretler 16 brüt maaş olarak ödenmektedir. Performansa bağlı ücret artışı uygulamasıyla işçiler daha dikkatli ve zamanında üretim
46
yapmaktadırlar. Bu ücretlere ek olarak işçilere her yıl TÜFE üzerinden artırım yapılan çocuk, yiyecek, yakacak, askerlik, evlenme, bayram, vasıta, öğrenim, ölüm yardımı ve çeşitli ikramiyeler verilmekte olup, ek çalışma saatleri için ayrı ücretlendirme uygulanmaktadır. 2.1.5. Bilgi: İşletmede, işgücü başlığı altında da belirtildiği gibi bilgiye verilen önem çerçevesinde çalışanlara geniş kapsamlı eğitim verilmektedir. Bunların yanı sıra tasarım ve üretimde en gelişmiş teknolojilerden faydalanılmaktadır. Özellikle Üretim Planlama bölümünde kullanılan SAP sistemi, IDEAS ve Unigraphics dizayn ve çizim programı, MINITAB istatistik programı, ISOFT kalite sistem programı, Ürün Geliştirmedeki CAD CAM istasyonları ve işletme genelindeki güncel ofis programları, Network sistemi, Internet ve İntranet bağlantıları ile işletme içinde ve işletmeler arasında iletişimin kolay ve hızlı olması, beyaz yakalı çalışanlar için kişi başına 1.2 bilgisayar düşmesi bunun en somut örneklerindendir 2.1.6. Sermaye: Anonim bir şirket olan Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi her yıl, her bölümün bir önceki yılın harcamalarını, yatırımını, kadroyu, büyümeyi ve döviz, enflasyon gibi kraterleri göz önünde bulundurarak hazırladığı bütçeyi mali işler bölümüne onaylatarak İstanbul’daki Genel Müdürlüğe bildirir. Yatırımlar genellikle yeni teknolojilere yöneliktir. Buradan holdinge bildirilen bütçe onay görürse bu miktar, Bulaşık Makinesi İşletmesinin o yılki sermayesi olarak işletmeye verilmektedir. Bu bütçeleme yöntemi ile faaliyetlerin bir merkezden kontrolü, üretim araçlarının ve malzemenin ekonomik biçimde kullanılması imalat dışında oluşan masrafların planlanması ve kontrol altında tutulması sağlanmaktadır.
2.2 KURULUŞUN TEDARİKÇİLERİ VE İLİŞKİLER Arçelik A.Ş., tedarikçilerden;
Kalite Yönetim Sistemi
Çevre Yönetim Sistemi
İş Etiği Kuralları
Sözleşme Şartları
47
konularındaki gereksinimleri karşılamalarını beklemektedir. Sektörel İlişkiler Türkiye’de içinde bulunduğu sektörde lider konumunda olan Arçelik, daha önce de değinildiği gibi bir çok yerli ve yabancı markayı bünyesine katıp yurt içi ve yurt dışında pazar payını genişletmiştir.Beyaz eşya sektöründe Türkiye içinde % 65 , yurt dışında da % 20 pazar payına sahiptir. Arçelik, rakipleri takip edip değerlendirmek ve bu doğrultuda şirket stratejisi belirlemek için stratejik planlama yöneticiliğini kurmuş durumdadır.Bu stratejilerin kazancını pazar
payının
artırılması,ihracat
ciro
ve
miktarının
arttırılması,patent
sayısının
artması,kapasite kullanımının ve yeni kapasite ihtiyacının artması, vergi öncesi kar / ciro oranının yükselmesi,servis şikayetlerinin azalması,satış sonrası problemlerinin azalması şeklinde özetleyebiliriz. İşletme içindeyse, iç ve dış pazarlardaki rakip ürünler ve gelişmeler Ürün Geliştirme Yöneticiliğince yakından takip edilmektedir. Rakip ürünlerle ilgili teknik özellikler, ürün ve üretim teknolojisi araştırılıp, Üretim Planlama Bölümüne konuyla ilgili bilgi verilmektedir. Rakipleri ve teknolojik gelişmeleri takip ve analiz edip değerlendirmek ve bu doğrultuda şirket stratejisi belirlemek için stratejik planlama yöneticiliğini kurmuş durumdadır.Bu stratejilerin kazancını pazar payının artırılması,ihracat ciro ve miktarının arttırılması,
patent
sayısının artması,kapasite kullanımının ve yeni kapasite ihtiyacının artması,vergi öncesi kar/ciro oranının yükselmesi,servis şikayetlerinin azalması,satış sonrası problemlerinin azalması şeklinde özetleyebiliriz. Yan Sanayilerle İlişkiler İşletmede kullanılan malzemelerin yaklaşık %50 si ithal edilirken, büyük bir kısmı da yan sanayilerden temin edilmektedir.Tablo 1-A’da Ankara Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi’nin ilgili bölümleri ve bu bölümlerin ilişkide bulunduğu yan sanayilerin ad ve sektörleri belirtilmiştir. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi, kullandığı hammadde ve malzemelerin %60’ını, ithallere oranla daha pahalı olmasına rağmen, yurt içi satış sektörünün ve firmaların gelişmesi için, yurt içindeki yan sanayilerden sağlamaktadır. Diğer materyallerin sadece yurt dışında 48
bulunması, yurt dışından daha ucuza satın alınması yada dışarıdan satın alınan bu malların yurt içine göre daha kaliteli olması nedeniyle kalan % 40’lık bir kısım ithal edilmektedir. Kullanılan en önemli hammadde, paslanmaz sac , soğuk sac ve kaplamalı sac olup soğuk sac ve kaplamalı sac yurt içinden, temin edilirken, korozyona karşı direnci oldukça yüksek olan paslanmaz sacın tamamı başta Fransa, Uzakdoğu, Kore ve Almanya olmak üzere tamamen yurt dışından karşılanmaktadır. Üretilen bulaşık makinelerinde başta sızdırmazlık elemanları, izolasyon malzemeleri, kablo, bağlantı elemanları cam, lastik, boya, elektronik ve mekanik parçalar, ısıtıcı program cihazları, plastik, paslanmaz çelikler, sunta tahta, ambalaj malzemeleri olmak üzere yaklaşık 400 adet malzeme kullanılmaktadır. Yardımcı sanayiden temin edilen malzemeler, Tam Zamanında Sevkıyat Yöntemi ile sağlanır. Toplam Kalite Yönetim bilincine sahip olan yardımcı sanayi, ürettiği parçaların kalite sorumluluğunu taşır. Yapılan anlaşmalara göre eğer yan sanayiler malzemeleri
istenilen zamanda fabrikada
bulundurmaz ise ve bu yüzden de üretim durursa ,yan sanayilere ceza verilir. Yan sanayilerden işletmeye gelen malzemeler için JIT ve Negatif Stok Sistemi uygulanmaktadır. JIT sistemi, ihtiyaç duyulan malzemenin istenilen zamanda fabrikaya gelmesi ve gelir gelmez de üretime alınması suretiyle olmaktadır. Fabrikaya yan sanayilerden gelen malzemeler üretime alınmadan önce giriş kalite kontrolünden geçirilir. Gelen malzemeler üretim hacmine bağlı olarak, örnekleme yöntemi ile kontrol edilir. Eğer bir yan sanayi yapılan kontrollerde uzun süreli olarak hatasız malzeme gönderiyorsa, bu malzeme artık JIT malzemesi kapsamına girer ve fabrikaya gelir gelmez kontrol edilmeden üretime alınır. Üretim sırasında bir hata ile karşılaşınca da artık JIT kapsamında olmaktan çıkarak diğer malzemeler gibi kontrollere tabi tutulur. Negatif stok sistemine göre ise, yan sanayiler, kendilerine de verilmiş olan üretim programına bakarak malzemeleri istenilen zamanlarda fabrikaya getirirler. Fabrika, bu malzemeleri üretimde kullansa bile ambara gitmeden önce parasını ödemez. Ambara giderken makinenin numarasının okutulması ile kullanılan malzemeler stoklardan düşer. Daha sonra kullanılan malzemelerin miktarı yan sanayilere gönderilir. Yan sanayiler de fabrikaya fatura göndererek paralarını tahsil ederler.Negatif stok prensibine göre, yan sanayi faturalarını malzemeler kullanıldıktan sonra keser, sevkıyat ve stok kontrol yan sanayinin sorumluluğundadır ve bu faaliyetler için yan sanayiye işletme içinde özel stok alanları tahsil edilir.
49
Ankara Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi'nde Negatif Stok uygulamaları ilk olarak Nisan 1996 tarihinde ER-Bİ firması ile başlamıştır. Mart 1997 tarihi itibariyle 18 firma ile uygulamalar yaygınlaştırılarak devam etmektedir.Bu firmalar; Er-Bi, Basaş, Kabel, Soydan Pakyüz, T.E.E., Türk Henkel, E.C.S., Corro Coat, Serdar Plastik, Çopikas, Gimsan, Erkurt, Yıldız Kondansatör, Vatan Plastik, E.K.B., Etap Plastik, Fırat Plastik, Plastek’tir. Bu Firmalardan Soydan Pakyüz, Türk Henkel, Corro Coat, Yıldız Kondansatör Ve E.K.B.’nin tüm ürünleri için bu uygulama geçerlidir. Bu uygulamaların yanı sıra, yan sanayiden alınan malzemelerin maliyeti takip edilip, “make or buy” analizleri ve yan sanayiye yönelik proses denetimleri yapılmaktadır. Bu sayede daha fonksiyonel ve ucuz ürünler müşteri menfaatine sunulabilmektedir. Örnek vermek gerekirse,geçtiğimiz yıllarda İstanbul’daki yan sanayiye yaptırılan pano üzerine tampon ve ipek baskı, maliyetin azalacağı tespit edildiği için 2002 yılından itibaren fabrika içinde yapılmaya başlamıştır. Ayrıca, yan sanayinin performansının arttırılması amacıyla, malzeme maliyeti takip edilip bunun ürün içindeki payı,genel verimlilik ve yardımcı sanayi ret oranları takip edilerek yardımcı sanayi performansı ortaya konup, yardımcı sanayiye hedef konmaktadır. Hedef gerçekleşme oranlarına göre değerlendirme sonuçları yapılarak geri beslenme yapılmasının yanı sıra, yardımcı sanayi günleri yapılarak en başarılı ilk üç firma seçilerek örnek olarak onurlandırılmakta, dolayısıyla teşvik edilmektedir. YARDIMCI SANAYİLER VE SEKTÖRLERİ
Firma Adı
Sektör
Sorumlusu
Takım
Ardem A.Ş.
Ocak
Bihter Gürpınar
Montaj 1
Plastik
Sibel Kozan
Montaj 1
Matbuat
Tayfun Ayduran
Montaj 2
Arma
Plastik
San.ve
Tic.Ltd.Şti. Artek
Reklamcılık,
Tasarım ve Yayın
50
Aşıkoğlu Makina İmalat Sanayi
Birleşik Makina San. A.Ş.
Birlik Galvaniz Sac San. Tic. A.Ş. Borçelik A.Ş.
Montaj
Metal İşleyiciler
Tayfun Ayduran
Tahta, İzolasyon (Strafor)
Vedat Turul
Sac
Ertuğrul Eceral
Mekanik
Sac
Ertuğrul Eceral
Mekanik
Vedat Turul
Montaj 1
Sibel Kozan
Montaj
Lastik Parçalar, izolasyon
Conbel Ltd. Şti.
(Conta)
Çopikas Oluk. Muk. Kutu San. A.Ş.
Karton Serdar Çevik
Corro Coat Toz Boya San. ve Tic. A.Ş. Doğan Lastik San. ve Tic. A.Ş.
Kaplama
Volkan Baran
Lastik parçalar
Vedat Turul
2
Mekanik Montaj
1
Montaj 2
1
Montaj 2
Boyahane
Montaj
1
Montaj 2
Bülent E.C.S.
Küçükcoşkun
Kablo
Montaj
1
Montaj 2 Ober Saygılı
E.K.B.
End.
Koruyucu
Boyalar San. A.Ş. Er-Bi Yedek Parça San. ve Tic. Ltd. Şti. Erkurt Tekstil San. Tic. A.Ş.
Kaplama
Metal İşleyiciler
Volkan Baran
Boyahane
Sibel Kozan
Montaj
Birol Cömert Sibel Kozan
İzolasyon
Tümer Arıtürk
51
1
Montaj 2 Montaj Gövde
1
İç
Etap Makina San. A.Ş.
Sac, Plastik
Sibel Kozan
Ferkan Yedek Par. ve Mak. Lastik Parçalar, İzolasyon San. Tic. A.Ş. Fırat Kauçuk San. ve Tic. A.Ş.
Galsan A.Ş.
(Conta)
Vedat Turul
Uğur Kan Plastik Akın Polat Uğur Kan Plastik
Montaj 1 Montaj
1
Montaj 2 Montaj
1
Montaj 2 Montaj
1
Montaj 2 Ali Paker
Gimsan Mad. San. ve Tic. A.Ş.
Bağlantı Elemanları
Uğur Kan Birol Cömert
Montaj
1
Montaj 2
Bülent Küçükcoşkun Kabel A.Ş.
Kablo, Metal İşleyiciler Cem Kalender
Montaj
1
Montaj 2
Ober Saygılı Kerim Çelik Mamul İmlt.
Sac
Ertuğrul Eceral
Mekanik
Metal İşleyiciler
Sibel Kozan
Montaj 1
Matbuat
Sibel Kozan
Montaj 1
Plastek A.Ş.
Plastik
Uğur Kan
Montaj 1
PPG Industrıal Sales
Kaplama
Volkan Baran
Boyahane
Savtekin Ltd. Şti.
İzolasyon
Sibel Kozan
Montaj
ve Tic. A.Ş. Maktel Mak. ve Tel. San. A.Ş. Pelin Ofset Tipomat San. Tic. Ltd. Şti.
Tamer Aydın
52
Montaj 2
1
Serdar Plastik San. Tic. Ltd. Şti.
Uğur Kan Plastik Akın Polat
Soydan Pakyüz Ltd. Ştd.
Standart Profil A.Ş.
T.E.E. A.Ş.
Beton Döküm
Vedat Turul
Lastik Parçalar, İzolasyon (Conta)
Vedat Turul
Uğur Kan Komponent Birol Cömert
Montaj
1
Montaj 2 Montaj
1
Montaj 2 Montaj
1
Montaj 2 Montaj
1
Montaj 2
Tisaform
Matbuat
Sibel Kozan
Montaj 1
Türk Henkel A.Ş.
Kaplama
Volkan Baran
Boyahane
Vatan Plastik A.Ş.
Sibel Kozan Plastik
Montaj
1
Montaj 2 Ali Paker
Yıldız
Kondansatör Tic.
Ltd. Şti.
Bülent
Komponent
Küçükcoşkun
Montaj 1
2.3 TESİS YER SEÇİMİ VE YERLEŞİM PLANI Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi Ankara’nın Sincan ilçesi yakınındaki Organize Sanayi Bölgesinde kurulmuştur. Fabrika,109.000m2 toplam açık alan içinde 18.400m2lik alanda inşa edilmiştir. Fabrikanın yanında ise yaklaşık 10000m2lik alan kaplayan bir ürün deposu ve servis bölgesi yöneticiliği bulunmaktadır. Halı futbol sahası ve voleybol sahası mevcuttur. Çevresel düzenlemelere önem verilmektedir. Bu amaçla toz boya kaplamacılığı sistemi, modern atık su tesisi, radyatörlü ısıtma sistemi mevcuttur ve arazisi yaklaşık 700 ağaç 23.000m2çayırla yeşillendirilmiştir. Fabrikanın yer seçiminde duygusal faktörlerde göz önünde bulunmuştur. Vehbi Koç’un Ankaralı olması, Ankara’nın Türkiye’nin Başkenti olması, gibi sebepler fabrikanın yer seçiminde göz önünde bulundurulmuştur. Fakat bu önemli faktör dışında İşletmenin yer seçiminde pek çok faktör göz önünde bulundurulmuştur. 53
Bu faktörlerden bazılarını önem sırasına göre şöyle sıralayabiliriz: Malzeme kaynaklarına yakınlık (bölge ambarlarına yakınlık) Pazara yakınlık (dağıtım kanallarına yakınlık) İnsan gücü (mühendis kalitesinin yüksek olması) Karayolu, demiryolu taşımacılığı (Yurt içi transportation) Organize sanayinin avantajları (vergi, teşvik vb.) Türkiye’nin ortasında bulunması Sosyal imkânlar (Ankara’nın sosyal ve kültürel altyapısı) Pazarla İlişkiler: Pazarla ilişkiler konusunda işletme herhangi bir sorunla karşılaşmamakta ve istediği pazara kolaylıkla ulaşabilmektedir. İstanbul’da bulunan pazarlama şirketlerinden gelen taleplere göre genel merkez işletmeyi üretim konusunda yönlendirmektedir. Hammaddeler: Tesis yeri seçiminde en etkili faktör hammadde tedarikidir. Çünkü çok fazla hammadde kullanılarak çok az sayıda ürün üretilmektedir. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesinde kullanılan hammaddeler sac, plastik, poliüretan malzemeler ve kompanentlerdir. Bunların tedariki yan sanayiden veya yurtdışından yapılmaktadır. Yan Sanayilerin çoğu fabrika kurulduktan sonra faaliyete geçmiştir. Yani kuruluş aşamasında hammadde tedariki göz önüne alınmamıştır. Ulaşım: Fabrikanın İç Anadolu bölgesinde yer alması yurt içi ulaşım kolaylığı sağlamaktadır. Ulaşımın kolaylığı hammadde temininde de çok büyük avantaj sağlamaktadır. Yurtiçi pazara dağıtım konum itibariyle rahatlıkla yapılabilmektedir. İşgücü Nitelikleri: Bölgede nitelikli işgücü kolaylıkla bulunabilmektedir. Çalışan işçilerin büyük bir kısmı yakın bölgelerden ( Sincan, Etimesgut, Eryaman, vb…) sağlanmaktadır. Çevresel Etkiler ve Etmenler: İşletmede oluşan katı, gaz ve sıvı atıklar mevcut yasalarda belirtildiği gibi doğanın ve çevrenin korunmasına yardımcı olacak şekilde ortama bırakılmaktadır. Ayrıca Kojenerasyon Tesisi ile de çevreye karşı duyarlı davranılmaktadır. Yasalar, Vergilendirme, Özendirme Önlemleri: Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi yasalara uymakta ve vergisini zamanında ödemektedir. Bu temel kriterler göz önünde bulundurularak Excel’de bir matris yapılmış ve işletmenin kurulması için en uygun yerin Ankara olduğuna karar verilmiştir.
54
Ankara’da kurulmuş olması su konusunda dezavantaj görünse de diğer sanayi merkezleriyle karşılaştırıldığında avantajdır. Fabrikanın ilk etütleri ihracat yapılabileceği düşünülmeden yapıldığından mevcut yapı göz önüne alındığında bu gün için Ankara Sincan Organize Sanayi Bölgesi fabrikanın kurulması için uygun bir bölge olarak görülmeyebilir. Pek çok ham malzemenin İstanbul’dan gelmesi, Ankara’nın deniz ulaşımı olmadığı için ihracata yönelik dezavantajlı olması da Ankara’da kurulmuş olmasının olumsuz yönleridir. Sincan Organize Sanayi Bölgesi’nde kurulmuş olan fabrika Ankara’daki ülkemizin sayılı üniversitelerinden mezun olan nitelikli elemanları bünyesine katmış; organize sanayinin vergi vb. avantajlarından yararlanılmıştır. Teşvik unsuru da göz önüne alındığında mevcut bölge oldukça cazibelidir. Ayrıca organize sanayi bölgesindeki birçok işletmeyle tedarikçi anlaşması yapılmış böylece JIT’ı uygulama fırsatları doğmuştur. Fabrikanın
yerleşim
planı
aşağıda
55
şematik
olarak
gösterilmiştir.
56
ARÇELİK AŞ. ANKARA İŞLETMESİ YERLEŞİM PLANI
Malzeme girişi
Malzeme girişi
GKK MALZEME GİRİŞ AMBARI STOK ALANI SOYUNMA ODALARI
TRAFO
MONTAJ 3 BANDI
ÝÇ GÖVDE ÜRETÝM TAKIMI
YEMEKHANE
ÜRÜN GELİŞTİRME LABARATUARI
KGY BÜROLARI AUDIT LAB.
AMABALAJ TEST
STOK ALANI
ÜRÜN AMBARINA
MONTAJ 1 BANDI BÜROLAR
MEKANÝK ÜRETÝM TAKIMI
KALIPHANE
Sac Malz. Girişi
SAC STOK SAHASI BOYAHANE
YARDIMCI TESİSLER ÇAPAK AMBARI
Havaleli Mlz. Girişi
Firmanın Yerleşim Planı
3. ÜRETİM VE PLANLAMA FALİYETLERİ 3.1 ÜRETİM KARARLARI Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesinde ürünlerin ne kadar zamanda ve nasıl üretileceğine ilişkin kararlar sadece işletme içinde verilmemektedir. Arçelik’in Sütlüce ve Çayırova işletmelerinde satış pazarlama ve tedarik zinciri ile ilgili kararlar verilir.Bu kararlar Rolling satış hedefleridir. Her ayın yirmisinde bu kararlar bir sonraki ay için genel müdürlüklerde kesinleşir. Ankara’daki Bulaşık makinesi işletmesi buradan gelen verileri kullanarak karar vermektedir.Bu kararlardaki asıl belirleyici faktör siparişlerdir.Müşterinin ürün çeşidine olan ilgisi o ürünün nasıl üretileceğini belirlemektedir. Buna göre üretim planlama kısmı üretim planını hazırlar. Aylık ve haftalık üretim programları yayınlanır. Bu bilgiler SAP ‘e girilir ve ürün ağacı bu programa aktarılır . Ürün ağacına bakılarak neye ne 57
kadar ve hangi zamanda ihtiyaç duyulacağı belirlenir.Tarihe göre bu ihtiyaçlar çıkartılır.Bu veriler kullanılarak ürünlerin ne kadar zamanda ve nasıl üretileceğine ilişkin kararlar verilmektedir.
3.2 KAPASİTE Kapasite işletmede hayati öneme sahip bir kavramdır. Çünkü işletmeler ancak kapasiteleri ölçütünde üretim yapabilir ve kârlarıda o ölçüde değişmektedir.Arçelik Bulaşık Makinası işletmesi 1992’de 500,000 adet / yıl üretim kapasitesine uygun olarak kurulmuştur. Mevcut teçhizatın montaj bandı haricinde olan kısmı bu üretim kapasitesini karşılayacak düzeydeyken, 1996 yılında kurulan 100.000 adet/yıl kapasitesi ile çalışan ikinci montaj bandı ile kapasite hedefe ulaşmıştır. 1998 yılında yeni ürün ve kapasite artışı projesi ile kapalı üretim alanı bugünkü değeri olan 30.400 metre,2’ye ulaşmaktadır.Diğer taraftan aynı proje ile yıllık üretim kapasitesi 700.000 adede çıkmış ve bu projeyi takip eden çalışmalarla büyük yatırımlar yapmaksızın yıllık kapasite 800.000 adede kadar ulaşmıştır. 3. montaj bandı yapıldıktan iç üretim sahasındaki kapasite uygun olarak yükseltildikten ve ikinci montaj bandı devreden çıktıktan sonra kapasite planlı olarak yükselmiştir ve yıllık kapasite bugünkü değer olan 1.700.000 adede ulaşmıştır. Bu değerde işletme kapasite üstü çalışmaktadır. Bunun en büyük nedeni ise rakiplerle pazarda var olma mücadelesinin kızışmasıdır; özellikle en büyük rakip olarak gösterilen Vestel firmasının atılımları işletmeyi kapasite üstü çalışmaya itmiştir. Firmada bugün Montaj 1 Montaj 3 ve butik bant denilen 3 bantta üretim yapılamaktadır. Montaj 1 ve Montaj 3 hattında seri üretim yapılırken, Butik bant denilen bantta ise özel ve fazla işlem gerektiren ürünler üretildiğinden diğer bantlara nazaran daha az kapasiteyle çalışmaktadır. Butik bantta bugünkü kapasite 200 kadarken, bütün bantlardaki toplam kapasite günlük 6500 makinedir. Arçelik bulaşık makinesi işletmesinde kapasite uzun vadeli satış planına göre belirlenmektedir. Pres, montaj bandı, aparatlar, kalıp kapasitesi hepsi kapasite planlanmasını belirleyen faktörlerdir. Üretim mühendisliği tarafından kapasite yönetilir.
3.3 ÜRETİM SİSTEMLERİ Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi seri üretimin uygulandığı en büyük işletmelerden birisidir. Üretimde montaj hat sisteminin ağırlıkta olmasına rağmen, üretim yüksek oranda metal işlemeciliği ve mekanik üretim de gerektirdiğinden akış proses sistemi de
58
uygulanmaktadır. Montaj hat sisteminde bir operatör aracılığıyla çeşitli parçalar takılmaktadır. Akış proses sistemi ise mekanik robotlar aracılığıyla sacın mekanik olarak işlendiği sistemdir. İşletmede montaj hattında akım tipi üretim sistemi ; motor gruplama, iç gövde , elektronik kartların gruplandırıldığı alanlarda görev tipi üretim sistemi uygulanmaktadır. Üretim sistemini talebin varlığına göre sınıflandırdığımızda ise, Arçelik BMİ’nde sipariş üzerine yapılan üretimle karşılaşmaktayız. 3.3.1 AKIM TİPİ ÜRETİM SİSTEMİ ( FLOW SHOP)
Akım tipi üretim sistemi devamlı bir faaliyeti yansıtmaktadır.İşlem için gelen girdiler ve işlem sırasında işlemler arası geçiş yapan üniteler seri olarak akmaktadır.Bu nedenle üretimde bir devamlık söz konusudur.Bu üretim sisteminde ürünler genellikle yürüyen bir bant (konveyör) aracılığıyla yer değiştirmektedir. Çıktısı belirli bir üretim çeşidi olan , işlem ünitelerinin (makinelerin) yalnızca bu amaç için düzenlendiği ve çok çeşitli girdilerin seri olarak sisteme girdiği üretim sistemidir. Arçelik Bulaşık Makinesi işletmesinde bulaşık makinelerinin montaj hattında bu üretim sistemi uygulanmaktadır.
3.3.2 GÖREV TİPİ ÜRETİM SİSTEMİ ( JOB SHOP)
Görev tipi üretim sistemi üretim faaliyetlerinin partiler halinde gerçekleştirildiği bir üretim sistemidir. Akım devamlı ve seri halde olmayıp, üretim programına göre harekete geçilmekte veya üretim durdurulmaktadır. Arçelik BMİ’ de
motor gruplama, iç gövde , elektronik kart da gövde tipi üretim
sistemi kullanılmaktadır.
59
3.3.3 YALIN ÜRETİM
Yalın üretim üretime yük getiren tüm israflardan arınmayı hedef alan bir yaklaşımdır. Yalın üretimin ana stratejisi hızı arttırıp, akış süresini azaltarak kalite, maliyet, teslimat performansını aynı anda iyileştirmektir. Yalın üretim sistemi, müşterinin talebinin en az kaynakla, en kısa zamanda, en ucuza ve hatasız olarak karşılanmasını hedefler. Yani sıfır hatalı, tam zamanında, küçük partiler halinde, yüksek çeşitlilikte üretim yapılması öngörülür. 3.3.4 TAM ZAMANINDA ÜRETİM ( JIT )
Üretim için gerekli olan malzemenin gerektiği anda ihtiyaç noktasında bulunmasını temin eden ve sıfır envanteri hedef alan bir malzeme
yönetimi sitemidir. En az kaynak
kullanımıyla, en kısa zamanda, en ucuz ve hatasız üretimi, müşteri taleplerine cevap verecek şekilde en az israfla ve tüm üretim faktörlerini en esnek şekilde kullanıp, potansiyellerin tümünden yararlanmayı amaçlar. Tam Zamanında Üretim 1970’lerin başlarında pek çok Japon üretim organizasyonunda kullanılmaya başlanılan bir Japon üretim felsefesidir. Bu felsefe ilk kez Toyota’da müşterilerin
taleplerini
en az
gecikme
ile karşılamak
amacıyla
geliştirilmiş
ve
mükemmelleştirilmiştir. Tam zamanında üretim kayıpların ana kaynağının stoklar olduğunu ön görmektedir. Bu düşüncede stoklar bir göldeki suyu temsil eder ve nasıl su gölün alt tabanındaki kayaları gizler ise, stoklar da bir firmadaki problemleri gizler diye düşünülür. Göldeki su azalmaya başlandığında; yani stoklar azalmaya başladığında problemler su yüzeyine çıkmaya başlar.
60
Tam zamanında üretim felsefesi ürün üzerinde değil de, prosesler üzerinde yoğunlaşan bir yaklaşımla çözüm üretir. Tam zamanında üretim insanlar, prosesler ve prosedürler gibi organizasyonun tüm elemanlarında değişikliğe gitmeyi gerektirir.
3.4 ÜRETİM PLANLAMA FALİYETLERİ Üretim planlama işletmenin belli bir dönem içinde üreteceği ürün miktarının belirlenmesi ve kontrol altında tutulmasıdır. Üretim planlaması hangi mamullerin, nerelerde, kimler tarafından, ne zaman ve nasıl üretileceğini gösteren planların hazırlanmasıdır. Üretim planlamanın amacı üretimin aksamadan düzen içinde yürümesini, gereksiz faaliyetlerin elenmesini ve üretime ilişkin her türlü faaliyetin birbiriyle uyum içinde olmasını sağlamaktır. Bu amaçlara uygun olarak tüm üretimin miktar, kalite, yer, zaman ve çalışacak insan gücü bakımından planlanması gerekir. Arçelik A.Ş. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi, bilgisayar sistemlerinin gelişmesine paralel olarak planlama ve üretimle ilgili uygulamalardan büyük oranda faydalanmaktadır. MRP (Malzeme ihtiyaç planlaması): MRP bilgisayar tabanlı üretim planlama ve stok kontrol sistemidir. Uygun programlama yöntemi ile siparişlerin önceliklerini saptar. Malzemenin zamanında temini için planlamada gereken güncelleştirmeyi yapar. Teslim tarihinde olabilecek gecikmeleri minimize etmeye çalışır. Arçelik ‘te MRP üretim planlama bölümü tarafından gerçekleştirilmektedir. Malzeme ihtiyaç planı; talep, ürün ağacı, tedarik süresi, stok miktarı gibi bilgilerden yararlanılarak hazırlanmaktadır. MRP sisteminin işleyişinde şu adımlar takip edilir:
Firma siparişleri ve satış tahminlerinden Ana Üretim Planı ve bitmiş ürün ihtiyaçları belirlenir.
Ürün ağacı kullanılarak 0. seviyedeki parçadan başlayarak her ürün için brüt ihtiyaçlar belirlenir.
Ana Üretim Planını karşılamak için, ürün ağacı ve stok bilgileri kullanılarak, sipariş verme tarihleri ve sipariş miktarları hesaplanır.
MRP çıktıları sonucu oluşacak raporlarda aşağıdaki bilgiler yer alır:
İleri bir zamanda verilmek üzere planlanmış siparişler,
Planlanan siparişleri yerine getirmek üzere iş emirleri,
Stok durum verileri,
61
Ana Üretim Planındaki siparişlerin, ertelenmesi veya iptaline göre, açık siparişlerin iptal ya da ertelenmeleri,
Yeniden programlama durumunda açık siparişlerin teslim tarihi değişiklikleri.
Aşağıda merkezi ihtiyaç planlama(MİP) sına göre bir ürünün ekran çıktısı görülmektedir.
1 MİP EKRAN ÇIKTISI Üretim planlama kararları MİP üzerinden malzemenin işlem süresine göre, üretimin o parçaya duyduğu ihtiyaca göre değiştirilebilir. Bu tarzda değişikliklerle siparişleri öne çekilebilir.
3.5 STOK İşletmelerde üretilen yada temin edilen malzemelerin ürün olmadan , yani müşteriye ulaştırılmadan bir süre bekletilmesi stoktur. Arçelik de stok günü esasına bağlı kalarak stok yönetimi yapılmaktadır.Stok günü, üretimi aç bırakmayacak şekilde kullanılan malzemenin
62
optimal düzeyde depolanma süresidir. Müşterinin istediği ürünü doğru zamanda temin etmek oldukça önemlidir.Ancak fazladan tutulan her stok da işletmeye fazladan mali bir yük getireceği için stok kontrolü ve yönetimi oldukça önemlidir. Arçelik’in başlangıçta 45 olan stok günü bugünlerde 19 güne kadar düşmüştür.Üretimde stok günü ne kadar azsa o kadar işletme için faydalı olacaktır. Yalnız işletme stok gününü düşüreceğim diye üretimi aç bırakmamalıdır.Bu yüzden işletmede emniyet stoğu da tutulmaktadır. Stok günü hesaplaması aşağıdaki şekilde yapılmaktadır ;
Stok günü hesabı her ayın sonunda mali işler tarafından yapılmaktadır.Stokta tutulan bütün malzemelerin değerleri maddi olarak belirlenir ve ay sonunda elimde kaç liralık ürün olmamış malzeme var şeklinde bir hesaplama yapılır. Örneğin ; elimde üretimde kullanılan 1000 makine olsun her makine için kullanılan 100tl değerinde malzeme olsun .İşletmenin 1 günlük maliyeti 100 000tldir. Ay sonunda yapılan hesaplara göre elimde stokta olan malzemenin değeri 500 000 TL ise stok günüm 5 gündür. Yani stok gününde temel mantık elimdeki malzemeyle kaç gün daha üretim yapabilirim? Seklinde ilerlemektedir. Stok tutulan malzemenin cinsi de çok önemlidir. Arçelik A.Ş. Bulaşık Makinesi İşletmesi’nde beş tip stok bulunmaktadır: Yedek Parça Stokları: Bu stoklar makine yedek parçalarından ve üretimde direkt olarak kullanılmayan malzemelerden oluşur. İşletmeye yan sanayiden gelen parçaların gecikmesi durumunda, üretimin aksamaması için bu tip maddeler stoklanmaktadır.
63
Malzeme Stokları: Bu stoklar direkt üretimde kullanılan malzemelerden oluşmaktadır. Hammadde Stokları: İşletmede ürün hammaddesi yan sanayiden temin edilmektedir. Stoklanacak miktar MRP bilgileri, ürün ağacı ve müşteri talepleri doğrultusunda belirlenmektedir. Ara Stoklar: Üretim hattındaki işlem birimlerinden herhangi birinin durması halinde üretim akışının sorunsuz ilerlemesi için önlem olarak tutulan stoklardır. İmalar sürecindeki dalgalanmalara karşı tutulur. Mamul Stokları: Bitmiş ürünlerin depoya gönderilmek üzere hazır olarak bekletildiği stoklardır. Firmada stok işlemleri SAP programı yardımıyla kontrol edilmektedir. Sipariş miktarı ve zamanı bu program sayesinde planlanmaktadır. İşletmede JIT ve negatif stok sistemi de uygulanmaktadır. JIT ( JUST IN TIME) JIT daha önce de belirtildiği gibi malzemenin gerekli olduğu anda ihtiyaç noktasında bulunmasını ve sıfır stoku hedefleyen bir sistemdir.
Arçelik’te bu sistem şu şekilde
işlemektedir:
Yan sanayiden gelen malzeme örnekleme yöntemiyle önce kalite kontrolden geçirilir.
Uzun süreli yapılan kontrollerde hatalı ürüne rastlanmıyorsa malzeme JIT kapsamına girer.
Bundan sonra, malzeme herhangi bir kalite kontrol işlemine tabi tutulmaksızın geldiği anda üretime alınır.
Üretim esnasında bir hata ortaya çıkarsa malzeme JIT kapsamından çıkarılır ve tekrar kalite kontrolünden geçer.
KONSİNYE UYGULAMASI Arçelik bulaşık makinesi işletmesinde malzemeleri temin edildiği firmalarla konsinye uygulaması yapılmaktadır. Konsinye uygulamasında işletme malzemeyi temin ettiği firmayla şöyle bir anlaşma yapmaktadır.Malzemeyi ayın başında tahmini bir sayıyla almaktadır. Aldığı zamansa fatura kestirmemektedir.Ayın sonu geldiğinde aldığı kadarı değil de kullandığı kadarı fatura ettirmektedir. Örneğin Arçelik konsinye uygulamasını kullandığı bir firmadan 5 ton malzeme temin etti. Ancak bu malzemelerin ay sonunda sadece 3 tonunu kullandı.Yaptığı
64
anlaşmaya göre 3 tonunu fatura edilmektedir. Bu uygulama sayesinde stok miktarı ya sıfır yada negatif çıkmaktadır. Dolayısıyla Arçelik de negatif stok prensibi benimsenmiştir. Uygulanan Stok Yönetimi Sistemlerinin İşletemeye Faydaları Talep dalgalanmalarına karşı önlem alınır. Finansal yönetimin etkin çalışmasını sağlar. Tedarik ve satış masrafları azalır. Malzeme ve ürün kayıpları en aza indirilir. Aşırı stoklar önlenir.
4. KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI Arçelik bulaşık makinesi işletmesinde kalitede politikası müşteri beklentilerini karşılayan , kolay satın alınabilir ve kullanılabilir, güvenilir ürünleri geliştirmek ve üretmek; satış sonrasında da müşteriye gerekli hizmeti vermektir. Kalite düşüncesinin evrimiyle ortaya çıkan en önemli kavramlardan biri de ‘İç Müşteri’ kavramıdır. Bu kavramın beraberinde getirdiği doğal bir gereklilik de iç müşteri memnuniyetinin sağlanması, yani birbirini izleyen süreçlerin sahiplerinin birbirlerinin beklenti ve isteklerini bir müşteri-tedarikçi ilişkisi içinde karşılamalarıdır. Toplam Kalite Yönetiminin bir kuruluşta yerleştirilmesinde de en önemli etkenlerden birisi iç müşteri anlayışının yaygın bir şekilde benimsenmesidir. Arçelik’te bu amaç çerçevesinde yürütülen çalışmalar arasında Toplam Kalite Yönetimi, Kalite Çemberleri, İstatistiksel Proses Kontrol, Kalite Fonksiyonu Dağılımı, TPM ( Toplam Verimlilik Yönetimi) gibi uygulamalar göze çarpmaktadır. Aşağıda bu çalışmalardan bazıları hakkında bilgi verilmektedir: Toplam Kalite Yönetimi TKY (Toplam Kalite Yönetimi ) faaliyetleri kalite sisteminin sadece bir departmanda değil, tüm işletme bünyesinde yayılmasını amaçlar. Toplam kalite modelinde 9 adet kriter mevcuttur.bunlar: ● Liderlik ● Politika ve Strateji ● Çalışanların Yönetimi ● Kaynakların Yönetimi ● Süreçler
65
● Müşteri Tatmini ● Çalışanların Tatmini ● Toplum Üzerindeki Etki ● İş Sonuçları Bu kapsamda yapılan çalışmalar Kalite Güvence Yöneticiliği önderliğinde yürütülür. Burada Kalite Güvence Yöneticiliği stratejik kalite planını oluşturarak planlar, uygulama ve gelişmeleri izler bu faaliyetlerin bir bütün halinde yürütülmesinde yönetim takımına destek verir. Stratejik kalite planı doğrultusunda yeni kalite sistem, araç ve tekniklerinin araştırılıp etüt edilmesini, şirkete uygun şekilde tasarlanması, test edilmesini, sonuçların gözden geçirilerek standartlaştırılmasını ve şirket içinde yayılmasını sağlar . Ayrıca mevcut kalite, sistem araç ve tekniklerinin geliştirilmesi çalışmalarını yürütür. Burada yapılan çalışmalar uluslararası ISO 9001 standardının gereklerini yerine getirecek şekilde belgelendirilir. Kalite Çemberleri Kalite Çemberleri, toplam kalite yönetimi adına yapılan ilk çalışmalar olup, birimlerin kendi çalışma alanlarındaki kalite problemlerini ve diğer sorunları Kalite Çember tekniklerini kullanarak saptamak, analiz etmek ve çözmek için düzenli aralıklarla gönüllü olarak bir araya gelen çalışan grubudur. Kendi faaliyet alanları dışındaki konular olan sendikal faaliyetler, yönetim politikaları, ücret, ceza, terfi gibi konular, kişisel problemler çalışma alanlarının dışındadır. Bu grup, çalışmalarını Kalite Çemberleri Uygulama Talimatı’na göre yürütür. Bu talimat, Bulaşık Makinesi İşletmesi Kalite Çemberleri çalışmalarının esaslarını, nasıl yürütüleceğini, nasıl değerlendirileceğini ve nasıl takip edileceğini tarif eder. Talimat, Kalite Çemberleri uygulamalarını sürdüren tüm ekipleri kapsar. Takımların içerisinde yer alan gönüllü ekip üyeleri, doğal kalite çember üyesi ve bu kişilerin oluşturduğu ekipler de birer Kalite Çemberidir. Ekip sözcülerinin her biri ise kendi ekibinin oluşturduğu çemberin doğal lideridir. Çember üyeleri isterlerse gönüllü olan başka bir üyeyi de çember lideri olarak seçebilirler. Kalite çemberlerinde yer alan kişilerin görev ve sorumlulukları şöyledir: İşletme Yürütme Kurulu İşletme Yöneticisi, tüm Yöneticiler, Takım Liderleri ve "Bulaşık Makinesi İşletmesi Danışman Rehberi"nden oluşur. Yürütme Kurulu 6 ayda bir İşletme sunuşları döneminin son günü toplanır. Bu toplantıların temel amacı sunuş yapan Kalite Çemberlerini başarı kriterlerine göre değerlendirmektir. İşletme Danışman Rehberi tarafından hazırlanan ve yayınlanan yıllık değerlendirme raporu Aralık ayında gerçekleştirilen Yürütme Kurulu
66
toplantısında gözden geçirilir. Yıllık değerlendirme raporlarının içeriğinde, verilen eğitimler, takımlara ait Kalite Çember Sistemi izleme göstergeleri, yıl içinde sunuşu yapılan bütün konuların takip tabloları özet tablosu, çemberde çalışan eleman sayısı, işletmedeki toplam çalışan sayısı, sunuş yapan grupların isimleri ve kaç sunuş yaptıkları yer almaktadır. Yürütme Kurulunun diğer görevleri; stratejileri belirlemek, stratejiler doğrultusundaki uygulamaların etkinliğini izlemek, düzeltici ve önleyici faaliyetler konusunda kararlar almak, Bulaşık Makinesi İşletmesi Kalite Çemberlerini daha etkin ve yaygın hale getirmek üzere hedefler belirlemek ve faaliyetlerin yürütülmesinde karşılaşılan problemlerin giderilmesi için tedbirler almaktır. İşletme Danışman Rehberi Kalite Çemberlerinin koordinasyon ve danışmanlığından İşletme Yürütme Kurulu’na karşı sorumludur. Görevleri; çember faaliyetlerini yaygınlaştırmak ve herkes tarafından duyulmasını temin etmek, takım rehberi ve lider eğitimlerini gerçekleştirmek, aylık periyotlarda tüm takım rehberleri ile toplantı yapmak, takımlardaki çember faaliyetlerinin gelişimini izlemek, takımlara danışmanlık desteği vermek, altı ayda bir gerçekleştirilen Yürütme Kurulu toplantılarını organize etmek, toplantı gündemini hazırlamak ve toplantıya katılmak, altı aylık dönemlerde sunuş programlarını yapmak, her ayın üçüncü haftasında takım rehberleri ve çember liderleri ile toplantı organize etmektir. Takım Çember Rehberi Takımındaki çember
faaliyetlerinin yaygınlaştırılması, uygulanması,
yönetim
politikalarının yerine getirilmesinden sorumludur. Takımında yer alan tüm çember liderleri ile Yürütme Kurulu arasındaki düğüm noktasını oluşturur. Görevleri; takımındaki çember faaliyetlerini yaygınlaştırmak, her ayın üçüncü haftasında çember liderleri toplantısına katılmak, aylık toplantılarda danışman rehber ve diğer takım rehberleri ile toplantı yaparak çemberlerin sorunlarını görüşmek, takımındaki çember faaliyetlerinin İşletme içerisinde duyurulmasını sağlamak, üye eğitimlerini gerçekleştirmek, çemberlerin kendi takımlarına gerçekleştirdikleri takım sunuşlarını planlamak, sunuşlara takım lideri, takım mühendisleri ve diğer ekiplerin katılımını sağlamaktır. Çember Lideri Lideri olduğu çemberin faaliyetlerinden sorumludur. Takım rehberi ile sürekli temas halindedir. Görevleri; çember üyelerinin gelişmesine yardımcı olmak, çember toplantılarına ait tutanakların tutulmasını sağlamak, Kalite Çemberleri Gelişim Takip Tablosunu sunuşlardan önce doldurmak, her ayın üçüncü haftasında çember liderleri toplantısına
67
katılmak, toplantıda, karşılaştıkları problemleri, çember faaliyetlerinin sürekliliği için belirledikleri ihtiyaçları rehberlere iletmek ve çemberdeki iş bölümünü organize etmektir. Üye Çemberlerde sorun seçiminden, problem çözümüne ve yönetime sunuşa kadar her aşamada gönüllü olarak görev alır. Çalışmasını tamamlayan her Kalite Çemberi öncelikle kendi takımı bünyesinde bir sunuş gerçekleştirir. Buna Takım Sunuşu denir. Sunuşa takım lideri, takım mühendisleri ve diğer ekipler katılırlar. Takım sunuşları sahada gerçekleştirilir. Takım lideri kalite çemberi takım sunuşundan sonra kalite çemberinin önerisini cevaplama formu ile cevaplar. Bir de 6 ayda bir gerçekleştirilen Yürütme kurulu Sunuşu vardır. Sunuş dönemleri Mayıs ve Kasım aylarının ilk iki haftasıdır. Yürütme Kurulu sunuşlarının amacı tüm çemberlerin yöneticiler ve takım liderleri tarafından başarı kriterlerine göre değerlendirilmesi ve yıllık olarak en başarılı Kalite Çemberlerinin belirlenmesidir. Yine Mayıs ve Kasım aylarında Yürütme Kurulu Toplantısı gerçekleştirilir. Bunlara ek olarak her ayın ilk haftası Rehberler Toplantısı ve her ayın 3. haftası Çember Liderleri Toplantısı yapılmaktadır. Kalite Çemberlerinde çalışmalar belli adımlarla yürütülmektedir. Bu adımlar aşağıdaki gibidir: ● Sorun seçimi ● Sorun analizi ● Çözüm önerisi ● Takıma sunuş ● Öneri uygulama ● Standartlaştırma ● İşletmeye sunuş Bu aşamalarda yürütülen faaliyetler ve kullanılabilecek yöntemler
aşağıdaki tablolarda
verilmiştir. AŞAMA 1 : SORUN SEÇİMİ FAALİYET
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
Sorun Listesinin Oluşturulması
Sorun listesi asılması, Beyin fırtınası
Sorun Seçimi
Beyin
fırtınası,
68
Oylama,
Pareto
Diyagramı,
Histogramlar, Gruplandırma, Dağılım Diyagramları Beyin fırtınası , Rehberlere danışma
Hedef Belirlenmesi
AŞAMA 2 : SORUN ANALİZİ FAALİYET
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
Mevcut durumu inceleme, sorunu Veri Toplama (Kontrol Listeleri/ Kontrol Tabloları, tanıma
Çizimler), Grafikler, Fotoğraflar
Kök nedenlerin belirlenmesi
Veri Toplama, Grafikler, Pareto analizi, Balık Kılçığı, Süreç Neden-Sonuç Sorun Analizi
Kök nedenlerin doğrulanması
Beyin fırtınası, Deneme, Doğrulama (Üyeler uygun buldukları
herhangi
bir
deneme
metodu
kullanabilirler.Rehberlerden bilgi desteği alabilirler)
AŞAMA 3 : ÇÖZÜM ÖNERİSİ FAALİYET Alternatif
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER çözüm
önerileri Beyin fırtınası ,
oluşturulması Rehberlere danışma Avantaj/Dezavantajların belirlenmesi,
Fayda/Maliyet
analizi,
alternatiflerin
kazançlar
alternatiflerin açısından kıyaslanması (Bu aşamada çember üyeleri
kıyaslanması
rehber ve mühendislerden bilgi desteği alabilirler)
Çözüm önerisi oluşturulması
Beyin fırtınası, Oylama
69
AŞAMA 4 : TAKIM’A SUNUŞ FAALİYET Çözüm
önerisinin
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER tüm
takıma Sunuş hazırlanması
sunulması
AŞAMA 5 : ÖNERİ UYGULAMA FAALİYET
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
Önerinin uygulamaya konması
Uygulama
Sonuçların izlenmesi
Veri Toplama, Grafikler, Pareto Diyagramı
Önceki
durum-Sonraki
durum Beyin Fırtınası, Pareto Diyagramı , Fotoğraflar,
karşılaştırması/Kazançların
Çizimler, Çember üyelerinin uygun bulduğu herhangi
hesaplanması
başka bir yöntem
Önerinin gözden geçirilmesi
Kalite Çember Teknikleri
AŞAMA 6 : STANDARTLAŞTIRMA FAALİYET Çözüm
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER önerilerinin Talimat yazılması , Bakım planlarının revize edilmesi,
standartlaştırılması
Operasyon planlarının revize edilmesi Yeni bir makine / teçhizat veya aparatın devreye alınması, çember üyelerinin uygun bulduğu herhangi başka bir yöntem
AŞAMA 7 : İŞLETME’YE SUNUŞ FAALİYET
KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER
Yürütme Kuruluna sunuş
Sunuş hazırlanması
70
Her çember çalışmasını tamamladıktan sonra Takım lideri, takım mühendisleri ve takımdaki diğer ekiplerin katıldığı bir gruba “Takım Sunuşu” gerçekleştirir. Takım sunuşları sahada gerçekleştirilir. Takım sunuşu tamamlandıktan sonra öneri uygulamaya alınır ve kalite çemberi Yürütme Kurulu sunuşuna kadar olan dönemde 5. ve 6. adımları tamamlar. Her takım kendine bağlı çemberlerin gerçekleştirdiği sunuşları Kalite Çemberleri Çözüm Önerisi Takip Tablosu ile takip eder. Öneri uygulanıp standartlaştırma gerçekleştirildikten sonra Yürütme Kurulu Sunuşu yapılır. Yürütme Kurulu sunuşları 6’şar aylık dönemlerde gerçekleştirilir. Mayıs ve Kasım aylarının ilk iki haftası Bulaşık Makinesi İşletmesinin Kalite Çember Sunuş dönemleridir. Takıma sunuş yapmış olan çemberler 5 ve 6. Aşamaları tamamlamadan Yürütme Kurulu sunuşu yapamazlar. Sunuşlar gerçekleştirildikten sonra değerlendirme aşamasına geçilir. Değerlendirmeler Mayıs ve Kasım aylarının ilk iki haftası içerisinde gerçekleştirilen sunuşların sonunda, Yürütme Kurulu üyeleri ve takım rehberleri tarafından yapılır. Sunuş yapmış tüm Çemberler Arçelik Ödül Yönetmeliğine göre ödüllendirilmektedir. Ödüllendirme sonucu yılın en başarılı Kalite Çemberi, yılın en başarılı 5 Kalite Çemberi ve yılın en başarılı rehberlik yapan takımı seçilmektedir. Uluslar arası Kalite Standartları Uluslararası
TS
Sistem
EN
Standardı
ISO
ISO
Uygunluk
9001:2008,
14001:2004,
TS EN ISO/IEC 17025:2005, TÜRKAK
71
Belgeleri
TSE SGS
5. YAZILIM VE DONANIM ALT YAPISI Arçelik A.Ş. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi bilgisayar sistemlerini oldukça etkin bir biçimde kullanmaktadır. Üretimin devamlılığı için büyük önemi olan bilgisayar sistemleri Bilgi İşlem Departmanı tarafından kontrol edilmektedir..Firmada Bilgi İşlem Bölümünde bulunan personelin yapısı aşağıdaki gibidir.
YÖNETİCİ
YAZILIM TAKIMI
UYGULAMA GELİŞTİRİCİ
DONANIM TAKIMI
NETWORK KURUCUSU VE SERVER KURUCUSU
OTOMASYON GELİŞTİRİCİ
TEKNİSYEN
Bu bölümde bulunan 3 ana server ile işlemler yapılmaktadır. Ortalama kişi başına(beyaz yaka) 1,2 PC düşmektedir ki bu miktar diğer fabrikalarla karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Bilgisayarlarda kullanılan yazılımlar mümkün olduğunca güncel tutulmaya çalışılmaktadır. 2006 yılı itibarı ile kullanılan işletim sistemleri Windows XP Professional ve Windows Server 2003, Office programı Microsoft Office XP, çizim ve tasarım programları Autocad 2002, Ideas, Unigraphics iken veritabanı çözümleri ise Oracle ile yapılmaktadır. Üretim planlama, malzeme ihtiyaç planlaması, stok kontrolü gibi üretimle ilgili tüm problemler de SAP MRP programları sayesinde bilgisayarlar ile çözümlenmektedir. SAP sisteminin amacı daha hızlı ve daha kaliteli iletişim ve bu sayede istenen verilere daha rahat ulaşılabilmesi, malzeme hareketinin tespit edilmesiyle maliyet analizinin ve operasyon planlamasının daha kolay yapılabilmesidir.
72
SAP sisteminin yanı sıra ISOFT. dog kalite sistem programı, IDEAS dizayn ve çizim programı, MINITAB istatistik programı ve güncel ofis programları etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Network faaliyetleri oldukça üst seviyededir. Koç Topluluğu’na bağlı tüm sistemlerde kurulmuş olup bağlı bulunan tüm sistemlere ulaşılabilinen bir sistem kurulmuştur. Koç Sistem(Bilişim Teknolojisi Grup Yöneticiliği)aracılığıyla bağlı bulunan tüm işletmelerde network sistemi kurulmuş durumdadır. Ayrıca her işletme kendi içerisinde de network sistemini kurmuş durumdadır. Böylece Koç Topluluğuna bağlı şirketler birbirine bağlanmış oluyor. Böylece tüm istenen bilgi ve verilere ulaşmak kolaylaşmıştır ayrıca şirket içerisindeki mevcut bilgi ve duyurulara ulaşmak mümkün. Yüksek teknoloji uygulamaları arasında sayabileceğimiz CAD sistemi ürün geliştirme dizaynında kullanılıyor. CAM sistemi yoktur fakat yardımcı sanayilerde kalıp üretiminde kullanan birkaç firma var. FMIS sistemi yoktur. Otomatik robotlar, multipickerler, toz boya uygulamaları otomasyon sistemine örnek verilebilir. Arçelik AŞ Bulaşık Makinesi İşletmeciliği bir teknoloji araştırma geliştirme merkezi değildir. Yüksek teknoloji araştırmaları
AR-GE’de
yapılmaktadır.
Fabrika
içerisindeki
yüksek
teknololoji
uygulamalarına çeşitli örnekler vermek istersek; IDTag sistemiyle montaj bandına malzeme taşıyan sistemler var, montaj bandına kadar ambalajlanmış ürünün sevkıyatında kullanılan, performans hücrelerine giren makinelerin çalışmalarını birebir smüle eden ve kayıt altına alan sistemler var. Böylece makine performansı otomasyon sistemi sayesinde test edilmiş olur. Fabrikadaki tüm güncel bilgileri edinilmesi bu yolla sağlanabilir. Ankara Bulaşık Makinesi İşletmesi‘nde, merkezi İstanbul olan Bilgi Sistem Yöneticiliği bulunmaktadır. Bölümün amacı ARÇELİK için kullanması gereken programları tespit edip bunları kurmaktır. Ayrıca var olan bilgisayar ve yazıcıların bakımını ve tamirini yapar. Kesintisiz güç kaynağına bağlı olan bilgisayarlarda Windows XP ve Office 2007, başta olmak üzere pek çok programlar bulunmaktadır. Tasarımda genellikle daha çok Ideas olmak üzere Unigraphics de kullanılmaktadır. Üretim planlama hariç tüm bölümler networke bağlı olduğu ve Microsoft Exchange sayesinde şirket içi hızlı bir haberleşmenin sağlandığı fabrika Koç net adlı 1024 byte ‘lık bir hat ile internete bağlanmaktadır.
73
Ayrıca sadece
fabrika içinden erişilebilen intranet tanıtıcı bir niteliğe sahip olup pek çok konuda bilgi içermektedir.
7. KURULUŞUN MALİYET YAPISI Maliyet , bir mal veya hizmete sahip olmak için, o mal veya hizmetin ortaya konulabilmesi için harcanan dolaylı ve dolaysız harcamaların toplamıdır. Arçelik A.Ş’ de maliyet hesapları yapılırken bir önceki yılın harcamaları, üretim programı, kadro, yatırım, büyüme, döviz, enflasyon gibi kriterler dikkate alınarak yapılmaktadır.
Ankara Bulaşık
Makinesi İşletmesinde her bölümün kendi bütçesini oluşturarak bunun mali işler bölümü tarafından onaylanması ile belirlenen bütçe, İstanbul’daki Genel Müdürlüğe, oradan da Holdinge bildirilir. Holding, Arçelik A.Ş. için ayrılan bütçeye bakarak, talep edilen miktarı kabul ederse, Ankara Bulaşık Makinesi işletmesi bu miktarı ancak bu şekilde kullanabilir. Arçelik’te uygulanan maliyet sistemi, Sinai maliyet olup, dağıtım anahtarı olarak Adam x saat / ürün kullanılır. Adam x saat / ürün; makinenin üretilmesi sırasında çalışan işçi sayısı ile bu işçilerin ürettikleri toplam makine sayısını üretmesi için harcadıkları süre çarpılarak üretilen miktara bölünmesi ile bulunur. Verimliliği ölçmek amacıyla da kullanılan bu formülden çıkan sonuç ne kadar düşük olursa verim o kadar iyi demektir. Şöyle ki az adamla az saat de çok ürün her zaman istenen bir durumdur. Örneğin 100 kişi 7,5 saat ‘de 600 adet makine üretirse adam x saat / ürün değeri 100 x 7,5 / 600 = 1.25 ‘dir Safha Maliyeti Sistemi “maliyetlerin zaman ve yer itibariyle üretimle ilişkilendirilerek oluşturulmasıdır”. İşletmede maliyet belirleme yöntemi olarak safha maliyet sisteminden LİFO (son giren ilk çıkar) yöntemi kullanılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Bu yönteme göre imalata en son satın alınan malzemenin verildiği kabul edilir. Maliyetler yüksek, dönem sonu stokların maliyetleri düşüktür. Kar ilk giren ilk çıkar yöntemine göre daha düşüktür. Fakat daha az vergi ödenir. Bunun sebebi finansman giderlerinin tümünün gider olarak yazılmamasıdır
Sinai Maliyet = İşçilik Maliyeti + Genel İmalat Giderleri + Amortisman + Malzeme Maliyeti
74
İŞÇİLİK MALİYETİ Direk üretime katkısı olan makine ile alakası olan çalışanların oluşturduğu maliyettir. Mekanik, montaj, iç gövde de çalışan mavi yaka personeli kapsar. işçilik maliyeti hesaplanırken dağıtım anahtarı olarak adam x saat / adet kullanılır. Farklı işler yapan işçilerin her aşama için saat başına ücretlerinin toplamının, bu aşamaların süresinin toplam süreye oranlarıyla çarpımının toplamıdır. GENEL İMALAT GİDERLERİ ( G.İ.G) Genel imalat giderleri üretime direk katkısı olmayan imalatla ilgili giderlerdir.Genel imalat giderlerine dahil olan bölümler ; 1. Fabrika Yöneticiliği
2. Mekanik imalat İç gövde imalat GENEL İMALAT GİDERLERİ ( 730 KODU)
Montaj Kalite güvence Üretim mühendisliği Üretim planlama 3. Yönetim giderleri Mali işler
DESTEK DEPARTMANI ( 632 KODU )
Bilgi işlem İnsan kaynakları Direktörlük
4. Arge giderleri (630 KODU)
AMORTİSMAN GİDERLERİ Amortismanlarda
azalan
bakiyeler
kullanılmaktadır. 75
metodu,
hızlandırılmış
amortisman
Amortisman
İmalat Amortismanı
Genel Gider Amortismanı
İmalata Verilmeyen
Genel Gider
MALZEME MALİYETİ Malzeme maliyetleri ambar bağlama sonucunda oluşan tutarların; iş emri – işlem kodu ve maliyet merkezi bazında gruplanmasıyla oluşur. Gerekli programlar ambar bağlama sonrası otomatik olarak çalışır. 7.1 BİRİM MALİYETİN HESAPLANMASI
Bir işletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mamul ya da hizmetleri elde etmek için harcadığı tüm üretim faktörlerinin para ile ifade edilen değerlerinin, söz konusu mamul ya da hizmet birimleri başına düşen tutarına birim maliyet denir.
Arçelik A.Ş. Bulaşık Makinesi İşletmesi birim maliyetleri hesaplamaktadır. Hesaplama için şu şekilde bir yol izlenmektedir:
Üretilen ürünlerden herhangi biri için ürün ağacı oluşturulur. Ürün ağacı ürünün hangi malzemelerden ve hangi parçalardan oluştuğunu göstermektedir.
Ürün ağacında bulunan bütün malzemelerin satın alma maliyetleri belirlenir.
Her bir işlemin standart süresinden hareketle direkt işçilik maliyetleri hesaplanır.
76
Fabrikanın yıllık olarak hesaplanan genel giderleri üretilen ürün miktarına göre dağıtılarak birim maliyetler hesaplanır.
ÜRETİM MALİYETİ (malzeme+direkt işçilik+ amortisman + genel üretim giderleri) AR-GE GİDERLERİ + GENEL GİDERLER ( idari giderler ) BİRİM MALİYET Birim maliyetin üstüne eklenen kar payı ile ürünün satış fiyatı belirlenmiş olur. Üretim Maliyeti Üretim maliyeti, malzeme, direkt işçilik, amortisman ve genel üretim giderlerinin toplamından oluşur.Malzeme maliyeti, ürün ağacında belirlenmiş olan malzeme miktarının, satın alınan malzemenin birim maliyeti ile çarpılmasıyla bulunur.
Malzeme maliyeti= Satın Alınan Miktar * Birim Satın Alma Maliyeti
Direkt işçilik maliyeti hesaplanırken dağıtım anahtarı olarak adam x saat / adet kullanılır. Farklı işler yapan işçilerin her aşama için saat başına ücretlerinin toplamının, bu aşamaların süresinin toplam süreye oranlarıyla çarpımının toplamıdır.
Direkt İşçilik Maliyeti=[ ( adam * saat / adet ) / toplam adam * saat ] * toplam direkt işçilik giderleri
Genel Üretim Giderleri kapsamında ise enerji, su, bakım onarım maliyetleri ve endirekt işçilik maliyetleri bulunmaktadır.
Ar-Ge Giderleri Ürün geliştirmede yeni teknoloji ve ürünler için yapılan giderlerdir. Bu giderler ürün çeşitlerine dağıtılırken ilgili ürünün toplam satış tutarının, toplam satış tutarına oranı baz alınmaktadır. Genel Giderler
77
Mali işler, insan kaynakları, direktörlük, bilgi-işlem ve otomasyonda çalışan memurların maliyeti ise genel giderler içinde yer almaktadır. Genel giderler dağıtılırken ise ürün çeşidinin adam * saat değerinin toplam adam * saat değerine oranı kullanılmaktadır. Toplam üretim maliyeti, üretilen makine sayısına bölünürse, bir makinenin toplam üretim maliyeti bulunmuş olunur. Genel giderler ve Ar-Ge giderleri de satış miktarına oranlanarak birim üretim maliyetine ilave edilir. ÖRNEK MALİYET ANALİZİ ÇALIŞMASI 4 programlı A+ 6242 HY bulaşık makinesinin satış fiyatı 960 TL ,8 proglamlı A++ 6281 HT bulaşık makinesinin satış fiyatı ise 1300 TL dir. Birinci modelden 18 , ikinci modeldense 12 tane bulaşık makinası satıldığını düşünürsek ;
+
Satış tutarı 1
= 960*18 =17280 TL
Satış tutarı 2
= 1300*12 =15600 TL
Toplam Satış tutarı = 38880 TL 4 programlı makinenin toplam malzeme maliyeti: 300 TL / adet 5 programlı makinenin toplam malzeme maliyeti: 500 TL / adet Toplam işçilik giderleri :
400 TL
Toplam amortisman
:
1200 TL / yıl
Genel imalat giderleri
:
600 TL
Genel giderler
:
5000 TL
Toplam AR-GE giderleri :
Ürün Çeşidi
Adam x Saat / ürün
3500 TL
Adet
Adam x saat Oran
4 prog.
1.5
*
1000
1500
0.33
5 prog.
1.5
*
2000
+ 3000
0.67
78
4500 4 programlı makine için birim maliyet ;
Toplam malzeme maliyeti = birim sarfiyat x satın alınan fiyat = 300 TL / adet
Toplam işçilik maliyeti
= 400 TL x 0.33 = 132 YTL
132 TL / 1000
Aylık amortisman
= 0.132 TL / birim
=1200 / 12 = 100 TL / adet
[ 100 TL x 1000 ] / 3000
= 33.3 TL
33.3 YTL / 1000
= 0,0333 TL / birim
Genel imalat giderleri
= 600 YTL x 0.33 = 196 TL
196 YTL/ 1000
= 0.196 YTL / birim
Birim üretim maliyeti = 300+ 0,132+ 0,0333+ 0,196 = AR- GE giderleri:
300,3613 TL (sınaî maliyet ) 17280 / 3880 = 0.44
0.44 x 3500 TL
Genel Giderleri:
= 1555,55 TL
1555,55 TL / 1000
= 1,55 TL / birim
0.44 x 5.000 YTL
= 2.200 TL
2.200 YTL / 1000
= 2,2 TL / birim
Toplam birim maliyet = 300,3613 TL +1,55 TL + 2,2 TL =304,1113TL Ticari Maliyet = Toplam Birim Maliyeti + Satış Elemanı Maliyeti + Reklam Maliyeti
79
NOT: Yukarıdaki örnekte kullanılan veriler gerçeği yansıtmamaktadır. Gerçek veriler fabrikadaki gizlilik politikasından dolayı verilmemektedir. 7.2 BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ
Kar maksimizasyonu amacıyla ticari hayata adım atan ve bu amaç doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren işletmeler, üretim ve faaliyet kararlarını saptarken, kendilerine yol gösterecek bazı analizler yapmak durumundadır. Başa baş noktası analizi işletmelere, hangi üretim miktarında, ne kadar gider ile ne kadar gelir elde edeceklerini ve bu gelirin ne kadarının kar olduğunu gösteren bir analiz olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerin varlıklarını sürdürebilmek ve kar elde etmek amaçlarına ulaşabilmek için, ilgili süreçte katlanmaları ya da vazgeçmeleri gereken bazı unsurlar vardır. Ticari süreçteki bu unsurlar toplamına maliyet denmektedir. Maliyet işletmenin alım, üretim, takas ve satış aşamalarının tümünde tükettiği mal ve hizmetlerle ilgili giderlerle, alternatif yolları seçmemek ile katlandığı giderler toplamının parasal ifadesidir. Gider kavramı ise, belirli bir zaman dilimi içinde kullanılan ve tüketilen varlıkların (mal ve hizmetler) parasal değerine dikkat çeken, faydası tükenmiş bir maliyettir. Örneğin kendi ürettiği ürünleri satan bir ticari işletme üretime dahil edeceği hammaddeleri alırken bunlar için taşıma, depolama giderlerine katlanmak, üretim süreci için bina kirası, elektrik, sigorta giderlerine katlanmak, işçi çalıştırmak ya da satış için reklam yapmak zorundadır. Tüm bu kalemler işletmenin giderlerini yansıtır. Yapılan harcamaların gider sayılabilmesi için mutlaka işletmenin faaliyetleri ile ilgili olması ve belirli bir döneme ait olması gerekir. Bir işletmeye ait giderler sabit ve değişken giderler olarak ikiye ayrılmaktadır. Sabit giderler; firmanın faaliyette olduğu süre boyunca ne olursa olsun katlanmak zorunda olduğu giderlerdir. Örnek olarak; işyeri kirası, sigorta, araç, makine-ekipman, amortisman vs… Değişken giderler ise firmanın faaliyet hacmindeki değişikliklere göre farklılık gösteren giderleri ifade etmektedir. Örneğin; enerji giderleri ve hammadde giderleri üretim hacmine bağlı olarak artan ya da azalan giderler olduğundan değişken giderler kategorisinde yer almaktadır. Bir de değişken ve sabit giderleri birlikte içeren yarı değişken giderler vardır ki; onlara da örnek olarak tamir-bakım giderleri verilebilir.
80
Bir firmanın satış miktarları, sabit giderleri, değişken giderleri ve kar kavramları arasındaki ilişkileri başa baş noktası analiziyle incelenebilir. Bu analize göre; firmanın gelirleri ile giderlerinin birbirine eşit olup, karlılığın sıfır olduğu ve üretime devam edilmesi durumunda kar elde edilmeye başlanacak olan noktaya başa baş noktası denir. TOPLAM GELİRLER = TOPLAM GİDERLER Başa Baş Noktası (BBNmiktar ) = Sabit Maliyetler / (Birim Fiyat – Birim Değişken Maliyet)
Örnek: 20.000 adet ürün üretmeyi planlayan işletmenin gerçekleştireceği üretim için toplam olarak , 80.000 TL ise değişken maliyete ve 30.000 sabit maliyete katlanması gerekmektedir. Üreteceği her bir ürün için 10 TL satış fiyatı belirlemiştir. Bu durumda firmanın satış ve miktar bazında başa baş noktaları aşağıdaki gibi gerçekleşecektir. BBN MİKTAR
=
30.000 / [ 10-(80.000*20.000)]
= 5 000 br BBN SATIŞ HACMİ = 30.000/ [1- (4/10)] =50 0000 TL Buna göre işletme 5.000 birim ürün ürettiğinde yada 50.000 TL’lik satış hacmine ulaştığında gelir toplamı, gider toplamına eşit olacak yani sıfır kara ulaşacak, fakat bu noktadan sonra ürettiği her bir birim üründen kâr elde etmeye başlayacaktır. NOT: Yukarıdaki örnekte kullanılan veriler gerçeği yansıtmamaktadır. Gerçek veriler fabrikadaki gizlilik politikasından dolayı verilmemektedir.
81
7.3 FİYATLARDAKİ DALGALANMALAR VE ÜRETİM MİKTARLARI
Aşağıda son yıllarda üretim miktarları ve birim fiyatları yaklaşık olarak verilmiştir. Gerçek değerler firma tarafından
verilmemektedir. Bu verilerden de anlaşılacağı gibi işletmede
kapasite artırımına gidildiği halde; verimlilik ve geliştirme çalışmaları sonucunda birim maliyetlerin düştüğü gözlenmektedir. Miktar ve fiyat arasındaki dalgalanmalar dengeli bir şekilde yürümektedir. Bu da işletmenin iyi bir çizgi yakaladığının göstergesi olarak değerlendirilebilir. Yıllar
Yıllık Üretim Miktarı
2000
424.000
2001
368.000
2002
335.000
82
2003
350.000
2004
228.000
2005
358.000
2006
426.000
2007
550.000
2008
628.000
2009
1.350.000
Yıllık Üretim Miktarı
Yıllar
2005
2006
2007
2008
2009
Birim Fiyatlar (YTL)
106
91
82
80
73
Birim Üretim Maliyetleri
Arçelik Anonim Şirketinin son 4 yıldaki verilerini incelediğimizde tüketim oranının ülkenin ekonomik gelişmesi ile nüfus artış hızı düzeyine ve ayrıca yatırım faaliyetlerine bağlı olarak değişim göstermekte olduğunu görüyoruz. Üretim ve fiyattaki bu dalgalanmalar piyasayla doğru oranılı bir şekilde gelişim gösterir. Dünyadaki krizin Türkiye de ki etkileri yadsınamaz olduğundan buda beyaz eşya sektörüne doğal olarak yansımıştır.Ayrıca sürekli gelişen teknoloji ve rakip firmalarla mücadeleyi de zorlaştırıp sektörü daha da hareketlendirmektedir.
83
8. YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI Arçelik A.Ş Bulaşık Makinesi İşletmesinde tüketici ihtiyaçlarına cevap verebilmek için kurulan butik bantta ileri teknoloji ve özellikteki bulaşık makineleri üretilmektedir. Üretilen bulaşık makinelerinden birisi
8 programlı A+ enerji performansında
62105H
modeli; diğeri ise 10 programlı A+++ enerji performansında 63107 HIT modelidir. Üretim için yararlanılan bölümler, bu bölümlerin kapasiteleri , her birim için gerekli süreler(dakika) ve birim kar miktarları aşağıdaki tabloda verilmektedir. 8 programlı 62105H bulaşık makinesi için haftalık maksimum talep 50 adet , 10 programlı 63107HIT için maksimum talep 110 adettir. Bu bilgiler ışığında maksimum karı sağlayacak haftalık üretim miktarlarını bulunuz.
BANYO/KURUTMA PAKETLEME MONTAJ BOYA
BİRİM KAR
TALEP
62105 H
35
50
40
25
20
50
63107 HIT
20
20
25
15
9
110
4500
4500
3600
KAPASİTE 4200
Karar Değişkenleri : x1 -> üretilecek 62105H marka bulaşık makinesi sayısı x2 -> üretilecek 63107 HIT marka bulaşık makinesi sayısı Amaç Fonksiyonu : Z(maksimum)= 20 x1 + 9 x2
84
Kısıtlar: 35 x1 + 20 x2 ≤ 4200 ( banyo/kurutma kısıtı) 50 x1 + 20 x2 ≤ 4500 ( paketleme kısıtı)
40 x1 + 25 x2 ≤ 4500 ( montaj kısıtı) 25 x1 + 15 x2 ≤ 3600 ( boya kısıtı) x1 ≤ 50 ( haftalık 62105H marka bulaşık makinesi talebi kısıtı) x2 ≤ 110 ( haftalık 63107 HIT marka bulaşık makinesi talebi kısıtı) Pozitiflik Koşulu: x1 , x2 ≥ 0
ÇÖZÜM
LP OPTIMUM FOUND AT STEP
2
OBJECTIVE FUNCTION VALUE 1)
1900.000
VARIABLE
VALUE
REDUCED COST
X1
50.000000
0.000000
X2
100.000000
0.000000
ROW 2)
SLACK OR SURPLUS 450.000000
DUAL PRICES 0.000000 85
3)
0.000000
0.000000
4)
0.000000
0.360000
5)
850.000000
0.000000
6)
0.000000
5.600000
7)
10.000000
0.000000
NO. ITERATIONS=
2
RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED: OBJ COEFFICIENT RANGES VARIABLE
CURRENT COEF
ALLOWABLE
ALLOWABLE
INCREASE
DECREASE 5.600000
X1
20.000000
INFINITY
X2
9.000000
3.500000
9.000001
RIGHTHAND SIDE RANGES ROW
CURRENT
ALLOWABLE
ALLOWABLE
RHS
INCREASE
DECREASE
2
4200.000000
INFINITY
450.000000
3
4500.000000
INFINITY
0.000000
4
4500.000000
0.000000
2500.000000
5
3600.000000
INFINITY
6
50.000000
0.000000
7
110.000000
INFINITY 86
850.000000 6.250000 10.000000
Lindo kullanılarak çözülen yöneylem sorusunun sonuçlarına göre problem iki aşamada optimal çözüme ulaşmıştır. X1 yani üretilecek 62105H marka bulaşık makinesi sayısı 50 , X2 yani üretilecek 63107 HIT marka bulaşık makinesi sayısı 100 dür.Bunlardan elde edilen maksimum kar 1900 dür. Slack değişkenler yani dolgu değişkenler 2,3 ve 5. Kısıt için sıfırdır. Bu bu kısıtların tamamen kullanıldığını göstermektedir. Diğer kısıtların hepsi tüketilmemiştir. Bunlar bol kaynaklardır.X1 ve X2 değişkenler için indirgenmiş maliyetler sıfırdır.Temeldeki değişkenlerin indirgenmiş maliyeti sıfırdır. Dual fiyatları 3 ve 5. Kısıtlar için sırasıyla 0.360000 ve 5.600000 dür. NOT: Yukarıdaki örnekte kullanılan veriler gerçeği yansıtmamaktadır. Gerçek veriler fabrikadaki gizlilik politikasından dolayı verilmemektedir.
9. PROSES DİYAGRAMI
Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi oldukça kapsamlı ve düzenli bir akış ve proses diyagramına sahiptir. Stajımın son dönemlerinde malzeme depolama ve taşımak için yapılan bantla birlikte herhangi bir aksama yaşanması sorunu da ortadan kaldırılmıştır. İç gövde de iç gövde üretimiyle başlayan süreç , gövdeye gerekli parçaların montajıyla devam etmektedir. Ayrıca montaj anında her adımda operatörler tarafından kalite kontrolü sağlanmaktaysa da fonksiyon , audit ve sak laboratuarlarında kalite testleri yapılamaktadır.Bu testlerin sonucunda nihai ürün paketlenip depoya gönderilmektedir. Proses diyagramı raporun sonunda sunulan ek de verilmektedir.
10. YAZ STAJININ DEĞERLENDİRİLMESİ Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesi ileri teknolojinin kullanıldığı pazarında lider ve çalışma ortamı herkes için ideal kurumsal bir şirkettir. Her çalışan kendi sorumluluğunun bilincinde ve kurumsal kimliği benimsemiştir. Çalışma ortamında ise özellikle iş kazaları için üretim sahasında önlemler alınmış, temizlik ve sağlığa her alanda dikkat edilmektedir.
87
Arçelik Bulaşık Makinesi İşletmesinde yapmış olduğum 25 günlük üretim stajımın mesleki ve kişisel açıdan beni geliştirdiğine inanıyorum.Mesleki hayatımda yapmam yamamam gerekenler , iş etiği ve özellikle verilen görevi zamanında bitirme gibi temel olan bazı özellikleri tecrübe edinmiş oldum .Arçelik Bulaşık Makinesi işletmesi özellikle seri üretimi incelemek stajımın bana kattığı en büyük deneyim olmuştur. Üretim alanında iç gövdenin üretimiyle başlayan , montajla devam eden her adımda kalite kontrol çalışmalarının yapıldığı ve en sonunda paketleme yapılıp depoya gönderilen bir ürüne yapılan bütün işlemleri inceleyip bilgi edindim. İşletmede endüstri mühendisleri özellikle üretim planlama ve üretim yöneticiliği bölümünde üretin planlanması, siparişlerin zamanında ulaştırılması gibi alanlarda çalışmaktadır. Ancak staj yaptığım kalite güvence yöneticiliğinde çalışan sorumlu endüstri mühendisi bulaşık makinesinin satıldıktan sonra saha analizlerini incelemekte ve bu alanda kalite geliştirme çalışmaları yapmaktadır.Bu analizler bana oldukça farklı bir bakış açısı kazandırmış ve tüketici memnuniyetinin en az ürünü üretmek ve piyasaya sunmak kadar önemli olduğunu öğretmiştir.Endüstri mühendislerinin kuruşun bir çok bölümünde çalışmasından da anlaşılacağı gibi firmanın endüstri mühendisleri hakkındaki tutumu oldukça olumludur. Sorularımı cevaplandırmam için bana gereken bilgiyi dönem içi gösteren hocalarıma ARÇELİK A.Ş. ‘de bana yardımcı olan tüm çalışanlara teşekkür ederim.
88
89
90
91
92
