A. Uri ng Tula Tula Ayon Ayon sa Kayarian Kayarian 1. May SukatSukat-May May Tu Tugmang gmang Talud Taludtura turan n (Meter Rhyme Verse) Verse) - Ito ang ang katutu katutubong bong kayaria kayarian n ng atin ating g mga tula tula na na binubuo binubuo ng taludt taludtod od na may sukat at tugma. Ang bilang ay maaaring 6, 8, 12, 14, 16 o 18.
Halimbawa 1 $ 1 Ha 1 %i 1 'a 1 At
2 %i 2 ri 2 yos 2 ba 2 &u
! yos ! ng ! na ! it ! no
4 " sa ka 4 " sang ka 4 " wa lang 4 " lub (ang 4 " ng ka
6 la 6 lu 6 ka 6 ma 6 ta
# ngi # &a # &an # a # ru
8 tan 8 an 8 tay 8 lam 8 ngan
Mga salitang magkakasintunog
)
kalangitan
)
sangkalu&aan
)
ka&antay
)
maalam
)
katarungan
2. Malayang Taludturan (Free Verse)
-Ito*y makabagong kayarian ng tulang walang sukat at walang tugma+ lalong nababagay sa maiikling tulang masasagisag at madadalumat. Halimbawa agmasdan mo*t libutin ng iyong mga mata Ang anumang anumang marating marating ng iyong &anginorin &anginoring g alang sabay sa &agtitig gunit wala namang makita ka(it ano Halika . . . %ama(in mo ang aking (iningang anganga&os, nagmamaliw . . . %ama(in mo ang tibok ng &uso kong (umi(ina ulsu(in mo ang &intig, at ako*y damayan. Mula sa Tulang “Halika, Daigdig”
ni Milagros Bagsit- Macaraig 3.Di-Tugmaang Taludturan (lank Verse)
-Ito*y matandang kayarian ng tulang siyang gamitin noong ika-1/ dantaon nakilala at naging &alasak sa Inglat0ra mula noong 1""#. 'aituturing na naka&agitan na may-sukat- may-tugmaang taludturan at malayang taludturan. a &angyayaring tulad una ay may sukat at taludtod at sa ikalawa ay walang tugma. Ang sukat nito sa Ingl0s ay tinatawag na iambic pentameter at ang &inakamala&it na sukat sa taludturan ay labindalawang bilang ng &antig. Halimbawa ila ay nagtag&o ng kanyang sarili a (ara& ng isang basag na salamin+ %aliri*y naglaro sa &ilating muk(a, aka tumalilis mata&os na yaon Ay kanyang kutyain. . . at sa sumandali*y umabog sa kanyang munting balintataw. Mula sa Tulang– “Ang Mukhang Pilatin” ni Benamin !" A#uang
!. Tula sa Tuluyan ("oetry in "rose)
-a kabuuan, ito*y tunay na tuluyan, kaya (indi na da&at &ang ma&asama sa kayarian ng tula, ngunit minara&at na isama da(il mayroon talagang tula na tuluyan, da(il sa mga &aksang-diwang masagisag o madalumat o dili kaya*y mga &ananalitang maikli at matayutay na ka(awig ng matulaing &alawikaan ng isang tunay na tula. Halimbawa Ikaw ang u(aw kong &usong siya ring (iwaga ng bukal na mga ad(ikain kong maunawaan ang diigdig. a iyo*y lumalawig ang sibol ng aking mga &angara&. #. Tugmaang $alang Sukat (Free Meter Rhyme Verse)
-Kung may kayarian ng tulang %i-Tugmaang Taludturan ay masasabi rin mara(il na may tugmaang walang sukat na &alasak na rin sa mga tulang ginagamit sa ka&uluan. Tulad din ng tulang di-tugmaang taludturan, ito*y maituturing ding naka&agitan sa 'alay at 'ay-ukat 'ay-Tugmaang Taludturan da(il sa kawalan nito ng sukat at &agkakaroon naman ng sintunog sa dulong salita ng taludtod.
. Ayon sa Kaanyuan
3 Tulang &asalaysay o bu(ay Ito ay naglala(ad ng isang kasaysayan o mga tag&o o &angyayari. 'agkakaugnay ang mga &angyayaring mababasa sa mga taludtod nito. a(a(ati ang mga tulang &asalaysay sa mga sumusunod 1. 5&iko Ito ay tulang salaysay tungkol sa kagitingan ng isang tao, mga tagum&ay niya sa digmaan o &akiki&agtunggali sa mga kaaway. 'araming tag&o ritong (indi ka&ani-&aniwala sa&agkat may taglay na kababalag(an o salamangka at milagrong na&a&aloob. 'auuri ang 0&iko bilang sinauna o &ambayani, makabago o &am&anitikan at &akutya. 2. Awit song7 at korido Ito ay mga tulang &amana sa atin ng mga Kastila. Ang mga &aksa nito ay (inango sa &angyayari na tungkol sa &agkamaginoo (i9alry7 o &akiki&agsa&alaran. Ang mga tau(an ay mga dugong bug(aw gaya ng (ari*t r0yna, &rinsi&0*t &rins0sa. !. alad Ito ay tulang &asalaysay na karaniwang inaawit. aglalaman ito ng madamdaming &agsalaysay. 3 Tulang &andamdamin o liriko ag&a&a(ayag ang mga tulang ito ng damdaming &ansarili ng kumat(a o ng kaya ay ng ibang tao. 'aaari rin iton lik(a ng ma&angara&in ima(inasyon ng makata batay sa isang karanasan. Karaniwan itong maikli at m0daling maunawaan.
Ang mga sumusunod ay ilan sa mga uri ng tulang &andamdamin:liriko. 1. Awit Ito ay madamdamin at ang karaniwang &aksa nito ay tungkol sa &ag-ibig, kawalang-&ag-asa o &amimig(ati, &angamba, kaligaya(an, &ag-asa at kalungkutan. 2. on0to;1< Ito ay tulang may 14 na taludtod. aglalaman ito ng damdamin at kaisi&an at may malinaw na kabatiran sa likas na &agkatao at nag(a(atid ng aral sa mambabasa sa kabuuan. !. $da ag&a&a(ayag ito ng isang &a&uri, ng isang &anag(oy o iba &ang masiglang damdamin. ala itong tiyak na bilang ng &antig o tiyak na bilang ng taludtod sa isang saknong. 4. 5l0(iya ag&a&a(ayag ito ng damdamin o guniguni tungkol sa kamatayan o kaya ay tula ng &ananangis lalo na sa &aggunita ng isang yumao. ".
astoral aglalarawan ito ng tunay na bu(ay sa bukid.
6. %alit Ito ay awit na &umu&uri sa %iyos o sa 'a(al na ir(0n. agtataglay ito ng kaunting &iloso&iya sa bu(ay.
3 Tulang &andulaan aglalarawan ito ng madudulang &angyayari na (alos katulad ng nagagana& sa tunay na bu(ay at ang layunin nito ay u&ang itang(al. 3 Tulang sagutan : &atnigan Ito ay mga tulang &am&agtatalo at &angangatwiran. Ang mga (alimbawa nito ay du&lo, karagatan, balagtasan at batutian.
=.
Ayon sa >ayon
3 'a&aglarawan naglalarawan ng &ag&a&a(alaga o &agkamu(i ng makata o may-akda sa isang kalagayan, &ook o &angyayari. 3 'a&ag&anuto namamatnubay, nagtuturo o nag&a&ayo ng isang ara sa &amamagitan ng mga taludtod. 3 'a&ang-aliw nagbibigay aliw o lumilibang sa mga mambabasa. 'aaaring ito ay nag&a&atawa, nanunudyo o isang masagisag na &alaisi&an. 3 'a&ang-uroy nangungutya ito o namumuna ng mga kamalian o kasamaan ng isang bagay, ng ka(angalan ng isang tao at mga &agkalulong sa isang (indi magandang bagay.
%.
Ayon sa amamaraan
3 'asagisag gumagamit ang makata ang mga simbolo o &a(iwatig sa &ag&a&aka(ulugan ng kanyang akda. 3 Ima(istiko i&ina(a(ayag ng makata ang kanyang kaisi&an at damdamin sa &aggamit ng mga ima(0n at larawang-diwa. 3 'akatoto(anan tinutukoy ng makata ang kalagayan ng tunay na bu(ay sa daigdig o ng nakikita ng ating dalawang mata. 3 'akabag(an : sur0alistiko ang makata*y gumagamit ng mga &angitain at galaw ng isang isi&ang na(i(ibang at wala sa wastong kamalayan.
?.
Ayon sa Kaukulan
3 'abigat mataas ang uri. 'abigat ang t0ma at diwa. Ito ay isang mataas na uring &am&anitikan. 3 am&agkakataon o &ang-okasyon ito ay mga tulang &ambigkasan na ginagamit sa koronasyon, luksang lamayan, mga kaarawan at mga &agdiriwang ng bayani at araw ng &angilin. 3 'agaan (indi gaanong mataas ang uri. '0daling isi&in at karaniwan sa mga bugtungan at tulang &ambata.
angkatang-gawain •
@ui 00
'aikling agsusulit
1. Ito ay madamdamin at ang karaniwang &aksa nito ay tungkol sa &ag-ibig, kawalang-&ag-asa o &amimig(ati, &angamba, kaligaya(an, &ag-asa at kalungkutan. 2. angungutya ito o namumuna ng mga kamalian o kasamaan ng isang bagay, ng ka(angalan ng isang tao at mga &agkalulong sa isang (indi magandang bagay. !. Ito*y makabagong kayarian ng tulang walang sukat at walang tugma+ lalong nababagay sa maiikling tulang masasagisag at madadalumat. 4. Ito ay naglala(ad ng isang kasaysayan o mga tag&o o &angyayari. ". 'ataas ang uri. 'abigat ang t0ma at diwa. Ito ay isang mataas na uring &am&anitikan.
'ga agot 1. 2. !. 4. ".
Awit 'a&ang-uroy 'alayang taludturan Tulang asalaysay 'abigat
>aguna tat0 olyt0(ni Uni90rsity ta. =ru 'ain =am&us ta. =ru, >aguna
%&'T S'&'S' (%ri ng Tula)
anaag, 'ary Anton0l =amalat0, 'yl0n0 ?ormaran, 'ary Ann Barin, Cud0ll0 Ann0 un0, %anna C0nn0sa ?0rnand0, ?0d0rio $rilla, 'aria Kat(0rin0 Coy
