1. Surowce włókiennicze i ich klasyfikacja - Klasyfikacja włókien i ich charakterystyka - Oznaczanie surowców włókienniczych 2. Nitki i zasady ich otrzymywania 3. Płaskie wyroby włókiennicze - Tkaniny - Dzianiny - Włókniny i przędziny 4. Ocena jakościowa i odbiór jakościowy odzieży 5. Oznaczanie wyrobów konfekcyjnych. konfekcyjnych.
1.
surowi wiec ec,, półp półpro rodu dukt kt lub lub pro produ dukt kt słu służą cy Surowiec włókienniczy – suro do wytwarzania wytwarzania wyrobó wyrobów w włókienniczy włókienniczych. ch. Surowcem Surowcem do produkcji produkcji przędzy, filcu, filcu, włókniny, włókniny, lin jest jest włókno. włókno. Półproduk Półproduktt w postaci postaci prz ędzy jest surowce surowcem m do wytwarzania innych wyrobów włókienniczych, m.in. nici, tkanin, dzianin, sukna itp.
Wszystkie surowce włókiennicze dzielimy na naturalne i chemiczne. Do surowc surowców ów natur naturaln alnych ych zali zalicza czamy my włókn włókna a wyst wyst ępują ce w przyro przyrodzi dzie e w stanie stanie gotowym gotowym do przerobu. przerobu. Włókna Włókna dostarczan dostarczane e przez rośliny nazywamy nazywamy przez ez zwie zwierz rzęta — zwierzęcymi, a występują ce w postaci ro ślinnymi, prz kopalin — mineralnymi . Włóknami chemicznymi nazywamy wszystkie włókna wytwarzane przez człowieka w zakładach przemysłowych. Do włókien tych zaliczamy włókna z polimerów naturalnych nazywane niekiedy sztucznymi, produkowane z suro surowc wców ów zna znajd jduj ujących cych si się w przy przyro rodz dzie ie,, np.: np.: z drewna, białka, kauczuku oraz włókna z polimerów syntetycznych, nazywane nazywane syntetycz syntetycznymi, nymi, produko produkowane wane ze zwią zków otrzyman otrzymanych ych w drodze drodze syntezy syntezy chemicznej. chemicznej. Spośród włókien włókien natura naturalnych lnych ważne miejsce miejsce znajduj znajdują włókn łókna a roślin linne. ne. Pocho chodzą z różnych nych roślin, lin, a więc wyr wyró óżniam iamy: włókn łókna a nasien nasienne, ne, łodyg łodygowe owe,, liściaste ciaste i owocow owocowe. e. Wszyst Wszystkie kie włókn włókna a ro ślinne linne zbud zbudow owan ane e są z celu celulo lozy zy.. Opró Oprócz cz niej niej we we włók włókna nach ch ro roślinn linnyc ych h wyst występuje puje w niew niewie ielk lkic ich h ilościac ciach h ligni lignina na,, a także kleje kleje roś linn linne e (pekt (pektyn yny) y)..
- Klasyfikacja włókien i ich charakterystyka
Włókno jest to twór o kształcie wydłużonym, którego długoś ć jest znacznie wię ksza niż grubość. Ze wzglę du na pochodzenie wszystkie włókna przerabiane w przemyś le włókienniczym dzieli się na dwie grupy: włókna naturalne i włókna chemiczne.
1. Włókna naturalne mogą być pochodzenia roś linnego (bawełna, len), zwierzę cego (wełna) i mineralnego (azbest).
2. Włókna chemiczne są wytwarzane przez człowieka. W każ dej z tych grup moż na wydzielić włókna pochodzenia organicznego i nieorganicznego, przy czym najwię ksze znaczenie maja włókna organiczne. Grupa włókien chemicznych pochodzenia organicznego dzieli się na włókna sztuczne i syntetyczne. Włóknami sztucznymi nazywa się włókna wytwarzane ze zwią zków znajdują cych się w przyrodzie, np. z celulozy uzyskiwanej z drewna. Włókna zbudowane ze zwią zków wystę pują w przyrodzie, a otrzymywane drogą syntezy chemicznej prostych związków chemicznych noszą nazwę włókien syntetycznych.
Włókna roślinne pochodzą z różnych częś ci roś lin. Rozróż niamy włókna nasienne, łodygowe, czyli łykowe, liściowe i owocowe. Wszystkie włókna roś linne są zbudowane z celulozy. Oprócz celulozy we włóknach roślinnych wystę puje w niewielkich iloś ciach liglina, kleje roś linne tzw. pektyny. ·
Bawełna: włókien bawełny dostarcza roślina o nazwie bawełnica. Roś lina ta zwana jest od z
góry trzech tysięcy lat przed naszą era. Za ojczyznę jej uważ ane są powszechnie Indie Wschodnie. Włókna bawełny i wyroby bawełniane są w dotyku miłe, mię kkie. Włókno i tkaniny o puszystej powierzchni są również przy dotyku „ciepłe”. Barwa naturalna włokna, zależ nie od odmiany botanicznej rośliny, bywa biała, kremowa, brunatno - ż ółta. Z bawełny wyrabia się dzianiny, zwłaszcza nici do szycia i do haftu, tasiemki, koronki, jak również materiały techniczne oraz materiały opatrunkowe – watę i gazę lekarską . ·
Len: jest jedną z najstarszych roś lin uprawnych. Roś lina dostarczają ca włókien lnianych nosi
nazwę lnu pospolitego. Barwa naturalna włókien zależ y od gatunku włókna i sposobu jego uprawy, najczęściej bywa jednak szaro – srebrzysta. Tkaniny bawełniane stosowane są na rę czniki, ś cierki do wycierania naczyń. Z lnu wyrabia się również nici, sznurki, sieci rybackie, tkaniny techniczne. · ·
Konopie Juta
·
Ramia
·
Włókno kokosowe
Włókna zwierzęce dzieli się na dwie grupy: włókna stanowią ce uwłosienie zwierzą t oraz włókna, które są wydzieliną gruczołów gą sienic owadów. Spoś ród włókien pochodzą cych z uwłosienia zwierzą t największe znaczenie ma wełna. Potocznie pod nazwą wełna rozumiemy wełnę owczą . •
Wełna owcza: wełnę owczą zaczęto wykorzystywać jeszcze wcześ niej niż len. Wyroby wełniane są przy dotyku „ciepłe” i mniej lub bardziej szorstkie. Noszone bezpoś rednio na ciele wywołują u niektórych osób, zwłaszcza u dzieci, uczulenie w postaci wysypki na ciele.
•
Ze względu na właściwoś ci wełnę stosuje się przede wszystkim do wyrobu tkanin odzież owych i dzianin. Poza tym wyrabia się z niej tkaniny dekoracyjne, dywany, filce i koce.
· •
•
Wełna wielbłą dzia
Śierść królika Jedwab naturalny: jest to włókno pochodzące z obrzę du gą sienicy motyla nocnego z rodziny przą dek, zwanego jedwabnikiem morwowym.
Barwa włókien jedwabiu surowego zależ y od rasy jedwabnika, przeważ nie bywa kremowa, biała lub
żółta. Jedwab naturalny jest uż ywany do wyrobu tkanin sukienkowych, bluzkowych i krawatowych, chustek na głowę, apaszek, szali, nici szwalnych, do haftu. Z jedwabiu naturalnego wyrabia się tkaniny na czasze balonów, spadochronów oraz niektóre tkaniny techniczne. Włókna mineralne (azbest) Jednym naturalnym włóknem przę dnym pochodzenia mineralnego jest azbest. Wystę puje on w kilku odmianach o różnym składzie chemicznym. Azbest zbudowany jest z cienkich, mię kkich, lś nią cych włókien o barwie białej lub szarej. Przę dza azbestowa ma zastosowanie przy wyrobie tkanin ognioodpornych i odpornych na kwasy, z których sporzą dza się hełmy, rę kawice i kaftany ochronne dla straży pożarnej i robotników w hutach. Oprócz włókien pochodzenia naturalnego coraz wię ksze znaczenie i zastosowanie mają włókna pochodzenia chemicznego. Podstawową grup€ stanowią włókna organiczne, które dzielą się na włókna sztuczne i syntetyczne.
Włókna sztuczne są to włókna produkowane z polimerów naturalnych (celulozy, białka). Do włókien sztucznych celulozowych należą np. •
Włókna wiskozowe - metoda wiskozowa jest najtańsza i dlatego najbardziej rozpowszechniona zarówno w Polsce, jak i na ś wiecie. Surowcami wyjś ciowymi są : celuloza drzewna, ług sodowy i dwusiarczek wę gla.
•
Włókna miedziowe – surowcami do produkcji są odpadki bawełniane, ostatnio uż ywa się też celulozy drzewnej.
•
Włókna octanowe – włókna otrzymywane metodą octanową są utworzone z estru celulozy zwanego acetyloceluloza. Wyrabia się z nich tkaniny najrozmaitszego typu, a wię c ubraniowe, płaszczowe, podszewkowe, sukienkowe, bieliź niane itp.
•
białkowe (kazeinowe) otrzymywane z mleka.
Oprócz wyżej wymienionych włókien sztucznych są jeszcze włókna sztuczne otrzymywane z soku kauczukowego jednak o duż o mniejszym zastosowaniu niż opisane.
Włókna syntetyczne są to włókna wytwarzane z polimerów nie wystę pują cych w przyrodzie, lecz otrzymywane na drodze syntezy chemicznej. Włókna syntetyczne – otrzymuje się z polimerów wytworzonych z wę gla, ropy naftowej lub gazów ziemnych drogą syntezy chemicznej. •
Włókno poliamidowe PA – podstawowymi surowcami do produkcji są : ropa naftowa i smoła pogazowa.
Z
włókien
tych
produkuje
się
np.
częś ci
opon
samochodowych,
tkaniny
spadochronowe i filtracyjne. •
Włókna poliestrowe PE– surowcem wyjś ciowym jest kwas tereftalowy oraz glikol etylowy otrzymany z etylenu. Stosuje się je zarówno samoistnie, jak i włókien cię tych w mieszankach z wełną, bawełną .
•
Włókna poliakrylonitrylowe PAN – surowcem wyjściowym jest akrylonitryl oraz wę giel kamienny i wapień . Włókna te przede wszystkim są stosowane do wyrobu dzianin.
•
Włókna polichlorowinylowe PCV – mogą być stosowane tylko na wyroby uż ytkowane w temp. poniżej 700C . Wykonuje się z nich płaszcze laboratoryjne, kostiumy ką pielowe.
Włókna metalowe, metalizowane, metaloplastyczne. Włókna ze stali, miedzi, srebra, złota lub stopów metali. Nici metalowe uż ywa się do haftu, do wyrobu koronek, tiulów itp. Włókna szklane. Jak wskazuje nazwa są wyrabiane ze szkła. Masę szklaną otrzymuje się przez stopienie rozdrobnionej mieszaniny piasku, sody i kredy. Włókna szklane w postaci waty szklanej stosowane są do izolacji cieplnej, do filtrowania stęż onych kwasów itp.
Włókna wtórne otrzymuje się z rozwłóknienia starych szmat, zuż ytej odzież y itp. Włóknami ponownymi nazywa się włókna otrzymane z rozwłóknienia ś cieków z fabryk konfekcyjnych oraz odpadów otrzymanych podczas przerobów surowców włókienniczych.
Oznaczanie surowców włókienniczych. Włókna tekstylne jako surowce przemysłu chemicznego oznacza się symbolami literowymi.
2. Nitki i zasady ich otrzymywania Nitka to liniowy wyrób włókienniczy, określany jako ciało giętkie o nieograniczonej długości i małej grubości w stosunku do długo ści oraz o stosunkowo małym przekroju poprzecznym. Nitka mo że być włóknem cią głym lub układem, stanowiącym zbiór takich włókien, nadającym się do bezpośredniego przerobu na wyrób włókienniczy. Nitka wykonana z włókien odcinkowych to przędza, natomiast jedwabiem określa się nitkę wykonaną z włókien ciągłych. Pojęcie „jedwab” odnosi się do półwyrobu, jakim jest nitka i nie należy go mylić z określeniami jedwab naturalny, jedwab sztuczny czy jedwab syntetyczny, które dotyczą surowców. Proces przędzenia polega na układaniu obok siebie i skręcaniu krótkich włókien naturalnych, a także włókien ciętych. Liniowe wyroby włókiennicze są podstawowym elementem budowy płaskich wyrobów włókienniczych.
3. Płaskie wyroby włókiennicze a. Tkaniny – są płaskimi wyrobami włókienniczymi wytwarzanymi w procesie tkania w wyniku wzajemnego przeplatania się nitek układu osnowy i w ą tku (wzajemnie do siebie prostopadłych), według ściśle określonego spotu. Proces wytwarzania tkaniny nazywa się tkaniem i wykonywany jest na krosnach tkackich (ręcznych lub mechanicznych). Półproduktem do produkcji tkanin jest przędza tkacka. Tkaniny, w odróżnieniu od pozostałych typów płaskich wyrobów włókienniczych, powstają zawsze z dwóch układów nitek - osnowy i wątku. Połą czenie tych dwóch układów według określonego porządku (splotu) tworzy strukturę tkaniny. Właściwości nitek osnowy i wątku wpływają na właściwości wytworzonej z nich tkaniny. b. Dzianina – płaski wyrób włókienniczy otrzymywany w
procesie dziania z jednej lub z wielu nitek, poprzez formowanie i wzajemne łą czenie oczek. Przędza w dzianinie ma bardzo duże wrobienie, dzięki czemu dzianina jest bardzo elastyczna i rozcią gliwa we wszystkich kierunkach. Dzianina w przeciwieństwie do tkaniny tworzona jest z jednej nitki na szydełkarkach lub też jednej, lub wielu osnów, na osnowarkach. Dzianiny mog ą być gładkie, wzorzyste, ażurowe, fakturowane lub z okrywą włókienną . Najmniejszym elementem budowy dzianiny jest oczko. Oczka dzianiny ułożone poziomo obok siebie tworzą rzą dek oczek. Oczka ułożone pionowo jedno nad drugim tworz ą kolumienkę oczek. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi strukturę dzianin są : a. długość nitki w oczku - jest to odcinek nitki z którego zostało wykonane jedno
oczko b. ścisłość rzą dkowa Pr - jest to liczba rządków oczek mieszcząca się na jednostce długości
c.
ścisłość kolumienkowa Pk - jest to liczba kolumienek oczek mieszcząca się na jednostce długości Jednostką długości stosowaną przy wyznaczaniu ścisłości dzianin jest 1 cm, 5cm, lub 10 cm. Zastosowanie jednostki na której liczy si ę oczka zależy od wielkości oczek. Pomiar ścisłości dzianiny na długości 10 cm (100 mm) jest dokładniejszy niż na długości 1 cm (10 mm).
c. Włókniny i przędziny. Włóknina jest płaskim wyrobem włókienniczym otrzymywanym w procesie igłowania, przeszywania lub klejenia luźnego surowca włókienniczego, tzw. Runa włókienniczego, do którego może być dołą czony inny materiał włókienniczy. Przędzina to płaski wyrób włókienniczy (w zasadniczej części składający się z nitek, tj. przędzy lub jedwabiu, powstający w procesie przeszywania. Polega on na łączeniu nitek wą tku nitkami przeszywającymi (przy czym do wątku może być dołą czony układ nitek osnowy lub inny wyrób włókienniczy) lub na wszywaniu w podkładkę przędzy lub włókien z runa w formie pętelek.
4. Ocena jako ściowa i odbiór jakościowy odzie ż y Metody badania jakości towarów dzielimy na: organoleptyczne, laboratoryjne i doświadczalnego użytkowania.
Metoda organoleptyczna - polega na dokonywaniu na podstawie wrażeń odbieranych za pomocą zmysłów: wzoru, węchu, słuchu, smaku, dotyku (np. do oceny perfum). Metoda ta jest szybka, małe zużycie materiału. Wśród metod organoleptycznych wyróżniamy: - ocena organoleptyczna- to najogólniej pojęta ocena jakości towaru wykonana za pomocą zmysłów. - analiza sensoryczna- to ocena jakości dokonywana za pomocą jednego lub kilku zmysłów z zastosowaniem odpowiednich metod w warunkach zapewniających dokładność i prawidłowość wyników, wyrażana przez osoby o uprzednio sprawdzonej wrażliwości sensorycznej
Metody laboratoryjne -dają z reguły wyniki wyrażalne liczbowo, co pozwala na dokładną i ścisłą charakterystykę jakości towaru. Metody te dzieli się na: fizyczne, fizyczno- chemiczne, chemiczne, mikrobiologiczne, instrumentalne.
Metody fizyczne - w przypadku stwierdzenia porażenia surowców przez szkodniki do ich niszczenia stosuje się metody fizyczne czyli stosownie wysokich i niskich temperatur. Największe znaczenie ma
ogrzewanie do temp. 48-52C przez 45-50 minut . Temperatura ta wystarcza do zabicia szkodników , nie niszczy ona ziarna i nasion . Metody tej nie można zastosować do innych artykułów spożywczych . Temperatury minusowe , niszczące szkodniki ( poniżej - 5C ) rzadko się stosuje . Najczęściej podłogi , ściany , opakowania odkaża się gorącą parą . Do metod fizycznych należą : - mierzenie towarów - ważenie - oznaczanie gęstości - oznaczanie temperatury topnienia - oznaczanie lepkości - mikroskopia - refraktometria - kalorymetria - badania mechaniczne.
Metody chemiczne - stosuje się przy badaniu substancji towaru, tj. zarówno określenia podstawowych grup składników, jak i do ustalenia obecności środków zanieczyszczają cych, substancji świadczących o niewłaściwym stanie świeżości, domieszek ciał konserwują cych itp.
Metody mikrobiologiczne stosowane są również przy ocenie niektórych towarów nieżywnościowych - metody instrumentalne które umożliwiają przeprowadzenie wielokierunkowych badań i oznaczeń, określających różne właściwo ści towarów. Metody te cechuje szybkość przeprowadzania badań i nie niszczenie wyrobów. W analizie instrumentalnej wykorzystuje się często metody optyczne elektro-chemiczne i chromatograficzne. Do badania służy aparatura, której elementami s ą urzą dzenia elektroniczne i nukleoniczne, sprzężone często z komputerami.
Doświadczalne użytkowanie polega na dokonywaniu przez wybraną grupę ludzi, stałych obserwacji i pomiarów w przeciętnych, codziennych warunkach użytkowania badanego wyrobu. Użytkownik zapisuje w arkuszu spostrzeżeń uwagi dotyczące cech odzieży, liczby godzin, w czasie których wyrób był użytkowany każdego dnia, oraz adnotacje o odbiegającym od normy sposobie użytkowania, a instytucja nadzorująca sprawdza te adnotacje podczas okresowych przeglą dów. Odnotowane spostrzeżenia stanowią podstawę do ustalenia wniosków końcowych. Najtrudniejszym elementem badań użytkowych jest stworzenie jednolitych warunków użytkowania. Dlatego użytkowników wybiera się z pośród ludzi wywodzących się mniej więcej z tego samego środowiska. Warunki w jakich użytkuje się wyroby, powinny być zbliżone, gdyż niemożliwe jest wyeliminowanie osobistych różnic między użytkownikami.
Odbiór jako ściowy towaru – sprawdzanie zgodności jakości przedmiotu dostawy z danymi ustalonymi w kontrakcie. Tryb odbioru jakości towaru jest zazwyczaj określony w kontrakcie. Ukryte wady towaru, w śród nich wady pokryte
gwarancją , powinny być sformułowane w odpowiednich dokumentach. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność za zgodną z umówioną jakość towaru. Kupują cy powinien obejrzeć (sprawdzić) otrzymany przedmiot (towar) i zawiadomić dostawcę o zauważonych brakach. Kupują cy, który odkrył braki w otrzymanym towarze, ma prawo żądać: dostawy towaru wła ściwej jakości lub odpowiedniego obniżenia ceny zakupu albo — w określonych, przewidzianych w umowie okolicznościach — rozwiązania umowy i domagania się od sprzedającego wyrównania strat, które w zwią zku z tym poniósł. Zgodnie z ogólnymi warunkami dostaw kontrola przedwysyłkowa towaru powinna być dokonana na koszt sprzedawcy, zgodnie z warunkami ustalonymi z nabywcą , a w przypadku braku takich warunków — zgodnie ze zwykłymi warunkami kontroli przyjętymi dla danego rodzaju towaru w kraju sprzedawcy. Za dowód dokonanej kontroli powinien służyć odpowiedni dokument: w przypadku maszyn i urzą dzeń — protokół, w przypadku innych towarów certyfikat jakościowy. Je żeli wymaga tego charakter towaru (sprzęt inwestycyjny, kompletne obiekty przemysłowe), odbiór jakościowy towaru jest dokonywany na miejscu w kraju importu.