UNIVERSIDAD ADOLFO IBÁÑEZ Facultad de Psicología UNIVERSIDAD CAOLICA DEL URU!UA" Facultad de Psicología DIRECCI#N DE ESUDIOS DE POS!RADOS FUNDACI#N C$ILENA DE PSICOLO!%A ANAL%ICA C&!& 'UN! POS%ULO DE ESPECIALIZACI#N ACADE(ICA EN PSICOLO!%A ANAL%ICA
ESIS PARA OPAR AL !RADO DE (A!%SER Desc)i*ie+do las di,e+sio+es del a)-ueti.o /e,e+i+o0 est de ca)acte)i1aci2+&
TUTOR: Dr. Mario Saiz FECHA DE ENTREGA: Marzo, 2007
ESUDIANE0 Ca)oli+a Na)ea Ro3as
1
No me ignores, porque soy la primera y la última, YoSoy soylalaprostituta respetada la desdeñada. y lay mujer sagrada. Yo soy la esposa y la virgen. Yo soy la madre y la hija. Soy los miembros de mi madre. Soy la estéril, pero muchos son mis hijos. Yo soy la de la gran boda, pero no he tomado marido. Soy el silencio incomprensible y la idea que se recuerda con frecuencia. Soy la vo de múltiples heridas y la palabra con muchas apariencias. Soy el murmullo de mi nombre. Yo soy verg!ena y osad"a. No tengo verg!ena y estoy avergonada. Soy fuera y soy miedo. Yo soy la guerra y soy la pa. #réstame atenci$n. Yo soy la infortunada y la mujer magna. %n$nimo
2
%+dice Diseño de Investigación.................................................................5 1.1 Problema de investigación.........................................................5 1.2 Pregunta de Investigación......................................................6 1.3 Objetivos.............................................................................6 1.3.1 Objetivo General............................................................6 1.3.2 Objetivos es!ec"#icos....................................................... 6 1.$ %&todo de investigación......................................................... ' 2. (ntecedentes teóricos................................................................) 2.1 *l !roceso de individuación en la teor"a junguiana......................) 2.2 De#inición del conce!to de ar+ueti!o........................................, 2.3 -once!tualiación del ar+ueti!o #emenino............................... 11 2.$ Descri!ción de las di#erentes #acetas del ar+ueti!o #emenino.....12 2.$.1 /uventud......................................................................13 (r+ueti!o de la doncella..........................................................13 (r+ueti!o de la mujer salvaje.................................................. 1) (r+ueti!o de la 0ero"na........................................................... 26 2.$.2 (dulte......................................................................... 3$ (r+ueti!o de la amante...........................................................3$ (r+ueti!o de la es!osa............................................................$2 (r+ueti!o de la madre............................................................52 $.2.3 eje...........................................................................63 (r+ueti!o de la vieja sabia......................................................'' Instrumento de medición.............................................................. )3 -onclusiones...............................................................................)' ibliogra#"a................................................................................. , (ne4os....................................................................................... ,2 (ne4o 1. .................................................................................,3 %atri de (r+ueti!os subdimensiones........................................,3 (ne4o 2.................................................................................. ,$ %atrices !ara cada (r+ueti!o sus subdimensiones....................... ,$
3
(ne4o 3................................................................................. 1 Instrumento de %edición validado !or Pre est............................1
4
Dise4o de I+5estigaci2+
6&6 P)o*le,a de i+5estigaci2+
Duran! "i#$o" $a" %i&!n"ion!" 'u! "! r!"a$aron ( r!")!aron %!$ ar'u!i)o *!&!nino *u!ron $o" r!$a+iona%o" +on !$ +ui%a%o ( )ro!++in %! oro". E" !n $o" a-o" 0 +uan%o "ur#!n $o" &o/i&i!no" *!&ini"a", 'u! $a" &u!r!" !&)i!zan %! una &an!ra *i!ra a $u+ar )or "u" %!r!+o" ( ui$izar oro" a")!+o" %!$ ar'u!i)o *!&!nino, 'u! !"u/i!ron %or&i%o", r!)ri&i%o" ( n!#a%o" ano )or $a +u$ura +o&o )or $a" )ro)ia" &u!r!". E" a )arir %! !"! &o/i&i!no *!&ini"a 'u! $a" &u!r!" #anan no "o$o !$ %!r!+o a /oo "ino !$ )o%!r %! "!r &u+o &" 'u! $a" %i&!n"ion!" 'u! "! $!" )!r&i!n !!r+!r +u$ura$&!n!. E"! +a&io, a )!"ar %! $o "a$u%a$! 'u! )u!%! r!"u$ar, no a !"a%o !!no %! %i*i+u$a%!" ano )ara $a &u!r +o&o )ara !$ o&r!. Cuan%o !n una "o+i!%a% $o" ro$!" !"n %a%o" no a( !")a+io a$ +u!"iona&i!no ni a&)o+o a $a an#u"ia 'u! !"! #!n!ra, )!ro +uan%o !"o no !" a"5 ( "! ! !nr!#a $a )o"ii$i%a% %! "!r &u+o &" %! $o" 'u! a"a ora !"aa" "i!n%o, $a "iua+in "! /u!$/! +o&)$!a, )u!" !"" *r!n! a $a )o"ii$i%a% %! !$!#ir +&o 'ui!r!" "!r ( !n 'u6 i)o %! &u!r 'ui!r!" ran"*or&ar!. Ho( a $a &u!r "! $! )$an!a $a o)oruni%a% %! %!")!rar, a+i/ar ( /i/ir $o" %i*!r!n!" a")!+o" 'u! +on*or&an !$ ar'u!i)o *!&!nino. D! !"a *or&a a$ "!r +a)a+!" %! %!"arro$$ar $o" &$i)$!" a")!+o" %!$ ar'u!i)o, +a%a &u!r )u!%! /i/!n+iar"! !n )$!niu%, $o +ua$ r!%un%a !n un /i/ir ar&ni+a&!n! +a%a uno %! $o" ro$!" *!&!nino" !)$ora%o".
6&7 P)egu+ta de I+5estigaci2+ 8a )r!#una 'u! "ur#! !" 9+&o )o%!&o" a+!r+arno" o %!"+urir $a" %i&!n"ion!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino a+i/a" o !n )ro+!"o %! %!")!rar !n %i*!r!n!" &u!r!" o #ru)o" %! &u!r!". ;ara )o%!r r!")on%!r a !"a )r!#una )ri&!ro !" &!n!"!r !n!r un in"ru&!no 'u! )!r&ia in%a#ar "or! a$ )ro$!&i+a. A !"o !" a $o 'u! aa-! $a "i#ui!n! !"i", "i!n%o "u o!i/o )rin+i)a$ +on"ruir un in"ru&!no 'u! )!r&ia in%a#ar "or! +u$ o +u$!" "on $a" %i&!n"ion!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino 'u! !"n )r!%o&inan%o. Conar +on !"a in*or&a+in )!r&i! i%!ni*i+ar $a" %i&!n"ion!" !&!r#!n!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino ( )o%!r )or un $a%o *ora$!+!r$a" ( )or oro )o!n+iar !$ %!"arro$$ o %! a'u!$$a" 'u! !"n %!*i+iaria".
6&8 O*3eti5os 6&8&6 O*3eti5o !e+e)al0 Con"ruir un in"ru&!no %! &!%i+in 'u! )!r&ia i%!ni*i+ ar $a" %i&!n"ion!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino )r!%o&inan!.
6&8&7 O*3eti5os es.ecí/icos0 1. Cara+!rizar $a" r!" *a"!" !/o$ui/a" %! una &u!r: u/!nu%, a%u$ !z ( /!!z. 2. D!"+riir $o" r!" ar'u!i)o" a"o+ia%o" a +a%a *a"!
'u5e+tud •
Ar'u!i)o %! $a %on+!$$a
•
Ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a!
•
Ar'u!i)o %! $a #u!rr!ra
Adulte1 •
Ar'u!i)o %! $a a&an!
•
Ar'u!i)o %! $a !")o"a <
•
Ar'u!i)o %! $a &a%r!
Ve3e1 •
Ar'u!i)o %! $a au!$a
•
Ar'u!i)o %! $a "ana%ora
•
Ar'u!i)o %! $a /i!a "aia
3. D!"+riir $o" )o$o" )o"ii/o" ( n!#ai/o" a"o+ia%o" a +a%a ar'u!i)o. 4. Con"ruir $a &ariz ar'u!5)i+a. . A)$i+a+in %! )r!!". <. R!%!*ini+in %! $a &ariz !n a"! a $o" r!"u$a%o" %!$ )r!!".
6&9 (:todo de i+5estigaci2+ A$ r!a$izar una in/!"i#a+in %! i)o !)$oraoria no in!nar6 r!")on%!r a nin#una i) !"i" o r!")u!"a !nai/a, $a 'u! "5 )o%r5a "!r in+or)ora%a !n in/!"i#a+ion!" )o"!rior!". Ta$ +o&o "! )$an!a !n $o" o!i/o" "! +r!ar un in"ru&!n o 'u! )!r&ia +ara+!rizar, a"5 +o&o !/a$uar, $a )r!"!n+ia (=o au"!n+ia %! $a" %i&!n"ion!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino !n $a" &u!r!". E"! in"ru&!no )!r&iir ana$izar ( %!"+riir $o" +a&io" !n $o" ar'u!i)o" )r!%o&inan!", ( a"5 $o#rar i%!ni*i+ar $a" %i&!n"ion!" !&!r#!n!" %!$ ar'u!i)o *!&!nino ( )o%!r )or un $a%o *ora$!+!r$a" ( )or oro )o!n+iar !$ %!"arro$$o %! a'u!$$a" 'u! !"n %!*i+iaria". E$ o!o %! !"! in"ru&!no !" %!"+riir !$ !"a%o a+ua$ %! $a" &u!r!" a $a" 'u! "! $!" a)$i'u!, a"5 +o&o a&i6n no" )o%r5a "!r/ir )ara a+!r un %ia#n"i+o #!n!ra$ ui$izan%o !n "u a)$i+a+in &6o%o" %! &u!"r!o. 8u!#o %! $a +r!a+in %!$ in"ru&!no, 6"! "!r "o&!i%o a un )r! !" )or ui+io %! !)!ro" )ara +orroorar $a i%on!i%a% %! 6"!, %! &o%o %! 'u! )u!%a "!r a)$i+a%o ( "u" r!"u$a%o" /a$i%a%o".
7
7& A+tecede+tes te2)icos 7&6 El .)oceso de i+di5iduaci2+ e+ la teo)ía 3u+guia+a
Uno %! $o" )rin+i)a$!" )i$ar!" %! $a !or5a un#uiana !" !$ +on+!)o %! in%i/i%ua+in, !$ +ua$ "! )u!%! %!*inir +o&o !$ > proceso mediante el cual cada uno de nosotros viene a ser lo que intr"nsecamente y potencialmente es, desde su nacimiento hasta la muerte&.' ?i/ir !$ )ro+!"o %! in%i/i%ua+in !" r!")on%!r a$ $$a&a%o a$ +ua$ a+! r!*!r!n+ia @o"!) Ca&)!$ 1BB7, +uan%o !)$i+a 'u! +a%a uno %! no"oro" !" un 6ro! 'u! !"a "i!n%o $$a&a%o a %!"arro$$ar ( /i/ir !$ )ro)io &io )!r"ona$. S$o 'u! 6"a ar!a )u!%!, !n o+a"ion!", !"ar )$a#a%a %! %i*i+u$a%!" ( "in"aor!". Sin !&ar#o !" un +a&ino 'u! no" !nr!#a !$ )ara 'u6 %! nu!"ra !i"!n+ia. Cuan%o no !"+u+a&o" $a $$a&a%a, no" rai+iona&o" ( nu!"ra a$&a "u*r!, a)ar!+! !$ %!"#ano, !$ %!"ni&o, $a )!"a%u&r! ( $o" "5no&a". Cuan%o no" n!#a&o" a no"oro" &i"&o" no" !ri&o", ( &u+a" /!+!" "on !"a" &i"&a" !ri%a" $a" +ua$!" no" %!/u!$/!n a$ +a&ino %! nu!"ra in%i/i%ua+in. Co&o (a "! a %i+o o&ar !"! +a&ino i&)$i+a +ora! ( r!"i"!n+ia. D! !+o )ara @un# !" una %!+i"in 6i+a 'u! +on!&)$a *i%!$i%a% a "5 &i"&o. E" )on!r"! !n a++in )ara +on/!rir !$ %!"ino !n /o+a+in au!ni*i+an%o "u /i%a, !" $a &" a$a au%a+ia %! $a /i%a, $a a*ir&a+in a"o$ua %!$ !i"!n! in%i/i%ua$ ( $a riun*an! a%a)a+in a $o uni/!r"a$ %a%o, +on $i!ra% %! a$a" )o"ii$i%a%!" %! $a )ro)ia %!+i"in. E"! )ro+!"o %! in%i/i%ua+in +on!& )$a !$ !n+u!nro %!$ o +on !$ S5 &i"&o, %! &o%o 'u! "! !"a$!z+a una r!$a+in %ia$6+i+a !nr! +on+i!n! ! in+on+i!n!, !" un a+!r+a&i!no %! $a" )o$ari%a%!" %! &o%o 'u! $a !n"in !nr! !$$a" %i"&inu(a. 1
):==.ana$ii+a.+o&=ar+i/o=/a&1BB<.10="o+3.&
7&7 De/i+ici2+ del co+ce.to de a)-ueti.o E$ +on+!)o %! ar'u!i)o !" )roa$!&!n! uno %! $o" &" %i*5+i$!" %! %!*inir %!nro %! $a !or5a un#uiana, )u!" "u !"!n+ia !" &i"!rio"a, in+o#no"+i$! ! i&)o"i$! %! +a)urar +on $a" )a$ara". ;ara @un# 1B3< $o" ar'u!i)o": Son indescriptibles debido a su riquea alusiva. (...) *l intelecto discriminador sigue intentando establecer naturalmente un significado un"voco para éstos, lo que le impide ver lo esencial+ pues lo que podemos considerar como constitutivo de su naturalea es su multiplicidad de significados, su casi infinita riquea alusiva, que hace imposible cualquier formulaci$n unilateral. (p. -) D! !+o )ara @un# 1B3< a psique del neonato no es una vac"a /tabula rasa/ sobre la que el medio e0terno marcar1 todos sus contenidos y procesos. %rquetipos e instintos representan modelos innatos pree0istentes a toda e0periencia sensorial y que generan, bajo ciertas necesidades y est"mulos, unos prototipos de acciones (instintos) o unos modos privilegiados de captaci$n del mundo (arquetipos). Son propios de la especie humana, se han ido seleccionando a lo largo de su filogenia y por ello constituyen parte del acervo genético espec"ficamente humano. #ree0isten a la e0periencia concreta de un individuo en particular ya que son meramente formas heredadas sin contenido )). 412. #or ello son patrones univer sales y comunes a todas las personas independientemente de su condici$n, edad o se0o, educaci$n formal o pertenencia a una cultura u otra de un tiempo hist$rico u
B
otro+ constituyen fundamentalmente lo que se conoce como inconsciente colectivo u objetivo (2ung 34. '556). 7epresentan pre8programaciones
potenciales,
tendencias
formativas
o
predisposiciones formales (*ibl8*ibesfeldt 9. '5') que promueven la individuaci$n. os arquetipos no son directamente accesibles a la conciencia ya que se encuentran vac"os de contenidos concretos, y por ello su conocimiento
te$rico
es
siempre
apro0imativo.
Sus
representaciones espont1neas y naturales, conocidas como im1genes arquet"picas de alto valor simb$lico, esto es son plurisignificativos, s" pueden ser accesibles a la conciencia pero son muy variables en sus manifestaciones concretas (en contraste con el arquetipo único del cual derivan) dependiendo de factores culturales y sociales, as" como de los momentos evolut ivos por los que atraviesa un individuo en particular Ro!r"on R. 1BBB. :ales
im1genes
arquet"picas
pueden
ser
encontradas
comunitariamente en las religiones, mitos, tradiciones rituales, leyendas folcl$ricas de todas las culturas y épocas (;)+ y también pueden ser halladas individualmente en los sueños visualiaciones espont1neas o inducidas (por ejemplo a través de la técnica de la imaginaci$n activa), diferentes productos personales no voluntariamente provocados por el sujeto @un# CG. 1B77:71.
10
os arquetipos son, sem1nticamente, met1foras y tienen una doble e0istencia, que 2ung present$ de varias maneras= '. est1n repletos de oposiciones internas, polos positivos8negativos+ >. son incognoscibles y son conocidos por medio de las im1genes+ ?. son instinto y esp"ritu+ @. son congénitos, pero no heredados+ A. son estructuras puramente formales y e0presan contenidos B. son ps"quicos y e0traps"quicos (psicoides). >
7&8 Co+ce.tuali1aci2+ del a)-ueti.o /e,e+i+o
;ara @un# a( ano" ar'u!i)o" +o&o i&#!n!" ar+ai+a" !"a$ !" !i"!n !n nu!"ro a!r "o+io +u$ura$. ;or $o ano +uan%o "! a$a %!$ ar'u!i)o %! $a &a%r!, %!$ )a%r!, %!$ io, %! 6ro!, !+, "! !" a+i!n%o r!*!r!n+ia a !)!ri!n+ia" uni/!r"a$!" %! o%a $a u&ani%a%. E" ao !"a +on+!)+in 'u! ui$izar6 !$ 6r&ino ar'u!i)o *!&!nino +o&o un +on+!)o #$oa$ 'u! +oni!n! $o" &$i)$!" ar'u!i)o" 'u! +o&)on!n $o *!&!nino. Da%o 'u! $o" ar'u!i)o" )ara %!*inir !$ ar'u!i)o *!&!nino )o%r5an $$!#ar a "!r in*inio", ! o&a%o $a" >
tres
etapas distintas de madure por las que debe atravesar la mujer que son= la mujer joven, la mujer en su plenitud y la mujer ancianaI. Dunn, M. 1BB: 32 E"o" !"a%io" an "i%o %!!r&ina%o" )or $a *i"io$o#5a ( !/o$u+in %! $a &u!r a $o $ar#o %! "i#$o" %! %!"arro$$o. Co&o $o" ar'u!i)o" "ur#!n %! $a" !)!ri!n+ia" ano in"ini/a" +o&o "o+io+u$ura$!", !"a" !a)a" an!" %!"+ria" )a"an a ran"*or&ar"! !n !"ru+ura" ar'u!5)i+a" 'u! "! r!)!irn a $o $ar#o %! $a i"oria %! $a u&ani%a%. E$ ar'u!i)o *!&!nino "! )o%r5a +on"i%!rar un "inni&o %! $a Dio"a: 2
;r!"!na+in Dr. Mario Saiz, "!&inario %! )"i+on!uro+i!n+ia, Ma#5"!r ;"i+o$o#5a Ana$5i+a
11
*n el pasado, la Ciosa era parte viva de la estructura religiosa y social de un grupo étnico. Cesde el paleol"tico superior, que puede definirse como el alba de la humanidad, los sistemas de notaci$n temporal basados en la observaci$n de las fases de la luna (con su curso vinculado al ciclo menstrual) y los vestigios de los objetos rituales empleados en las ceremonias religiosas femeninas, nos hablan de la presencia intensa e influyente de la deidad femenina. (;) a Ciosa primordial era única e inclu"a en su figura las fueras de la vida, la muerte y el renacimiento. :odas las mujeres eran sus sacerdotisas, servidoras de su voluntad y de las manifestaciones terrenales de su poder y magia. Dunn, M. 1BB:343 A$ !nrar !n $a 6)o+a )ariar+a$ $a Dio"a /a )!r%i!n%o "u $u#ar )rin+i)a$ "i!n%o "u"iui%a )or un %io" &a"+u$ino. E" !n !"! &o&!no !n 'u! $a Dio"a %!a %! "!r ni+a ( "! $a %i/i%! !n /aria" %!i%a%!", $a" +ua$!" r!)r!"!nan %i/!r"o" a")!+o" %! $a Gran Dio"a.
7&9 Desc)i.ci2+ de las di/e)e+tes /acetas del a)-ueti.o /e,e+i+o A +oninua+in "! %!"+ri!n +a%a uno %! $o" ar'u!i)o" i%!ni*i+a%o": 2.4.1. @u/!nu% •
Ar'u!i)o %! $a %on+!$$a
•
Ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a!
•
Ar'u!i)o %! $a #u!rr!ra
2.4.2. A%u$!z •
Ar'u!i)o %! $a a&an!
•
Ar'u!i)o %! $a !")o"a
•
Ar'u!i)o %! $a &a%r!
2.4.3. ?!!z •
•
Ar'u!i)o %! $a au!$a Ar'u!i)o %! $a "ana%ora 12
•
Ar'u!i)o %! $a /i!a "aia
;ara %!"arro$$ar !n )ro*un%i%a% $o" ar'u!i)o" an!" %!"+rio" "! ui$izar $a &ira%a %! $a !ra)!ua un#uiana @!an Sino%a Jo$!n ( $a r!/i"in 'u! a+! %! $a" %io"a" #ri!#a" ( "u r!$a+in +on $o" ar'u!i)o" *!&!nino", ( $a )ro)u!"a %! $a anro)$o#a Manu!$a Dunn Ma"+!i, 'ui!n in/!"i# %uran! a-o" $a &io$o#5a %! $a %io"a" ( "u" &$i)$!" %i&!n"ion!".
7&9&6 'u5e+tud
A)-ueti.o de la do+cella
E$ ar'u!i)o %! $a %on+!$$a na+! %! $a !)!ri!n+ia 'u! +a%a &u!r a !)!ri&!na%o !n !$ )a"o %! ni-a a &u!r. 8a %on+!$$a !n+arna $o !6r!o ( %!"/in+u$a%o %! $a" aa%ura" !rr!na". An no !" +on+i!n! %! "u" %!"!o" ni %! "u" )ro)ia" *u!rza", )or !"o !" +a)az %! a%a)ar"! ( o!%!+!r )a"i/a&!n! $o" &an%ao" %! "u !norno. En !$$a no a( r!!$in, "ino &" i!n una %i"an! in%i*!r!n+ia a $o 'u! o+urr! a "u a$r!%!%or.
Ta$ +o&o o+urr! !n !$ &io %! ;"i'u!, !$$a !", !n !$ ini+io %!$ r!$ao, )or "or! o%o %on+!$$a, in+on+i!n! %! $o" !*!+o" 'u! "u !$$!za +au"a. ;"i'u! /i/! in+on"+i!n! %! "5 &i"&a ( %! $o" %!&", "u *or&a %! *un+ionar !" ino+!n!, +n%i%a ! in#!nua. Ta$ +o&o !n !$ r!$ao, a $a %on+!$$a $! >o+urr!nI !+o", no !" !$$a 'ui!n #u5a "u %!"ino. En !$ &io "! r!$aa 'u! "u )a%r!, !$ r!( o&a $a !rri$! %!+i"in %! "a+ri*i+ar a "u ia )ara +on#ra+iar"! +on A*ro%ia, 'ui!n a $anza%o 13
una &a$%i+in a "u )a5", +!$o"a %! $a !$$!za %! ;"i'u!. E$ "a+ri*i+io +on"i"! !n !nr!#ar !n &ari&onio a ;"i'u! a$ &on"ruo %! $a" )ro*un%i%a%!" o+!ni+a". To%o !"o !"a o+urri!n%o, "in !&ar#o ;"i'u! !" a!na a o%o !"o. ?a ri"! a$ !n+u!nro +on !$ &on"ruo, )!ro /a o!%i!n!&!n!. Cuan%o /a "!r !nr!#a%a a$ &on"ruo !" r!"+aa%a )or Ero", %io" %!$ a&or, ( $$!/a%a a un )a$a+io %on%! o%o" "u" %!"!o" "! +u&)$!n. Sin !&ar#o a )!"ar %! o%o $o 'u! a /i/i%o !$$a "i#u! *un+iona%o in+on+i!n!&!n!, !$$a /i/! !n $a /i%a ( no /i/! "u /i%a. Ta$ +o&o !n !$ r!$ao !"! ar'u!i)o no +ono+! "u" *u!rza" ni "u" +a)a+i%a%!", o%o $! o+urr! ( )or !"o !" in+a)az %! a"u&ir r!")on"ai$i%a%!" ( +o&)ro&i"o", no a( in!n"in ni &!a". E")!ra 'u! "!an oro" $o" 'u! %!+i%an ( +ua$'ui!r %!+i"in 'u! o&!n !" "i!&)r! /o$i$. Oro &io 'u! )!r&i! !!&)$i*i+ar a !"! ar'u!i)o !" !$ %! ;!r"6*on! o Kor!. E$$a !" $a !!rna ia %! "u &a%r!. 8a a&a ( $a o!%!+! )or "or! o%a" $a" +o"a". )or !"o "u" +ara+!r5"i+a" +!nra$!" "on $a +o&)$a+!n+ia ( $a )a"i/i%a%, )u!" !" $a &a%r! 'ui!n o&a $a" %!+i"ion!" ( )ro!#! %! &o%o 'u! $a ia nun+a +orra nin#n ri!"#o ( a&)o+o o&! nin#una %!+i"in. En !$ &io ;!r"6*on! !" $a a%ora%a ia %! D!&6!r. Un %5a &i!nra" !$$a !"a !n un )ra%o !n+u!nra un nar+i"o ( +uan%o "! %i")on! a r!+o#!r$o $a i!rra "! ar! ao "u" )i!" ( Ha%!", %io" %!$ &un%o "u!rrn!o, ra)a a ;!r"6*on!. 8a &a%r! +uan%o "! %a +u!na %! $a %!"a)ari+in %! "u ia $a u"+a )or o%o" $a%o". E" H6+a!, $a %io"a %! $a $una o"+ura, %! $a" !n+ru+ia%a", 'ui!n "! +o&)a%!+! %! $a &a%r! ( $a in"a a )r!#una a H!$io", %io" %!$ /i!no, 'ui!n o%o $o /! a )r!#unar$! )or "u ia. E"! %io" $! +u!na a D!&6!r $o "u+!%i%o ( a%!&" a#r!#a 'u! *u! +on $a auoriza+in %!$ )a%r! %! ;!r"6*on!, L!u". D!&6!r a$ !"+u+ar %i+o r!$ao ( no !n+onrar +on"u!$o ni +o&)r!n"in )or )ar! %! $o" oro" %io"!" +a! !n una )ro*un%a %!)r!"in, $o +ua$ #!n!ra 'u! $a" +o"!+a" !&)i!+!n a &orir ( 'u! $o" o&r!" )a"!n a&r! ( $o" %io"!" no r!+ian "u" "a+ri*i+io" riua$!". L!u" )i%! a D!&6!r 'u! +a&i! "u a+iu%, )!ro !"a no +!%!, !non+!" &an%a a H!r&!" a n!#o+iar +on Ha%!" $a %!/o$u+in %! ;!r"6*on!.
14
Fina$&!n! Ha%!" +!%!, )!ro an!" %! %!/o$/!r a ;!r"6*on! $a in/ia a +o&!r una #rana%a. Cuan%o H!r&!" $$!/a a $a %on+!$$a %on%! "u &a%r!, !"a $! )r!#una "i a +o&i%o a$#o !n !$ &un%o "u!rrn!o, !n!rn%o"! !non+!" 'u! +o&i uno" #rano" %! #rana%a, $o +ua$ $a aar )ara "i!&)r! a$ &un%o %! Ha%!". Uno %! $o" )!$i#ro" 'u! !n+i!rra !"! ar'u!i)o !" $a in+on+i!n+ia, )u!" !"a )u!%! "!r $a *u!n! %! #ran%!" &a$!". A$ no !n!r !$ +onro$ "or! $a )ro)ia /i%a ( "!r &ani)u$a$! ! in*$u!n+ia$! )or oro", "! )u!%! !r&inar "i!n%o !$ in"ru&!no )ara 'u! oro" r!a$i+!n "u /o$una%. Ta$ !" !$ +a"o %! ;an%ora, $a +ua$ *u! +r!a%a +on o%o" $o" %on!", )or L!u" )ara +a"i#ar a $a u&ani%a%. ;an%ora !" !nr!#a%a a $o" o&r!" +o&o un r!#a$o %! $o" %io"!" uno +on un n*ora 'u! nun+a %!5a "!r ai!ra. 8a ra&)a !"a !n 'u! ;an%ora *u! ino+u$a%a )or H!r&!" +on $a +urio"i%a%. Co&o !$$a no !" +on+i!n! %! "i &i"&a a+a +u&)$i!n%o un )ro#ra&a )r!%i"!-a%o. Su in+on+i!n+ia $a a+! *ina$&!n! arir $a +aa, %! $a +ua$ "a$!n o%o" $o" &a$!" %!$ &un%o. E"a i&a#!n %! $a &u!r%on+!$$a a $a +ua$ $! )a"a $a /i%a !" $a i&a#!n &" ra%i+iona$ %! $o" +u!no" %! a%a". A $a J!$$a Dur&i!n! $a &a$%i+!n ( +uan%o $$!#a !$ &o&!no %! +u&)$ir"! $a &a$%i+in, )or &" 'u! "u" )a%r!" in!nan )ro!#!r$a, una ru!+a !n $a $i&a orr! %!$ +a"i$$o !" !$ in"ru&!no )or !$ +ua$ "! +u&)$! !$ &a$!*i+io. ;!ro nun+a !n !$ +u!no +a! $a )o"ii$i%a% %! a+!r )ar5+i)! a J!$$a %! $o 'u! )o%r5a o+urrir$ !, %! &o%o 'u! !$$a )ari+i)ara a+i/a&!n! !n "u )ro!++in. En $a C!ni+i!na, "u &a%ra"ra $! 'uia !$ $u#ar 'u! $! +orr!")on%!, !n/in%o$a a $a +o+ina a a%or&ir !nr! $a" +!niza" %!$ o#ar. C!ni+i!na "! !nri"!+! )!ro no a+! na%a a+i/a&!n! )ara +a&iar "u "iua+in, $o 'u! *ina$&!n! o+urr! !" a$#o 'u! !"a *u!ra %! "u +onro$. En !$ +u!no 8a J!$$a ( $a J!"ia, $a )roa#oni"a )i%! a "u )a%r! +o&o ni+o r!#a$o %! "u" /ia!" una ro"a $an+a. E$ )a%r! a$ r!ornar a +a"a "! %!i!n! !n un !r&o"o ar%5n ( +ora $a *$or )ara "u ia, %!"!n+a%!nan%o $a *uria %!
1
J!"ia, 'ui!n !" !$ %u!-o %!$ ar%5n. Fina$&!n ! J!"ia a++!%! a %!ar !n $i!ra% a$ o&r! "i a$#una %! "u" ia" !"a %i")u!"a a o+u)ar "u $u#ar. So$o J!$$a a++!%! ( "! "a+ri*i+a )or "u )a%r!. 8a ro"a $an+a !" un "5&o$o %! )ur!za ! ino+!n+ia, +ara+!r5"i+a" 'u! o"!na J!$$a. E$$a !" una ia o!%i!n! ! in%i*!r!n! a$ &un%o 'u! $a ro%!a ( !" !"a %on+!$$!z $a 'u! i!n! 'u! %!"a )ar!+!r )ara 'u! "ur a $a &u!r. Cuan%o J!$$a *ina$&!n! o+u)a !$ $u#ar %! "u )a%r!, )u!%! !&)!zar a %!")!rar. En +a%a r!$ao !$ a")!+o &a"+u$ino "u!$! "!r r!)r!"!na%o +o&o !$ "!+u!"ra%or, !$ %!"ru+or %! $a ran'ui$i%a% ( %! una u ora *or&a !$ &a$o, $o +ua$ +a$za +on $a )!r+!)+in 'u! )u!%! !n!r una &u!r %on+!$$a 'u! !" arr!aa%a %! "u in+on+i!n+ia ! i#noran+ia. E$ a")!+o &a"+u$ino !" !$ 'u! )!r&i! 'u! a)ar!z+a $a &u!r ( &u!ra $a %on+!$$a. E$ raao no !" *un%a&!n a$ !n "u /i%a, )u!" no "! a )$an!a%o &a(or!" &!a" ni a&)o+o an%a u"+an%o $a *a&a o !$ 6io, &a" i!n "u!$! !"ar !n $u#ar!" %on%! !"! "u *a&i$ia o a&i#a" ( %on%! "! "i!na "!#ura. ;u!%! r!"u$ar$! %i*5+i$ &an!n!r un o!i/o, )u!" $! +u!"a +o&)ro&!!r"! ( )!r"i"ir !n una &!a. ;!ro "i $o#ra !n+onrar a$#o 'u! $a &oi/! )u!%! %!"+urir 'u! !i"!n !n !$$a &u+a +r!ai/i%a% ! inui+in.
8a %on+!$$a !n $a r!$a+in +on ora" &u!r!" "! "i!n! &u( i!n ( +&o%a. Su!$! "!r $a r!)r!"!na+in /i/i!n! %! $a *!&ini%a% ( )or !"o "!r 'u!ri%a ( a%&ira%a )or ora" &u!r!", !/o+an%o in+$u"o r!")u!"a" &a!rna$!" !n &u!r!" &a(or!". E"a !n%!n+ia a "!r &i&a%a ( +ui%a%a )u!%! #!n!rar una a+iu% %! *ra#i$i%a% ( /u$n!rai$i%a% 'u! r!*u!rza !"a a+iu% !!rna, r!*orzan%o a "u /!z "u %!)!n%!n+ia ( "u&i"in. E$ r!a %! $a "!ua$i%a% i!n%! a !"ar a%or&!+i%a ( "u&!r#i%a !n $o &" )ro*un%o %!$ in+on+i!n!, !")!ran%o )or a$#ui!n o a$#o 'u! $a %!")i!r!. Ta$ +o&o
1<
!n !$ +u!no %! $a J!$$a Dur&i!n! 'u! !")!ra )or !$ )r5n+i)! "a$/a%or. Si !"! $$!#a a %!")!rar, $a %on+!$$a %!"+ur! un r!a %! "i &i"&a 'u! $! )!r&i! #ozar ( %i"*ruar a)a"iona%a&!n! %! $a "!ua$i%a%. En +uano a $a" r!$a+ion!" %! )ar!a o &ari&onia$!", !"a" "u!$!n >o+urrir$!I a $a %on+!$$a. E$$a a$ i#ua$ 'u! !n !$ &io %! ;!r"6*on! )u!%! "!nir 'u! *u! "!+u!"ra%a )or !$ o&r! 'u! 'ui!r! +a"ar"! +on !$$a ( +o&o "u a+iu% !" %! %!ar"! $$!/ar &" 'u! %! o&ar $a" ri!n%a" %! $a )ro)ia /i%a, )u!%! in+$u"o "!nir"! o)ri&i%a ( )a"a%a a $$!/ar. Da%o 'u! "u *or&a naura$ %! "!r !" ra%i+iona$&!n! *!&!nina, i!n%! a "!r &" r!+!)i/a 'u! a+i/a ( no u"+ar +o&)!ir ni "u)!rar a "u )ar!a. 8a %on+!$$a 'u! !"! !n )ar!a +!%!r an! un o&r! 'u! in"i"a !n +a"ar"! +on !$$a. A%!&" "u!$!n "!r !$!#i%a" ( no a$ r!/6". Cuan%o $$!#an $o" io", !"o" a&i6n "u!$!n "!r )!r+ii%o" +o&o irru)+in !n $a )$+i%a /i%a %! $a %on+!$$a. n+$u"o )u!%!n $$!#ar a #!n!rar$! an#u"ia ( an"i!%a% a$ /!r"! "or!)a"a%a !n $o 'u! a +ui%a%o" ( r!")on"ai$i%a%!" i&)$i+a !n!r un io. ;u!%! "!nir +o&o "i !"u/i!ra u#an%o a "!r &a%r! ( no +o&o un ro$ /!r%a%!ro. Co&o &a%r!" "on r!")!uo"a" ( %!an 'u! "u" io" +r!z+an +on a"an! $i!ra%, aun'u! !"o" ariuo" a&i6n )u!%!n u#ar$! !n +onra )u!" )u!%! 'u! "u" io" 'ui!ran o n!+!"i!n %! una #u5a &" *u!r! ( %!+i%i%a $o +ua$ %i*5+i$&!n! "u &a%r! $!" )o%r5a o*r!+!r.
8a *a&i$ia )u!%! "!r /i/i%a )or $a %on+!$$a +o&o un )!"o i&)u!"o, )u!" i&)$i+a r!")on"ai$i%a%!" 'u! no )u!%!n "!r %!"+ui%a%a". A%!&" +o&o n!+!"ia "!nir"! )ro!#i%a &an!n%r *u!r!" $azo" +on "u *a&i$ia %! ori#!n !n !")!+ia$ +on "u &a%r!, ( )or oro $a%o !"a "u )ro)ia *a&i$ia 'u! $a %!&an%ar +o&o %i")!n"a%ora %! +ui%a%o", !n !"a )o$ari%a% !" )o"i$! 'u! $a %on+!$$a %6 un )a"o ar" ( %!! 'u! $o" oro", 'uiz" "u &ari%o ( "u &a%r! "! %i")u!n "u a!n+in ( +ari-o. Ta$ +o&o !n !$ &io, ;!r"6*on! nun+a %io a "u &a%r! 'u! !$$a /o$unaria&!n! ( "in a&!naza %! )or &!%io a5a +o&i%o $o" #rano" %! #rana%a, inu(!n%o %! a$#una *or&a 'u! !"o $a aar5a a$ &un%o "u!rrn!o
17
ran"*or&n%o$a !n "u r!ina. ;!r"6*on! %! 'u! "u &a%r! $u+ara +on L!u" ( Ha%!", &an!ni!n%o "i!&)r! una a+iu% )a"i/a. Fina$&!n! !n !$ &io !$$a $o#ra !n!r !")a+io" i!n %!$i&ia%o" !nr! "u !")o"o ( "u &a%r!, "i!n%o +a)az %! a$an+!ar !$ ro$ %! ia ( !$ %! !")o"a. Si $a %on+!$$a )u!%! a+i/ar "u "ai%ur5a in!rior !" +a)az %! )on!r $5&i!" ( /i/ir $o" %i*!r!n!" ro$!" &an!ni!n%o "u in%!)!n%!n+ia.
A)-ueti.o de la ,u3e) sal5a3e 8a &u!r "a$/a! "! %!")i!ra +uan%o "! o&a +on+i!n+ia 'u! "! !" ia %! Gaia, !" %!+ir, +uan%o "! "i!n! +orr!r )or $a /!na" $a !n!r#5a %! $a naura$!za, +o&o una *u!rza +r!a%ora ( %!"ru+ora a $a /!z. E"a !)!ri!n+ia "u!$! !"ar a"o+ia%a a$ %!")!rar %! $a "!ua$i%a%, )u!" a)ar!+!n %!"!o" r!$a+iona%o" +on !$ #o+! %! o%o" $o" "!ni%o". E$ ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a! a+i/a !n $a &u!r $a "'u!%a %! $o naura$ ( $a !)$ora+in %! $o" )ro)io" in"ino". Un !!&)$o %! !"! ar'u!i)o "on $a" a+an!", 'u!: son mujeres que hacen propaga nda a Cionisio o Daco en la calles de :ebas e invitan a las otras mujeres a un"rseles en una dana frenética en el monte. o que proponen es una evasi$n de la ciudad hacia la naturalea. %ll" en el monte, la oreibas"a, esa dana desenfrenada e impúdica, les conducir1 al é0tasis, un estar /fuera de s"/, una liberaci$n del trabajo de la casa, de las leyes estatales y de los compromisos públicos y privados. #rometen al fiel una evasi$n espacial hacia donde no ha intervenido la organiaci$n pol"tica humana y la técnica.& ? En $a &io$o#5a in%ia Ka$i !" $a %io"a 'u! !n+arna $a !n!r#5a )ri&or%ia$, %! +r!a+in ( %!"ru++in. E"a %io"a r!)r!"!na $o" )o%!r!" %! $a naura$!za: 3
):==.u+&.!"=in*o=!")!+u$o=nu&!ro2=%ioni"o.&$
1
encarnando la conjunci$n de ambos principios. 3omo diosa creadora, genera mundos, los mantiene y los absorbe, en un ciclo incesante de apertura y cierre. *n su aspecto destructor , Eali es la diosa sedienta de sangre, cruel y pavorosa, adornada con un collar de cabeas cortadas, que siembra la destrucci$n y la muerte con el fin de crear. (Cunn, F. '55= @B). Ka$i a)ar!+! !n $a &io$o#5a in%ia +uan%o ni %io"!" ni o&r!" "on +a)a+!" %! /!n+!r $o" !6r+io" %!&on5a+o". *l demonio búfalo Fahishasura, era invencible salvo ante una mujer, por este motivo los dioses crearon a Curga, la diosa era una hermosa mujer dorada que llevaba unos adornos en forma de luna en cuarto crecient e, ten"a die braos y cabalgaba en un le$n. *lla vence al demonio búfalo, pero no puede con los tres siguientes demonios m1s poderosos, esto hace que monte en c$lera y de su ceño fruncido nace Eali, la cual ataca a los demonios venciendo a dos de ellos. *l tercero solo pudo ser vencido cuando Eali lo hiere de muerte y bebe su sangre. (Dolen, 2. >--?= 'A>)
E"a %io"a "ur#! %! $a ira ( na+! )ara )ro!#!r *!roz&!n! ano a %io"!" +o&o o&r!". En !$ &io $u!#o 'u! !$$a !! $a "an#r! %!$ %!&onio, 'u!%a !ria %! "an#r! ( +oninua %!"ru(!n%o. Si/a "u !")o"o, +ur! "u +u!r)o +on +!niza" ( "! r!+u!"a !n !$ +a&)o %! aa$$a ( "o$o +uan%o Ka$i )i"a !$ +u!r)o %! "u !")o"o +a5%o !$$a r!+u)!ra $a +or%ura.
1B
8a !n!r#5a 'u! na+! %! $o" in"ino" &" )ri&ii/o" )u!%! )ro/!!r a una &u!r %! una *u!rza ini&a#ina$! ! ina#oa$!, )!ro "i !"a 'u!%a *u!ra %! +onro$ $o" r!"u$a%o" )u!%!n "!r %!/a"a%or!" ( a$ +o&o $o "!-a$a !$ &io "! r!'ui!r! %!$ ar'u!i)o %! a$!ri%a% )ara r!+ora r !$ !'ui$irio in!rior. E"o "! )u!%! o"!r/ar !n &u!r!" 'u! "a+an *u!rza %! *$a'u!za )ara !n*r!nar $a" a%/!r"i%a%!" %! $a /i%a, )!ro !"a &i"&a *u!rza 'u! $!" )!r&ii "or!/i/ir ( "u)!rar $o" o"+u$o", a$ no r!+u)!rar "u +au"! )u!%! "!r )ro*un%a&!n! %!"ru+i/a ano )ara "i &i"&a" +o&o )ara $a" )!r"ona" 'u! $a" ro%!an. Ora *or&a %! !)!ri&!nar !"! ar'u!i)o na+! %! $a /i/!n+ia %! +a%a &u!r +uan%o "! ini+ia "u +i+$o &!n"rua$ %! !+o la comprensi$n de los ciclos biol$gicos femeninos es un paso previo y fundamental para el redescubrimiento del universo interior de la mujer. (;) Duran! !$ ciclo menstrual el cuerpo e0perimenta cambios f"sicos m1s o menos dr1sticos, junto con una alteraci$n de la energ"a fisiol$gica, debido a la fluctuaci$n de hormonas. *n este ciclo e0isten dos polos en la se0ualidad femenina, uno se alcana en la ovulaci$n, y se e0presa en términos de receptividad y entrega+ y se trata del momento m1s fértil del mes. *l otro se manifiesta cuando llega la menstruaci$n y se caracteria por un incremento en el deseo se0ual (;). *l flujo blanco y transparente de la ovulaci$n se denomin a
20
una presencia ambigua, amante de los lugares salvajes y deshabitados, asociada también con el aspecto oscuro de 9nanna y su hermana, *reshGigal, reina del inframundo. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= A6A) 8i$i, *u! $a )ri&!ra !")o"a %! A%n ( !"aa !+a %! )o$/o, i#ua$ 'u! 6$. ilith era hermosa y libre. Hasta el punto que se quej$ de tener que yacer con %d1n siempre debajo= /Iuimos creados iguales, y debemos hacerlo en posiciones iguales/. 3omo %d1n permanece intransigente, ilith invoca el nombre de Cios, lo que le da alas, y se aleja volando del lado de %d1n. *ste se queja ante el 3reador, el cual condolido por el desamparo del var$n, env"a a tres 1ngeles en busca de ilith. *lla se niega a volver, pues prefiere quedarse en el Far 7ojo, regi$n en la que abundaban los demonios lascivos, con los que hab"a dado a lu a varios lilim (demonios bebé). *l castigo de 2ehov1 por la negativa de ilith de regresar al lado de %d1n consistir1 en hacer perecer cada d"a un centenar de sus hijos@. A%n, !non+!", r!+i! una nu!/a +o&)a-!ra, E/a, +r!a%a a )arir %! una %! "u" +o"i$$a", a$ "!r +arn! %! "u +arn! "! !")!ra 'u! "!a "u&i"a ( &an!a$!.
<3on el tiempo il, palabra de la cual posiblemente proviene ilith, se confundi$ con la palabra layil que significa noche, ilith, entonces, fue recibiendo todas las asociaciones con lo nocturno& (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= A6B), 6r&ino 'u! no" ran"&i! $a i%!a %! o"+uri%a%, %! au"!n+ia %! $uz, ( 'u! "! r!$a+iona +on "u" +ara+!r5"i+a" )!r"ona$!" ( "u &io %! a++in: $a ora *az %!$ %5a ( $o" !+o" 'u! !n a$ &o&!no a+on!+!n. A )arir %! !"a a"o+ia+in a $o o"+uro "! an !+o &u+a" !'ui/a$!n+ia" ( +o&)ara+ion!" %!$ 6r&ino 8i$i, +o&o "!r &on"ruo"o, !n! !")!+ra$, *ana"&a no+urno, %ia$!"a, !+, a "i%o 4
;u$i+a%o !n $a r!/i"a Ra5+!" Ari$ 1BB2 "a!$ Monzn, an!" 'u! E/a
21
/in+u$a%a a&i6n +on nin*a" %! $o" +a&)o" %! !r"o" +u!r)o" !6r!o" r!$u+i!n!" %! "o$ +riaura" in%o&a$!", ar%i!n!" ( "a$/a!", 'u! *a"+inan ( !n$o'u!+!n a $o" +a&)!"ino" !na&orn%o$o" "in r!&i"in. ilith es representada popularmente como una seductora mujer, sin m1s vestido que su propia piel, provista de abundante pelo rojo riado que se e0tiende como un manto a su alrededor+ y que tiene por costumbre sentarse sobre la concavidad de la media luna. (;) *n la 31bala se la llama la refle0i$n femenina de Samael o Samael8ilith. Satan1s es el adversario por e0celencia y una de las versiones de Samael, y ilith asumir"a caracter"sticas de /doble opuesto/ y /doble contrario/. Cesde aqu" se la entiende de nuevo como un ente maligno semianimal o medio humano, (;) mujer seductora y ambiguo ser, a medio camino entre lo humano y lo animal, fascinante demonio hembra y espectral habitante de las sombras, generadora de seres aberrantes. #ero siempre se muestra impulsada por la pasi$n y rodeada por un magnético halo de misterio, de trasgresi$n, de oposici$n, malignidad, peligro, desacato, rebeld"a, tentaci$n y deseo. Y por el contrario, también de frescura, espontaneidad, independencia, libertad y tal ve autenticidad.A
S!#n $a )"i+$o#a !"+riora %!$ ar5+u$o >8i$i $a "o&ra %! E/aI, ;a$o&a %! Mi#u!$ $o &" !rri$! %! o%o !" !$ !+o %! in/o+ar !$ No&r! %! Dio", inno&ra$! !n o%a $a ra%i+in u%5a, )or +on"i%!rar 'u! !$ No&r! /!r%a%!ro %! +ua$'ui!r "!r +oni!n! $a" +ara+!r5"i+a" %! $o no&ra%o, ( )or $o ano !" )o"i$! +ono+!r "u !"!n+ia ( a%'uirir )o%!r "or! !$$o. ;ronun+iar !$ no&r! %! Dio" "! +on/i!r!, )u!", !n una o"a%5a "u)r!&a, un a+o %! "o!ria &u+o &a(or 'u! !$ %! a+!r %ir!+a&!n! o5%o" "or%o" an! "u" &an%ao" a$#o, %!&a"ia%o #ra/!.
5
):==.nu!/aa+ro)o$i".!"=Fon%oCu$ura$="i&o$i"&o=Si&o$i"&o7.&
22
;ara $a &i"&a auora un )ri&!r an$i"i" %!$ &io no" &u!"ra 'u! 8i$i a ai!ro $a" )u!ra" %! $o )roii%o. 8i$i a roo +on $o !"i)u$a%o )or !$ Cr!a%or )ara $a raza u&ana. Ha 'u!rana%o $o !"a$!+i%o, "! a 'u!r!$$a%o +onra !$ or%!n naura$ %! $a" +o"a", a aan%ona%o !$ $u#ar )ro)io %! $a Hu&ani%a%, a ran"#r!%i%o $o" $5&i!" i&)u!" o" a $o" "!r!" u&ano" ( )or !$$o "! a +o$o+a%o *u!ra %!$ &un%o %! $o" o&r!" ( "! a +on/!ri%o a "5 &i"&a !n a)ri%a, !n !i$a%a, !n !ra-a. E" )or "u a+iu% *r!n! a $a" nor&a" )or $o 'u! "! +on"i%!ra a 8i$i !n!&i#a %!$ &ari&onio, a%/!r"aria %! $o" na+i&i!no", +onraria a $o" io", in"i#a%ora %!$ %!"!o )ro"+rio ( *o&!na%ora %!$ %!"a+ao, !n #!n!ra$, *r!n! a $a" r!#$a" "o+ia$!" !"a$!+i%a". ;or o%o !$$o, !n %!*inii/a, !n !$ +on!o u%ai+o "! $a i!n! )or un "!r n!*a"o ( un !n! &a$i#no !n #!n!ra$ %! a5 "u a"o+ia+in +on $o %ia$i+o ( "u /in+u$a+in +on $a !na+in ( $a ra"#r!"in, a !/iar, )or "u)u!"o, "i "! )r!!n%! &an!n!r un or%!n "o+io+u$ura$ %!!r&ina%o. 8i$i +oni!n! !n "5 !$!&!no" "u*i+i!n!" 'u!, "in a+!r una /a$ora+in &ora$, "5 no" )!r&i!n !n +a&io )!n"ar !n un )arn 5)i+o %! $o *!&!nino +ara+!riza%o
)or
ra"#o"
+o&o
$a
in%!)!n%!n+ia,
$a
auono&5a,
$a
auo)!r!n!n+ia, $a +on*ianza !n !$ )ro)io +ri!rio, !$ "!ni%o +r5i+o, $a /in+u$a+in +on !$ )ro)io "!r ( !$ )ro)io %!"!o 'u! %!"%! nu!"ra &!na$i%a% $a a+!n +on+!)ua$izar +o&o in%i/i%uo $ir!. E$ &i"&o !+o %! "u o+u$a&i!no !n $a" )ro*un%i%a%!" no" &o"rar5a 'u! !$ *a+or 8i$i )u!%! !"ar !n %!!r&ina%a" &u!r!" r!)ri&i%o o+u$o !n "u )ro)io in!rior, &a" )!r&an!+! $a!n! ( a+a %!"%! $a" )ro)ia" )ro*un%i%a%!" <. Fina$&!n! Ar!&i"a +o&o %io"a %! $a 8una, $a +aza, !$ )aro ( %! $a naura$!za "a$/a! r!)r!"!na oro a")!+o %!$ ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a!. E"a %io"a !" una %io"a /ir#!n ( $ir!, %u!-a %! "i &i"&a ( +o&)$!a !n "i &i"&a, no r!'ui!r! %! o&r! a$#uno )ara "!nir"! +o&)$!a. <*lla es la menos civiliada y 6
):==.nu!/aa+ro)o$i".!"=Fon%oCu$ura$="i&o$i"&o=Si&o$i"&o7.&
23
la m1s primitiva de todas las diosas griegas, y su antiguo linaje se remontan al pasado lejano, a los tiempos remotos anteriores al culto de la tierra y a la construcci$n de las ciudades.& (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= ?6?) Ar!&i"a a "i%o r!)r!"!na%a +o&o una o"a 'u! +ui%a %! "u" +a+orro" o +o&o una +i!r/a ( a&i6n +o&o $a +aza%ora. E$$a !n+arna $a %ua$i%a% %! $a /i%a ( $a &u!r! )u!" !" +aza%ora ( +aza%a, (a 'u! +a%a ani&a$ !" una r!)r!"!na+i n %! !$$a &i"&a. Co&o %io"a %!$ )aro a(u%a a $a" &u!r!" a %!ar ar" $a +u$ura ( $a +i/i$iza+in )ara 'u! "! +on!+!n +on $a )ar! &" ani&a$ %! !$$a", a'u!$$a 'u! $a" $$!/a a +ona+ar"! +on !$ )ro)io +u!r)o ( +on $a "ai%ur5a ani&a$ %! !"!. Sin !&ar#o Ar!&i"a !" una %io"a /ir#!n, $ir! ( %! una in*$!i$! auono&5a. En !"! a")!+o !$$a !" $a +o&)a-!ra %! $a" &u+a+a" 'u! an no "on &a%r!", a'u!$$a" 'u! "on $ir!" ( )u!%!n +orr!r uno a !$$a !n "u" an%anza" )or !$ o"'u!. ;or $o ano !$$a a&i6n !n+arna !"a %o$! naura$!za *!&!nina %! &u!r $ir! ( a $a /!z "!r +a)az %! +ona+ar"! +on !"! in"ino an ani#uo +o&o /ia$ 'u! !" !$ %! +ui%ar, a$i&!nar ( )ro!#!r a $a" +r5a". Co&o %io"a %! $a $una +r!+i!n! !n+arna !$ &i"!rio %! $a no+! %on%! $a" *or&a" "! ornan %i*u"a". <% la lu de la luna, una persona conectada con %rtemisa se convierte en una parte sin8yo de la naturalea, en ella misma y una con ella durante algún tiempo.& (Dolen, 2. '55@= >) 8o" #ri!#o" a$ o&ar !"a i&a#!n ani#ua %! %io"a $! %i!ron un ori#!n %i/ino, !n !$ +ua$ !$$a !" ia %! L!u" ( 8aona, 'ui!n !ra una %!i%a% %! $a naura$!za, ia %! %o" ian!". 3uando le lleg$ el momento a atona de dar a lu a sus hijos, surgieron grandes dificultades. *n ninguna parte a donde acud"a era bien recibida, porque todos tem"an la c$lera vengativa de Hera,
24
la esposa legal de Jeus. Iinalmente encontr$ refugio en la 1rida isla de Celos, donde dio a lu a %rtemisa. *n cuanto naci$n, ayud$ a su madre en el trabajo de parto de su hermano %polo, el cual dur$ nueve d"as y nueve noches. (Dolen, 2. '55@= 6A) E$ ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a! !n !$ raao "! !)r!"a +o&o %!*!n"ora %! i%!a$!" ( %! +au"a" u&aniar ia", ( 'u! )u!%!n no !n!r un /a$or +o&!r+ia$ )!ro "5 !&o+iona$. En !"! "!ni%o $a &u!r "a$/a! )u!%! "!r &ar#ina%a )or "u" i%!a$!" ( )or )ri/i$!#iar "!#uir "u" )ro)ia" &oi/a+ion!" ( no $a" %!$ #ru)o, %a%o 'u! "u in!r6" )ri&or%ia$ /i!n! %i+a%o )or "u *u!ro &" in!rno. E" !$ /a$or "u!i/o 'u! $! %a a "u raao $o 'u! $a i&)u$"a a +oninuar, aun'u! $o" %!&" !"6n !n "u +onra. Cuan%o "! )ro)on! una &!a $u+ar )or !$$a ( "!r +a)az %! )!r"i"ir a )!"ar %! $o" o"+u$o" 'u! )u!%!n "ur#ir. E"! ar'u!i)o "! r!$a+iona &u( i!n +on $a" &u!r!" +on"i%!rn%o$a" a&i#a"!r&ana". E"a" r!$a+ion!" "u!$!n "!r &u( i&)oran!" !n "u /i%a, "i!n%o r!$a+ion!" 'u! "! &ani!n!n !n !$ i!&)o, !nr!#n%o"! &uuo a)o(o !n $o" &o&!no" %! %i*i+u$a%. Sin !&ar#o, !"! ar'u!i)o !" )o+o o$!ran! +on $a %!)!n%!n+ia ( $a %!i$i%a%, )or !"o r!")!a "o$o a $a" &u!r!" 'u! "! a+!n r!")!ar )u!" +oninua&!n! !"a $u+an%o )or $o" %!r!+o" %! ora" &u!r!", ( a'u!$$a" 'u! %!*i!n%!n !$ &o%!$ o )ariar+a$ %! "u&i "in ( o!%i!n+ia "u!$!n "!r %ura&!n! aa+a%a" )or &u!r!" 'u! !n+arnan !$ ar'u!i)o %! $a &u!r "a$/a!. En !$ )$ano %! $a "!ua$i%a% $a &u!r "a$/a! !)$orar ( %i"*ruar %! 6"a +o&o un a+o r!+r!ai/o, "i!n%o )r!"+in %i$! !n "u" r!$a+ion!" )ro*un%a, )u!" no $! %a +ai%a a /i/ir $a ini&i%a% %! !"a *or&a. E"o a+! 'u! !$$a !n#a oa$ in%!)!n%!n+ia %! $o" a*!+o" +uan%o !"a +on un +o&)a-!ro ( $a "!ua$i%a% )u!%! "!r /i/i%a +o&o un a+o %!")ro/i"o %! "!ni&i!no" )ro*un%o". Ta&i6n )u!%! &an!n!r"! a$ &ar#!n %! $a "!ua$i%a% )u!" !"a no !" !$ *o+o %! "u a!n+in, ni %! "u %!"arro$$o.
2
Cuan%o $a &a!rni%a% $$!#a !"! ar'u!i)o *o&!na $a auono&5a ( a(u%a a %!"arro$$ar $a" )o!n+ia$i%a%!" %! "u" io". E" &u( a+i/a ( $! !n+ana 'u! "u" io" "! %!"!n/u!$/an in%!)!n%i!n!&!n!, )!ro "i a$#ui!n raa %! %a-ar$o" )u!%! ran"*or&ar"! !n una *!roz %!*!n"ora. Da%o 'u! !")!ra !"a in%!)!n%!n+ia )u!%! "!r &u( %ura "i a$#uno %! "u" io" %!&u!"ra %!)!n%!n+ia ( *ra#i$i%a%, )u!" "i!&)r! !")!rar 'u! !$$o" "! /a$#an )or "u" )ro)io" &!%io". ;ara !"! ar'u!i)o $a" r!$a+ion!" %! )ar!a "! "u"!nan %!"%! un $u#ar %! a&i"a% ( +o&)a-!ri"&o, "i!n%o $a )ar!a &u+a" /!+!" !$ &!or a&i#o. ;or !"o $a r!$a+in 'u! "! !"a$!+! !" %! i#ua$%a%. A%!&" !"! ar'u!i)o u"+ar )ar!a" 'u! $! !nr!#u!n a$#o 'u! $a !nri'u!z+a in!rior&!n!. Sin !&ar#o )or &u+o +ari-o 'u! !i"a !n $a )ar!a, no !"a %i")u!"a a ranzar "u $i!ra% )or na%a ni )or na%i!. ;ara !"! ar'u!i)o $a +on"ru++in %! *a&i$ia !" "!+un%ario !n "u /i%a, ( "u r!a$iza+in )!r"ona$ "u!$! !"ar )u!"a !n "u" o!i/o" ! i%!a$!" )or $o" 'u! "! )$an!a $u+ar. ;!ro "i "ur#! "!r $!a$ ( !"a$!+!r r!$a+ion!" %! i#ua$%a% +on +a%a in!#ran! %! $a *a&i$ia ( *o&!nar !$ %!"arro$$o %! +a%a uno, "u auono&5a ( $i!ra%, %! !"a *or&a "! u"+ara 'u! +a%a uno !n#a "u )ro)io !")a+io ! in!r!"!".
A)-ueti.o de la ;e)oí+a E$ ar'u!i)o %! $a !ro5na $anza "u" )ri&!ro" %!"!$$o" +uan%o $a &u!r "! +on!+a +on "u" i%!a$!" ( !" +a)az %! $u+ar )or !$$o". ;or !"o !"! ar'u!i)o "u!$! !"ar &u( r!$a+iona%o +on una a+iu% #u!rr!ra an! $a /i%a, $u+an%o )or +au"a" 'u! +on"i%!ra u"a" ( $!#5i&a". S! )u!%! r!$a+ionar !"! ar'u!i )o +on $a !a)a %! $a a%o$!"+!n+ia, %on%! $a o/!n !"a !n+onran%o "u +a&ino ( !&)i!za a %ar"! +u!na %! $a" inu"i+ia" %! $a /i%a ( %!"!a )o%!r a+!r a$#o )ara r!/!rir $a "iua+in. ;or !"o )u!%! "ur#ir 2<
!$ %!"!o %! $u+ar )or +au"a" u&aniaria", !+o$#i+a", %! )ro!++in a $o" ni-o", a $o" ani&a$!" ( a $a naura$!za. En !"! ar'u!i)o "! %!"+ur!n $a" &oi/a+ion!" &" )ro*un%a", $a" 'u! no" &o/i$izan, $a" 'u! no" %an un "!ni%o %! $u+a !n $a /i%a. H! u"a%o $o" 6r&ino" $u+a ( #u!rr!ra, )u!" !"! ar'u!i)o !"a &u+o &" +!r+a %! $a !&o+in %! $a ira ran"*or&a%ora, 'u! !" una !n!r#5a %! a++in ( %! +a&io" /i"i$!". Una r!)r!"!nan! %! !"! ar'u!i)o !" $a %io"a !#i)+ia S!&!. *lla se caracteria por poseer una fuera e0traordinaria, la cual usa sin compasi$n contra malhechores y transgresores. *sta diosa es representada con el cuerpo de una mujer y una cabea de leona, es la diosa de la ira y de la pa a la ve. Su nombre significa --?= '@A). S! +u!na !n !$ &io 'u! $o" %io"!" $! !nr!#aron a $o" o&r!" )o%!r!" 'u! $!" )!r&ii!ran )ro")!rar, )!ro !"o" +on")iraron +onra $o" %io"!" )ara %!rro+ar$o". Ra !n!ra%o %! !"! )$an $$a&a a $o" oro" %io"!" !nr! o%o" %!+i%!n 'u! S!&!, >$a *u!rza +onra $a +ua$ nin#una ora *u!rza r!"i"!I, aar5a a $a i!rra )ara )on!r *in a$ +o&)$o. 8a %io"a o&an%o !$ a")!+o &" *!roz, %!"+uariz a $o" r!!$%!" ( !i "u "an#r!, !&ria#n%o$a ( /o$/i6n%o$a "!%i!na %! &" "an#r!. Ra a$ %ar"! +u!na 'u! no )u!%! %!!n!r$a, )i% ! a S!i 'u! &!z+$! una" (!ra" ran'ui$izan!" +on +!r/!za ( o+r! )ara %ar$! !$ a")!+o %! "an#r!. S!&! !&ria#a %a %! ira !i a"a $a $i&a #oa %! !"a !i%a, $a 'u! $o#r a)a+i#uar$a. Cuan%o S!&! "! r!uni nu!/a&!n! +on $o" %io"!" *u! r!+ii%a )or Ra +o&o >$a 'u! /i!n! !n "on %! )azI Jo$!n, @. 2003: 14<.
27
E"! )o%!r arra"a%or *!&!nino !)r!"a %o )or S!&!, a a+o&)a-a%o a $a u&ani%a% a ra/6" %! &$i)$!" i&#!n!" &5i+a", !n $a" +ua$!" $a" &u!r!" "a$!n %! "u )a)!$ ra%i+iona$ %! "!r in%!*!n"o ( n!+!"ia%o %!$ )o%!r &a"+u$ino )ara "!r +ui%a%o ( )ro!#i%o. ;!ro !n !"! )uno 'ui !ro a+!r una %i"i n+in 'u! i!n! 'u! /!r +on !$ &oi/o 'u! a+! 'u! "! %!")i!r! !"! )o!n+ia$ %! $u+a ( a#r!"in, )u!" "u!$! a)ar!+!r +uan%o !" +on/o+a%o )ara )ro!#!r ( %!*!n%!r"!, &" 'u! )ara +on'ui"ar o %!"ruir )or %!"ruir. Tano S!&! +o&o ora" #u!rr!ra" "ur#!n )ara +u&)$ir *un+ion!" &u( !")!+5*i+a", +o&o !n !$ +a"o %! @uana %! Ar+o. Si!n%o !$$a ia %! +a&)!"ino", "u /i%a !n%r5a 'u! a!r +on"i"i%o !n +a"ar"!, !n!r io" ( )r!o+u)ar"! %! "u o#ar ( %!$ +a&)o, "in !&ar#o !"+u+ un $$a&a%o 'u! $a in+iaa a r!a$izar una &i"in ra"+!n%!n!. #ara 2uana el llamado fue realiado por el %rc1ngel San Figuel, Santa 3atalina y Santa Fargarita, quienes le dec"an= /:ú debes salvar a la naci$n (Irancia) y al rey/. Iinalmente ella logra colocarse al mando de las tropas del rey 3arlos, obteniendo una seguidilla de victorias, sien do éstas, a su ve, las acusantes de su ca"da, pues hay mucha gente que la envidia y la empiea a considerar una amenaa, hasta que la traicionan abandon1ndola en el campo de batalla y dejando que sea capturada por sus enemigos los ingleses. Sus d"as terminaron entre torturas y con una muerte en la hoguera. 2uana dio su sangre y su vida por los ideales en los cuales cre"a férreamente. 6 8a !ro5na an!" %! !nr!#ar"! a "u +au"a !" una )!r"ona +o&n, 'u! /i/! una /i%a +o&n ( 'u! !n un &o&!no %a%o %!! %!ar $a +o&o%i%a% )or "u $$a&a%o in!rior. @o"!) Ca&)!$$ 1BB7 $$a&a a !"! )ro+!"o !$ +i+$o &5i+o, !n !$ 7
):==.!n.+o&=")ani"=Sain"=@uanaP%!Par+oP11.&
2
+ua$ !$ 6ro! o !ro5na ura%o )or $a "iua+in !n 'u! /i/!, !" !&)ua%o )or $a !na+in o $a" +ir+un"an+ia" a aan%onar $a *a&i$ia ( $o *a&i$iar, a ini+iar una a/!nura !n $o %!"+ono+i%o. S!&! !" una %io"a #u!rr!ra in/o+a%a )ara %!"ruir a $o" +on")ira%or!" 'u! a!naan +onra $o" %io"!", !$$a u"a $a ira ( $a *uria +o&o &oor!" )ara $o#rar "u +o&!i%o. Sana @uana %! Ar+o !n+u!nra !"a *u!rza !n "u *! ( a&or a Dio". A&a" ar'u!5)i+a&!n! "on r!)r!"!nan!" %! !"a !n!r#5a #u!rr!ra, 'u! /a a+ia un )ro)"io ( "o$o "! %!")i!ra +uan%o nin#n oro +a&ino a +on"!#ui%o !$ r!"u$a%o !")!ra%o. Ta&i6n !i"! ora !)r!"in %! !"a *u!rza +o&ai/a ( ori!na%a a un o!i/o +$aro, !n $a +ua$ $a ira "! !n*r5a, ran"*or&n%o$a !n una *u!rza +a$&a ( !naz %! &o%o %! ui$izar$a )ara razar )$an!" $#i+o" ( +a$+u$a%o" 'u! )!r&ian a$+anzar $a &!a )ro)u!"a. E"a ora *or&a %! *un+ionar !" r!)r!"!na%a )or $a %io"a #ri!#a A!n!a. E"a %io"a #u!rr!ra )r!"i%5a $a !"ra!#ia %! $a" aa$$a" !n i!&)o" %! #u!rra. A%!&" !ra +on"i%!ra%a $a %io"a %! $a ar!"an5a ( $a "ai%ur5a )r+i+a. as aptitudes marciales y domésticas asociada s a %tenea abarcan la planificaci$n y la ejecuci$n, actividades que e0igen una manera de pensar decidida. *strategia, sentido pr1ctico y resultados tangibles son caracter"sticas de su sabidur"a peculiar. %tenea valora el pensamiento racional y defiende el dominio de la voluntad y del intelecto sobre el instinto y la naturalea (Dolen, 2. '55@= '''). A A!n!a no $! #u"a $a #u!rra, )!ro "i i!n! 'u! !nrar !n una )or %!*!n%!r un i%!a$ 'u! +on"i%!ra u"o "!r una *i!ra +o&ai!n!.
2B
Ei"!n %o" /!r"ion!" %!$ na+i&i!no %! A!n!a. En uno L!u" i!n! r!$a+ion!" +on "u )ri&!ra +on"or! M!i", una %io"a %!$ o+6ano +ono+i%a )or "u "ai%ur5a. Un or+u$o a5a )r!"a#ia%o 'u! M!i" !n%r5a %o" io", !$ )ri&!ro "!r5a una ni-a i#ua$ a L!u" !n /a$or ( "aio +on"!o, !$ "!#un%o un ni-o 'u! $$!#ar5a a "!r r!( %! $o" %io"!", %!"ronan%o a "u )a%r!. An! !"a )!r")!+i/a L!u", !n#a- a M!i", )i%i6n%o$! 'u! "! i+i!ra )!'u!-a )ara $u!#o !n#u$$ir$a +on $a ia an !n !$ /i!nr!. Un %5a L!u" !&)!z a "!nir un *u!r! %o$or %! +a!za, an in!n"o 'u! H!*!"o, %io" %! $a *ra#ua, $! #o$)!o +on un a+a $a +a!za, na+i!n%o %! !"a in+i"in +on un !rri$! #rio %! #u!rra A!n!a, oa$&!n! %!"arro$$a%a +on una +oraza %! oro ( una $anza a*i$a%a !n "u &ano. En $a ora /!r"in "o$o "! r!+ono+! a L!u" +o&o )a%r! ( &a%r! %! A!n!a, "i!n%o "u na+i&i!no i#ua$&!n! !")!+a+u$ar Jo$!n, @. 1BB4: 111. Ora" r!)r!"!nan!" &5i+a" %! !"! ar'u!i)o "on $a" a&azona" ( $a" /a$iria", a&a" %!"+ria" +o&o %on+!$$a" #u!rr!ra". 8a" a&azona" )!r!n!+!n a $a &io$o#5a #ri!#a, "! $a" +on"i%!raa una antigua naci$n legendaria de guerreras o un pa"s contempor1neo poblado por mujeres en los confines del mundo. as leyendas parecen tener una parte real basada en las mujeres guerreras de los escitas, pero los griegos antiguos nunca dejaron de asombrarse de tal inversi$n de roles. *n un anticipado uso moderno, la palabra fue empleada a menudo para referirse a mujeres fuertes e independientes, en contraste con los estereotipos convencionales de mujeres débiles y pasivas. ;or oro $a%o $a" /a$iria", )!r!n!+i!n!" a $a &io$o#5a nr%i+a, "on deidades femeninas menores, que sirven a Kd"n, el dios supremo. Su nombre significa Lelectoras del asesinadoM, pues su misi$n era elegir a los m1s heroicos de aquellos que hab"an muerto en la batalla y llevarlos al alhalla donde se convert"an en einherjers. 8
):==!".ii)!%ia.or#=ii=A&azonaP&io$o#QC3QADa
30
%s" se prove"a a Kd"n de guerreros que luchasen a su lado en la batalla del fin del mundo, el 7agnaroG. 5 8a )r!"!n+ia %! !ro5na" o %on+!$$a" #u!rr!ra" +oninua &u( )r!"!n! !n nu!"ro in+on+i!n! +o$!+i/o, "i!n%o a &i ui+io $a )rin+!"a 8!ia, %! $a "a#a >8a #u!rra %! $a" #a$aia"I, una *i!$ r!)r!"!nan ! %! !"! ar'u!i)o !n $a a+ua$i%a%, )u!" $u+a )or un i%!a$ u"o ( a$rui"a. A%!&" !n !$$a "! un!n $o &5i+o +on $o u&ano, +u&)$i!n%o +on $a" +ara+!r5"i+a" &5i+a" %!"+ria" )or Ca&)!$$ 1BB7 )ara "!r una !ro5na, )u!" %!"%! "u na+i&i!no (a !"a &ar+a%a +on una &i"in 'u! +a&iar !$ or%!n !i"!n! !n !$ uni/!r"o. Ta&i6n 8!ia &u!"ra una a+iu% +!r+ana, +o&)a"i/a ( *ir&!, uno +on una #ran %!!r&ina+in ( un )!n"a&i!no $#i+o ( !"ra6#i+o, 'u! $! )!r&i! or#anizar ( %iri#ir $a" aa$$a".
8!ia !" %!"+ria +o&o: valiente, franca y admirada por los j$venes de toda la gala0ia, ella utili$ su status senatorial para ayudar a la rebeli$n. %unque para alguien tan a la vista del público era e0tremadamente arriesgado, regularmente transport$ abastecimientos, entreg$ fondos, reclut$ miembros y particip$ en misiones clandestinas, mientras al mismo tiempo luchaba por las reformas bajo el techo del Senado. "der carism1tico de la rebeli$n, eia Krgana es arrogante y resuelta. Su deber para con la %liana pasa por delante de cualquier cosa. Siempre se controla, dejando raramente que sus emociones verdaderas salgan a la superficie. 3omo resultado de ello, parece fr"a y altiva, aunque los que la 9
conocen saben la verdadera profundidad de sus Ibíd.
sentimientos y pasiones. 31
*n su juventud, la preparaci$n de la #rincesa en protocolo y gracias sociales fue suplementada con entrenamiento en armas. %unque Krgana, su padre adoptivo, consideraba doloroso enseñarle habilidades que su planeta hab"a abjurado, a medida que crec"a el poder de #alpatine, el futuro emperador, Krgana previ$ el d"a en que ser"an necesarios l"deres guerreros que defendiesen la justicia y su hija ser"a uno de ellos. 'Cuan%o $a !ro5na !n+u!nra un i%!a$, a&i6n !n+u!nra $a &oi/a+in )ara %ar o%o %! "i !n !$ raao. ;on%r )a"in !n $o 'u! a+! &an!ni!n%o $a +a!za *r5a )ara )!n"ar $#i+a ( !"ra6#i+a&!n!. So$o 'u! a /!+!" !n )o" %! un o!i/o "! )u!%! a+orazar a a$ )uno 'u! "! )u!%! /o$/!r *r5a, +a$+u$a%ora (
1
):==.*orun!+i(.+o&=$a/!n%ar="ro!i&=347="P$!ia.&$
32
%!"+on"i%!ra%a, )u!" no $! in!r!"ar 'ui!n!" r!"u$!n %a-a%o" &i!nra" !$$a +on"i#a $o 'u! 'ui!r!. A $a !ro5na $! in!r!"a r!$a+ionar"! +on &u!r!" 'u! !n#a i%!a$!" ( !"6n &oi/a%a" )or !$$o", %! !+o /a$i%a a a'u!$$a" &u!r!" 'u! $u+an )or $o 'u! +r!!n. Sin !&ar#o !"o &i"&o a+! 'u! %!"+a$i*i'u! ( "an+ion! a $a" &u!r!" 'u! no i!n!n &!a" +$ara", )or !"a razn )u!%! !n!r &" a*ini%a% +on o&r!" +o&)!ii/o" ( a&i+io"o". Da%o 'u! !"! ar'u!i)o !"a +!nra%o !n !$ $o#ro %! &!a" ! i%!a$!" $a "!ua$i%a% "u!$! o+u)ar un )$ano "!+un%ario %n%o$! +ai%a "o$o +uan%o "! in+or)ora +o&o una )r+i+a "a$u%a$! ( r!+on*oran! 'u! "! )u!%! a)r!n%!r a a+!r i!n ( o!n!r !n!*i+io" %! !$$a, "i no !"a 6"a +on+i!n+ia "or! $a "!ua$i%a% )u!%! )r!"+in%ir %! !$$a "in &a(or!" +on*$i+o" in!rno". Co&o $a !ro5na !"a +!nra%a !n una &!a u"+ar una )ar!a 'u! +o&)ara +on !$$a !"! *in, "i!n%o una )ar!a a)o(a%ora ( )o!n+ia%oa %! "u )ar!a, "i!&)r! a$!nn%o$o a "!r ( a+!r &" ( a +on"ruir nu!/o" o!i/o" +uan%o $o" )ro)u!"o " (a a(an "i%o a$+anza%o" . ;or !"o $a !ro5na "! "i!n! a #u"o +on o&r!" a&i+io"o" ( 'u! u"'u!n )o%!r. Aora i!n "i "u )ar!a )or %i/!r"o" &oi/o" %!a %! $u+ar a+i/a&!n! !n )o" %! "u i%!a$, $a !ro5na )u!%! ran"*or&ar"! !n una rua 'u! %!/a$uar ( %!"+a$i*i+ar a "u +o&)a-!ro )or !$ )o+o !&)u! 'u! &u!"ra. Si i!n $a &a!rni%a% no !" una )ar! *un%a&!na$ %! "u /i%a, "i !"a $$!#a "!r una &a%r! 'u! in")ir! ( ani&! a "u" io" a "or!"a$ir, a $u+ar )or "u" i%!a$!" ( a "!r +a%a /!z &!or!", !n !"! "!ni%o )u!%! "!r una &a%r! 'u! a$i!n! a "u" io" a %!"arro$$ar a$ &i&o "u" +a)a+i%a%!" "or! o%o a'u!$$a" 'u! $!" )u!%!n a(u%ar a #anar )o%!r !n !$ *uuro. E"! ar'u!i)o "i !"a &u( )r!"!n! !n una &u!r )u!%! !r&inar "or!/a$oran%o $a +o&)!!n+ia, )ro&o/i6n%o$a a"a $5&i!" 'u! )u!%! r!"u$ar )o+o "ano )ara $o" io".
33
;ara $a !ro5na $a *a&i$ia !" un !")a+io %on%! "! %!! i&)u$"ar $a" +a)a+i%a%!" %! +a%a uno %! "u" &i!&ro", )or !"o a(u%ar a 'u! +a%a 'ui!n !n+u!nr! una &i"in ( $u+! )or !"a. So$o 'u! "i a$#uno %! $o" in!#ran!" %! $a *a&i$ia "! %!&ora !n !n+onrar un o!i/o o $o )i!r%! )u!%! "!r &u( )o+o o$!ran! +on 6$, /o$/i6n%o"! r5#i%a ! inran"i#!n!. Ta&i6n )u!%! o+urrir 'u! !$$a "i!na 'u! !" $a ni+a 'u! i!n! un o!i/o +$aro )or !$ +ua$ raaar, ( !&)i!+! a %iri#ir $a /i%a %! $o" %!&" )or'u! !$$o" no +u!nan +on un ru&o %!*ini%o.
7&9&7 Adulte1
A)-ueti.o de la a,a+te E$ ar'u!i)o %! $a a&an! !" )roa$!&!n! !$ 'u! a )a"a%o )or $o" +a&io" &" ra%i+a$!" !n "u /a$ora+in "o+io+u$ura$, %!i%o a "u r!$a+in +on !$ !ro", !" %!+ir +on $a )ar! !ri+a, "!n"ua$ ( "!ua$ %! o%o "!r u&ano. Cuan%o !nra !$ )ariar+ a%o !n !"+!na, $a /a$ora+in )or !$ #o+! "!n"ua$ ( "!ua$ %!a %! "!r "a#ra%a, %!#ra%n%o$o a un a+o i&)uro, a"o+ia%o a $a" n!+!"i%a%!" %! $a +arn! ( 'u! i&)i%!n !$ %!"arro$$o !")iriua$ 5n!#ro. En $a ani#!%a% !n +a&io $a "!ua$i%a% !ra +on"i%!ra%a un &!%io )ara !nrar !n +ona+o +on $a %i/ini%a%, !"o r!+i5a !$ no&r! %! )ro"iu+in "a#ra%a, $a +ua$ no !n5a nin#una +onnoa+in n!#ai/a ni )!+a&ino"a, &u( )or !$ +onrario !ra r!")!a%a ( /!n!ra%a. a prostituci$n sagrada es una pr1ctica muy antig ua de la que hay pocas traas en el occidente, solamente en la ciudad griega de 3orinto y las ciudades canaan"tas de la costa levantina. Kriginalmente la prostituci$n sagrada se encuentra en Dabilonia, 34
cercano el tercer mil enio a.2.3. como una de las formas de culto a 9shtar, quien es la misma 9nanna sumeria con atributos diferen tes. *n su forma de 9shtar, la diosa de la cultura sumeria se convierte en la diosa de la bellea y la sensualidad babil$nica, a la que agradaban los actos de amor carnal y que para asegurar su veneraci$n y culto se consagraba n v"rgenes al servicio del templo, dedic1ndolas a la prostituci$n sagrada, es decir a la prostituci$n selectiva y puntual, cuyo provento se dedicaba e0clusivamente al servicio del templo. *n el gran templo de 9shtar en Dabilonia, en el *8ana, cercano al 4ran *sagifa, moraban las sacerdotisas que se dedican al servicio de la diosa, es decir a efectuar actos de fornicaci$n con los que pagan el precio del rito que era entregado en el templo ''. En !$ ar'u!i)o %! $a a&an! $a "!ua$i%a% !" una )ar! *un%a&!na$ %! $a /i%a ( )ara /i/ir$a )$!na&!n! !" n!+!"ario +ono+!r$a ( !nr!nar"! !n !$$a, !"o no "o$o i&)$i+a +ono+!r ar!" a&aoria", "ino a&i6n +ono+!r %! &"i+a, ar!, %anza, +ano ( %! o%o" $o" )$a+!r!" "!n"ua$!", (a 'u! $a "!%u++in !n#$oa o%o" $o" "!ni%o". Con !$ )ariar+a%o o%o $o a"o+ia%o a $a "!%u++in *!&!ni na *u! r!)u%ia%o ( +a"i#a%o, )u!" #!n!raa %!"!o ( +on !"! $o" o&r!" "! %!"/iaan %! $a "!n%a %! $a !")iriua$i%a%. A a$ )uno $$!#o !"a %!"+a$i*i+a+in 'u! "! a"o+i !$ #o+! *!&!nino +on $a )ro"iu+in, )!r%i!n%o !"a $i&a $a +onnoa+in %! "a+ro 'u! o"!no !n un i!&)o r!&oo. D!!na M!z#!r 2001 +on+$u(! 'u!
):==.a$ao".+o&=&a(2000=)ro"iu+ion.&$
3
dem1s diosas. Hasta la época de los sacerdotes, las mujeres eran una puerta a lo divino. Si los sacerdotes deseaban interponerse entre el pueblo y lo divino, ten"an que apartar a las mujeres de aquella funci$n. %s" pues, no se trataba de que la se0ualidad fuera considerada srcinalmente pecaminosa por s" misma, o de que la se0ualidad de las mujeres amenaase la propiedad la descendencia+ se trataba de que para obtener el poder, los sacerdotes ten"an que reemplaar a las mujeres como camino hacia lo divino& (p.>?@). Una r!)r!"!na+in &io$#i+a %! !"! ar'u!i)o !" "ar, la diosa del pante$n sumero8ac1dico que se equipara a la %starté canaanea y a la %frodita griega. *l srcen del nombre es incierto, e0iste la palabra acadia 9shtarati que significa diosas. a palabra
3<
sagrado o la sacra hierogami a que se representaba todos los años en el templo babil$ni co no tiene un implicaci$n moral ni es modelo de matrimonios terrestres, es un rito de fertilidad altamente estiliado con tonos litúrgicos. '> nanna ! "ar +o&o %io"a" %!$ a&or "!ua$ ( $a *!ri$i%a%, o"!naan !$ 5u$o %! i!r%u$a %!$ +i!$o. Hier$dula es un término de origen griego que significa
):==.a$ao".+o&=&a(2000=)ro"iu+ion.&$
37
donde hombres y mujeres participaban m1gicamente en la generaci$n de vida de la diosa. (;) *l acto se0ual y el parto eran dos canales a través de los cuales la energ"a divina de la diosa se derramaba en la vida. % través de la se0ualidad se atra"a la vida al mundo+ era un acto sagrado. :ambién era sagrado porque el é0tasis que la acompañaba era la e0periencia m1s cercana al estado de goce asociado a la e0istencia divina de los dioses y las diosas. #or esta ra$n, el acto se0ual en las primeras civil iaciones era un ritual de participaci$n, un acto m1gico de fertilidad. *ra e0presi$n de lo divino porque, al entregarse completamente al instinto se0ual despertado por la diosa, hombres y mujeres se ofrec"an como veh"culos de su fuera generativa. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= >??8>?@) A*ro%ia, $a %io"a #ri!#a %!$ a&or ( $a !$$!za, a&i6n !" una *i!$ r!)r!"!nan! %! !"! ar'u!i)o. E$$a r!)r!"!na $a +on"u&a+in #ozo"a %! $a "!ua$i%a%. %frodita como diosa no fue asociada con la fertilidad, si no que rein$ sobre la pasi$n y el amor vivido en libertad. *sta diosa es dueña de su propia vida, y su libertad para tener dominio de si misma se deriva del lúcido conocimiento de que el amor es una esencia que reside en el cora$n de uno y no tiene nada que ver ni con la permanencia ni con la estabilidad de la relaci$n. (;) a magia de %frodita representa el misterio de la transformaci$n. a diosa es la esencia alqu"mi ca que une lo masculino y lo femenino, transformando estos polos en una unidad. (Cunn, '55= '@B8'@6)
3
Ei"!n %o" /!r"ion!" %!$ na+i&i!no %! A*ro%ia, "!#n Ho&!ro, !ra ia %! L!u" ( Dion! H!"io%o !n +a&io, %i+! 'u! )ro/i!n! %! $a !")u&a 'u! #!n!r !$ "!&!n %! $o" #!nia$!" %! Urano, $anza%o" a$ &ar )or "u io Crono", $u!#o 'u! "! $o" +orara. A*ro%ia !" )or ano an!rior a L!u" io %! Crono" (, +o&o a$, no "! "o&!! a$ )o%!r %!$ #ran %io", "a$/o 'u! !$$a &i"&a a"5 $o %!"!!. E" $a ni+a %io"a a $a 'u! L!u" no )u!%! or%!nar$! na%a (, $$!#a%o !$ +a"o, in+$u"o 6$ &i"&o )o%r /!r"! a*!+a%o )or $o" )o%!r!" !raor%inario" %! !"a %io"a %!$ a&or. Na+i A*ro%ia +on $o" &!or!" ariuo" %! $a !$$!za ( "in nin#n +on%i+ionan! 'u! $i&iara "u $i!ra%. S! +ara+!riza )or "!r )r!"u&i%a, or#u$$o"a %! "5 ( +!$o"a %! "u !$$!za. Ca"a%a +on H!*!"o )or or%!n %! L!u", a&aa a Ar!", !$ %io" %! $a #u!rra +on !$ 'u! &anu/o r!$a+ion!" a&oro"a". Sor)r!n%i%o" !n !$ $!+o )or H!$io, 6"! $! +on a H!*!"o $o 'u! a5a /i"o, !$ +ua$ %!+i%i /!n#ar"! ( )ara !"o )r!)ar una r!% &#i+a 'u! +!rr una no+! "or! $o" a&an!", !)oni6n%o$o" a $a )$i+a /!r#!nza %!$an! %! $o" oro" %io"!". A*ro%ia u( a+ia Ci)r! ( Ar!" a+ia Tra+ia +uan%o, a in"an+ia" %! ;o"!i%n, "! r!ir $a r!%.
3B
D! Ar!" ( A*ro%ia na+i!ron D!i&o T!rror, Foo" T!&or ( Har&on5a. Fu! a&an! %! &ora$!" +o&o An'ui"!" ( A%oni", !$ 'u! &uri a$ +ao %! )o+o i!&)o !n &ano" %! un aa$5, 'uiz" )or /!n#anza %! Ar!". 8a %io"a !!&)$i*i+a a")!+o" %! $a naura$!za *!&!nina 'u! "! &ani*i!"an !n $a &a!ria +o&o $a !$$!za *5"i+a, $a +on+i!n+ia *!&!nina in!#ra%a !n !$ +u!r)o +o&o )or !!&)$o, $a "ai%ur5a in"ini/a ( $a +a)a+i%a% %! in!r+on!+ar +on $a" &" )ro*un%a" !&o+ion!" ( +on $a" r!$a+ion!" !$ )rin+i)io %! !ro", o%a" !$$a" a"o+ia%a" +on $a %io"a. a diosa era considerada virgen, pues en lat"n
):==.noza$.+o&=)inura=%io"!"=a*ro1.&
40
8a "!ua$i%a% !" )ara !$ ar'u!i)o %! $a a&an! un +o&)on!n! *un%a&!na$ %! $a /i%a, !n!n%i!n%o 'u! !"a 6"a a"o+ia%a a o%o" $o" #o+!" "!n"ua$!", )or !"o !$ "!o !" %i"*rua%o )$!na&!n! ( !)$ora%o !n &$i)$!" %i&!n"ion!". Co&o !$ "!o i!n!n ana i&)oran+ia !n $a /i%a %! !"! ar'u!i)o "i !"a r!a %! $a r!$a+in *a$$a !" &u( )roa$! 'u! +a&i! a "u +o&)a-!ro ( u"'u! uno +on !$ +ua$ "i o!n#a !$ )$a+!r 'u! %!"!a. E$ ar'u!i)o %! $a a&an! a&a !$ !"a%o %! !na&ora&i!no, !"a%o 'u! u"+ar !n +a+a r!$a+in 'u! !"a$!z+a. Cuan%o "! !na&ora raar a$ oro +o&o "i *u!"! un %io" ( "! +on"a#rar a 6$ !n +u!r)o, &!n! ( a$&a. ;!ro +uan%o !"! !"a%o %! !n+ana&i!no +o&i!nza %i"&inuir i!n )o%r5a %!ar a "u )ar!a )or ora, r!)ii!n%o !"! )arn &u+a" /!+!". 8a a&an! n!+!"ia !nrar !n r!$a+ion!" a)a"iona%a", in!n"a" ( +r!ai/a", )or $o +ua$ "u!$!n !"ar +o$&a%a" %! +on*$i+o" ( )a"ion!" %!"!n*r!na%a". 8a &a!rni%a% )ara !"! ar'u!i)o !" /i/i%a %! una *or&a !nr!!ni%a ( $%i+a. 8o" io" "i!n!n 'u! "! $!" &ira "in un oo +r5i+o ni uz#a%or, &u( )or !$ +onrario "u!$! "a+ar a $a $uz $a" &!or!" +a)a+i%a%!" %! $o" ni-o" a+i6n%o$o" "!nir in!$i#!n!", !r&o"o" ( +a)a+!", !n %!*inii/a a+i6n%o$o" "!nir !")!+ia$!", $o 'u! +onriu(! a 'u! !$ ni-o "! "i!na +on*ia%o ( "!#uro %! "i &i"&o. E$ )ro$!&a "ur#! +uan%o !"a a!n+in an !")!+ia$ 'u! $! !" rin%a%a a$ ni-o ( a+! 'u! !"! ri$$! !" 'uia%a, (a 'u! !"! !" uno %! $o" )ro$!&a" %! !"! ar'u!i)o, )u!" a$ 'uiar !"a a!n+in !$ oro "! "i!n! )!r)$!o ! in"!#uro, )r!#unn%o"! 'u! )a" o 'u! izo )ara )!r%!r !"! !"a%o %! #ra+ia an! "u &a%r!, ( !n r!a$i%a% "o$o )a" 'u! !$$a )roa$!&!n! a(a )u!"o "u a!n+in !n oro $u#ar. 8a *a&i$ia )ara !"! ar'u!i)o )u!%! r!"u$ar un !"oro )ara "u $i!ra% ( "u" an"ia" %! /i/ir $a &a(or +ani%a% %! !)!ri!n+ia" nu!/a", "ini!n%o $a" ruina" %!$ o#ar +o&o a$#o &onono 'u! $a a#oia ( aurr!. ;or oro $a%o "i $a *a&i$ia
41
$$!#a !n un &o&!no %! "u /i%a a$ 'u! !" +a)az %! in!#rar$a +o&o una !)!ri!n+ia &" nu!/a ( a)a"ionan!, $a a&an! $! a)ora $uz ( !n+ano a$ o#ar, a+i!n%o 'u! +a%a &i!&ro "! "i!na ni+o.
A)-ueti.o de la es.osa E$ ar'u!i)o %! $a !")o"a "! a+i/a +uan%o $a" +on"an!" "!%u++ion!" ( r!$a+ion!" !*5&!ra" (a no "ai"*a+!n ni a$!#ran a $a &u!r, !$$a !non+!", u"+ar $a +o&)a-5a ( +o&)ro&i"o %! un +on"or! )ara $a" u!na" ( $a" &a$a", !n $a "a$u% ( $a !n*!r&!%a%, !n %!*inii/a )ara +o&)arir $a /i%a, +on o%o $o 'u! !"o +on$$!/a. En !"! ar'u!i)o "ur#! $a *ra#i$i%a% ( $a /u$n!rai$i%a% !n $a &u!r, )u!" "u *!$i+i%a% ( +o&)$iu% %!)!n%! %! oro, "i a( o no un +o&)a-!ro ( "i !"! !" $!a$ o no. A %i*!r!n+ia %! $o" oro" ar'u!i)o" 'u! !&o" r!/i"a%o a"a aora, !$ %! $a !")o"a !" %!)!n%i!n! %! oro. Su" %!+i"ion!" "i!&)r! /an a !"ar "uor%ina%a" a $a a)roa+in o no %! "u )ar!a. 8a !")o"a "u!$! "!nir"! r!a$iza%a +on $o" 6io" %! "u +o&)a-!ro. ;!ro !"a" +ara+!r5"i+a" %!$ ar'u!i)o no "i!&)r! *u!ron $a" &i"&a". En $a ani#!%a% !i"5an rio" 'u! u"+aan $a unin %! $o" o)u!"o", %!$ +i!$o ( $a i!rra, %! $a $uz ( $a o"+uri%a%, %! $o *!&!nino ( $o &a"+u$ino. ;ara 'u! !"a unin "! $$!/ara a +ao ( a"5 "! )u%i!ra &an!n!r $o" !'ui$irio" %! $a naura$!za, $a #ran %io"a %!5a unir"! a$ %io" ( a"5 +u&)$ir +on !$ rio 'u! )!r&i! 'u! $a /i%a "i#a !i"i!n%o. Cuan%o !"o o+urr5a "! $$!/aa a +ao !$ &ari&onio "a#ra%o, !n !$ +ua$ $o" +on"or!" "! ran"*or&an !n uno, 'u!%an%o !n un &i"&o ni/!$, nin#uno !"a )or "or! !$ oro, +a%a uno !" )ar! *un%a&!na$ %!$ a$an+!. Cesde Sumer y *gipto hasta el comieno de la era cristiana, el ritual del matrimonio sagrado entre la diosa madre virgen y su hijo8 amante, el dios, dio a la psique una imagen de totalidad y relaci$n+ 42
unific$ las dos dimensiones del cielo y la tierra, del esp"ritu y la naturalea, que el lenguaje separa. *l ritual del templo se reflejaba en la ceremonia laica del matrimonio que era, y todav"a es para algunos, una de las e0periencias m1s importantes de la vida humana. a imagen de la uni$n humana estaba anclada en la uni$n simb$lica de la tierra y el cielo, que se celebraba anualmente entre el rey y la suma sacerdotisa, que personificaba a la diosa, en el recinto del templo. os ecos de esta ceremonia resuenan incluso ahora en la enorme e0citaci$n que provoca un matrimoni o real. a psique parece necesitar una imagen sagrada de totalidad para preservar su equilibrio, que depende de que se mantenga una relaci$n equitativa y din1mica entre los arquetipos masculinos y femeninos. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= A?) E" +uan%o +o&i!nza !$ )ariar+a%o 'u! !$ %io" &a"+u$ino "! ran"*or&a !n !$ )rin+i)io *un%a&!na$ %! $a /i%a, "u"iu(!n%o !$ $u#ar 'u! an!" o+u)aa $a #ran %io"a +o&o #!n!ra%ora %! /i%a. E"! +a&io !n $a /a$ora+in izo 'u! !$ )rin+i)io *!&!nino 'u!%ara "u)!%ia%o a$ &a"+u$ino, )!r%i!n%o $a +a$i%a% %! i#ua$!". A$ 'u!%ar !$ )rin+i)io *!&!nin o %!#ra%a%o ( %!"/a$oriza%o, $a i&a#!n %! $a !")o"a )a" %! "!r una i#ua$ +on "u !")o"o, a una *i#ura "!+un%aria 'u! 'u!%a !n $a "o&ra &i!nra" "u !")o"o ri$$a, "i!n%o "$o una )ro)i!%a% %! !"!. E$ &io 'u! &!or &u!"ra !"! +a&io %! )ara%i#&a !" !$ %! H!ra ( L!u".
43
*l nombre de Hera significa --A= ?B')
8a i&)oran+ia %! H!ra !n !$ )!rio%o &" ar+ai+o 'u!%a a!"i#ua%a )or !$ #ran n&!ro %! !%i*i+a+ion!" !ri#i%a" !n "u onor. <os templos de Hera en los dos centros principales de su culto, Samos y la %rg$lida, fueron los primeros templos monumentales construidos por los griegos, en el siglo 999 a.de 3&.'@ Jarin#, A. ( Ca"*or%, @. 200 &!n+ionan 'u! !n O$i&)ia, !$ !&)$o %! H!ra !i"5a &u+o an!" 'u! !$ !&)$o "! L!u" >all" haciéndose eco de los sellos minoicos, el dios aparece de pie, como guerrero con barba y yelmo, junto a la diosa sentada en su trono&.(;)& #or otro lado, el ep"teto que Homero da a Hera ) En !$ &io #ri!#o H!ra !" ia %! R!a ( Crono", ( *u! ra#a%a )or "u )a%r! uno +on "u" !r&ano" a )!na" na+i. Cuan%o *u! $i!ra%a )or L!u" (a !ra una
14
):==!".ii)!%ia.or#=ii=H!ra
44
!r&o"a %on+!$$a 'u! arao $a" &ira%a" %! 6"!, 'u! )or !non+!" (a a5a /!n+i%o a Crono" ( $o" ian!" ( "! a5a +on/!ri%o !n !$ "o!rano %! $o" %io"!". ;ara !"ar &" +!r+a %! $a %on+!$$a /ir#!n, L!u" "! ran"*or& !n un !&$oro"o ( *r#i$ )aari$$o, %!$ 'u! H!ra "! +o&)a%!+i. ;ara +a$!nar a $a +riaura &u!ra %! *r5o, H!ra $o &anu/o uno a "u )!+o. Enon+!", L!u" "! %!")o %! "u %i"*raz, /o$/i a o&ar "u a)ari!n+ia %! %io" ! in!n /io$ar$a. En a$#uno" r!$ao" "! +u!na 'u! 6$ $o#r "u +o&!i%o Dunn, 1BB: 13, &i!nra" 'u! !n oro" "! %i+! 'u! !$$a "! r!"i"i a"a 'u! 6$ )ro&!i +a"ar"! +on !$$a. A&a" /!r"ion!" +on+u!r%an 'u! $a $una %! &i!$ %ur r!"+i!no" a-o". Jo$!n, @. 200: 1B0 Cuan%o a+a $a $una &i!$ L!u" /o$/i a "u" an%anza" ( )ro&i"+ui%a% 'u! a5a &o"ra%o )r!&ari&onia$&!n!. E"a" +on"an!" in*i%!$i%a%!" +au"aan $o" +!$o" ( $a ira %! H!ra, %iri#i!n%o "u raia ( *ru"ra+in a+ia $a" ora" &u!r!" ( no a+ia "u &ari%o, !$ +ua$ )a"a a "!r 'ui!n %!!r&in! $a *!$i+i%a% o in*!$i+i%a% %! !$$a. H!ra )roa$!&!n! *u! una r!)r!"!na+in %! $a #ran %io"a ( "u &ari&onio *orza%o, )o"i$!&!n! no" a$a "i&$i+a&!n! %! $a r!"i"!n+ia 'u! uo !nr! $a +u$ura 'u! /!n!raa a $a #ran %io"a ( a $a i!rra +o&o %a%ora %! /i%a ( $a nu!/a +u$ura 'u! "! !"aa i&)oni!n%o, %on%! $o &a"+u$ino, )ariar+a$ ( )or !n%! !$ %io" !" 'ui!n )a"a a o+u)ar !$ $u#ar +!nra$ %!"ronan%o a $a %io"a. Ho&!ro !" un u!n r!)r!"!nan! %! !"! +a&io +u$ura$ )u!" "! !n+ar#a %! ran"*or&ar a H!ra $a r!#ia !n una )aro%ia +&i+a %!$ &o%!$o %! !")o"a &ani)u$a%ora ( &!z'uina %! $a $ia%a, 'u! u"a $a &a(or )ar! %! "u i!&)o ra&an%o /!n#anza" +onra $a" nin*a" "!%u+i%a" )or "u &ari%o. E"a +ua$i%a% %! %!)!n%!n+ia !&o+iona$ *r!n! a$ +n(u#!, !" una +ara+!r5"i+a %!!r&inan! %! $a H!ra %!$ )ariar+a%o. E$$a "! ran"*or&ar !n una rua +a%a /!z 'u! "! "i!na %!*rau%a%a o "! ai"$ar %!$ &un%o )ara +urar"!.
4
H!ra +o&o %io"a %!$ &ari&onio, *u! r!/!r!n+ia%a ( /i$i)!n%ia%a, onra%a ( u&i$$a%a. E$$a &" 'u! nin#una ora %io"a, )o"!! ariuo" &ar+a%a&!n! )o"ii/o" ( n!#ai/o", +on/i/i!n%o !n !$$a $a a$!#r5a ( !$ %o$or. H!ra !n#!n%r +on L!u" +uaro io", !$ i&)u$"i/o Ar!", %io" %! $a #u!rra, H!!, %io"a %! $a u/!nu%, Eri", %io" a %! $a %i"+or%ia ! $5i a, %io"a %! $o" )aro". C!$o"a %! 'u! L!u" a$u&ra"! "o$o a A!n!a, !$$a a&i6n )ro+r!o "o$a, !$ io %! !"a a"o&ro"a *!+un%a+in, *u! H!*!"o", !$ &a$r!+o %io" %! $a *ra#ua. Cuan%o na+i H!ra 'u!% an orroriza%a 'u! $o $anz %!$ O$i&)o. E"! "! /!n# %! H!ra )or a!r$! r!+aza%o a+i!n%o un rono &#i+o )ara !$$a 'u!, +uan%o "! "!n, no $! %!aa $!/anar"! %! 6$. 8o" %!&" %io"!" ro#aron a H!*!"o 'u! /o$/i!"! a$ O$i&)o )ara $i!rar$a )!ro 6"! "! n!# r!)!i%a&!n!. Dioni"io $! !&orra+ ( $! $$!/ %! /u!$a a$ O$i&)o a $o&o" %! una &u$a. H!*!"o $i!r a H!ra ra" r!+iir a A*ro%ia )or !")o"a. Ora a$u"in a "u ani#uo )a)!$ +o&o #ran %io"a "! no" )r!"!na a ra/6" %! "u r!$a+in +on !$ 6ro! H!ra+$!", (;) su nombre significa --A= ?B6) E"a i&a#!n %! $a #ran %io"a +on "u ioa&an! 'u! )o%r5a !"ar a $a a"! %!$ r!$ao %! H!ra+$!", "! ran"*or&a !n una +ari+aura %on%! H!ra !" $a +!$o"a !")o"a %! L!u" 'u! o"i#a a "u" a&an!" ( a $o" io" 'u! !n#!n%ra +on !$$a". En !$ r!$ao #ri!#o H!ra izo o%o $o )o"i$! )or %!"a+!r"! %! H!ra+$!". Cuan%o A$+&!na !"aa !&araza%a %! H!ra+$!", H!ra in!n !/iar 'u! 6"! na+i!ra.
4<
Su" )$an!" *u!ron *ru"ra%o" )or Ga$ani", $a "i!r/a %! A$+&!na, 'ui!n %io a H!ra 'u! (a a5a ra5%o !$ ni-o a$ &un%o. H!ra a$ %!"+urir !$ !n#a-o $a ran"*or& !n una +o&a%r!a. Cuan%o H!ra+$!" !ra an un in*an!, H!ra !n/i %o" "!r)i!n!" )ara &aar$o &i!nra" %or&5a !n "u +una. H!ra+$!" !"ran#u$ una "!r)i!n! +on +a%a &ano ( "u ni-!ra $! a$$ %i/iri6n%o"! +on "u" +u!r)o" *$+i%o" +o&o "i *u!ran u#u!!". E"a an6+%oa )ar! %! una r!)r!"!na+in %!$ 6ro! a"i!n%o una "!r)i!n! !n +a%a &ano, u"o +o&o $a" *a&i$iar!" %io"a" &inoi+a" a5an !+o una /!z. Un r!$ao %!$ ori#!n %! $a ?5a 8+!a +u!na 'u! L!u" a5a !n#a-a%o a H!ra )ara 'u! a&a&ana"! a$ in*an! H!ra+$!". A$ %!"+urir 'ui6n !ra 6"!, $o r!ir %! "u )!+o, ( un +orro %! "u $!+! *or& $a &an+a 'u! +ruza !$ +i!$o. (;) Ktra historia cuenta que cuando Hera descubri$ que eto estaba embaraada y que su marido, Jeus, era el padre, prohibi$ que eto diera a lu en tierra firma, o el continente, o cualquier isla del mar. eto encontr$ la isla flotante de Celos, que no era el continente ni una isla real, y dio a lu all". F1s tarde la isla fue santificada a %polo. %lternativamente, Hera secuestr$ a 9lit"a, la diosa de los partos, para evitar que eto diese a lu. os dem1s dioses obligaron a Hera a dejarla ir. Ce cualquier forma, primero naci$ %rtemisa y ésta ayud$ a nacer a %polo. Ktra versi$n afirm a que %rtemisa naci$ un d"a antes que %polo, en la isla de Krtigia, y que ayud$ a eto a cruar el mar hasta Celos el d"a siguient e para dar a lu a %polo. *sta furia vengadora de Hera en los mitos griegos ni siquiera reconoce cuando la culpa es plenamente de Jeus, como en el mito de 3alisto y %rcas. 3alisto era una seguidora de %rtemisa que hio
47
voto de permanecer casta. #ero Jeus se enamor$ de ella y se disfra$ de %polo para poder atraerla hasta sus braos. Hera, la esposa de Jeus, convirti$ entonces a 3alisto en una osa como vengana. F1s tarde, el hijo que 3alisto tuvo con Jeus, %rcas, estuvo a punto de matarla cuando estaba de cacer"a, pero Jeus los subi$ a ambos al cielo como las constelaciones Ksa Fayor y Ksa Fenor. Hera no estaba satisfecha con la situaci$n de 3alisto y %rcas en el cielo, por lo que pidi$ ayuda a :etis, su niñera. :etis, una diosa del mar, maldijo a estas constelaciones a orbitar para siempre alrededor del cielo sin bajar nunca del horionte, lo que e0plicar"a por qué son circumpolares.'A 8a %i&!n"in %! !")o"a !"a )r!"!n! !n ora" %io"a" +o&o $a %io"a !#i)+ia "i", r!ina %!$ +i!$o, $a i!rra ( !$ in*ra&un%o. E$$a !" ia %! Nu, $a %io"a %!$ +i!$o ( G!, !$ %io" %! $a i!rra, ( "! +a" +on O"iri", "u !r&ano!")o"o. Cu!na !$ &io 'u! O"iri" "! +on/iri !n !$ )ri&!r r!( %! E#i)o ( *u! !$ +r!a%or %! $a +i/i$iza+in. ;!ro S!, "u !r&ano, !n/i%io"o %! "u *a&a ( /iru% +on"ru( un ar+n %!$ a&a-o %! "u !r&ano ( una no+! !n !$ )a$a+io %uran! $o" *!"!o", izo 'u! ra!ran !$ +o*r! !$$a&!n! a$$a%o, ( )ro&!i %r"!$o a 'ui!n !nrara )!r*!+a&!n! !n !$. Cuan%o O"iri" "! !n%i, "ur#i!ron "!!na ( %o" +on")ira%or!" 'u! +$a/aron $a a)a %!$ ar+n, $o "!$$aron +on )$o&o *un%i%o ( $o arroaron a$ Ni$o. 9sis vencida por la aflicci$n, se corto el pelo, se visti$ con ropa de duelo y recorrido el Nilo buscando a su marido. 7esulto que el cofre se detuvo en la costa de Diblos, donde un 1rbol eric1ceo creci$ envolviéndolo. :an hermoso y fragante era el 1rbol que el rey y la reina del lugar ordenarlo talarlo y convertirlo en una columna de su palacio. 9sis al descubrir el lugar donde fue llevado el 1rbol se hace pasar por nodria, siendo tomada al servicio de la 15
):==!".ii)!%ia.or#=ii=H!ra
4
reina. 9sis cuida del hijo de la reina y quiere entregarle la inmortalidad, para lograrlo tiene que colocar al pequeño entre las llamas. Pna noche su madre entra sin previo aviso y ve esta escena, se horroria y grita, quit1ndole la posibilidad de la vida eterna a su hijo. 9sis entonces se manifiesta como la diosa que es y pide que le entreguen el tronco usado como columna. Saca el arc$n que contiene a su marido y lo lleva de vuelta a *gipto. 3uando abre el cofre se recuesta sobre su hermano8esposo y de esta uni$n ella queda encinta. uego esconde el cofre, pero Seth lo encuentra y desmiembra el cuerpo en catorce pedaos. 9sis los busca con la ayuda del hijo engendrado con Ksiris, Horus+ su hermana, esposa de Seth+ Neftis y el hijo de ella con Ksiris, %nubis. 3ada pedao hallado es sepultado con todo el ritual que se le debe a un dios, solo sus genital es no se encuentran. Ce esta forma Ksiris encuentra la pa transform1ndose en el rey del inframundo, donde juga las almas de los muertos, las que se pesan en uno de los platillos de un balana+ el otro lo ocupa la pluma de la verdad. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= >B8>6') "i" !" una %!/oa ( *i!$ !")o"a, 'u! a )!"ar %! o%o" $o" )!$i#ro" a $o" 'u! "! /! !n*r!na%a "i#u! u"+an%o ( $u+an%o )or r!+orar a "u !r&ano!")o"o. Ta&i6n "ar, $a %io"a ai$onia %! $a *!ri$i%a%, aa a$ in*ra&un%o )ara r!"+aar a "u ioa&an! Ta&uz. *l mito cuenta que un jabal" salvaje hiere mortalmente a :amu, 9shtar al descubrir esto desciende al inframundo para despertarlo del sueño que lo mantiene hechiado. *0ige que se le permita entrar por las puertas del inframundo, entonces 9shtar atraviesa las siete puertas en su descenso, siendo despojada de sus vestidos, hasta que llega desnuda a presencia de la diosa del inframundo, durante los tres d"as de oscuridad, es como si la superficie del
4B
mundo hubiera ca"do bajo el poder de un hechio. Se detiene la fertilidad+ todo se sume en un profundo sueño, hasta que 9shtar y :amu vuelven al mundo. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= >A6) 8a %anza %! $o" "i!! /!$o" !" una a$!#or5a %!$ %ra&a "a#ra%o %! $a /i%a, &u!r! ( r!"urr!++in %!$ r!( %! $a *!ri$i%a%, ( %!$ /ia! 'u! "ar !&)r!n%! a$ in*ra&un%o )ara %!/o$/!r$! $a /i%a a Ta&uz. 8o" "i!! /!$o" r!)r!"!naan $a" "i!! +a)a" %! $a" a)ari!n+ia" !rr!na$!" o i$u"ion!", 'u! "! %!"&oronan a &!%i%a 'u! uno "! a)roi&a a$ &i"!rio %! $a in+on&!n"ura$! Dunn, 1BB: 1<3. En !"! ar'u!i)o, an %!)!n%i!n! %! $o 'u! a#a o %!! %! a+!r "u )ar!a, "! )u!%! o"!r/ar $o" )o$o" %! +r!a+in ( %!"ru++in )or $o" 'u! una &u!r ara/i!"a "!#n +o&o "i!na 'u! !$ oro r!")on%! a "u" !)!+ai/a". Un !!&)$o %! !"o !" M!%!a, ni+a %!"+!n%i!n! %! E!!", r!( $!#5i&o %! Corino. (;) *lla envenen$ al usurpador de su trono, para luego reclamarlo como propio y coloc$ a 2as$n su esposo como rey. *l reina do y el matrimonio fue feli durante die años, y tuvieron siete hijos y siete hijas. %l final de este tiempo 2ason sospech$ que Fedea hab"a asesinado a su antecesor y usando ese argumento pidi$ la separaci$n, pues se hab"a enamorado de 4lauca, hija del rey 3reonte de :ebas. %l principio Fedea se resisti$ pero luego disimul$ haber aceptado esta nueva situaci$n y mando un regalo a la futura esposa de 2ason, usando de emisarios a sus hijos. 3uando 4lauca se puso la túnica, regalo de Fedea inmediatamente se incendi$ y nadie pudo evitarlo. uego sacrific$ a sus hijos mat1ndolos con un cuchillo en un templo dedicado a Hera y huy$ del lugar en un carro tirado por serpientes aladas. (Cunn, '55= '>@8'>B)
0
En !"! &io !$ "!r !")o"a $o !" o%o ( +uan%o !"o "! $! !" arr!aa%o a M!%!a, !$$a !" +a)az in+$u"o %! "a+ri*i+ar a "u io" ( +on !"o !$ ro$ %! &a%r!, )or'u! !$ ro$ %! !")o"a !"a )or "or! +ua$'ui!r oro ro$. E$$a )a"a %! "!r una &ara/i$$o"a ( a&an5"i&a !")o"a a una *r5a a"!"ina. ;ara $a !")o"a $o &" i&)oran! !" $a r!$a+in +on "u )ar!a. Si i!n !" +a)az %! %!"!&)!-ar"! i!n !n !$ &un%o $aora$, )ri/i$!#iar a'u!$$o" raao" 'u! no in!r*i!ran !n "u /5n+u$o ( 'u! $! )ro)or+ion!n i!&)o )ara !"ar +on "u +on"or! o )ar!a. Si 6$ n!+!"ia %! &" a)o(o o "i !" ra"$a%o )or !$ raao, $a !")o"a $o "!#uir ( "uor%inar "u raao a$ %! 6$, )u!" "u r!$a+in !" &" i&)oran!. En +uano a $a r!$a+in +on ora" &u!r!", "i !$ ar'u!i)o %! $a !")o"a !" !$ 'u! )ri&a !n $a &u!r, !$$a !n%!r a r!unir"! +on ora" &u!r!" 'u! !"6n !" "u &i"&o !"a%o +i/i$, "i !"a +a"a%a "! r!unir +on ora" &u!r!" +a"a%a", #!n!ra$&!n! $a" !")o"a" %! $o" a&i#o" o +o&)a-!ro" %! raao %! "u &ari%o. Si !"a "o$!ra u"+ar a$ianza" !"ra6#i+a" +on ora" &u!r!" "o$!ra" %! &o%o %! a+o&)a-ar"! !n $a "'u!%a %! no/io. 8a" r!$a+ion!" "on &" i!n "u)!r*i+ia$!" +on $a" ora" &u!r!", )u!" !$ +!nro %! "u a!n+in !" "u +on"or!, "i!n%o +a)az %! +an+!$ar +o&)ro&i"o" )r!/ia&!n! a%'uiri%o" +on a&i#a" )or 6$. 8a "!ua$i%a% )ara $a !")o"a !" )ar! %!$ +onrao &ari&onia$. D! !+o $o +on"i%!ra n!+!"ario ( a%!+ua%o. ;u!%! %i"*ruar %!$ "!o "i!&)r! ( +uan%o "u +o&)a-!ro $a !"i&u$! %! &o%o 'u! !nr! a&o" %!"+uran $o" )$a+!r!" %!$ "!o. Si !"o no !" a"5, $a !")o"a )u!%! )!r&an!+!r $ar#o" )!rio%o" "in "!o, +on"i%!ran%o 'u! $a r!$a+in )u!%! %!"arro$$ar"! )$!na&!n! "in n!+!"iar$o. 8a )ar!a )ara $a !")o"a !" "u +!nro ( "u !!, "u /i%a #ira !n orno a "u +on"or! ( "i!&)r! !"ar a!na a "u" n!+!"i%a%!". Su *!$i+i%a% !"a !n )o%!r %! "u )ar!a, (a 'u! "i !"! $a +on+i!n!, $a +on"i%!ra ( $a r!")!a, "! "i!n! in*inia&!n! *!$iz, )!ro "i "u )ar!a $! !" in*i!$, no +u&)$! +on $o )ro&!i%o o
1
"i&)$!&!n! $a %!"+ui%a )or "u raao u oro" in!r!"!", $a !")o"a "! "!nir r!"!ni%a ( %!)ri&i%a. En +uano $$!#an $o" io", $a !")o"a "! !n+ar#ar %! )ro&o/!r $a $!a$a% ( a%&ira+in %! $o" ni-o" )or "u )a%r!, in+$u"o "i !"! +o&!! !rror!", !$$a $o u"i*i+ar ( %!*!n%!r )or "or! $o" in!r!"!" ( n!+!"i%a%!" %! "u" )ro)io" io". Co&o "u r!$a+in !"a )ri&!ro, "i $o" io" r!)r!"!nan una a&!naza a !"a, u"+ar $a *or&a %! "a+ar$o" %!$ &!%io. Ta&i 6n )u!%! "!nir 'u! +on $a $$!#a%a %! $o" io" $a !"r!+a ( +&)$i+! r!$a+in 'u! a5a +on"ru i%o +on "u )ar!a "! /! %!!riora%a ( !"o )u!%! !noar$a ( %!)ri&ir$a. E$ &an!n!r a $a *a&i$ia uni%a !" )ar! %!$ ro$ %! !")o"a ( !$$a r!a$izar o%a" $a" a++ion!" n!+!"aria" )ara +on"!#uir. Si!&)r! !"ar %!$ $a%o %! "u )ar!a ( r!")a$%ar $o 'u! 6$ )ro)on#a, $o +ua$ &u+a" /!+!" %!a %!")ro!#i%o" a $o" io", )u!" no &o%!ra $a" %i*!r!n+ia" !nr! !$$o".
A)-ueti.o de la ,ad)e E$ ar'u!i)o %! $a &a%r! na+! %! $a !)!ri!n+ia r!a$ %! $a &a!rni%a% no "o$o %! nu!"ra !")!+i! "ino %! $a o"!r/a+in %! $a )r!-!z %! o%a" $a" !")!+i!". 8a &a%r! !" !$ ori#!n, $a /i%a, $a &u!r! ( $a r!"urr!++in r!)r!"!na &5i+a&!n! !$ !!rno r!orno ( *u! /!n!ra%a, r!")!a%a ( !&i%a. 8a i&a#!n %! $a %io"a &a%r! ara/i!"a o%a" $a" +u$ura" ( !" una %! $a" &" ani#ua" !)$i+a+in &5i+a %! $a +r!a+in %!$ uni/!r"o ( %! $a /i%a. 8a #ran %io"a&a%r! u/o %i"ina" r!)r!"!na+ion!" "i&$i+a" !n $a" +u$ura", +o&o $a $una, $a i!rra, $a" a#ua" )ri&i#!nia" ( !$ +i!$o. Iue hace apro0imadamente >-.--- años que la imagen de la gran diosa8madre aparece sobre un amplio territorio, e0tendiéndose desde los #irineos hasta el lago DaiGal en Siberia. Se encontraron 2
estatuas de piedra, hueso y marfil, diminutas figuras de cuerpos largos y pechos ca"dos, redondeadas im1genes maternales cuyas formas abultadas anticipaban el nacimiento. (;) Nuestros antepasados del #aleol"tico superior observaron que la gestaci$n era similar a los ciclos lunares, de hecho sobre un refugio rocoso en aussel, en la Cordoña se encontr$ una estatua femenina de @? cm de altura. os escultores del paleol"tico la cincelaron en piedra calia con utensilios de sile0 y colocaron en su mano derecha un cuerno de bisonte en forma de luna creciente, con muescas de los trece d"as de la fase creciente de la luna y de los trece meses del año lunar. 3on su mano iquierda apunta hacia su vientre gr1vido. Su cabea se inclina hacia la luna creciente, dibujando una curva que conecta la fase creciente de la luna con la fecundidad del útero humano, y que pasa por sus dedos, posados sobre su vientre, para ascender, a través del 1ngulo que forma su cabea, hasta el cuerno creciente de su mano. Ce esta manera se reconocen las pautas de relaci$n que vinculan el orden celes te el terrestre. (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= >@8>A)
3
8a %io"a %! 8au""!$ aorr!$i!/! !n ro+a, +. 22.0001.000 a.C., 43 +& %! a$ura. Dor%o-a, Fran+ia
*sta asociaci$n de la gran diosa8madre con la luna también pertenece a otras culturas y tal como lo señala 2oseph 3ampbell= as fases de la luna eran las mismas para el hombre del #aleol"tico que hoy para nosotros+ también eran idénticos los procesos propios del útero. #odr"a ser, pues, que la observaci$n inicial que condujo al nacimiento, en la mente del hombre, de la mitolog"a de un misterio que informa de los asuntos terrenales y celestiales, fuese el reconocimiento de una armon"a entre estos dos $rdenes articulados a partir del factor del tiempo= el orden celeste de la luna cre ciente, el terrestre del útero . (Daring, %. y 3ashford, 2. >--A= >A) E$ ar'u!i)o %! $a %io"a&a%r! "! !n+u!nra !n &$i)$!" +u$ura" a $o $ar#o %!$ #$oo. ;ara $a +u$ura &a(a $a #ran %io"a &a%r! !"a !")!+ia$&!n! r!$a+iona%a +on $a $una, !$$a !" +!$ ( aar+a ano n+$!o" !rr!"r!" +o&o +!$!"!". *s la patrona de la fecundidad, la procreaci$n, el nacimiento de los niños, la medicina, la adivinaci$n y el tejido. Fuchas de sus representaciones en figurillas y esculturas es la de una mujer dando a lu. *ra la consorte de 9tamn1 señor del cielo. Fientras su marido se muestra algunas veces como el dios sol, ella parece haber sido la diosa lunar. *ra también la patrona de la preñe y la inventora del arte de tejer (3ervantes, S. >-->) En !$ )an!n &!"oa&!ri+ano a&i6n "! !n+u!nra $a %io"a az!+a T$azo$6o$, 'u! "i i!n no +on"iu(! $a )ar %! +!$ +o&o %!i%a% !n ora +u$ura, "5 +o&)ar! +on !$$a /ario" ariuo" ( !" +on"i%!ra%a a&i6n una %io"a 'u! )!r!n!+! a $a !a)a &a%urai/a %! $a &u!r, !!r+! a++ion!" %! &a%r! )ro!+ora, /in+u$a%a a&i6n a $a $una, +ui%a a $a" &u!r!" %uran! !$ )aro ( r!"#uar%a $a" 4
a+i/i%a%!" %! $o" &6%i+o", "a+!r%o!" ( !+i+!ro". A$ !n!r !$ ariuo %! >%!/ora%ora %! in&un%i+ia"I i!n! $a )ro)i!%a% ar'u!i)a$ %! %!"ruir !$ )!+a%o ( ran"*or&ar$o, r!+on"ru(! ( )!r&i! !$ nu!/o a++!"o a $o" %io"!" +on una naura$i%a% 'u! $$!/a a )!n"ar 'u! $o" !+o" +on"i%!ra%o" +o&o a++ion!" n!#ai/a" !n5an un "!ni%o %! naura$i%a% "i !ran r!+ono+i%o" ( !n*r!na%o", !$ a")!+o &ora$ "! +!nraa &" !n una ora %! )uri*i+a+in 'u! !n !$ %!$ )!+a%o &i"&o. C!r/an!", S. 2002 Ta&i6n !n+onra&o" !nr! $a +u$ura )r!in+ai+a a $a ;a+a&a&a, "i!n%o $a /!n!ra+in a !$$a )roa$!&!n! $a &" ani#ua %! $a" &ani*!"a+ion!" r!$i#io"a" %! $a r!#in an%ina %! A&6ri+a %!$ Sur. Corr!")on%! a una +on+!)+in !n 'u! $a i!rra !" +on"i%!ra %a un "!r /i/o "a#ra%o, *un%a&! no %! $a !i"!n+ia. ;ara !"a ra%i+in !$ %io" %!$ +i!$o ;a+a+a&a+, "! !nr!#a a $a %io"a %! $a i!rra ( )!r!+! !n !$$a a$ *!+un%ar$a. D! !"a unin na+!n $o" %io"!" %!$ +i!$o, $o" #!&!$o" $$a&a%o" i$a, /arn ( !&ra 1<. ;ara $o" a*ro+uano" $a %i/ini%a% +r!a%ora !" !&a(, orisha mayor, madre de la vida y madre de algunos dioses. Cueña del mar y de la luna. Ciosa de la maternidad universal y de las aguas salobres. *s la dueña de las aguas y al representar al mar como fuente fundamental de la vida se considera madre universal. No s$lo es dueña de los mares, sino de todo lo que hay '6
en ellos. Ora %io"a 'u! a o+u)a%o !$ $u#ar %! %io"a &a%r! !" "i", !n !$ ani#uo E#i)o. E$$a !" $a r!ina %! $o" %io"!" $a #ran %io"a &a%r! r!+u)!ra%ora ( !&a$"a&a%ora %!$ +u!r)o %! O"iri", "u !r&ano!")o"o, )ro!+ora %! Horu" "u io, a"a 'u! 6"! )u%o $u+ar )or "u )ari&onio. Su &ora%a !n $o" +i!$o" !ra $a
16 17
):==.+aa&ar+a#uia.+o&.ar=Cu$ura=;a+a&a&a.)) ):==.+on!ion+uana.n!=in%!.))"+on!nV"/i!Vi%300V"i%331
!"r!$$a Soi" Sirio %! $a +on"!$a+in %! Orin a"o+ia%a a O"iri". E$$a !" Hia %! Nu ( G!, !")o"a ( !r&ana %! O"iri" ( &a%r! %! Horu". 9sis fue diosa de la maternidad y del nacimiento, protectora de las madres y de los niños y la familia en general+ se le considera como la que instituy$ el matrimonio+ pero también era la perpetua viuda inconsolable+ a pesar de ser diosa no puede ya relacionarse con Ksiris, no puede entrar en el reino del m1s all1, lament1ndose as" de su eterna soledad. 9sis es la diosa principal en todos los ritos relacionados con la muerte. Según el mito de Ksiris fue 9sis quien busc$ y recuper$ el cuerpo despedaad o de Ksiris, asesinado por su hermano Seth. 7econstruy$ a Ksiris ayudada por %nubis y Neftis e impregnada de su cuerpo concibi$ a Horus, quien m1s tarde vengar"a la muerte de su padre. #or este motiv o también fue llamada /a 4ran Faga/, por el milagro de la recomposici$n del cad1ver de Ksiris y por haber procreado con él. %dem1s por medio de la magia creo la primera cobra, usado su veneno para oblig ar a 7a a revelarle su nombre secreto, nombre que le dio poder sobre él. 3uando finalmente Horus estuvo en edad para desafiar y vencer a Seth, 9sis intercedi$ por la vida de su hermano suplicando clemencia. Horus se puso furioso contra ella y le cort$ la cabea+ entonces :hot, por medio de sus palabras m1gicas transform$ su cabea en la de una vaca y se la coloc$. (;) Pna de sus representaciones m1s frecuentes es la de madre dando pecho a Horus o al fara$n represent ado como Horus, o con tocado de buitre y el disco solar entre los cuernos. *s imposible limitar sus atributos ya que posee los poderes de una diosa del agua, de la tierra, de la cosecha, de la estrella, como reina del m1s all1 y como mujer. lev$ atributos de todas las divinidades
<
femeninas, que eran otras tantas personificaciones de 9sis+ as" a partir del 7eino Nuevo aparece como Hathor, con los cuernos liriformes y el disco solar. 9ncluso fue identificada como la parte femenina del abismo acuoso primordial del que surgi$ la vida. os primeros cristianos adoptaron gran parte del culto a 9sis asimil1ndola a la irgen Far"a. Su funci$n maternal, proteccionista y las im1genes de la irgen Far"a y el Niño est1n inspirad as en el culto a esta diosa.' ;ara $a r!$i#in +ri"iana $a ?ir#!n Mar5a, o+u)a !$ $u#ar 'u! ana-o !n5a $a %io"a &a%r!. En !$$a "! +on%!n"an o%a" $a" +ara+!r5"i+a" %! una %io"a )ro!+ora, a&an! %! "u io ( %! o%a $a u&ani%a%, +o&) a"i/a ( a&oro"a. E$$a !" $a )!r"oni*i+a+in %! ar'u!i)o %! $a &a%r! !" $a i%!a$iza+in %! $a *!&ini%a%. Un "!r %! )ur!za a"o$ua 'u! nun+a +a! !n !$ )!+a%o ( aun'u! "! &u!"r! u&ana,
$a
ra%i+in
+ri"iana
%!+r!
"u
a"+!n"in
a
$o"
+i!$o"
"or!u&anizn%o$a, ran"*or&n%o$a !n una %io"a. Mar5a "i&o$iza a $a &a%r! an!#a%a 'u! o%o $o %a )or "u io. E"a i&a#!n a in*$ui%o )o%!ro"a&!n! !n $a &!n! +o$!+i/a %! u!na )ar! %! $a" &u!r!"
o++i%!na$!",
!n!n%i!n%o
'u!
$a
&a!rni%a%
!"
!nr!#ar"!
+o&)$!a&!n! a $o" %!&", !n !")!+ia$ a $o" io". Oro a")!+o 'u! +o&)ar! Mar5a +on $a" ora" %io"a", !" "u *!+un%a+in !raor%inaria, $a +ua$ "u!$! !n!r un +o&)on!n! &i$a#ro"o, %a%o 'u! 'ui!n *!+un%a !" $a !n+arna+in %!$ )rin+i)io &a"+u$ino, !" %!+ir, un %io". ;or !!&)$o !n !$ +a"o %! "i", !" "u unin +on O"iri" %!"&!&ra%o, $a 'u! %a ori#!n a Horu". E"! i)o %! +on+!)+ion!" !raor%inaria" $$!/an a$ na+i&i!no %! un 6ro!, !$ +ua$ !"a %!"ina%o a +r!ar una nu!/a a$ianza, un nu!/o or%!n 'u! )!r&iir $a r!no/a+in ( !$ %!"arro$$o %!$ +$an, riu o +i/i$iza+in a$ +ua$ )!r!n!+!. 1)
):==.!#i)o$o#ia.or#=&io$o#ia=)an!on=i"i".&
7
En $a r!$i#in +ri"iana "! in"aur +o&o %o#&a $a /ir#ini%a% %! Mar5a, !" %!+ir "! +on"i%!ra un !+o r!a$ ( +on+r!o, %! !+o $a /ir#!n Mar5a !" ri)$!&!n! /ir#!n, )u!" *u! +on+!i%a "in )!+a%o ori#ina, +on+ii "in "!ua$i%a% ( "! &anu/o /ir#!n $u!#o %!$ na+i&i!no %! Cri"o. E$$a !"a $ir! %! o%a &+u$a %! $a *!+un%a+in )or &!%io %!$ "!o. E"! %o#&a a +on%u+i%o a $a i%!a 'u! /ir#!n "i#ni*i+a /ir#o ina+o, !" %!+ir i&!n ina+o, )or $o 'u! Mar5a *u! &a%r! "in "!o, )!ro !n un "!ni%o +on+r!o ( no a$!#ri+o. E"o a $$!/a%o 'u! $a &a!rni%a% )or &!%io %!$ "!o "! "u!$a a"o+iar a un a+o i&)uro, 'u! #!n!ra %i*i+u$a%!" a $a ora %! /i/ir"! $o" oro" a")!+o" %!$ ar'u!i)o *!&!nino !n $a &u!r &o%!rna ( o++i%!na$. a profundiaci$n de la fe en la maternidad virginal ha llevado a la 9glesia a confesar la virginidad real y perpetua de Far"a incluso en el parto del Hijo de Cios hecho hombre. *n efecto, el nacimiento de 3risto /lejos de disminuir consagr$ la integridad virginal/ de su madre. a liturgia de la 9glesia celebra a Far"a como la Q%eiparthenosQ, la Qsiempre8virgenQ.(@55 8 catecismo de la 9glesia 3at$lica). 8a i&a#!n %! Mar5a, $a &a%r!/ir#!n, r!)r!"!na una r!nun+ia a $a "!ua$i%a%, !a$an%o $a &a!rni%a% a$ )uno 'u! $a" ora" %i&!n"ion!" %!$ "!r &u!r i"ri+a&!n! *u!ron %!"+a$i*i+a%a" ( %!/a$ua%a". ;ara Manu!$a Dunn 1BB '5). *n tanto para Dadinter ('55')
<(;) la inimitabilidad de la irgen Far"a deja a
todas las mujeres Rocciden tales identificadas con *va, la pecadora, de modo que el ideal tiene en última instancia una funci$n punitiva, puesto que, obviamente, ninguna mujer podr1 alcanarlo&.(p.'5A)
En $a ra%i+in u%ai+a, ra%i+in %! $a +ua$ "a$! $a "i&o$o#5a %! $a ?ir#!n, $a r!*!r!n+ia %ir!+a, $a *i#ura &io$#i+a 'u! $! an!+!%! !" E/a, $a )ri&!ra &u!r +r!a%a %ir!+a&!n! )or Dio" ;a%r!. *va es un puente entre Cios #adre y la humanidad+ pero un puente roto. Fadre de todos los hombres, *va fue seducida por la serpiente, y su pecado provoc$ que Cios e0pulsara al hombre del para"so y creo la necesidad de la redenci$n.(;) %s", el mito judaico de la ca"da da srcen a la historia de la salvaci$n cristiana. Según esta tradici$n, la irgen es la nueva *va, la mujer prometida que dar1 a lu al Salvador 3risto, que encarna la redenci$n del pecado srcinal de *va y %d1n y es s"mbolo de la salvaci$n consumada. 3omo *va, la irgen es un puente, pero un puente "ntegro que reconstruye el v"nculo que une a la humanidad con Cios+ la concepci$n de 3risto es el s"mbolo de esa uni$n que al realiarse de nuevo produce al hombre perfecto+ en la redenci$n del pecado y la reconciliaci$n entre lo divino y humano, su integraci$n m"stica, la perfecci$n que el verbo (el esp"ritu, el pensamiento) alcana haciéndose carne y acto. a irgen Far"a remedia as" el daño causado por la primera y conquista al mal, simboliado por la serpiente vencida bajo sus pies.'5 D! $o an!rior "! %!%u+! 'u! $a &u!r %!! o)ar !nr! $a )o"i+in %! E/a o $a %! Mar5a, !" %!+ir, !nr! $a &u!r 'u! %a-a, %!"o!%!+! ( 'ui!ra $a unin !nr! Dio" ( !$ o&r!, )!ro 'u! "! )!r&i! "!r $$!/a%a )or "u" i&)u$"o". O Mar5a 'u! r!)r!"!na $a r!)ara+in %!$ )u!n! !n a"! a $a o!%i!n+ia, "u&i"in, $a +a"ra+in %! $a "!ua$i%a% ( $a #$ori*i+a+in %! $a &a!rni%a%.
19
):==.no%o0.or#=&u!r!"r!%=/i+oriaP"!n%on&u!rP(P"a#ra%o.&$
B
;or oro $a%o )ara $o" #ri!#o" $a &a%r! )ri&!ro o& $a *or&a %! $a &a%r! i!rra )!r"oni*i+a%a !n G!a, $a +ua$ !n#!n%ra a Urano %io" %!$ +i!$o ( +on 6$ !n#!n%ra a $o" ian!", $o" 'u! !n+arnan $a" *u!rza" %! $a naura$!za. E"a i%!a #ri!#a (a !" a"an! ani#ua, %! !+o !n Jai$onia "! !n+u!nra Tia&a, 'u! !" !$ ai"&o ori#ina$, $a %io"a &a%r! %!$ +ao" %!$ +ua$ na+! Mar%u, %io" "o$ar, 'u! &aa a "u &a%r! $a )ar! !n %o" ( +on una )ar! +r!a $a +ui!ra %!$ +i!$o ( +on $a ora !$ "u!$o, ( !n !$ &!%io +r!a a$ o&r!. Ta&i6n !n !$ ani#uo E#i)o, !$ +i!$o ( $a i!rra "on $a" %!i%a%!" )ri&i#!nia", "i!n%o !n !"! +a"o Nu, $a %io"a %!$ +i!$o ( G!, !$ %io" %! $a i!rra. ;ara !$ ar+ai+o )u!$o !#i)+io >Nu *u! r!)r!"!na%a +o&o una &u!r +on !$ +u!r)o ar'u!a%o "or! $a i!rra G!. En !$$a +ir+u$an $a" ar+a" 'u! +oni!n!n $a )!r"oni*i+a+in %! $o" a"ro" ( "! +on"i%!raa 'u! !$$a !n#u$$5a a$ "o$ +a%a ar%! ( %a a $uz "u *or&a r!no/a%a +a%a &a-anaI.20 R!a, ia %! G!a ( Urano, *u! ora %! $a" *or&a" 'u! a"u&i $a &a%r!. E$$a !" $a &a%r! %! $o" %io"!" o$5&)i+o". E" )or "or! o%o &a%r!, ( +uan%o "u !")o"o Crono", !n#u$$! a "u" io" )ara !/iar $a )ro*!+5a 'u! %i+! 'u! uno %! "u" io" $o %!"ronar, !$$a &a'uina un )$an )ara 'u! !"! "!a %!"rona%o ( "u" io" $o#r!n $a $i!ra% . ;ro!#! ( +ui%a 'u! L!u", "u $i&o io no "!a !n#u$$i%o )or !$ )a%r!. 8u!#o $o %!a a$ +ui%a%o %! $a" nin*a" %!$ &ar ( +uan%o (a !"a !n !%a% )ara !n*r!nar a "u )a%r!, ur%!n un )$an 'u! !r&ina +on !$ %!rro+a&i!no %! Crono" ( +on !$ r!ina%o %! L!u" !n !$ O$i&)o. R!a $o#ra "u +o&!i%o 'u! !" )or "or! o%o $i!rar a "u" io" %!$ (u#o %! "u )a%r!. Fina$&!n! D6&!!r, !" $a !r!%!ra %! $a ra%i+in %! o%a" $a" an!rior!" %io"a" &a%r!" &!n+iona%a". E$$a !" !r&ana %! L!u", ( +on 6$ !n#!n%ra a ;!r"6*on!, $a +ua$ )a"a a "!r "u /i%a, "u ia i!na&a%a ( )ro!#i%a. E$ &io 'u! *u! +ona%o !n !$ ar'u!i)o %! $a %on+!$$a, &u!"ra a una &a%r! nuri+ia ( oa$&!n! %!%i+a%a a "u ia, 'u! a$ )!r%!r$a "u*r! %! a$ &an!ra 'u! o%a $a i!rra "! "!+a ( $o" *ruo" &u!r!n. E$$a "o$o !i"! !n "u ro$ %! &a%r! ( +uan%o !"! %!"a)ar!+! )u!%! a)ar!+!r $a %!)r!"in, "ur#ir !n !$$a un "in "!ni%o ( un 2
):==.o&ar%a&ar.+o&.ar=%io"a".&
<0
)ro*un%o /a+5o. Ta&i6n )u!%! ran"*or&ar"! !n una &a%r! %!/ora%ora ( a$ +o&o "! "!-a$ !n !$ ar'u!i)o %! $a %on+!$$a, $a ia )ara $i!rar"! %! "u %o&inan+ia $a %!"o!%!+! "o$a)a%a&!n!. E$ ar'u!i)o %! $a &a%r! )r!%i")on! )ara u"+ar raao" 'u! !"6n ori!na%o" a a(u%ar, +ui%ar ( )ro!#!r %! oro". n+$u"o "i o+u)a +ar#o" o $u#ar!" 'u! "on %! $i%!raz#o, !&in!n!&!n! %i"an!" o "o$iario" !"! ar'u!i)o !n+onrar $a *or&a %! !)r!"ar "u "o$i%ari%a% ( +ui%a%o )or $o" %!&". ;!ro "i i!n! 'u! !$!#ir !nr! "u ro$ &a!rna$ ( "u %!"arro$$o )ro*!"iona$, no !n%r %u%a" !n )riorizar )or "u *a&i$ia ( "u" io". Si !"o !" $$!/a%o a$ !r!&o !$$a "!r una &a%r! nuri+ia )!ro "in $5&i!", %ar o%o )or "u" io" %!"+ui%n%o"! a "i &i"&a., "i!n%o in+a)az %! r!o&ar "u +arr!ra in+$u"o +uan%o $o" io" (a "on +a)a+!" %! /a$!r"! )or "i &i"&o". 8a r!$a+in 'u! !"a$!+! +on ora" &u!r!" "u!$! "!r &a!rna$ ( %! +ui%a%o. E"a$!+! r!$a+ion!" )ro*un%a" ( +ari-o"a" +on ora" &u!r!". Ti!n%!n a )!%ir a)o(o !&o+ion a$ ( a +on*iar &" !n $a o)inin %! ora" &u!r!" !n !")!+ia$ "i "on &a%r!", an!" 'u! !n $a %! "u" &ari%o". 8a "!ua$i%a% )ara !"! ar'u!i)o )u!%! "!r /i/i%a +o&o a$#o )$a+!n!ro, +ari-o"o ( i!rno, ran"*or&n%o$a !n un a+o %! +ui%a%o, ini&i%a% ( a&or. ;or !"! &oi/o $a "!ua$i%a% /a a !n%!r a "!r &" i!n i!rna ( "i $$!#ara a *a$ar "o$o "!r5a n!+!"aria r!!&)$azar$a )or oro" !")a+io" %! !rnura ( +ari+ia". Ta&i6n !i"! $a )o"ii$i%a% 'u! $a "!ua$i%a% "!a /i"a +o&o un a+o ori!na%o a $a )ro+r!a+in, )or $o ano a$#o i&)r!"+in%i$! ! in!/ia$! "i "! 'ui!r! "!r &a%r!. Si !"a !" $a )o"ura $a &u!r )u!%! !"ar i%!ni*i+a%a +on $a i&a#!n %! Mar5a, ( )u!%! +on"i%!rar !$ "!o +o&o a$#o )!+a&ino"o ( "u+io, i&)i%i6n%o$! +ua$'ui!r )o"ii$i%a% %! #o+! !n !"! )$ano. En +uano a $a )ar!a, !"! ar'u!i)o u"+ar un +o&)a-!ro 'u! +o&)ara !$ %!"!o %! !n!r io" ( %! *or&ar una *a&i$ia. E" &u( i&)oran! )ara una &u!r
<1
+on !"! ar'u!i)o a+i/a%o "!nir"! )ro!#i%a ( a)o(a%a )or "u )ar!a. Ta&i6n +a! $a )o"ii$i%a% 'u! !n#a io" "in un )a%r! )r!"!n! ( !n !"! +a"o !$$a $u+ar in+an"a$!&!n! )or "u" io" ( )or %ar$!" o%o $o 'u! !$$o" n!+!"i!n )ara "u "ano %!"arro$$o. Uno %! $o" ri!"#o" %! !"ar )o"!5%o )or !"! ar'u!i)o !" 'u! !$ "!r &a%r! %!/ora o%a" $a" ora" r!a" %!$ "!r &u!r ( !non+!" "! !r&ina "i!n%o &a%r! %! o%o" $o" 'u! $a ro%!an, in+$u(!n%o $a )ar!a. ;ara !$ ar'u!i)o %! $a &a%r! $o &" i&)oran! %! "u /i%a "on "u" io" ( )or !$$o" )u!%!n %ar$o o%o. Sin !&ar#o "u!$!n "!r +i!#a" a $o" !*!+o" 'u! "u an!#a+in ( oa$ !nr!#a i!n!n "or! "u" io". ;u!" !n "u a")!+o &" "a$u%a$! !"! ar'u!i)o nur! ( "ai"*a+! $a" n!+!"i%a%!" %! $o" io", a(u%n%o$o" a +r!+!r +o&o &u!r!" ( o&r!" "ano", *!$i+!" ( "!#uro". ;!ro !n "u a")!+o "or!)ro!+or, )u!%!n "!r &u!r!" 'u! i&)i%an 'u! "u" io" "! /a$#an )or "i &i"&o", a$ &i&ar$o" !n %!&a"5a ( +on !"o, "in 'u!r!r$o, )ro&o/i!n%o !$ %!"arro$$o %! "!r!" in"!#uro" ! in+a)a+!" %! +on*iar !n "u" )ro)ia" +a)a+i%a%!". Si a$#n io (a %! a%u$o $! "!-a$a !"o a "u &a%r! !" &u( )o"i$! 'u! !$$a "! "i!na a#r!%i%a )u!" o%o $o 'u! izo *u! +on ( )or a&or. A &!no" 'u! oro" ar'u!i)o " "! a+i/!n !" &u( )o"i$! 'u! $a &a%r! /i/a a ra/6" %! $a /i%a %! "u" io" ( )or a$ &oi/o "! "!nir rai+iona%a "i !"! io i!na&a%o 'ui!r! in%!)!n%izar"!, /i+i&izn%o"! ( u"an%o $a +u$)a )ara &ani)u$ar.
Ta&i6n $a *a&i$ia )ara !"! ar'u!i)o "u!$! "!r &u( i&)oran! )u!" !" !$ n+$!o 'u! r!+i! a $o" io". 8a &a%r! "!r )ro!+ora ( #!n!ro"a +on "u *a&i$ia, /!$an%o )or 'u! +a%a in!#ran! %! !$$a "! "i!na +&o%o ( 'u!ri%o. S$o 'u! !"o )u!%! %!"!&o+ar !n una *a$a %! $5&i!", %on%! $a *a&i$ia "! ran"*or&! !n un "a+o "in *on%o %! )!r&an!n!" r!'u!ri&i!no", 'u! !r&inan ran"*or&n%o"! !n una )ri"in )ara $a &u!r 'u! !" a"ori%a +o&)$!a&!n! )or $a" !i#!n+ia" %! "u *a&i$ia, )o")oni6n%o"! )!r&an!n!&!n! ( "ini!n%o &u+a +u$)a "i !$$a no +u&)$! +on %i+a" $a" )!i+ion!".
<2
9&7&8 Ve3e1 A)-ueti.o de la a*uela E"! ar'u!i)o "! +orr!")on%! +on !$ &o&!no %! $a &!no)au"ia !n una &u!r. Cuan%o !"a !a)a %!$ +i+$o naura$ %! una &u!r "! a+i/a, !$$a !"a $i"a )ara ini+iar"! !n $o" &i"!rio" %! "u &un%o "u!rrn!o, !"a$!+i!n%o un /5n+u$o )ro*un%o +on"i#o &i"&a. Cuan%o (a $a +rianza "! a +o&)$!a%o, "! an $o#ra%o &!a" i&)or an!" !n $a /i%a ( u!na )ar! %! $a" )r!o+u)a+ion!" %! "u"i"!n+ia !"n +ui!ra", $a &u!r )u!%! +on+!n ra"! !n "i &i"&a, &irar"! ( r!/i"ar"! )or )ri&!ra /!z +on $a &ira%a %! $o" a-o" )a"a%o" ( )r!#unar"! 'u6 'ui!r! )ara "i &i"&a. En !"a !a)a &u+a" /!+!" /i!n!n $o" ni!o", 'u! "on una !nor&! a$!#r5a, )!r&ii6n%o$! %i"*ruar %! una &a!rni%a% "in r!")on"ai$i%a%!", !$$a )u!%! %ar"! !$ #u"o %! r!#a$on!ar$o" "in !$ )!"o %! !n!r 'u! !%u+ar$o". ;or !"o !n !"a !a)a &u+a" au!$a" "! )!r&i!n u#ar ( &i&ar a "u" ni!o" +o&o no $o i+i!ron +on "u" )ro)io" io". E"o ar! un !")a+io )ara $a r!+on+i$ia+in !nr! $o" au!$o" ( "u" io", "i !" 'u! an 'u!%a%o r!"!ni&i!no" %! in*an+ia. E" !$ i!&)o !n 'u! $o" io" a$ ran"*or&ar"! !n )a%r!" )u!%!n +o&)r!n%!r &!or a "u" )ro)io" )a%r!" ( $o" au!$o" i!n!n $a )o"ii$i%a% %! %!")$!#ar o%o" $o" u!#o" 'u! no "! )!r&ii!ron +on "u" ni!o". 8a au!$a !" $a )u!ra %! !nra%a a$ !r+!r +i+$o %! $a &u!r 'u! !"a a"o+ia%o a $a /!!z ( $a "ai%ur5a, aun'u! uno no i&)$i'u! a$ oro. D! !+o $a "ai%ur5a !" un +a&ino 'u! r!'ui!r! +on+i!n+ia ( una r!/i"in )ro*un%a %! $o" an!$o", "u!-o", %!"!o", %! $o 'u! !&o" !+o +on nu!"ra" /i%a" ( a&i6n !" a%!nra"! !n $a )ro)ia "o&ra ( &irar a'u!$$o" a")!+o" %! nu!"ra i%!ni%a% 'u! )o"i$!&!n! "! an o+u$a%o a $o" oro" (, a /!+!", !")!+ia$&!n! a no"ora" &i"&a".
<3
S!in 1B3, +ia% o !n Sraan, 2001 !)$i+a 'u! !"! )!rio%o %! &ia% %! $a /i%a !" una !")a+io %! ran"ior i!%a% 'u! $$!/a a $a &u!r a +u!"ionar"! "or! "u /i%a. *ste es un espacio liminal o de transici$n que se halla entre dos periodos definidos. *n él coe0iste la muerte de lo que ha sido y la preparaci$n de lo que ser1. (;)% mitad de la vida, mediante la e0periencia de la liminalidad, el alma se libera del auto engaño y despierta a un nivel que permanece m1s all1 de la derrota y de la muerte del ego. *s un tiempo para volver a lo reprimido. (;) a menopausia invi ta a que aparecan nuestros fantasmas m1s inoportunos+ e0ige una confrontaci$n m1s esencial con nuestra sombra. *s un periodo para reconciliarse con ella. *s una ona neutral en la que una mujer puede recono cer la distancia entre sus ideales y la realidad. #uede reconocer lo que es incompleto en ella, lo que le da miedo y lo que esta herido. *s un periodo para enjugar las l1grimas todav"a no vertidas+ las l1grimas por lo que fue, por lo que podr"a haber sido, y por lo que ya nunca ser1.(pp.>A@8>AA) E$$a %!"+ur!, +uan%o !" +a)az %! ra")a"ar $a a&!naza%ora /i/!n+ia %! &irar"! a "i &i"&a, 'u! i!n! un ri'u5"i&o &un%o in!rior ( )u!%! !&)!zar a %i"*ruar$o. ;or !"o )ara $o" %!&" !$$a )u!%! )ar!+!r %i"an! o in%i*!r!n!, )!ro "o$o !" $a !)r!"in %! una )ro*un%a +on!in +on "u !)!ri!n+ia "u!i/a in!rna, %!"arro$$n%o"! !n !$$a una a#u%a inui+in "or! $o" )ro+!"o" 5ni&o" %! "i &i"&a ( %! a'u!$$o" 'u! $a ro%!an. En !$ ar'u!i)o %! $a au!$a "ur#! $a n!+!"i%a% %! +!nrar"! !n !$ &un%o "u!i/o, !n "!nir inuii/a&!n! $o 'u! )a"a ano !n "u in!rior +o&o !n
<4
a'u!$$o" 'u! !$$a a&a. E" !n "u &un%o in!rior %on%! !n+u!nra $a ri'u!za ( !$ "!ni%o %! "u "!r. Una u!na r!)r!"!nan! %! !"! ar'u!i)o !" H!"ia $a %io"a #ri!#a %!$ *u!#o %!$ o#ar ( %!$ !&)$o. ;ara @!an Sino%a Jo$!n 200:
a manera de percibir de Hestia se produce mirando hacia dentro y sintiendo de manera intuitiva qué es lo que pasa. *ste método permite entrar en contacto con nuestros valores poniendo bajo el foco lo que tiene significado desde el punto de vista personal. Fediante este foco interno se puede percibir la esencia de la situaci$n. :ambién permite obtener una comprensi$n interna del car1cter de las dem1s personas y ver la pauta o sentir el significado de sus acciones. *sta perspectiva interna proporciona claridad en medio de la multitud de detalles a los que se enfrentan nuestros cinco sentidos.(pp.'A@)
<
;ri/i$!#iar $a "o$!%a% ( $a in%!)!n%!n+ia, &an!ni!n%o *6rr!o" $5&i!" 'u! i&)i%an 'u! oro" $$!#u!n a irru&)ir !n "u !")a+io ano *5"i+o +o&o 5ni&o. E"o )u!%! +on$$!/ar un )o!n+ia$ )!$i#ro 'u! !" !$ ai"$a&i!no. ;ara Manu!$a Dunn 1BB: Pno de los principa les temas (;) es su soledad, a la que concede un gran valor. *s realmente distinta en su modo de enfocar la vida, ya que puede refugiarse y revitaliarse en los momentos de sosiego. Su sabidur"a parte también de su capacidad de ponderar los acontecimientos y comprender su significado profundo. Sin embargo, podr"a estar tan centrada en su vida interior que olvidara su ser mundano, dañando su propia psique (p.>?6). ;or !"o "i $a au!$a !" +a)az %! %!"+urir "u &un%o in!rior, !n+onrar"! +on "u "o&ra ano i!& )o /!$a%a, %i"*ru ar %! $o a$$a%o ( "a$ir %!$ o"ra+i" &o ( ai"$a&i!no !n !$ 'u! "! )u!%! !n+!rrar, !$$a o!n%r $a" $$a/!" %!$ r!ino in!rior ( !!rior, ( a)r!n%!r a %!$!iar"! %! a&o" r!ino". En +u!no a$ raao !$ ar'u!i)o %! $a au!$a )r!*!rir raao" 'u! !i#!n +a$&a ( )a+i!n+ia, +ua$i%a%!" 'u! !n !$$a "on innao". Man!n%r r!$a+ion!" +or%ia$!" ( *+i$!" +on 'ui!n!" $a ro%!!n, "in !&ar#o a&i6n !"a $a )o"ii$i%a% %! 'u! a$ "!r )a"i/a ! ina$!ra$! "u raao ! in+$u"o "u )r!"!n+ia )a"!n %!"a)!r+ii%a )ara $o" %!&". E"! ar'u!i)o !"a$!+! r!$a+ion!" +$i%a" ( +!r+ana" +on $a" &u!r!" 'u! $a ro%!an ( "u!$! !"+u+ar +o&)r!n"i/a&!n! a "u" a&i#a", &an!ni!n%o una a+iu% !+uni&!. Ti!n! )o+a" a&i#a", +on $a" 'u! a +u$i/a%o una a&i"a% )ro*un%a, +o&)ari!n%o &o&!no" %! ini&i%a%. Da%o 'u! !$$a %i"*rua )ro*un%a&!n! %! $a "o$!%a% un )o!n+ia$ ri!"#o !" 'u! "! a5"$! +a%a /!z &", in+$u"o %!an%o *u!ra %! "u &un%o a "u" &" 5ni&a" a&i#a".
<<
E$ ar'u!i)o %! $a au!$a +r!ar un a&i!n! +$i%o ( a+o#!%or !n !$ o#ar, !")!ran%o 'u! "u +o&)a-!ro "! !n+u!nr! a #u"o !n 6$, u"+an%o 'u! 6$ "i!na 'u! !$ o#ar !" un r!&an"o %! )az ( un /!r%a%!ro r!*u#io %!$ &un%o !!rior. ;or oro $a%o "i !"! ar'u!i)o !"a &u( +!nra%a !n "i &i"&a, )u!%! "!nir a "u )ar!a +o&o un in/a"or 'u! irru&)! !n "u &un%o %!")on%o$ a %! $a ran'ui$i%a% a$+anza%a. 8a "!ua$i%a% )u!%! "!r /i/i%a +o&o una !)!ri!n+ia a#ra%a$! ( +$i%a, 'u! %i"*rua "or!o%o )or $a "!n"a+in %! ini&i%a% ( a+!r+a&i!no +on "u )ar!a. Sin !&ar#o a&i6 n )u!%! )r!"+in%ir %!$ "!o ( "!nir in+$u"o 'u! !"! no i!n! &u+a +ai%a !n "u /i%a. 8o" io" )ara !"! ar'u!i)o "on a!n%i%o" ( +ui%a%o" +on a&or ( !rnura. E$$a $o" %!a "!r ( )u!%! %ar$!" )o+a" )aua" )ara /i/ir "u" /i%a". E")!ra 'u! !$$o" "! %!"arro$$!n %!nro %! un +$i&a a&a$! ( #rao. Co&o !"! ar'u!i)o %!"arro$$a )ro*un%a&!n! $a +a)a+i%a% %! inro")!++in ( "! +o&)$a+! +on "u r!iro a+ia "u &un%o in!rior, %!a a "u" io" a "u $ir! a$!%r5o, "ini !n%o !"o" 'u! "u &a%r! "! !n+u!nra &u( %i"an! %! !$$o", aun'u! $!" "i#a )ro%i#an%o a!n+ion!". 8a *a&i$ia )ara $a au!$a !" un !")a+io a+o#!%or ( ran'ui$o, un r!*u#io "a#ra%o %on%! +a%a &i!&ro %! 6"a !n+u!nra )ro!++in ( a&or. Si !"o "! !a#!ra $o 'u! !$ ar'u!i)o a+! !" +on"ruir una *ora$!za a$r!%!%or %! "u *a&i$ia %on%! !$ &un%o !!rior no i!n! +ai%a, ai"$n%o$o" a o%o".
A)-ueti.o de la sa+ado)a E$ ar'u!i)o %! $a "ana%ora !"a 5ni&a&!n! r!$a+iona%o +on $a !)!ri!n+ia %! $a" )6r%i%a" ( $o" %o$or!" &" )ro*un%o". En !"! )!rio%o !" )o"i$! 'u! $a &u!r !n/iu%!z+a o +o&i!n+! a )!r%!r a a&i#a" ( a&i#o" 'u! $a an a+o&)a-a%o a $o $ar#o %! "u /i%a. ;or !"o !"! ar'u!i)o )u!%! !"ar
<7
a"o+ia%o a *u!r!" !&o+ion!", )ro/o+a%a" !")!+ia$&!n! )or $a o&a %! +on+i!n+ia 'u! !$ i!&)o "! /a a+aan%o ( 'u! !" aora +uan%o %!! %!+i%ir +&o 'ui!r! /i/ir $o 'u! $! 'u!%a %! /i%a. E"a +on+i!n+ia %! *iniu% a+! 'u! $a &u!r +a&i! "u a+iu% an! $a /i%a, ( !"a )u!%! o&ar un +ur"o !/o$ui/o o in/o$ui/o. Cuan%o !$ +a&ino 'u! o&a !" in/o$ui/o $a &u!r "! )u!%! /o$/!r a&ar#a, $a&!nn%o"! )or $o 'u! no *u! ( 'u! )o%r5a a!r "i%o, +u$)an%o a $o" 'u! $a ro%!an ( a $a /i%a %! "u" %!"%i+a", ( 'u!%an%o !"an+a%a !n /i!o" r!n+or!" ( &!z'uin%a%!". S! !n+i!rra !n "i &i"&a !n/!n!nan%o a o%o" a'u!$$o" 'u! "! a+!r'u!n +on "u" !&o+ion!" ( u"+ar $a a&!ra %! a+!r "!nir +u$)a$!" a $o" 'u! "! "i!n!n *!$iz /i/i!n%o. Si !$ +ur"o 'u! o&a "u /i%a !" !/o$ui/o, $a &u!r )o%r +on!+ar"! +on $o" %o$or!" %! $a" )6r%i%a", ano %! )!r"ona" +o&o %! %!+i"ion!" no o&a%a" ( %!")!%ir"! %! !$$a". ;roa$!&!n! $o &" %i*5+i$ %! !"a !a)a !" "!r +a)az %! !nrar ( "o"!n!r !$ %o$or %! &irar a+ia ar", )!r&iir"! &orir +o&o $a 'u! *u!, )ara $u!#o %!ar 'u! naz+a $a 'u! !" ( "!r. Si !$$a $o#ra ara/!"ar !"! %!"i!ro %! in*orunio" ( )!na" )ro*un%a", $o )ri&!ro 'u! "! )!r+iir !" 'u! !" +a)az %! r!5r, +on una ri"a "in+!ra, !")onn!a ! ino+!n!, !"a !" $a ri"a +urai/a, !" a$!#r5a )ura ( $o" 'u! $a ro%!an "!nirn !"a !n!r#5a $i/iana, +$i%a ( #ozo"a 'u! !$$a %!")$i!#a.
Tano $o" #ri!#o" +o&o $o" a)on!"!" $! !nr!#aron un !")a+io a $a ri"a ran"*or&n%o$a !n %i/ini%a%!" 'u! a(u%aron a r!"a$!+!r !$ or%!n )!r%i%o. Jauo !" un )!r"ona! &!nor !nra%o !n a-o" 'u! a)ar!+! !n !$ &io %! D6&!!r ( ;!r"6*on!. Cuan%o D6&!!r a$ )!r%!r a "u ia "! /a !rrar )or !$ &un%o $$!#a a E$!u"i", %on%! !" a+o#i%a )or $o" r!(!" +o&o ni-!ra. A$ !nrar a$ +uaro %on%! "! !n+u!nra $a r!ina M!anira +on "u io !n razo", /i!a" !/o+a+ion!" "! a)o%!ran %! !$$a,
<
(;) Cémeter se qued$ callada y cabibaja, y solo se sent$ en una silla ordinaria que la criada Daubo le trajo m1s tarde. Cémet er, sin embargo, sigui$ guardando un doloroso silencio del cual nadie pod"a arrancarla, hasta que Daubo consigui$ animarla con sus chistes picantes. Sus bromas le hicieron sonre"r, y cuando la doncella se levant$ la falda y mostr$ sus partes. Cémeter ri$ y se cur$. *ntonces acept$ un simple refresco de cebada y menta y accedi$ a ser la niñera del bebé. (Dolen, 2ean Shinoda. >--?='B) En ano !n @a)n !" Uzu&! $a 'u! !n+arna $a ri"a +urai/a. (;) Y sucedi$ que cierto d"a quiso el Sol crear un pueblo que fuera superior a todos los dem1s, para que habitara aquellas hermosas islas japonesas, y tomando un ha de sus propios rayos, form$ una encantadora mujer, a la que llam$ %materasu, que quiere decir diosa de la lu. 3uando la hubo creado, le dio el poder de ser diosa y madre del nuevo pueblo. #ara que no se encontrara sola, baj$ con ella del cielo un brillante cortejo de dioses, de los que únicamente se recuerdan los nombres de %me8No8Pume, diosa de la %legr"a, y %me8No8Fot o, o Susanoo, dios de la Iuera. Iue pasando el tiempo+ en aquellas islas todo era alegr"a y bienestar, y un gran pueblo las iba llenando poco a poco. Serv"an con gran fidelidad a la divina %materasu, y cuando llegaba la mañana de cada d"a adoraban con humildad al Sol naciente. #ero aquella felicidad incomparable iba a ser turbada por el car1cter violento y rebelde de Kno8FiGot o, uno de los pr"ncipes de la corte de %materasu, y también de srcen divino. #ara enojar a la diosa, decidi$ matar cierto cervatillo por el que %materasu sent"a gran cariño. 3uando lo hubo hecho, entr$ en el sal$n donde
estaba la 7eina y lo arroj$ contra el bastidor en el que la diosa bordaba+ con tanta fuera, que rompi$ su labor y fue a caer sobre sus pies. %materasu se qued$ asombrada+ un profundo dolor embarg$ su 1nimo y por ve primera l1grimas amargas asomaron a sus negros ojos y bañaron sus mejillas de rosa. :anta pena le produjo, que pens$ huir del palacio y ocultarse de la vista de los mortales, puesto que al conocer el dolor el mundo y la vida misma le parec"an despreciables. Y as" lo hio. Pna noche, cuando todos dorm"an en su palacio, se fue hacia el monte. Sola, como una sombra m1s entre las infinitas de la noche, anduvo largo tiempo, hasta que lleg$ a una profunda gruta. *ntr$ en ella, y para que nadie fuera a buscarla, tap$ su entrada con una enorme roca. %s" transcurri$ mucho tiempo. %quellas islas, al no estar iluminadas por la lu de %materasu, quedaron sumidas en negras tinieblas. :ambién desapareci$ la lu de las almas de sus habitantes+ todos estaba n tristes y no sab"an qué hacer. *ntonces los dioses decidieron traer junto a ellos a la diosa. #ara esta empresa ten"an que valerse de todo su ingenio, porque ya sab"an que su 7eina era firme en todas las decisiones que tomaba. %s", pues, organiaron un brillante cortejo+ los mejores músicos, creadores de las m1s dulces melod"as, formaban parte de él. %nduvieron largo rato por el bosque, hasta que por fin llegaron ante la gruta donde se encontraba %materasu. Pna ve all", formaron todos un gran c"rculo. os músicos empearon a tocar. os trinos de los p1jaros se fund"an con las canciones+ parec"a que el bosque estuviera encantado. %penas hab"a empeado a o"rse la música, uno de los dioses dijo a la diosa %me8No8Pume que saliera a bailar, y as" lo hio. F1s hermosa
70
que nunca, vestida con deslumbradoras túnicas, comen$ a danar al son de la música. Sus manos dibujaban en el aire e0trañas figuras y su cuerpo se mov"a con m1gico encanto. os dioses y todos los que integraban el cortejo, admirados de tanta bellea, no cesaban de alabar la hermosura de %me8No8Pume y su maestr"a en la dana. *ntonces %materasu, e0trañada de o"r aquella música, sin saber de d$nde ven"a y, sobre todo, los elogios tributados a la bella danarina, sinti$ deseos de ver a qué era debido todo aquello. #oco a poco, fue acerc1ndose a la entrada de la gruta, y para contemplar mejor lo que suced"a ante ella, corri$ un poco la pesada roca que tapaba la entrada de su retiro. *n aquel instante, uno de los dioses que esperaba ante la gruta tal momento, se cogi$ con fuera a la roca y la retir$ a un lado, dejando libre la entrada. %materasu se qued$ maravillada ante el espect1culo que ten"a ante sus ojos. %lgo, sin embargo, le molestaba. No pod"a sufrir que los dioses admiraran tanto la bellea de %me8No8Pume. Y éstos, para que no se disgustara y accediese a marchar con ellos, le dieron un espejo para que pudiera contemplarse y comprobar por s" misma que era la m1s hermosa de todas las mujeres. Pna ve tranquiliada, %materasu tuvo a bien acceder a la súplica de todos sus súbditos y volvi$ a reinar sobre ellos. >' S!r +a)a+!" %! r!5r"! %! $a" %!"/!nura" ( %! "i &i"&a" !" )roa$!&!n! !$ a+o &" "ano 'u! "! )u!%! r!a$izar +uan%o $a" )!na" no" aru&an. Cuan%o !" )o"i$! 'u! !"a ri"a +$ara ( *ran+a "ura, aun 'u!%an !")!ranza" )ara nu!"ro +orazn.
21
):==.+$a"".u%#.&=Wa%a#=$!(!n%a"=%o".&$
71
8a "ana%ora "ur#! %!$ %o$or. E" una &u!r 'u! "u in!n"a +on!in +on $a" )ro)ia" a*$i++ion!" $a a $$!/a%o a +o&)r!n%!r $a" an#u"ia" ( "u*ri&i!no" %! $o" %!&", ran"*or&n%o$a !n un *aro %! $uz !n $a o"+uri%a% %! $o" "in"aor!" %! $a /i%a. 8o 'u! $a +ara+!riza )or "or! o%a" $a" ora" +ua$i%a%!" !" $a +o&)a"in. @!an Sino%a Jo$!n 2003 $a %!*in! +o&o
8o" +ino" r!)r!"!naron a $a +o&)a"in +o&o una o%i"a/a $$a&a%a Kuan in. <as cualidades asociadas a ella son la bondad, la ternura, la sensibilidad, la empat"a y la amabilidad& (Dolen, 2. >--?= '>). Kuan in >$a 'u! o(! !$ $$ano %!$ &un%oI, !" $a &" a&a%a %! $a" %!i%a%!" +ina" )or "u &i"!ri+or%ia, +!r+an5a ( +o&)a"in +on o%o" a'u!$$o" 'u! $a in/o'u!n.
72
3uando el Dudismo llego a 3hina, el Dodhisattva %valoGithesvara pas$ a identificarse con Euan Yin. #ero esencialmente, la Ciosa, es pree0istente al Dudismo y este lo que hio fue /sincretiarla/ como una entidad de eminente contenido Dudista. Su srcen se remontar"a muchos siglos atr1s, vincul1ndose luego al Dudismo, al :ao"smo y el Shintoismo. (;) Euan Yin es una bodisatva, es decir, un ser que ha trascendido la e0istencia fenoménica y que sin embargo continua accesible a los seres para conducirles a la libertad. (;) *lla encarna la compasi$n y la sabidur"a en perfecta uni$n, y se manifiesta como la actividad salvadora y protectora. as representaciones de Euan Yin, a menudo van vinculadas a las del Crag$n, poderoso s"mbolo de espiritualidad, sabidur"a, fuera y poderes divinos de transformaci$n. (;) a posici$n de Euan Yin es única en las 2erarqu"as 3elestiales, est1 libre de orgullo o deseo de vengana, poco dispuesta a castigar aún a aquellos que lo tienen bien merecido. %quellos que pueden sufrir horribles destinos G1rmicos en otros sistemas, pueden obtener renovaci$n y purificaci$n simplemente por implorar su gracia con total y absoluta sinceridad.
73
Euan Yin ha hecho voto de permanecer en este plano (terrenal) y no entrar en los reinos celestiales hasta que todas las dem1s entidades vivientes hallan completado su proceso de iluminaci$n y se liberen del ciclo de nacimiento, muerte y renacimiento (samsara). Hay muchas leyendas que dan cuenta de los milagros realiados por ella para socorrer a aquellos que buscan su ayuda. :ales historias siempre realan su compasi$n para con todos los seres, su santidad, su iluminaci$n, su amor incondicional y su accesibilidad. *sa accesibilidad se manifiesta también en su adoraci$n y en la meditaci$n sobre ella, casi e0enta de dogma o ritual. E$$a !" !/o+a%a +o&o: (;) el faro que dirige a los navegantes del gran mar de la e0istencia, cuya lu es visible desde cualquier costa. *lla es lo m1s pequeño y lo m1s grande, el cora$n del cora$n y la esfera sin per"metro de lo real. Centro y fuera, sin dualidad ni diferencia, por eso no importa c$mo pensemos en ella, si como una deidad objetivamente e0istente o como un poder subjetivo de la mente de 3lara u. :angible y sutil, *lla es ambas verdades, y por cualquier punta de su estrellado manto que tiremos de ella, igualmente su esplendor ilimitado nos alcanar1 e iluminar1. >> E$ )!$i#ro %! !"! ar'u!i)o !" 'u! )o"!a a $a &u!r ran"*or&n%o$a !n una !")!+i! %! #ur 'u! *$oa "or! !$ &un%o ( 'u! "! ui+a )or "or! $o &un%ano, o$/i%an%o 'u! !$$a an !"a !n+arna%a ( 'u! "u !")iriua$i%a% no $a )u!%! a$!ar %!$ &un%o !rr!na$, ni &irar !n &!no" a a'u!$$o" 'u! "!#n "u" )ar&!ro" no a(an a$+anza%o !$ !"a%o %! i$u&ina+in.
22
):==.!rra.!"=)!r"ona$=a/i!rou=+onuan(in.&
74
Ora %io"a ori!na$ 'u! r!)r!"!na a $a +o&)a"in !" $a %io"a i!ana Tara. E$ &io +u!na 'u!: *l Dodhisatva %valoGiteshvara ten"a inmensa compasi$n por los seres vivos. %unque se esforaba sin cesar por ayudar a los seres, sent"a un gran pesar al ver que tantos seres continuaba n cayendo, sin remedio, en los reinos inferiores de e0istencia, como los infiernos. io que eran muy pocos los seres que progresaban en el camino hacia la 9luminaci$n. *n total desesperaci$n, debido a una compasi$n inaguantable, %valoGiteshvara llor$ de angustia, reando para que su cuerpo se rompiera en mil pedaos y rogando para morir, ya que sent"a que hab"a sido incapa de realiar su tarea de rescatar a los seres vivos del sufrimiento. Ce sus l1grimas de compasi$n, surgi$ :ara. %pareciendo de esta manera milagrosa, :ara se dirigi$ a %valoGiteshvara diciéndole= ? 23
):==.u%i"&oi!ano.n!=)ora$=in%!.))o)ion+o&P+on!nVa"/i!Vi%17V!&i%34
7
8a *un+in %! Tara !" "o+orr!r, "a$/ar ( $i!rar $a" a$&a", a(u%ar$a" a ara/!"ar )or $a !i"!n+ia %! &o%o 'u! !r&in!n +on !$ +i+$o %! r!!n+arna+ion!". E" )or !"!n+ia !$ )rin+i)io *!&!nino %! $a $i!ra+in ( $a "ai%ur5a. 8a "ana%ora u"+ar raao" 'u! )ri/i$!#i!n $a r!*$!in ( una a+iu% +o&)a"i/a, )u!%! 'u! !"! !n $u#ar!" %on%! !n#a 'u! a+o#!r a oro" ( a(u%ar$o" !n $o" !"an+a&i!no" !&o+iona$!" 'u! $!" i&)i%!n +oninuar "u +a&ino %! in%i/i%ua+in. E" i&)oran! 'u! $a "ana%ora &an!n#a $a +on+i!n+ia %! &a!ria$i%a%, %! $o +onario" +on"i%!rar in*!rior!" a'u!$$o" raao" r!$a+iona%o" +on $a )ro%u++in %! an#i$!" o +on a'u!$$o" 'u! !"6n &" i!n /o$+a%o" a+ia !$ &un%o !!rior. 8a "ana%ora a+o#! a "u" a&i#a", ani&n%o$a" a !n+onrar $a "ana+in a "u" !ri%a" !n "u" )ro)io" +orazon!" ( a +ona+ar"! +on"i#o &i"&a". S$o 'u! "i !"a i%!ni*i+a%a +on $a i&a#!n %! $a #ur !" )o"i$! 'u! %!"+a$i*i'u! ( +rii'u! a a'u!$$a" a&i#a" 'u! "!#n !$$a no "i#u!n !$ +a&ino !")iriua$, "ini!n%o 'u! $a ni+a &an!ra %! $o#rar $a ra"+!n%!n+ia !" &!%ian%o ( +on!+n%o"! on%a&!n! +on $a inui+in. En +uano a $a )ar!a !$$a !"a$!+! un /5n+u$o a&oro"o ( ai!ro +on 6$, "i!n%o +a)az %! !"+u+ar$o a!na&!n! "in ui+io" $o 'u! 6$ )u!%a &ani*!"ar %! "i &i"&o o %! $a r!$a+in, !"o )!r&i! 'u! "! +r!! un a&i!n! %! +on*ianza ( +a$i%!z. Sin !&ar#o, +a! $a )o"ii$i%a% 'u! +on!+a%a +on $a o&ni)o!n+ia !$$a %!! %! !"ar ai!ra a r!+iir $o 'u! !$ oro !n#a 'u! %!+ir, ar#u(!n%o 'u! !$$a "i!&)r! "a! $o 'u! $! o+urr!. 8a "!ua$i%a% )u!%! "!r /i/i%a +o&o una +o&unin +on !$ oro, 'u! $a a(u%a a ra"+!n%!r "u )ro)io !#o, a "!nir"! !n+arna%a ( a %i"*ruar %! !$$a. Si "! ui+a !n !$ )o$o %! $a #ur +on"i%!rar !$ "!o +o&o no !")iriua$ in/a$i%n%o$o +o&o )r+i+a %! ra"+!n%!n+ia.
7<
En +uano a $a r!$a+in +on "u" io", $o" a(u%ar a %!"arro$$ar $a inui+in, !n!n%i!n%o !"a +o&o $a +a)a+i%a% )ara !"+u+ar "u /oz in!rior ( )!r+iir a $o" %!&" "in &"+ara". ;u!%! 'u! !"! %!"!o 'u! "u" io" "! +on!+!n +on"i#o &i"&o" $a $$!/! a a*ir&ar 'u! !$$o" %!!n a+!r $o 'u! $!" %i+! )or'u! i!n! $a razn 'u! $! %a "u )o%!r !")!+ia$ %! !&)a5a ! inui+in. En $a *a&i$ia $a "ana%ora )ro&o/!r $a +o&)a"in ( !$ r!")!o )or +a%a uno %! $o" &i!&ro" 'u! $a +o&)on!n, %!an%o *u!ra $o" ui+io" 'u! i&)i%!n 'u! $o" "!r!" u&ano" "! "i!nan !n +on*ianza ( "!#uro". Si !"o !" $$!/a%o a$ !r!&o !$$a i&)!%ir 'u! "uran +on*$i+o", %!"+rii!n%o a "u *a&i$ia +o&o un r!&an"o %! )az %on%! nun+a a( )ro$!&a" ni !&o+ion!" n!#ai/a", $o +ua$ $$!/ar a 'u! $o" &i!&ro" "! r!"i!nan )or $a r!)r!"in 'u! !$$a r!a$izar, )u!" ar "!nir"! +u$)a$!" ! in*!rior!" a a'u!$$o" 'u! 'ui!ran &ani*!"ar un %!"a+u!r%o.
A)-ueti.o de la 5ie3a sa*ia E$ ar'u!i)o %! $a /i!a "aia !" !$ $i&o ar'u!i)o %!$ +i+$o %! $a &u!r. E" r!$a+iona%o +on $a )r!)ara+in )ara $a &u!r! ( !$ %!"a)!#o a $a /i%a &a!ria$. 8a !)!ri!n+ia %! $a u&i$%a% !" $a 'u! "! /i/! &" )$!na&!n! )u!" no" a+!r+a a $a /i/!n+ia %! "!r i#ua$!" a o%o" ( ni+o" a $a /!z. Sini!n%o 'u! +a%a 'ui!n i!n! "u !")a+io ( !$ %!r!+o a !"ar !n $a /i%a. En !"! ar'u!i)o "! +o&i!nza $a %i"o$u+in %!$ !#o ( "! a+!r+a $a unin +on $a oa$i%a%. Si!n%o $a &u!r! un &i"!rio an in+on& !n"ura$! +o&o !$ na+i&i!no, a&o" !"n 5ni&a&!n! $i#a%o". No" $$!/an a un ori#!n %!$ +ua$ na%i! i!n! )ru!a" +i!n5*i+a" %! "u !i"!n+ia ( 'u! "in !&ar#o )ar!+i!ra 'u! !$ a$&a inu(!. 8a !)!ri!n+ia %! $a &u!r! no" a+!r+a a o%o", )u!" $o ni+o +i!ro %! nu!"ra" /i%a" !" 'u! o%o" &orir!&o" a$#n %5a. Ha+!r +on+i!n+ia %! a'u!$$o no" +on%u+! a una a+iu% "!n+i$$a an! $a /i%a ( $o" %!&".
77
;o"i$!&!n! %!"%! $o" a$or!" %! $a +on+i!n+ia u&ana, o%o" nu!"ro" an!)a"a%o" an )!r+ii%o 'u! $a &u!r! !" un r!orno a$ ori#!n, un !nrar !n $a &a%r! )ri&or%ia$ %!$ +ua$ o%o" /!ni&o". ;or !"o !" )o"i$! 'u! una &u!r 'u! i!n! a+i/o !"! ar'u!i)o &an!n#a una a+iu% &!%iai/a, &5"i+a, %! %i"*ru! )$!no ( %! %!"a)!#o. 8!na&!n! a'u!$$o" )o$o" 'u! $a *u!ron %!!r&inan%o a $o $ar#o %! $a /i%a /an %!"a)ar!+i!n%o ( $o" $5&i!" %! $o u!no ( $o &a$o, %! $o &a"+u$ino ( *!&!nino "! a+!n %i*u"o" ( !nu!". Una i&a#!n 'u! no" a$a %! !"! ar'u!i)o !" So*5a. En !$ $iro %! ;ro/!rio" "i#$o ? ( a.C. %i+! !$$a: Cesde la eternidad fui formada, desde le principio, antes del srcen de la tierra. Iui engendrada cuando no e0ist"an los océanos, 3uando no hab"a manantiales cargados de agua. %ntes que las colinas fui engendrada. No hab"a hecho aun la tierra ni los campos, Ni el polvo primordial del orbe. 3uando colocaba los cielos, all" estaba yo, 3uando traaba la b$veda sobre la superficie del océano+ 3uando sujetaba las nubes en lo alto, cuando afianaba las fuentes del abismo, 3uando marcaba su l"mite el mar #ara que las aguas no desbordaran sus orillas+ 3uando asentaba los cimientos de la tierra, yo estaba junto a Tl, como aprendi, yo era su alegr"a cotidiana, jugando todo el tiempo en su presencia, jugando con la esfera de la tierra
7
y compartiendo mi alegr"a con los humanos. So*5a a)ar!+! !n !$ Ani#uo T!"a&!no, --A= A>5). ;ara Jarin# ( Ca"*or% 200 So*5a a)ar!+! +o&o $a +on"or! %!$ %io" )a%r!, $a i&a#!n %! $a $uz, $a /!r%a%, !$ !n!n%i&i!no, $a inui+in, $a +o&)a"in ( $a u"i+ia. E" !$ !'ui/a$!n! *!&!nino %! $a %!i%a% &a"+u$ina, !$ *un%a&!no %!$ &un%o, $a ar!"ana )rin+i)a$. So*5a "! %!"+ri! a "i &i"&a +o&o !$ )o%!r 'u! ani&a $a naura$!za ( $a /i%a u&ana. So*5a r!)r!"!na !$ ar'u!i)o %! $a "ai%ur5a !")iriua$ o %!$ "a!r %!$ a$&a. 8a "ai%ur5a 'u! o"!na !" inuii/a, !" a'u!$$a 'u! no" +on!+a +on +!r!za" 'u! )ro/i!n!n %! nu!"ra a$&a ( 'u! !"n !n un ni/!$ %i"ino %!$ +ono+i&i!no !&)5ri+o, "i&)$!&!n! !" a$#o 'u! "! )r!"i!n! ( 'u! )u!%! no !n!r una !)$i+a+in ra+iona$, ( "in !&ar#o "a!r 'u! !" /!r%a%. E$ ar'u!i)o %! $a /i!a "aia in/ia a $a inro")!++in ( a u"+ar $a" r!")u!"a" %! nu!"ra !i"!n+ia !n !$ in!rior. Enrar !n +ona+o +on !"! ar'u!i)o !" una !)!ri!n+ia &5"i+a ( !")iriua$. E$ ar'u!i)o %! $a /i!a "aia "i&o$iza $a *i%!$i%a% )$!na a "i &i"&o. En !"! ar'u!i)o "! ra"+i!n%! !$ !#o ( !" !$ "i &i"&o !$ 'u! )a"a a "!r !$ +!nro %!$ &un%o )"5'ui+o.
7B
Ora r!)r!"!na+in %! $a /i!a "aia $a !n+onra&o" !n $a %io"a #ri!#a H6+a!, %io"a %! $a" !n+ru+ia%a" ( "u!$! &o"rr"!$a +o&o una /i!a 'u! !"a *r!n! a una !n+ru+ia%a %! r!" +a&ino", 'u! )u!%!n r!)r!"!nar nu!"ro )a"a%o, )r!"!n! ( *uuro. E$$a )u!%! /!r !"o" r!" +a&ino" a $a /!z ( $$!/arno" a o&ar una %!+i"in.
Jo$!n 2003 %!"+ri! a H6+a! +o&o > la testigo presencial de nuestro interior en cada encrucijada, aunque nuestro ego niegue, reprima, distorsione y no pueda reconocer lo que esta sucediendo& (p.'-A). H6+a! !" una *i#ura %i*u"a !n $a &io$o#5a, a)ar!+! a+o&)a-an%o a D6&!!r !n $a "'u!%a %! "u ia, )ara $u!#o ran"*or&ar"! !n )ar! %!$ "6'uio %! ;!r"6*on!, $a r!ina %!$ &un%o "u!rrn!o. E$$a )u!%! !nrar !n !"! &un%o o"+uro ( /o$/!r a "a$ir, )or $o ano +u!na +on $a $i!ra%a )ara &o/!r"! !n a&o" &un%o". 8a /i!a "aia no" in/ia ( a /!+!" no" o$i#a a ui+arno" !n !n+ru+ia%a". Simb$licamente éstas representan momentos en nuestras vidas en los que el inconciente atraviesa la conciencia, en los que lo eterno atraviesa lo transitorio+ en otras palabras, momentos y lugares en los que una voluntad superior e0ige la rendici$n del ego. a vieja sabia ha atravesado en s" misma muchas encrucijadas+ ha alcanado un lugar de entrega conciente en el que las demandas del ego ya no son relevantes. *lla se ha convertido en un instrumento y por lo tanto est1 desapegada.
0
Cesapego no significa indiferencia. Significa que ha pasado por ah". Ha sufrido, pero puede reponerse del sufrimiento. Sufre m1s dolor en presencia de una persona inconciente de lo que esta persona puede ser capa de percibir, pero puede sufrir el dolor y al mismo tiempo mirarlo de frente. No es indiferente ni est1 ausente. *st1 ah" totalmente presente. #uede ser lo que es y vivir su verdad desnuda. a vieja sabia puede permitirse ser honesta. No esta interesada en jugar juegos desgastados. 3erca de ella, los dem1s pueden e0perimentar su propia esencia. Su verdad llana hace que a veces sea dif"cil de aguantar. #ero su verdad es la medida de su amor. No tiene nada que perder, porque lo que ella es nadie se lo puede quitar. No tiene nada puesto en su ego y puede amar sin deseos de controlar. No tiene ninguna ra$n de persuadir. (Uoodman, F. >--'= '?@) E"! ar'u!i)o u"+ar raao" 'u! $! )!r&ian a(u%ar a oro" a +on!+ar +on "u )ro)ia "ai%ur5a in!rior, %! &o%o 'u! +a%a uno !n+u!nr! "u )ro)io +a&ino a+ia $a auorr!a$iza+in. Si "u "ai%ur5a !" #!nuina %!ar 'u! $o" %!&" /i/an $o 'u! i!n!n 'u! /i/ir !n "u )ro+!"o %! a)r!n%iza!, "ino !$$a "! "!nir +on !$ %!r!+o %! #uiar a oro" )or !$ +a&ino %! $a /!r%a%, o&an%o una a+iu% "o!ria ( )r!)o!n!. En +uano a $a" r!$a+ion!" +on &u!r!" $a /i!a "aia !" +a)az %! /!r !n +a%a una %! $a" &u!r!" 'u! $a ro%!an a")!+o" %! "u )ro)ia a$&a ( %! $a %i/ini%a%, $o +ua$ +onriu(! a 'u! "u" r!$a+ion!" "!an +o&)a"i/a" ( i!rna". A'u!$$a" 'u! $a ro%!!n "! "!nirn +&o%a" ( "!#ura", "ini!n%o "u !n!r#5a !n/o$/!n! 'u! na+! %! $a !)!ri!n+ia %! /i%a ( %! a!r ran"ia%o )or $o" %o$or!" ( $a" a$!#r5a". Si !"a !n !$ )o$o %! *a$"a inro")!++in !$$a uz#ar a $a" &u!r!" 'u! +on"i%!r! 'u! no an a$+anza%o una +on!in )ro*un%a +on"i#o &i"&a" +o&o "u)!r*i+ia$!" ( )o+o /a$io"a".
1
En !$ r!a %! $a )ar!a, %!ar 'u! "!a $a $i!ra% $o 'u! i&)!r! !nr! !$$o", "i!n%o un a&or "in !#o5"&o ( "in )o"!"in $o 'u! $o#ra +u$i/ar. ;!ro a&i6n !" )o"i$! 'u! )!r+ia a "u )ar!a +o&o una a&!naza a "u &i"i+i"&o ( $o a)ar! %! !$$a, "in +on"i%!ra+in a+ia 6$ o %!/a$un%o$o )or +on"i%!rar$o %!&a"ia%o !rr!na$. En +uano a $a "!ua$i%a% !$$a )u!%! )!r+iir$a +o&o una !)!ri!n+ia &5"i+a 'u! $! )!r&i! +ona+ar"! +on $a %i/ini%a%, $o#ran%o "!nir o )r!"!nir 'u! a( a$#o &" a$$ %! "i &i"&a 'u! or%!na ( "!ni%o a $o 'u! no" ro%!a. Si +a%a /!z "! a$!a &" %!$ &un%o !!rior )u!%! "!nir 'u! $a "!ua$i%a% "o$o $a %i"ra! %! $a +on!in +on $a oa$i%a%. En +uano a $o" io" !$$a $o" ani&ar a !n+onrar a'u!$$o 'u! $!" %a "!ni%o a "u" /i%a", a(u%n%o$o" a !"+u+ar $o 'u! "u /oz in!rior i!n! )ara %!+ir$!". R!")!an%o "u" !")a+io", a+i/i%a%!" ! in'ui!u%!". Sin !&ar#o, "i "! +on!+a +on $a i%!a %! 'u! o%o" i!n!n 'u! !n+onrar "u &i"in !n $a /i%a ( 'u! %!!&o" a/o+arno" a !$$o )!r&an!n!&!n! )u!%! o$i#ar a "u" io" a 'u! !nr!n !n una %in&i+a %! )!r&an!n! inro")!++in, "in r!")!ar "u" )ro)io" i!&)o". Di"*ruar +a%a &o&!no in!n"a&!n! uno a "u *a&i$ia, )u!" i!n! $a +on+i!n+ia %! $i&ina$i%a% 'u! $! oor#a $a "ai%ur5a )ara "a!r 'u! +a%a in"an! 'u! !"a uno a !$$o" !" "a#ra%o ( &ara/i$$o"o. Si !$$a "! "i!n! %!&a"ia%o !")!+ia$ )u!%! !ra)o$ar !"a "!n"a+in a "u *a&i$ia "ini!n%o 'u! !$$o" !"n $$a&a%o" a r!a$izar a$#una +onriu+in in+r!5$! a$ &un%o, ran"*or&an%o "u &i"i+i"&o !n una &!#a$o&an5a.
2
I+st)u,e+to de ,edici2+ Dise4o S! i%!ni*i+aron "!i" "u%i&!n"ion!" )ara +a%a ar'u!i)o %!*ini%o. A "u /!z, +a%a "u%i&!n"in "! +$a"i*i+ a&i6n !n un )o$o )o"ii/o ( n!#ai/o. 8a" "u%i&!n"ion!" "on: •
R!$a+in +on &u!r!": S! !n!n%!r +o&o $a &an!ra !n 'u! $a &u!r !"a$!+! +ona+o ( /5n+u$o" (a "!a +on &u!r!" %! $a *a&i$ia, a&i#a", +o&)a-!ra" %! raao u ora".
•
;ar!a: E"a !" r!$a+iona%a +on +ua$!" "on $o" +ri!rio" )ri&or%ia$!" )ara una &u!r )ara !"a$!+!r un /5n+u$o %! )ar!a
•
S!ua$i%a%: E"a !/a$uar $a *or&a !n 'u! $a &u!r "! +on!+a ano
•
+on "u "!ua$i%a% +o&o +on $a %! "u +o&)a-!ro. Hio": S! r!$a+iona +on !$ !"i$o %! a+!r+a&i!no ( +ui%a%o a+ia $o" )ro)io" io"
•
Fa&i$ia: S! r!/i"a $a" &oi/a+ion!" ( +ri!rio" )ara $a *or&a+in ( &an!n+in %! "u *a&i$ia
•
Traao: S! !n!n%!r )or raao !$ i)o %! a+!r+a&i!no ( &oi/a+ion!" 'u! i!n! $a $aor )ro%u+i/a 'u! %!"!&)!-a.
3
D! &an!ra a$ 'u! )ara +a%a ar'u!i)o "! +on"ru( una &ariz +o&o $a 'u! "! &u!"ra a +oninua+in:
(u3e) 'o5e+ A)-ueti.o deAs.ecto la Do+cella As.ecto Su*di,e+si2+ .ositi5o +egati5o R!$a+in +on &u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
D! !"a *or&a "! i%!ni*i+aron 10 +a!#or5a" /!r An!o 1 +r!an%o )ara +a%a una %! !$$a" una a"!/!ra+i n. X"a %!! "!r !/a$ua% a +on un /a$or %! 1 a 4 "!#n !$ ni/!$ %! a)roa+in %! $a" )!r"ona", %! !"a *or&a !$ /a$or 1 in%i+a una &!nor a)roa+in &i!nra" 'u! !$ /a$or 4 in%i+a una a$a a)roa+in o a%!"in %! $a !n+u!"a%a a %i+a a"!/!ra+in. E$ or%!n 'u! "! )r!"!na +a%a una %! $a" a"!/!ra+ion!" !n !$ in"ru&!n o !" a$!aorio.
P)ocedi,ie+to de A.licaci2+ E$ in"ru&!no %! &!%i+in !" un +u!"ionario auo "u&ini"ra%o a$ "u!o %! !"u%io. E"! "! )u!%! a)$i+ar )or un )ro*!"iona$ /a$i%a%o +on un in"ru&!no i&)r!"o %on%! "! )u!%!n r!a$izar $a" )r!#una" o )!r&iir 'u! "! r!a$i+! auo%i%a+a&!n!. Ta&i6n )u!%! "!r r!&ii%o /5a +orr!o !$!+rni+ o !n *or&ao )$ani$$a !$!+rni+a u oa %! +$+u$o !$ +ua$ !" "o)ora%o )or MS in%o" !n "u *or&ao FS *0cel Y, Kpen Kffice )ara 8inu ( Fac *0cel Y )ara Ma+. E" %!+ir, !n +ua$'ui!r )$aa*or&a in*or&i+a, $o 'u! r!%u+! 'u! !"! &!+ani"&o "! ran"*or&! !n una arr!ra o i&)!%i&!no.
4
Una /!z +on!"a%o !$ in"ru&!no )or !$ "u!o %! !"u%io %!! "!r %!/u!$o a$ )"i+$o#o o in/!"i#a%or )or !"a &i"&a /5a, 'ui!n a)$i+ar $o" )ro+!%i&i!no" r!")!+i/o" %! an$i"i".
Pla+ de A+
24
):==.")"".+o&=r!#i"raion=$o#in=$o#in00B.+*&D!&oPD37
Validaci2+ del I+st)u,e+to S! r!a$iz un )r! !" %!$ in"ru&!no +r!a%o, "i!n%o !"! a)$i+a%o a )"i+$o#a" +$5ni+a" +ono+i%a" )or $a in/!"i#a%ora !n "u +on%i+in %! !)!ro" )or "u !)!ri!n+ia !n $a a)$i+a+in %! %i*!r!n!" !", !n "u +arr!ra )ro*!"iona$. !n "u +ono+i&i!no "or! )"i+o$o#5a ana$5i+a. ;o"!rior&!n! "! r!+ii!ron $o" +o&!nario" %! !$$a", 'u! *un%a&!na$&!n! +orr!")on%5an a &o%i*i+a+ion!" %! *or&a ( no %! *on%o, +o&o )or !!&)$o 'u! a$#una" a"!/!ra+ion!" ui$izaan +on+!)o" o )a$ara" 'u! )o%r5an $$a&ar a +on*u"in )or )ar! %! $o" !nr!/i"a%o". Una /!z r!+ii%o" ! in+or)ora%o" $a &a(or5a %! $o" +o&!nario" "! %a )or /a$i%a%o !$ in"ru&!no %! &!%i+in Ve) A+e=o 8.
<
Co+clusio+es A$ *ina$ %! !"a !"i" "i!no 'u! ! r!+orri%o un $ar#o +a&ino, no "$o %! $a r!/i"in i$io#r*i+a ( !ri+a, "ino 'u! )ara &i "i#ni*i+a !$ +i!rr! ( !$ ini+io %! #ran%!" +a&io". A$ ini+iar !"! &a#5"!r &i /i%a !ra una ( o( &! ar!/o a %!+ir 'u! %a %a%o un /u!$+o !n 10Z. A$ r!/i"ar +a%a ar'u!i)o *ui a)r!n%i!n%o %! !$$o" ( a&i6n )u%! i%!ni*i+ar a$#una" +ara+!r5"i+a" 'u! +o&)ar5a ( ora" 'u! no. H6+a! a%!&" %! $a %io"a %! $a" !n+ru+ia%a" !" $a )ar!ra, $a 'u! a(u%a a ora" &u!r!" a %ar a $uz ( +r!o 'u! *u! !$$a $a 'u! &! !nr!# $a *u!rza )ara +o&)$!ar !"a !a)a %! $a ar!a. Ta&i6n &! $$!/ a$ &un%o "u!rrn!o ( a /!+!" &! in/i ( ora" &! o$i# a &irar %!!ni%a&!n! a")!+o" %! &i ( %! &i /i%a 'u!, )or 'u6 no %!+ir$o, %!!"o o ni!#o !n &i. !"a a "i%o una !)!ri!n+ia a&oro"a ( %o$oro"a. Un /i!o !ra)!ua 'u! +ono+5 a+! a-o" r!a$izaa uno" &ara/i$$o"o" a$$!r!" 'u! $$a&aa >a&or ( %u!$oI, !ra-a &!z+$a )u!%!n )!n"ar a$#uno" ( "in !&ar#o 'u! /!r%a%!ra. ;or'u! !n un %u!$o "i!&)r! a( a&or ( %o$or ( "o$o "i ra"+i!n%!" a&a" !)!ri!n+ia" )u!%!" )a"ar a $a !a)a 'u! ! a#uar%a a $a /u!$a %! $a !"'uina. Mi %!"!o !" 'u! !"a !"i" )!r&ia 'u! ora" &u!r!" ( o&r!" r!a$i+!n !$ +a&ino 'u! (o "!#u5 ( $o#r!n &ara/i$$ar"! ( "or)r!n%!r"! %! o%o $o 'u! )u!%!n a)r!n%!r %! "i &i"&o" ( %! o%o $o 'u! $!" 'u!%a )or r!+orr!r an. Con"i%!ro 'u! una %! $a" )rin+i)a$!" +onriu+ion!" %! !"a !"i" !" !$ in"ru&!no *ina$, 'u! !" $a +on%!n"a+in %! +a%a uno %! $o" ar'u!i)o" r!/i"a%o". Ca%a ar'u!i)o u/o "u *un%a&!no *i$o#!n6i+o !n una !a)a /ia$ %! $a /i%a %! una &u!r, )!ro a&i6n a$ "!r un ar'u!i)o !" un "u"rao 'u! aia !n +a%a uno %! no"oro", !"o "i#ni*i+a, )or !!&)$o, 'u! "i i!n $a au!$a )u!%! "ur#ir %! $a /i/!n+ia %! una &u!r 'u! !r&in +on $a +rianza %! $o" io", 'u! !nro !n $a &!no)au"ia ( 'u! (a !"n $$!#an%o $o" ni!o", !$ ar'u!i)o %! $a au!$a !"a !n +ua$'ui!r &u!r ( )o%r5a a+i/ar"! "i!n%o !$$a &u( o/!n ( !non+!" !"a$!+!r5a )aua" %! r!$a+in +o&o $o" %!"+rio" !n !$ ar'u!i)o. ;or $o ano, +uan%o una &u!r +on!"! !"! +u!"ionario !" )o"i$! 'u! +ua$'ui!ra %! !"o" ar'u!i)o" )u%i!ra !"ar a+i/o ( !"o !"ar5a a$an%o %! $a" 7
)aua" %! r!$a+in ( %! *un+iona&i!no 'u! !n%r !"a &u!r !n "u /i%a a+ua$, )u!" a&i6n !" )o"i$! 'u! "i "! /u!$/! a a)$i+ar i!&)o %!")u6 " "!an oro" $o" ar'u!i)o" a+i/o". 8a i%!a !" 'u! a$ a)$i+ar !"! !", (a "!a in%i/i%ua$ o +o$!+i/a&!n! a un #ru)o %! &u!r!" %!!r&ina%o, $o" r!"u$a%o" %!n +u!na %! !$ o $o" ar'u!i)o" %o&inan!", %! &o%o 'u! "! )u!%an +on"ruir in!r/!n+ion!" ori!na%a" a a+i/ar $o" ar'u!i)o" 'u! !"6n &" %!)ri&i%o", +o&)r!n%i!n%o 'u! )ara $a !or5a ana$5i+a
!$
)ro+!"o
%!
in%i/i%ua+in
!"
in!#rar
nu!"ra"
&$i)$!"
)o!n+ia$i%a%!". E$ !" a%!&" %! arroar in*or&a+in !n +uano a$ ar'u!i)o %o&inan! a&i6n no" !nr!#a in*or&a+in "or! !$ )o$o %!$ ar'u!i)o 'u! !" )r!%o&inan%o. Ca%a ar'u!i)o i!n! un a")!+o )o!n+ia%or ( oro !"an+a%or %!$ %!"arro$$o. E"o 'ui!r! %!+ir 'u! )u!%! r!"u$ar, )or !!&)$o, 'u! !$ ar'u!i)o 'u! &" )r!%o&ina !" !$ %! $a &a%r!, )!ro !$ %! $a &a%r! %!/ora%ora, a $a +ua$ $! +u!"a %!ar 'u! $o" 'u! $a ro%!an "i#an "u )ro)io +a&ino, "ini!n%o !"! )ro+!"o naura$ +o&o una rai+in ( +u$)an%o a $o" oro" )or aan%onar$a. En !"! +a"o a&i6n r!"u$a %! /ia$ i&)oran+ia $a in*or&a+in 'u! )o%!&o" o!n!r %!$ +u!"ionario )ara una )o"i$! in!r/!n+in !ra)6ui+a. Fina$&!n! &i $i&a r!*$!in /a ori!na%a a $a /!!z. M! !n+onr6 !n $a in/!"i#a+in 'u! a5a &u+a $i!ra ura "or! $a" %o" )ri&!ra" !a)a" %! $a /i%a %! $a &u!r, $a u/!nu% ( $a &a%ur!z, )!ro +uan%o $$!#u6 a $a /!!z &! o)! +on 'u! Sino%a Jo$!n ( E$iza! Sraan, an raa%o ( r!/i"a%o !n )ro*un%i%a% !$ !&a, )!ro "i!&)r! a$an%o %! $a /!!z +o&o una ni+a !a)a "in %i"in#uir $a" %i*!r!n!" "u!a)a" )or $a" 'u! )u!%! ran"iar una &u!r &a(or. D! !+o &! o& a"an! i!&)o, )or una )ar! u"+an%o &a!ria$ ( a/!ri#uan%o "i a$#una ora auora a5a raa%o !$ !&a &" !n %!a$$! ( )or ora no&ran%o a $o" ar'u!i)o" 'u! a &i ui+io "ur#! +o&o )ar! %!$ )ro+!"o /ia$ !n una &u!r !n !"a !a)a. Fina$&!n! $o" ar'u!i)o" 'u! "ur#i!ron *u!ron $a %! $a au!$a, $a "ana%ora ( $a /i!a "aia, $o" +ua$!" !"n a&)$ia&!n! !)$i+a%o" !n $o" an!+!%!n!" !ri+o".
;or $i&o %!"!o +o&)arir &i an!$o %! )o%!r r!a$izar una !"an%ariza+in %!$ in"ru&!no, $o +ua$ )!r&iir5a a)$i+ar$o !n &u!r!" +i$!na" %! %i*!r!n!" !%a%!" ( ni/!$!" +u$ura$!", a)oran%o i&)oran! in*or&a+in "or! !$ )ro+!"o %! in%i/i%ua+in )or !$ +ua$ !"n ran"ian%o.
B
Bi*liog)a/ía 1. Jarin#, A. ( Ca"*or%, @. 200. *l mito de la diosa. Ma%ri%: Siru!$a. 2. Jo$!n, @!an Sino%a. 200. as diosas de cada mujer 11[ !%.. Jar+!$ona:
Kair". 3. Jo$!n, @!an Sino%a. 2003. as diosas de la mujer madura. Jar+!$ona:
Kair" $. Ca&)!$, @.1BB. *l hér oe de las mil caras. E%ioria$ M6i+o: Fon%o %!
+u$ura !+on&i+a.1BB7 5. C!r/an!", Su"ana. 2002. Pn acercamiento al ser femenino en el estudio
arquetipal de dos diosas mesoamericanas . M6i+o. T!"i" )ara )o"u$ar a$ #ra%o %! Ma#5"!r !n ;"i+o$o#5a Ana$5i+a 6. Dunn, M. 1BB. Ciosas. Jar+!$ona: Roin Joo. '. Ei$Ei!"*!$% . 1B1. *l hombre preprogramado. Ma%ri%: A$ianza E%ioria$.
. @un# CG. Sor! !$ +on+!)o %! in+on"+i!n! +o$!+i/o 1B3<. En Ora" Co&)$!a", ?o$ B, 1 Ma%ri%: E% Troa 2002. ,. @un# CG. 1B34. %rquetipos e inconsciente colectivo. Jar+!$ona: ;ai%" 1BB7 1.@un# CG. 1B2. S"mbolos de transformaci$n. Ju!no" Air!": ;ai%" 1B77 11.@un# CG. 1B37. >8a" /i"io n!" %! Lo5"&oI. En #sicolog"a y simb$lica del
arquetipo. Ju!no" Air!": ;ai%" 1B77 12.Ro!r"on R. 1BBB. %rquetipos junguianos. Jar+!$ona: ;ai%". 13.M!z#!r, D. 2001. >11. S!%u+i!n%o a$ &un%o %! nu!/o: E$ r!orno %! $a
)ro"iua "a#ra%aI. En Ser Fujer 4[ !%.. E%i a%o )or oo%&an, M. et al. Jar+!$ona: Kair", )). 231242 1$.Sraan, E. 2001. >12. M" a$$ %! $a "an#r!: 8a" &u!r!" %! !"a !%a%I. En
Ser Fujer 4[ !%. . E%ia%o )or oo%&an, M. et al . Jar+!$ona: Kair", )). 2432< 15.oo%&an, M. 2001. >. 8a *!&ini%a% +on+i!n!: &a%r!, /ir#!n, an+iana.I En
Ser Fujer. 4[ !%. . E%ia%o )or oo%&an, M. et al . Jar+!$ona. Kairo", )) 11314. 1<.):==.+on!ion+uana.n! B0
17.):==.ana$ii+a.+o&=ar+i/o=/a&1BB<.10="o+3.& 1.):==.u+&.!"=in*o=!")!+u$o=nu&!ro2=%ioni"o.&$ 1B.):==.nu!/aa+ro)o$i".!"=Fon%oCu$ura$="i&o$i"&o=Si&o$i"&o7.&. ;a$o&a %! Mi#u!$ >8i$i, $a "o&ra %! E/aI 20.):==!".ii)!%ia.or#=ii=A&azonaP&io$o#QC3QADa 21.):==.!n.+o&=")ani"=Sain"=@uanaP%!Par+oP11.& 22.):==.a$ao".+o&=&a(2000=)ro"iu+ion.&$ 23.):==.noza$.+o&=)inura=%io"!"=a*ro1.& 24.):==!".ii)!%ia.or#=ii=H!ra 2.):==.+aa&ar+a#uia.+o&.ar=Cu$ura=;a+a&a&a.)) 2<.):==.+on!ion+uana.n!=in%!.)) "+on!nV"/i!Vi%300V"i%331 27.):==.o&ar%a&ar.+o&.ar=%io"a".& 2.):==.!#i)o$o#ia.or#=&io$o#ia=)an!on=i"i".& 2B.):==.no%o0.or#=&u!r!"r!%=/i+oriaP"!n%on&u!rP(P"a#ra%o.&$ 30.):==.*orun!+i(.+o&=$a/!n%ar="ro!i&=347="P$!ia.&$ 31.):==.+$a"".u%#.&=Wa%a#=$!(!n%a"=%o".&$ 32.):==.!rra.!"=)!r"ona$=a/i!rou=+onuan(in.& 33.):==.u%i"&oi!ano.n!=)ora$=in%!.)) o)ion+o&P+on!nVa"/i!Vi%17V!&i%34 34.):==.")"".+o&=r!#i"raion=$o#in=$o#in00B.+*&D!&oPD37
B1
A+e=os
B2
A+e=o 6& (at)i1 de A)-ueti.os > su*di,e+sio+es& A)-ueti.o seg?+ eta.a de la 5ida ( u 3 e') o 5 e + ( u 3 eA ) dulta A) - ue t i . o d e la Vi ) ge + A ) - u e t i . o d e l a A, a + t e Su*di,e+sio+es Pe ) s : / o + e @ Pa + d o) a A/ ) od i ta @ P s i -u e @ ( u sa s @ Fe , , e F at a l e As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
( u 3 eV ) i e 3a A) - u et i . o d e la a* u e la $e s t ia As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
R!$a+in+on&u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
Su*di,e+sio+es
A) - u e t i .o de l a ( u3 e ) S al 5a 3 e L il i t ; As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
A) - u e t i . o d e l a E s . o s a $e ) a @ ( e de a As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
A) - u e t i . o d e l a S a + a d o ) a $: ca t e As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
A) - u e t i . o de l a $e ) o í +a At e + e a @ At a l a + t a @ A , a 1 o + a s @ ( e d u s a As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
A) - u e t i .o de l a ( a d) e De , e t e) @ ( a ) í a @ Is i s @ "o ca s t a As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
A) - u e t i . o d e l a 5 i e 3 a s a * i a So/ía As. ec to .o si ti 5o As. ec to +e ga ti 5o
R!$a+in+on&u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
Su*di,e+sio+es R!$a+in+on&u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
B3
A+e=o 7& (at)ices .a)a cada A)-ueti.o > sus su*di,e+sio+es (u3e) 'o5e+ A)-ueti.o de la Do+cella S u* d i ,e +s i o + es R!$a+in +on &u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
As . e c t o. o s i t i 5 o Mi" a&i#a" &! +on"i%!ran &u( *!&!nina
As . e c t o+ e g a t i 5 o Mi" a&i#a" &! +ui%an )u!" &! +on"i%!ran /u$n!ra$!
X$&!!$i#i((oa+!)6!"ara"u$a%o ;u!%o %i"*ruar ( #ozar %! &i "!ua$i%a% R!")!o($!"!nr!#o$i!ra%a&i"io" \ui!ro 'u! +a%a &i!&ro %! &i *a&i$ia "! +on!+! +on "u ni-o in!rior
Si!no'u!*ui"!+u!"ra%a)or&i)ar!a Si!no 'u! !"o( o$i#a%a a !n!r "!o )ara +o&)$a+!r a &i )ar!a M!"i!no"or!)a"a%a)or$a+rianza%!&i"io" Si!no 'u! $a *a&i$ia !" una +ar#a %!&a"ia%o )!"a%a )ara &i
;u!%o%!"arro$$arunraao+r!ai/o!inuii/o
M!+u!"a+o&)ro&!!r&!+onunraao
A)-ueti.o de la (u3e) Sal5a3e S u* d i ,e +s i o + es R!$a+in +on &u!r!"
As . e c t o. o s i t i 5 o Mi" a&i#a" "on+o&o &i" !r&ana"
As . e c t o+ e g a t i 5 o o r!")!o "o$o a$a" &u!r!"'u! "! a+!n r!")!ar
;ar!a
Mi &!or a&i#o !" &i )ar!a
Mi in%!)!n%!n+ia ( !")a+io" )ro)io" !"n )ri&!ro 'u! &i )ar!a
S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
o /i/o ( %i"*ruo &i "!ua$i%a% +o&o un a+o r!+r!ai/o o )ro&u!/o $a in%!)!n%!n+ia %! &i" io" E$!")a+io%!+a%ain!#ran!!"i&)oran! o "o( !&)r!n%!%ora ( &! #u"an $o" %!"a*5o"
8a "!ua$i%a% !" "!+un%aria !n &i /i%a Mi" io" %!!n "!r +a)a+!" %! /a$!r"! )or "u" )ro)io" &!%io" For&ar*a&i$ia!""!+un%ario!n&i/i%a o $u+o )or &i" i%!a$!" *6rr!a&!n! "in i&)oran $o 'u! %i#an
B4
A)-ueti.o de la $e)oí+a S u* d i ,e +s i o + es R!$a+in +on &u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
As . e c t o. o s i t i 5 o M! #u"a 'u! $a" &u!r!" $u+!n )or "u" i%!a$!" A)o(o a &i )ar!a )ara 'u! $o#r! "u" &!a" E$ "!o !" "a$u%a$! ( "! )u!%! a)r!n%!r a a+!r i!n A &i" io" $o" in")iro ( ani&o a "or!"a$ir ( $u+ar )or "u" i%!a$!" Co$aoro )ara 'u! +a%a &i!&ro %! &i *a&i$ia !#a un o!i/o +$aro ( $u+! )or !$ Traao %uro ( !"ra6#i+a&!n! )ara +on"!#uir &i" &!a"
As . e c t o+ e g a t i 5 o ;r!*i!ro r!$a+ionar&! +on o&r!" 'u! +on &u!r!" M! ara!n "o$o o&r!" +on )o%!r ( +on a&i+ion!" !n $a /i%a E$ "!o !" a$#o %! $o 'u! "! )u!%! )r!"+in%ir E")!ro 'u! &i" io" "!an +o&)!ii/o" ( +on &!a" +$ara" ;$ani*i+o o%a" $a" a+i/i%a%!" *a&i$iar!" %! &o%o 'u! "!an !*i+i!n!" ( or#aniza%a" E$ )!n"a&i!no *rio ( $#i+o &! "ir/!n )ara $o#rar &i" &!a"
B
S u * di ,e + s i o +e s
(u3e) Adulta A)-ueti.o de la A,a+te As . e c t o. o s i t i 5 o
R!$a+in +on &u!r!"
Di"*ruo +o&)ari!n%o "!+r!o" %! !$$!za +on &i" a&i#a"
;ar!a
;r!*i!ro $a" r!$a+ion!" a)a"iona%a", in!n"a" ( +r!ai/a"
S!ua$i%a%
Di"*ruoin!n"a&!n!%!$ "!o
Hio"
M!#u"a a+!r"!nir a&i"io"!")!+ia$!"
Fa&i$ia
En&i*a&i$iaa)oro$uz(!n+ano
Traao
M! #u"an $o" raao" inno/a%or!" ! in!n"o"
S u * di ,e + s i o +e s R!$a+in+on&u!r!"
Cuan%o una r!$a+in no &! "ai"*a+! u"+o ora r)i%a&!n! Si !$ "!ono&!"ai"*a+!+on'ui!n!"o(u"+ooro+o&)a-!ro ;u!%o )or &o&!no" !nr!#ar&! in!n"a&!n! a $a r!$a+in +on &i" io" Si!no'u!&i*a&i$ia!"in+o&)ai$!+on&i$i!ra% ;ri/i$!#io $o in!r!"an! %!$ raao )or "or! $a )a#a
A)-ueti.o de la Es.osa As . e c t o. o s i t i 5 o Mi"a&i#a""on&u!r!"+on)ar!a
As . e c t o+ e g a t i 5 o 8a" &u!r!" "! )on!n +!$o"a" %! &i +o'u!!r5a
As . e c t o+ e g a t i 5 o E/iounar&!+on&u!r!""in)ar!a
;ar!a
M! a+o&o%o a$ ro$ ! in!r!"!" %! &i )ar!a
S!ua$i%a%
E$ "!o !" )ar! %! &i +o&)ro&i"o !n $a r!$a+in
8a in*i%!$i%a% !" $o )!or 'u! )u!%! o+urrir !n una r!$a+in 8a )ar!a )u!%! !"ar )$!na "in r!$a+ion!" "!ua$!"
Hio"
;ro&u!/o $a $!a$a% a+ia $a )ar!a !n &i io"
Mi" io" no )u!%!n !nor)!+!r !$ %!"arro$$o %! &i r!$a+in
Fa&i$ia
E$ ro$ %! $a !")o"a !" &an!n!r a $a *a&i$ia uni%a
Si!&)r! r!")a$%o a &i )ar!a !n %!+i"ion!" *a&i$iar!"
Traao
Mi r!$a+in %! )ar!a !" &" i&)oran! 'u! !$ raao
o %!ar5a %! raaar )or !$ i!n %! &i r!$a+in %! )ar!a
B<
S u * di ,e + s i o +e s
A)-ueti.o de la (ad)e As . e c t o. o s i t i 5 o
R!$a+in +on &u!r!"
M! #u"a +ui%ar ( )ro!#!r a &i" a&i#a"
;ar!a
Ju"+ouna )ar!a 'u! +o&)ara !$ %!"!o %! !n!r io"
S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia
E$"!o!"una+o+ari-o"o(i!rno Mi"io""on$o&"i&)oran!)ara&i So()ro!+ora(#!n!ro"a+on&i*a&i$ia
Traao
Ju"+o $o" raao" !n $o" 'u! )u!%o a(u%ar a $o" %!&"
As . e c t o+ e g a t i 5 o
Con*io &" !n &i" a&i#a" 'u! "on &a%r!" 'u! !n &i )ar!a u oro" o&r!" Mi )ar!a !"+o&o un io &" )ara &i E$"!o!")ara)ro+r!ar Si&i"io"&!%!ana$#una/!z"o$a(o&!&u!ro Si!&)r!&!)o")on#o)or&i*a&i$ia Mi ro$ %! &a%r! !"a &u( )or "or! &i %!"arro$$o )ro*!"iona$
B7
(u3e) Vie3a A)-ueti.o de la A*uela S u * di ,e + si o + e s R!$a+in +on &u!r!"
As . e c t o. o s i t i 5o M! #u"a !"+u+ar ( !nr!#ar +a$i%!z a &i" a&i#a"
As . e c t o+ e g a t i 5 o M! #u"a ano !"ar "o$a 'u! &! +u!"a !n!r a&i#a"
;ar!a
M! #u"a 'u! &i )ar!a "! "i!na a #u"o !n !$ o#ar
En &i &un%o in!rior &i )ar!a no i!n! +ai%a
S!ua$i%a%
E$ "!o !" una !)!ri!n+ia a#ra%a$! ( +$i%a
E$ "!o no !" &u( i&)oran! )ara&i
Hio"
8!" !nr!#o un a&i!n! a*!+uo"o ( "!#uro a &i" io"
Mi" io" i!n!n )$!na $i!ra% )ara a+!r $o 'u! %!"!!n
Fa&i$ia
Mi *a&i$ia !" un !")a+io a+o#!%or ( ran'ui$o
Mi *a&i$ia !" un "anuario %on%! !$ &un%o !!rior no !nra
Traao
;r!*i!ro $o" raao" 'u! !i#!n +a$&a ( )a+i!n+ia
En &i raao )a"o%!"a)!r+ii%a
A)-ueti.o de la Sa+ado)a S u * di ,e + si o + e s R!$a+in +on &u!r!" ;ar!a S!ua$i%a%
As . e c t o. o s i t i 5o Ani&o a &i" a&i#a" a +ona+ar"! +on"i#o &i"&a" M!#u"a!"+u+ar"!r!na&!n!a&i)ar!a 8a "!ua$i%a% &! )!r&i! !nrar !n +o&unin +on&i#o ( !$ oro
As . e c t o+ e g a t i 5 o 8a &u!r!" 'u! no an %!"arro$$a%o "u inui+in no !"n +o&)$!a" o"i!&)r!"6$o'u!$!)a"aa&i)ar!a E$ "!o no !" !")iriua$
Hio"
Ju"+o 'u! &i" io" !"+u+!n "u /oz in!rior
Mi" io" %!!n a+!r $o 'u! $!" %i#o )u!" "u!$o !n!r $a razn
Fa&i$ia
;ro&u!/o $a +o&)a"in ( !$ r!")!o !n &i *a&i$ia
En &i *a&i$ia o%o !" )az no a( +ai%a )ara !$ +on*$i+o
Traao
E$io raao" 'u! )ri/i$!#i!n $a r!*$!in ( una a+iu% +o&)a"i/a
So$o $o" raao" in"ro")!+i/o" i!n!n /a$or
B
S u * di ,e + si o + e s R!$a+in +on &u!r!" ;ar!a S!ua$i%a% Hio" Fa&i$ia Traao
A)-ueti.o de la Vie3a Sa*ia& As . e c t o. o s i t i 5o Ca%a una %! &i" a&i#a" r!*$!a un )!%a+io %! &i a$&a Con &i )ar!a !"a&o" uno" )or una o)+in $ir! ( a&oro"a 8a "!ua$i%a% !" una !)!ri!n+ia &5"i+a 'u! &! )!r&i! +on!+ar&! +on &i "!r %i/ino Ani&o a &i" io" a !n+onrar "u &i"in !n $a /i%a Di"*ruo in!n"a&!n! +a%a &o&!no uno a &i *a&i$ia En &i raao u"+o 'u! $o" oro" !n+u!nr!n "u "ai%ur5a in!rior
As . e c t o+ e g a t i 5 o
So$o $a" &u!r!" 'u! an $o#ra%o $a "ai%ur5a in!rior )u!%!n "!r &i" a&i#a" Mi )ar!a !nor)!+! &i +on!in +on&i#o &i"&a E$ "!o "o$o &! %i"ra! %! $a" /!r%a%!" !"!n+ia$!" Mi" io" %!!n "!r inro")!+i/o" ( &!%iai/o" Mi *a&i$ia !"a $$a&a%a a +u&)$ir una &i"in ra"+!n%!n! So$o (o )u!%o a(u%ar a oro" a !n+onrar !$ +a&ino a+ia $a /!r%a%
BB
A+e=o 8& I+st)u,e+to de (edici2+ 5alidado .o) P)e est& A)-ueti.os Fe,e+i+os u+a ca)acte)i1aci2+& Se les solicita co+teste+ los datos i+dicados& Luego lea+ cuidadosa,e+te cada u+a de las ase5e)acio+es .)ese+tadas > e5al?e+ seg?+ su .e)ce.ci2+ co+ +ota 6 7 8 2 9& E+ el caso -ue la ase5e)aci2+ .)ese+tada co))es.o+da su caso .o) e3e,.lo +o tie+e ;i3os se le solicita -ue se +o sit?e e+ a-uella asituaci2+& No,*)e0 Edad0 Ni5el Educacio+al0 Ocu.aci2+ actual0 Situaci2+ de .a)e3a0 $i3os +?,e)o > edad0 N 1 2 3 4 < 7 B 10 11 12
As e 5e ) a c i o+ e s Mi"a&i#a"&!+on"i%!ran&u(*!&!nina Si!no'u!*ui"!+u!"ra%a)or&i)ar!a ;u!%o%i"*ruar(#ozar%!&i"!ua$i%a% M!"i!no"or!)a"a%a)or$a+rianza%!&i"io" \ui!ro 'u! +a%a &i!&ro %! &i *a&i$ia "! +on!+! +on "u ni-o in!rior M!+u!"a+o&)ro&!!r&!+onunraao Mi" a&i#a" "on +o&o &i" !r&ana" Miin%!)!n%!n+ia(!")a+io")ro)io"!"n)ri&!ro'u!&i)ar!a o/i/o(%i"*ruo&i"!ua$i%a%+o&ouna+or!+r!ai/o Mi"io"%!!n"!r+a)a+!"%!/a$!r"!)or"u")ro)io"&!%io" E$!")a+io%!+a%ain!#ran!!"i&)oran! o$u+o)or&i"i%!a$!"*6rr!a&!n!"ini&)oran$o'u!%i#an
6
7
8
9
100
13 14 1 1< 17 1 1B 20 21D 22 23
M!#u"a'u!$a"&u!r!"$u+!n)or"u"i%!a$!" M!ara!n"$oo&r!"+on)o%!r(+ona&i+ion!"!n$a/i%a E$"!o!""a$u%a$!("!)u!%!a)r!n%!raa+!ri!n E")!ro'u!&i"io""!an+o&)!ii/o"(+on&!a"+$ara" Co$aoro )ara 'u! +a%a &i!&ro %! &i *a&i$ia !n#a un o!i/o +$aro ( $u+! )or 6$ E$)!n"a&i!no*r5o($#i+o&!"ir/!n)ara$o#rar&i"&!a" Di"*ruo+o&)ari!n%o"!+r!o"%!!$$!za+on&i"a&i#a" Cuan%ounar!$a+inno&!"ai"*a+!u"+oorar)i%a&!n! i"*ruo in!n"a&!n! %!$ "!o ;or &o&!no" )u!%o !nr!#ar&! in!n"a&!n! a $a r!$a+in +on &i" io" En &i *a&i$ia a)oro $uz !n+ano (
24 2 2< 27 2 2B 30 31 32 33 34 3 3< 37 3 3B 40 41
;ri/i$!#io$oin!r!"an!%!$raao)or"or!$a)a#a Mi" a&i#a" "on &u!r!" +on )ar!a 8ain*i%!$i%a%!"$o)!or'u!)u!%!o+urrir!nunar!$a+in E$"!o!")ar!%!&i+o&)ro&i"o!n$ar!$a+in Mi"io"no)u!%!n!nor)!+!r!$%!"arro$$o%!&ir!$a+in E$ro$%!$a!")o"a!"&an!n!ra$a*a&i$iauni%a o%!ar5a%!raaar)or!$i!n%!&ir!$a+in%!)ar!a M!#u"a+ui%ar()ro!#!ra&i"a&i#a" Mi)ar!a !" +o&ounio &" )ara&i E$ "!o !" un a+o +ari-o"o i!rno ( Si&i"io"&!%!ana$#una/!z"o$a(o&!&u!ro So()ro!+ora(#!n!ro"a+on&i*a&i$ia Mi ro$ %! &a%r! !"a &u( )or "or! &i %!"arro$$o )ro*!"iona$ M!#u"a!"+u+ar(!nr!#ar+a$i%!za&i"a&i#a" En&i&un%oin!rior&i)ar!anoi!n!+ai%a E$"!o!"una!)!ri!n+iaa#ra%a$!(+$i%a Mi"io"i!n!n)$!na$i!ra%)araa+!r$o'u!%!"!!n Mi*a&i$ia!"un!")a+ioa+o#!%or(ran'ui$o
42 43 44 4 4<
En &i raao )a"o %!"a)!r+ii%a Ani&o a&i" a&i#a" a+ona+ar"!+on"i#o&i"&a" o"i!&)r!"6$o'u!$!)a"aa&i)ar!a 8a"!ua$i%a%&!)!r&i!!nrar!n+o&unin+on&i#o(!$oro Mi"io"%!!na+!r$o'u!$!"%i#o)u!""u!$o!n!r$arazn
101
47 4 4B 0 1 2 3 4 < 7
;ro&u!/o$a+o&)a"in(!$r!")!o!n&i*a&i$ia So$o$o"raao"inro")!+i/o"i!n!n/a$or Ca%auna%!&i"a&i#a"r!*$!aun)!%a+io%!&ia$&a Mi)ar!a!nor)!+!&i+on!in+on&i#o&i"&a 8a "!ua$i%a% !" una !)!ri!n+ia &5"i+a 'u! &! )!r&i! +on!+ar&! +on &i "!r %i/ino Mi"io"%!!n"!rinro")!+i/o"(&!%iai/o" Di"*ruoin!n"a&!n!+a%a&o&!nounoa&i*a&i$ia So$o (o )u!%o a(u%ar a oro" a !n+onrar !$ +a&ino a+ia $a /!r%a% Mi"a&i#a"&!+ui%an)u!"&!+on"i%!ran/u$n!ra$! X$&!!$i#i((oa+!)6!"ara"u$a%o Si!no'u! !"o(o$i#a%a a!n!r "!o )ara +o&)$a+!r a&i )ar!a
B <0 <1 <2 <3 <4 < << <7 <
R!")!o($!"!nr!#o$i!ra%a&i"io" Si!no'u!$a*a&i$ia!"una+ar#a%!&a"ia%o)!"a%a)ara&i ;u!%o%!"arro$$arunraao+r!ai/o!inuii/o or!")!o"$oa$a"&u!r!"'u!"!a+!nr!")!ar Mi &!or a&i#o !" &i )ar!a 8a"!ua$i%a%!""!+un%aria!n&i/i%a o)ro&u!/o$ain%!)!n%!n+ia%!&i"io" For&ar*a&i$ia!""!+un%ario!n&i/i%a o"o(!&)r!n%!%ora(&!#u"an$o"%!"a*5o" ;r!*i!ror!$a+ionar&!+ono&r!"'u!+on&u!r!" A)o(oa&i)ar!a)ara'u!$o#r!"u"&!a" E$ "!o !" a$#o %! $o 'u! "! )u!%! )r!"+in%ir A &i" io" $o" in")iro ( ani&o a "or!"a$ir ( $u+ar )or "u" i%!a$!" ;$ani*i+o o%a" $a" a+i/i%a%!" *a&i$iar!" %! &o%o 'u! "!an !*i+i!n!" ( or#aniza%a" Traao%uro(!"ra6#i+a&!n!)ara+on"!#uir&i"&!a" 8a"&u!r!""!)on!n+!$o"a"%!&i+o'u!!r5a ;r!*i!ro$a"r!$a+ion!"a)a"iona%a",in!n"a"(+r!ai/a" Si!$"!ono&!"ai"*a+!+on'ui!n!"o(u"+ooro+o&)a-!ro
7< 77 7 7B 0
M! #u"a a+!r "!nira&i" io"!")!+ia$!" Si!no 'u! &i*a&i$ia !"in+o&)ai$! +on&i$i!ra% M!#u"an$o"raao"inno/a%or!"!in!n"o" E/iounar&!+on&u!r!""in)ar!a M!a+o&o%oa$ro$!in!r!"!"%!&i)ar!a
102
1 2 3 4 < 7 B B0 B1
8a)ar!a)u!%!!"ar)$!na"inr!$a+ion!""!ua$!" Mi"io" %!!n"!r $!a$!" "u a)a%r! Si!&)r!r!")a$%oa&i)ar!a!n%!+i"ion!"*a&i$iar!" Mir!$a+in%!)ar!a!"&"i&)oran!'u!!$raao Con*5o &" !n &i" a&i#a" 'u! "on &a%r!" 'u! !n &i )ar!a u oro" o&r!" Ju"+ouna)ar!a'u!+o&)ara!$%!"!o%!!n!rio" "!o E$)ara !")ro+r!ar Mi"io""on$o&"i&)oran!)ara&5 Si!&)r! &! )o")on#o )or &i *a&i$ia Ju"+o$o"raao"!n$o"'u!)u!%oa(u%ara$o"%!&" M!#u"aano!"ar"o$a'u!&!+u!"a!n!ra&i#a"
B2 B3 B4 B B< B7 B BB 100 101 102 103 104 10 10< 107 10
M!#u"a'u!&i)ar!a"!"i!naa#u"o!n!$o#ar E$ "!o no !" &u( i&)oran! )ara &i 8!"!nr!#ouna&i!n!a*!+uo"o("!#uroa&i"io" Mi*a&i$ia!"un"anuario%on%!!$&un%o!!riorno!nra ;r!*i!ro$o"raao"'u!!i#!n+a$&a()a+i!n+ia 8a &u!r!" 'u! no an %!"arro$$a%o "u inui+in no !"n +o&)$!a" M!#u"a!"+u+ar"!r!na&!n!a&i)ar!a "!o E$ !")iriua$ !" no Ju"+o'u!&i"io"!"+u+!n"u/ozin!rior En&i*a&i$iao%o!")aznoa(+ai%a)ara!$+on*$i+o E$io raao" 'u! )ri/i$!#i!n $a r!*$!in ( una a+iu% +o&)a"i/a So$o $a" &u!r!" 'u! an $o#ra%o $a "ai%ur5a in!rior )u!%!n "!r &i" a&i#a" Con&i)ar!a!"a&o"uno")orunao)+in$ir!(a&oro"a E$"!o"o$o&!%i"ra!%!$a"/!r%a%!"!"!n+ia$!" Ani&oa&i"io"a!n+onrar"u&i"in!n$a/i%a Mi*a&i$ia!"a$$a&a%aa+u&)$iruna&i"inra"+!n%!n! En &i raao u"+o 'u! $o" oro" !n+u!nr!n "u "ai%ur5a in!rior
103
104