olla de barro barrer diente café tendido página hacha
Nim emel Kow ikej Nim ehis
olla grande hacha dura diente grande
Valorando Nuestro Idioma |
2
Ikom Nim Inup Imul Isis
Nim ikom Nim inup Nim imul
tinaja grande ceiba conejo tamalito de elote tinaja grande ceiba grande conejo grande
Valorando Nuestro Idioma |
3
oqis ojik okik poh lol kow
pie ir entrar luna frijol grande duro Rax i lol. Saq i lol Nim i poh Kow i lol
El frijol verde. El frijol blanco. La luna grande. El piloy duro.
ACTIVIDAD: Encierre en un círculo las l as palabras que encuentre dentro de la sopa de letras con la grafía o. l o l u l
p s n p k
o m i o i
h i m o k
p l o c o
A O Q H W
Valorando Nuestro Idioma |
a j i r
t t s a
s w t x
4
tulul uhq mux rum kutuj jul
banano corte nadar jocote tirar hoyo
Nim i rum Nim i jul Nim i tulul
El jocote grande El hoyo grande El banano grande
Valorando Nuestro Idioma |
5
ACTIVIDAD No. 1: En la siguiente sopa de letras, encierra las palabras que
encuentre en forma vertical y horizontal. Luego escribe sobre las líneas las palabras encontradas. . Qasik’ eh qakotej riij taqeh q’orik iruk’am “ a” “e” “i” “o” “u” wilkeeb’ chi paam i kajtz’u’k, wilik i wilkeeb’ pan pa’lik eh pan yoklik .
escribe en los espacios en blanco los nombres de cada una de las
figuras.
Valorando Nuestro Idioma |
7
Las lol lamunix lah laaw wilik
gallo piloy limón chichicaste llave hay / está
Nim i las Holojik i lol Rax i lamunix
El gallo grande. El piloy esta bonito. El Limón verde.
Valorando Nuestro Idioma |
8
tap tilul tuut patux tinamit
cangrejo banano señora pato pueblo
Nim i patux. Rax i tilul. Wilik nutuut.
El pato grande. El banano verde. Tengo mamá
Valorando Nuestro Idioma |
9
sinik mees las sas Lus
hormiga gato gallo espeso Lucia
Nim i sinik. Nim i las. Nim i mees.
La hormiga grande. El gallo grande. El gato grande.
Wilik i mees pan chakach. El gato esta en la canasta. wilik sinik pan ikom Hay hormigas en la tinaja. Jenaj i las wilik pan chakach. Hay un gallo en la canasta.
Valorando Nuestro Idioma |
10
Am ixiim imul nim mees pehpem
araña maiz conejo grande gato mariposa
Frases:
Nim i numees. Nim imul Rax pehpem
Mi gato grande. El conejo grande La mariposa verde
Oraciones:
Wilik wixiim pan chakach. Mi maíz esta en la canasta . Jenaj imul wilik pan ixiim. Un conejo esta en el maíz.
Valorando Nuestro Idioma |
11
nahis nim najt noq nuup
cabeza grande lejos temprano ceiba
Oraciones:
wilik jenaj kar pan nimha’. Hay un pez en el rio. noq xoj i tuut. La señora se fue temprano. najt wilik i nupaat. Mi casa esta lejos.
Valorando Nuestro Idioma |
12
ACTIVIDAD NO. 2
Instrucciones: une con una línea cada dibujo con su respectivo nombre. Nik´ je rub´anarik: cha juch´ re jeh i rub´ihnal, ruuk´ i rehtaleel.
tap
lamunix
sinik
tilul
las
imul
mees
tik t
Valorando Nuestro Idioma |
13
Ismaal Rik Mar Kar Rax Rum
cabello Ricardo María pez verde jocote
Frases:
Chaam i ismaal. El cabello abundante. Rax i rum. El jocote verde. Nim i raxtulul. El injerto grande. Oraciones:
Jenaj i kar wilik pan kulk . Ar wilik jenaj rax rum.
Hay un pescado en la taza. Allí hay un jocote verde.
Valorando Nuestro Idioma |
14
iwam Piliw Iwik Kow Kikow War wilik
milpa piloy tierno y blanco siembra duro cacao embrujar esta, hay
Frases: Nim palaw Nim wakax Rax weex
mar grande vaca grande pantalón verde
Oraciones:
Wilik piliw pan iwan. Hay frijol tierno entre la milpa. Wilik iwan pan tinamit. Hay milpa en el pueblo.
Valorando Nuestro Idioma |
15
Ka
ke
ki
Kamanik Kaway Kimik Kixlaan Kok Kuuk Kulk keej
ko
ku
(sustituye a ca co cu / que qui / español)
trabajar caballo morir gallina tortuga ardilla taza venado
FRASES:
Nim nim i kixlaan Rax i kok
La gallina grandísima La tortuga verde.
ORACION: Xkimik jenaj i kaway. Pan jul wilik i kok . Inwirik i kuuk pan pim.
Murió un caballo. La Tortuga esta en el hoyo. La ardilla duerme en el monte.
Valorando Nuestro Idioma |
16
jal jul jojol jenaj junlaj
mazorca agujero costilla uno once
frases: Nim i jal. La mazorca grande Jenaj jul. Un agujero Junlaj i jal. Once mazorcas Oracion: Junlaj i jal wilik nah chakach. Hay once mazorcas en
la canasta. Jenaj i mees wilik pan jul.
Hay un gato en el hoyo.
Valorando Nuestro Idioma |
17
Puneet piliw palaw pajwal poh pak chikop ponik pixp Frase: Nupuneet Rax i pak
sombrero piloy tierno y blanco mar balanza luna anona animal llegar tomate mi sombrero anona verde.
Oraciones: Wilik rupuneet i Rik. Ricardo tiene sombrero. Jenaj i chikop wilik pan iwan. En la milpa hay un animal . Inponik pan tinamit i Mar. María llega al pueblo. Irupaj i pixp i Lus. Lucía pesa el tomate .
Valorando Nuestro Idioma |
18
Actividad No. 3: Chatz’ib’aj irub’inal ju’ jun chi wachb’aal wilih, eh chawo’q’omeej wach. Escribe el nombre de cada figura y colorea.-
Holohik intzilinik i tzojtzoj. El chinchín suena bonito. Tzunlik imul. El conejo esta sentado.
Valorando Nuestro Idioma |
22
Pixp Xam Xej Rax Xejej Taxaaj Paxik
tomate atrás, ultimo baile verde bailar con ritmo arriba / cielo se quebró
Frase: Rax i pak Nim i pixp Rax i pixp
La anona verde. El tomate grande. El tomate verde.
Oraciones:
Xam xponik winaq. El hombre llegó de ultimo. Xokik pan paat i tuut. La señora entra en la casa. Paxik i xun. La olla se quebró.
Valorando Nuestro Idioma |
23
ACTIVIDAD No. 04 SOPA DE LETRA CON GRAFÍAS CH, TZ, X, Y. En la siguiente sopa de Letras, encuentre las palabras y luego enciérrelos en un círculo. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)
lepra ceniza naranja carrizo abuelo agrupación picante mora casa tepezcuintle gato de monte
Holohik i paat. Suq i nim araan. Nim i hahlaaw. Holohik i yaak. kaq i tokaan.
La casa bonita. La naranja grande i sabrosa. El tepezcuintle grande. El gato de monte es bonito. La mora roja
Holohik i paat wilik pan tinamit. La casa bonita esta en el pueblo. Re´ araan wilik pan meexa. La naranja está en la mesa. Re´ hahlaaw inpurinik pan paat. El tepezcuintle salta en la casa Re´ tokaan wilik chupam i xuun. La mora está en la olla. Re´ yaak xoj pan iwan. El gato de monte se fue en la milpa.
Re´ b’eeh nim wach. El camino es ancho Re´ ruweex i Kalich rax. El pantaloon de Carlos es verde. Re’ meem wilik pan paat. El mudo esta en la casa. Re lameet rax riij. La botella es de color verde. Re’ Peh xkamanik eew. Pedro trabajó ayer.
naranja maíz dinero camote chile siempre Jacinto cáscara nietos matate
Oraciones: Re’ kii´chiina wilik pan paat. La naranja es dulce. Re’ rex riij iik wilik pan chiim. El chile verde está en el matate. Re’ iis wilik xelak iwan . El camote esta entre la milpa.
Re´ Siin xutik rixiim.
Jacinto sembró su maíz.
Valorando Nuestro Idioma |
27
ooj oom poom pooch xejool
aguacate malanga copal tamalito de masa bailarín
Oraciones: Wilik ooj pan chiim. Xooj kamanoom i Toonl.
Aj yakook i jaaw .
roox yakool hoop Toon
tercero comerciante agujeriado Antonio
En el matate hay aguacate. Antonio fue a trabajar. El señor es comerciante
ACTIVIDAD: redacte frases u ooraciones con las siguientes
ardilla collar ceiba señora girasol cal sombra aguja
Oraciones: Re’ Peh inkamanik pan muuj. Pedro trabajo en la sombra. Re’ tuut xooj pan tinamit. La señora se fue al pueblo Re’ kuuk inajamanik chi kow. La ardilla corre rápido. Wilik chuun pan xun. Hay cal en la olla. Re’ kuuk wilik nah nuup. La ardilla está en la ceiba.
Valorando Nuestro Idioma |
29
En la siguiente sopa de letras, encierra las palabras que encuentre en forma vertical y horizontal. Luego escribe sobre las líneas las palabras encontradas. ACTIVIDAD:
. Qasik’ eh qakotej riij taqeh q’orik iruk’am “ aa” “ee” “ii” “oo” “uu” wilkeeb’ chi paam i kajtz’u’k, wilik i wilkeeb’ pan pa’lik eh chi q’e’lik . i
I
s
e
a
m
r
s
p
r
s
A
s
t
u
u
t
l
a
e
m
I
k
o
m
v
m
t
a
s
i
R
n
m
e
e
s
h
t
i
l
U
o
p
s
h
t
r
s
o
o
O
j
s
a
i
s
e
p
u
j
N
p
l
j
s
a
r
l
x
t
U
l
u
l
t
x
t
i
v
1.______________________________
2._________________________________
3.______________________________
4. ________________________________
5.______________________________
6. ________________________________
7._____________________________
8. ________________________________
9._____________________________
10. _______________________________
Valorando Nuestro Idioma |
30
ACTIVIDAD
No.5: escribe en los espacios en blanco, los nombres de cada una de las figuras.
Valorando Nuestro Idioma |
31
Re’ chee’ wilik chi’ nimha’
nimha’ se’eel wi’k po’t
río reír tortilla güipil
kaa’ chee’ sii’ roo’
Piedra de moler árbol leña quinto
Oraciones: Re’ chee’ wilik chi’ nimha’. El árbol está a la orilla del río. Wilik wi´k pan chakach. La tortilla está en el canasto. Wilik rusii´ i Waan. Juan tiene leña. Se’eel wach i tuut . La señora es sonriente. Aj kemol po’t i tuut. La señora es tejedora de güipiles ACTIVIDADES: traduce las siguientes palabras al castellano. Chayeew pan kaxlan q’orik taqeh q’orik wilih: Nee’ ________________
ho’oob’ ___________________ _
Ija’ _________________
sa’luul ____________________
Tapa’l _______________
su’t
____________________
Valorando Nuestro Idioma |
32
huuj suh pohp kapeh pahar
libro tecomate petate café zorrillo
Oraciones: Holohik i poh wilik pan taxaaj. Inrupunik i pehpem nah suun. La mariposa vuela sobre el girasil. Xutik i kapeh i maam. Sembró café el abuelo. Wilik jenaj pahar chupam paat. Hay un zorrilo dentro de la casa. Nah meexa wilik i huuj .El libro está sobre la mesa. Valorando Nuestro Idioma |
33
iqal
cerdo mujer hombre nuestro abuelo nuestra madre mañana
Poqomchi’
Poqomchi’
Kaq Saq
rojo blanco
ahq ixoq winaq qamaam qatuut
Re’ taqeh ahq kiwi’k . Los cerdo comen. Re’ qamaam aj Poqomchi’. Nuestro abuelo es Poqomchi’.
Iqal inooj i qatuut pan komonil. Mañana va nuestra mamá a la reunión. Re’ winaq haa’ ixoq aj kamanoom taqeh. El hombre y
la mujer son trabajadores. Valorando Nuestro Idioma |
Oraciones: Re´ ch’ umiil wilik pan taxaaj. La estrella está en el cielo. Re’ piich’ rupinik pan taxaaj. El pájaro carpintero voló hacia arriba. xuchop i ch’ooh i mees . El gato atrapó al ratón. Re’ ruchi’ i paat xtoq. Xutik ruch’oop i jaaw. El señor sembró piña. Valorando Nuestro Idioma |
35
b’eeh aab’ rab’ b’uuch k’aab’ ixib’ waqiib’
camino hamaca tamal nixtamal duce/caramelo
wuquub’ siete lajeeb’ diez kab’laj doce kijib’ cuatro b’elejeeb’ nueve.
tres seis
Oraciones: Re’ Pinay wilik pan b’eeh. Delfina esta en la calle. Re’ rab’ wilik pan chakach. El tamal esta en la canasta. Kijib’ i chikop wilik pan ab’iix. Hay cuatro animales en
la milpa.
Valorando Nuestro Idioma |
36
t´oot´ t´aqlik t´orot´ik t´uslik t´uus
caracol suave redondo desnudo pollito
t´uq t´upel t´uyunik t´urunik
gallina culeca reventado colgar enfriar
Oraciones: Re’ tuq wilik waqiib’ rut’uus. La culeca tiene seis pollitos. T´uslik i ha’lak´un wach pohp. El niño esta desnudo en el
petate. Jenaj i t´oot’ wilik nah ab’aj. Hay un caracil sobre la piedra. Wilik ixib’ i las pan b´eeh. Hay tres galloos en el camino. Re´ ha’lak´un t’uslik pan yokaab´. El niño esta desnudo en la cama.
canto sal zanate nube flor colibrí escribir lavar besar
Oraciones: Re’ halak’un irub’an jenaj rutz’uuy. El niño canta una canción.
Re’ tz’ok wilik nah ch’ee. El zanate esta en el árbol. Re’ uhtz’ub’ wilik pan meexa. La flor está sobre la mesa. Re’ suutz’ wilik pan taxaaj. La nube está en el cielo. Irutz’ub’ i runee’ i tuut. La señora besa a su bebé.
Valorando Nuestro Idioma |
38
K’o’nal K’aay K’aq K’een K’axik
juguete venta pulga abuela/ ancia difícil
K’im K’ah K’ijool Ak’un
grama amargo joven niño / varon
Oraciones: El niño se fue a vender. Re’ ak ’un xooj aj k’aay. Re’ k’aq wilik pan k’im. La pulga esta en la grama. Wilik jenaj k ’o’nal pan paat.Hay un juguete en la casa. Re’ nuk’een iruk’uhtaaj qakamaj . Mi abuela nos enseña a trabajar.
Valorando Nuestro Idioma |
39
Re’ k’ijool irunumej i rutuut rajaaw. El joven obedece a
sus padres.
q’uuq’ q’uun nooq’ q’iij aq’qb´ q’ahxoq q’oor
quetzal despacio hilo sol / día noche señorita masa
Oraciones: Re’ q’uuq’ wilik pan pim. El quetal está en el monte. Re’ aaq’ q’uun inb’ehik. La culebra camina despacio. Re’ q’an riij t’uus wilik pan paat. Re’ tuut wilik rixq’un rak’uun. La señora tiene hijos. Valorando Nuestro Idioma |
40
p’ahooj p’eeq p’ahchaaj p’utuj p’usuuj
asado enano pescado asado en ceniza comenzar doblar
Oraciones: Re’ waan chi’ chi p’ahooj tiib’. Juan está asando carne. Re’ rux chi’ chi p’usuuj so’. Rosario esta doblando ropa. Ré kux nari p’utum kamanik pan tijiinb’al. Marcos